RAADSADVIES ZAAKNUMMER BEHANDELEND AMBTENAAR SECTOR PORT. HOUDER 1007880 Hartendorp, Coen RU-REO Mariska ten Heuw ONDERWERP Winkeltijdenverordening Hengelo PROGRAMMA/FACET-AGENDA 01 - Werk verbindt AANLEIDING, DOEL EN WAT GING ER AAN VOORAF Aanleiding Op 28 mei 2013 heeft de Eerste Kamer ingestemd met een initiatiefvoorstel tot wijziging van de Winkeltijdenwet. Deze wetswijziging is op 1 juli 2013 in werking getreden. Op grond van de gewijzigde Winkeltijdenwet blijven de wettelijke verboden om winkels op zon- en feestdagen en op werkdagen voor 6 uur en na 22 open te stellen, bestaan. Gemeenten kunnen echter zelf bepalen of en in hoeverre- zij vrijstelling of ontheffing verlenen van deze verboden. Alles tussen geen en volledige vrijstelling voor winkelsluiting op zon- en feestdagen is mogelijk. Dit maakt dat we ook in Hengelo moeten overwegen of het regime dat in februari 2013 door uw raad is vastgesteld moet worden bestendigd of verruimd. Wat ging er aan vooraf Na aanleiding van de wetswijziging heeft de gemeenteraad op 2 juli jl. ingestemd met een eerste wijziging van de winkeltijdenverordening Hengelo 2013. Dit betrof een meer technische reparatie van de gewijzigde regelgeving. In dit voorstel aan de raad stond eveneens opgenomen dat het college in het vierde kwartaal met een raadsvoorstel zou komen dat in gaat op het koopzondagenregime voor 2014. Daarnaast is er eind 2012 een discussie gevoerd in de raad over verruiming van de koopzondagen van 12 naar 20 per winkelgebied. De ChristenUnie heeft destijds een enquête gehouden onder winkeliers om draagvlak te peilen voor verruiming van de koopzondagen. De resultaten daarvan zijn in uw bezit. In 2011 is er een akkoord bereikt met een aantal supermarkten met betrekking tot het niet gebruiken van een ontheffing die zij destijds hadden voor een continue openstelling op zondag. Daarmee werd het regime wat betreft openstelling voor alle supermarkten weer gelijk, namelijk niet geopend op de zon- en feestdagen tenzij het een reguliere koopzondagen voor dat stadsdeel betreft. Doel Het college ziet dat de wereld verandert: werktijken veranderen, sociale verbanden worden anders, verenigingsleven en vrijwilligerswerk neemt een belangrijke positie in, gezinssituaties en ook bijvoorbeeld de grote invloed van internet en de opkomst en gebruik van tablats. Dit alles heeft ook invloed op de tijden en dagen waarop mensen willen en kunnen winkelen. In het parlement is hier op gereageerd door gemeenten de mogelijkheid te bieden verruiming van winkeltijden op zondagen te kunnen faciliteren. Ons college ziet dat consumenten, ondernemers en detaillisten zich op een andere manier tot elkaar gaan verhouden. Een enigszins gereguleerde overgang naar verruiming van de openingstijden is ons inzien het beste om de maatschappelijke veranderingen te faciliteren. De mate waarin die verruiming wordt gegeven wordt bepaald door het draagvlak dat met name ondernemers daar zelf voor creëren. Binnenstad / Overige wijken Met dit voorstel wordt uw raad een winkeltijdenverordening voorgelegd waarmee het beleid van maximaal 20 koopzondagen voor de stadsdelen Binnenstad en Overige Wijken op dit moment nog ongewijzigd blijft. De voorgestelde wijziging op dit punt betreft een verlaging van de regeldruk voor ondernemers. Ondernemers hoeven na vaststelling van de voorgelegde verordening- geen extra ontheffing of evenement meer te organiseren en de daarvoor benodigde vergunningen aan te vragen. Hierbij is onder meer rekening gehouden met verschillende belanghebbenden en de daarbij behorende behoefte aan openstellingsmogelijkheden van hun winkel. Plein Westermaat
