Train-de-trainer Goed rekenonderwijs voor iedereen in de school Masterplan Dyscalculie

Train-de-trainer Goed rekenonderwijs voor iedereen in de school Masterplan Dyscalculie Algemeen 1

Algemene informatie over de inhoud van de train-de-trainer voor PO, VO en MBO Doel Het doel van de training is dat leraren en beleidsmakers binnen de school op de hoogte zijn van de belangrijkste didactische inzichten op het gebied van ERWD (ernstige rekenwiskunde problemen en dyscalculie) en daar gedegen beleidsmatige keuzes in maken. Na de eerste dag van de training kunnen deelnemers: uitleggen wat het verschil tussen een ernstig rekenprobleem en dyscalculie is; uitleggen wanneer een dyscalculieverklaring afgegeven mag worden; (zwakke) rekenaars begeleiden met behulp van het drieslagmodel; (zwakke) rekenaars begeleiden met behulp van het handelingsmodel; uitleggen hoe de rekenontwikkeling van (zwakke) rekenaars is opgebouwd (hoofdfasen). Na de tweede dag van de training hebben deelnemers: op basis van de voor de train-de-trainer ontwikkelde scan in kaart gebracht waar zij in hun school staan met betrekking tot rekenbeleid voor (zwakke) rekenaars; kennis