In dit voorstel wordt winkelgebied Plein Westermaat aangewezen als koopcentrum met een regionale betekenis. Hiervoor geldt dat de winkels binnen dit gebied op elke zon- en feestdag geopend mogen zijn. INHOUD VAN HET VOORSTEL Wat mag de raad regelen De raad kan wat betreft openstelling op zondag op basis van de huidige wet onder andere keuzes maken ten aanzien van: - het aantal koopzondagen; - het gebied; - de branches; - de openingsuren. Ook het delegeren aan het college van (een deel van) deze mogelijkheden is een bevoegdheid van de raad. Met andere woorden; de raad kan tot volledige vrijgave van openstelling op de zondag besluiten, maar daarbij het college de mogelijkheid geven binnen dat kader de vrijheid verder in te vullen. De gemeenteraad is niet verplicht wijzigingen aan te brengen in de Winkeltijdenverordening Hengelo 2013. De vigerende verordening voldoet aan de eisen die gesteld worden in de geactualiseerde Winkeltijdenwet. Inventarisatie Jaarlijks worden de wensen van ondernemers en ondernemersverenigingen geïnventariseerd waar het de koopzondagen aan gaat. Voor het kalenderjaar 2014 is de inventarisatie juni jl. gestart. In tegenstelling tot voorgaande jaren is daarbij niet uitgevraagd op basis van de vigerende verordening, maar is ook gevraagd naar de behoefte en het draagvlak voor een algehele vrijgave van winkelopenstelling op de zon- en feestdagen. De inventarisatie heeft als volgt plaatsgevonden: - Oproep in de gemeenteadvertentie van 11 juni 2013 - Gesprekken met winkeliers; dit kunnen gesprekken zijn waarbij de aanleiding direct het onderwerp winkeltijden was, maar ook waarbij het onderwerp bewust ter sprake is gebracht met de winkelier. Dit zijn gesprekken geweest met winkeliers uit verschillende branches, op verschillende vestigingslocaties én met zowel zelfstandigen als filiaalbedrijven. - Gesprekken met verschillende ondernemersverenigingen Niet alle gesprekken hebben, ondanks uitdrukkelijke verzoeken daartoe, geleid tot een schriftelijke reactie vanuit de ondernemers. Toch is getracht de reacties uit de gesprekken met de verschillende betrokkenen te bundelen. Naast de bundeling van de reacties in de bijlage is in onderstaand schema terug te lezen wat de verschillende gedachten zijn ten aanzien van de winkelopenstelling op de zondag. Ook is in omliggende gemeenten geïnventariseerd hoe er wordt omgegaan met de gewijzigde winkeltijdenwet. ULokaal Plein Westermaat / Perifere Locaties Hier is de wens elke zondag de winkels open te stellen. Hierbij geldt deze wens met name wanneer ook andere winkelgebieden in de regio op zondag open gaan (meubelboulevards Oldenzaal en Almelo, binnenstad Enschede). Ook de concurrentie met de MAKRO en internet speelt hierbij een rol. Binnenstad De Stichting Centrummanagement Hengelo opteert voor 16 koopzondagen voor 2014. Hier is geen collectieve wens voor openstelling van de winkels op alle zondagen in de binnenstad. Er geldt een voorkeur voor een vaste regelmaat van de zondagsopenstelling en openstelling samen met de organisatie van een evenement. Bij de SCH bestaat wel de behoefte aan regulering in de vorm van een maximering van het aantal koopzondagen voor dit gebied. Wijkcentra vs. Supermarkten Bij supermarkten ligt er collectief de wens voor openstelling op de zondag. Wel met een vraag van beperking in de openingstijden van bijvoorbeeld 12:00 uur tot 19:00 uur. Voor overige winkels in de wijkwinkelcentra ligt er geen wens voor openstelling op alle zondagen. Er is alleen een vraag voor openstelling indien er sprake is van een wijkfeest of een zondag voorafgaand aan een feestdag. Bij de collectieve ondernemersorganisaties van de wijkwinkelcentra bestaat er geen, althans onvoldoende, draagvlak voor een ruimer regime ten aanzien van openstelling op zon- en feestdagen.
URegionaal Voor alle gemeenten geldt dat er nog geen definitieve besluitvorming heeft plaatsgevonden over het wel of niet beperkt- vrijgeven van de openstelling op de zondag. Enschede Almelo Borne Oldenzaal Momenteel hebben alle supermarkten in Enschede de mogelijkheid elke zondag de winkel te openen, dit blijft naar verwachting mogelijk. Vanuit de binnenstadondernemers is er de wens voor 26 koopzondagen. Bouwmarkten en tuincentra willen graag zelf kunnen bepalen of zij open kunnen. Dit bepalen zij mede op basis van het seizoen en de concurrentie die wellicht regionaal is. De behoefte aan de zondagsopenstelling tussen maar ook binnen de verschillende gebieden/branches is zeer divers. Vooral vanuit de Meubelboulevard en de bouwmarkten / tuincentra is er de vraag naar verruiming van de openstellingsmogelijkheden. Regionale mogelijkheden spelen hierbij ook een rol. Een denkrichting is om de verantwoordelijkheid te laten nemen door de betrokken partijen zelf en dat de gemeente hierin zo min mogelijk beperkingen op gaat leggen. Eventuele vrijgave van de openstelling op zondag betekent niet dat alle winkels daadwerkelijk op zondag open zullen gaan. De wensen zijn zeer divers: 6 gezamenlijke koopzondagen en voor bepaalde seizoen gerelateerde- branches zijn er wensen voor uitzondering. In september raadsbesluit genomen dat alle supermarkten open kunnen in Oldenzaal. Voor het overige nog onbekend wat de wensen zijn ten aanzien van openstelling. Overige argumenten Argumenten/zaken die een rol spelen bij een besluit met betrekking tot het aantal koopzondagen; - Concurrentie met internet; Vooral voor Plein Westermaat geldt dat men door de toenemende concurrentie met de detailhandel via internet wil kunnen concurreren door het ruimer kunnen openstellen van hun winkels. De meeste internetverkopen worden gedaan na 21 uur s avonds en op de zondag. De klant heeft dan niet altijd de mogelijk om te kunnen kopen in de fysieke winkel. De verwachting is dat het percentage van de omzet in de detailhandel dat via internet verkocht wordt in de komende jaren zal toenemen. Per branche zijn er echter grote verschillen. - Concurrentie MAKRO; De MAKRO valt onder het regime van de groothandel en hierdoor buiten de werking van de winkeltijdenwet. De MAKRO kan dus elke zondag de groothandel openstellen voor hun pashouders. Over deze oneerlijke ontwikkeling bestaat al langer discussie met onder andere de ondernemers op Plein Westermaat, de supermarktbranche en de ondernemers op het Esrein. - Deregulering en handhaafbaarheid / terugtrekkende overheid; Het opstellen van regels en/of beperkingen heeft alleen nut indien er ook zicht is op een daadwerkelijke handhaving en bijkomend handelen bij het inwerkingtreden van de verordening. De vigerende verordening biedt op dit moment de mogelijkheid om per deelgebied acht ontheffingen aan te vragen voor openstelling op zondag indien er een koppeling is met een evenement. In het kader van deregulering kan deze verplichting tot aanvraag van ontheffing uit de verordening worden gehaald. - Positie (kleinere) zelfstandigen; Winkeliers die zijn aangesloten bij een winkelketen (als franchisenemer of als filiaalhouder) zijn vaker bereid om wekelijks s zondags geopend te zijn. Kleine zelfstandigen hebben echter veelal geen behoefte aan openstelling op zon- en feestdagen. Argumentatie hiervoor is deels economisch (extra omzet weegt niet op tegen de extra kosten), deels sociaal (werken in veel gevallen al 6 dagen per week). - Positie werknemers; Een verandering van het regime ten aanzien van de zondagsopenstelling heeft ook consequenties voor een deel van het winkelpersoneel. Redenen voor werknemers om niet op zondag te willen werken zijn dat men tijd wil vrij houden voor sociale activiteiten (familiebezoek, sporten, hobby s) of geloofsovertuiging. Een voorname reden om wel op de zon- of feestdag te werken is om meer geld te verdienen. - Parkeergelden binnenstad / handhaving op koopzondagen; De parkeerverordening regelt dat er bij iedere koopzondag betaald parkeren geldt. Vrijgave van het aantal koopzondagen maakt dus dat in de basis er elke zondag betaald geparkeerd moet worden in het centrum, ook op zondagen dat er mogelijk geen winkelopenstelling is. Daarnaast geldt dat een extra verruiming (dus extra t.o.v. hetgeen nu voorligt) van de openstellingsmogelijkheden ook personele consequenties heeft voor bijvoorbeeld de afdeling stadstoezicht.
Concluderend Het beleid van de gemeente (benoemd in de Beleidsvisie Detailhandel Hengelo 2006 2016, geactualiseerde beleidsvisie 2012) ten aanzien van de winkeltijden is dat ondernemers op gelijke voorwaarden moeten kunnen concurreren binnen een geldend wettelijk kader. Het wettelijk kader is landelijk nu zodanig gewijzigd dat er een regime kan ontstaan waarbij op gelijke voorwaarden op meer zon- en feestdagen winkelopenstelling kan plaatsvinden. Deze voorwaarden moeten vervolgens worden neergelegd in de lokaal vast te stellen winkeltijdenverordening. De lokale belangenafweging moet de voorwaarden in deze lokale verordening inkleuren. De wijziging van de Winkeltijdenwet heeft voor gemeenten voornamelijk een discussie over het aantal koopzondagen als gevolg. Op basis van de lokale inventarisatie blijkt dat er sprake is van een diversiteit aan wensen en belangen ten aanzien van de winkelopenstelling op zon- en feestdagen. Hoe helder sommige wensen vanuit de verschillende branches of gebieden ook zijn, een juridisch juiste en eerlijke vertaling naar een beleidslijn in de verordening is niet eenvoudig te maken. In de vigerende detailhandelsvisie zijn drie soorten winkelgebieden te onderscheiden aan de hand van winkelmotieven: - Dagelijks winkelen (Wijkwinkelcentra, buurtwinkelcentra) - Recreatief winkelen (Binnenstad) - Doelgericht winkelen (PDV/GDV-locaties) Het is logisch om met het regime rond openingstijden aan te sluiten bij de winkelmotieven op basis waarvan men een winkelgebied bezoekt. In de periode juli tot en met oktober is er contact en overleg geweest tussen Stichting Centrum Management Hengelo en de ondernemersvereniging Plein Westermaat. Doel hiervan was om tot afstemming te komen over de openingstijden op zondag. Dit heeft erin geresulteerd dat de Binnenstad vraagt om regulering van zestien koopzondagen en dat Plein Westermaat vraagt ontheffing voor alle zondagen vraagt. Deze verzoeken worden door hen UnietU afhankelijk gemaakt van het voorstel van de ander. UDagelijks Winkelen Voor supermarkten en overige winkels binnen het winkelmotief (zie detailhandelsvisie) dagelijks winkelen geldt een gelijke arbitraire afweging. De wens vanuit de supermarktenbranche is er om elke zondag hun winkels te kunnen openstellen. Kleine zelfstandigen in de food-branche of andere winkels die in het winkelcentrum zitten die deels dezelfde producten verkopen hebben de wens echter niet om hun winkels open te stellen. Voor deze ondernemers geldt dat er teveel inbreuk wordt gepleegd op het sociaal gebeuren van de ondernemers en werknemers. Daarnaast zien zij de extra openstelling voornamelijk als omzetverschuiving waarbij de kosten toenemen aangezien er een toename is in het aantal openstellingsuren. Het economisch functioneren van winkelcentra slaagt alleen indien er sprake is van een bepaalde concentratie van winkels voor het dagelijkse winkelen en compleet aanbod voor de consument. Dit complete aanbod richt zich niet alleen op het aanbod in producten maar ook een zo compleet mogelijk aanbod in te bezoeken winkels tijdens openingstijden. Op dit moment zien wij gene draagvlak voor een ruimere regime dan twintig koopzondagen. Wijk- en buurtwinkelcentra vallen in de verordening onder het stadsdeel overige wijken. Dit betekent dat zij op basis van de voorgestelde verordening de mogelijkheid krijgen gedurende 20 zon- en feestdagen de winkel te openen. URecreatief Winkelen Voor het gebied binnenstad met als winkelmotief recreatief winkelen geldt dat er nauwelijks discussie is over het aantal koopzondagen. De Stichting Centrummanagement Hengelo heeft de wensen van ondernemers geïnventariseerd en hieruit blijkt dat men tevreden is met de ruimte die de huidige verordening biedt ten aanzien van de winkelopenstelling op de zon- en feestdagen. Er is geen collectieve behoefte aan verruiming van de openstellingsmogelijkheden. Wel is er vanuit de SCH de wens voor enige vorm van regulering voor dit gebied. De binnenstad blijft binnen de voorgestelde verordening een apart stadsdeel. Binnen dit stadsdeel bestaat de mogelijkheid voor openstelling op 20 zon- en feestdagen. Naar wens van de SCH zullen deze door het college kunnen worden aangewezen voor elke laatste zondag van de maand en gekoppeld aan speciale evenementen.
UDoelgericht Winkelen Voor de PDV-gebieden in Hengelo geldt dat deze in de vigerende verordening vallen onder het stadsdeel overige wijken. In de praktijk betekent dit dat de ondernemers op Plein Westermaat bij het college hun voorkeur voor de koopzondagen aangeeft en dat deze daarmee ook bepalend worden voor de rest van het stadsdeel overige wijken. Het college is van mening dat het gebied Plein Westermaat een bijzondere regionale betekenis heeft als koopcentrum. Die status is eind jaren negentig ook als zodanig erkend. Ook uit het koopstromenonderzoek uit 2010 blijkt deze bijzondere regionale positie die dit koopgebied heeft. De winkeliers op Plein Westermaat hebben meerdere malen collectief bij het college verzocht om openstellingsmogelijkheden op alle zon- en feestdagen. Het college stelt daarom nu aan de raad voor deze openstellingsmogelijkheid op alle zon- en feestdagen te effectueren. Binnen de overige PDV-winkeliers / gebieden bestaat er op dit moment onvoldoende draagvlak voor openstelling op alle zon- en feestdagen. Door het oprekken van het gebied tot buiten Plein Westermaat of voor alle branches die gelijk zijn aan die op Plein Westermaat zitten, ontstaat een steeds meer arbitraire lijn. Immers, er zal te allen tijde een groter deelgebied of branche worden uitgesloten. Het college stelt voor een derde stadsdeel op te nemen in de verordening. Voor dit stadsdeel Plein Westermaat geldt dat op alle zon- en feestdagen de verplichte winkelsluiting niet geldt en dat zij hun winkel tussen 10:00 uur en 22:00 kunnen openstellen. Voor de resterende PDV-locaties geldt dat zij in de verordening onder het stadsdeel overige wijken vallen en hiermee de mogelijkheid hebben krijgen tot openstelling op 20 zon- en feestdagen. Vervolgtraject Na behandeling van dit voorstel in uw gemeenteraad zal het college de koopzondagen voor het kalenderjaar 2014 vaststellen. Afhankelijk van uw besluit zal het college zon- en/of feestdagen voor bepaalde stadsdelen moeten aanwijzen als dagen waarvoor vrijstelling wordt verleend of waarvoor een ontheffing geldt in het kader van de dan vigerende verordening. BESPREEK- EN BESLISPUNTEN Aan de raad wordt voorgesteld: - De Winkteltijdenverordening Hengelo 2014 vast te stellen op basis van de conclusies / draagvlak per winkelgebied. FINANCIËLE ASPECTEN Door voorgestelde wijziging van de verordening vervalt de aanvraag van maximaal acht ontheffingen voor koopzondagen per deelgebied. Dit heeft zeer beperkte gevolgen voor de benodigde ambtelijke capaciteit of de te ontvangen leges. Door de wijziging van de Winkeltijdenwet ontstond de mogelijkheid voor het verlenen van een algehele vrijstelling van sluiting van winkels op de zon- en feestdagen. Door het beperkt benutten van deze vrijstellingsmogelijkheid blijft er een jaarlijkse belasting op het ambtelijke apparaat wat betreft de inventarisatie van koopzondagen voor het daaropvolgende kalenderjaar. BIJLAGE(N) - Winkeltijdenverordening Hengelo 2014 - Artikelsgewijze toelichting Winkeltijdenverordening Hengelo 2014 - Kaart Winkeltijdenverordening Hengelo 2014 - Verzameling reacties ten aanzien van Koopzondagen 2014 - Winkeltijdenverordening Hengelo 2013 BURGEMEESTER EN WETHOUDERS VAN HENGELO, De secretaris De burgemeester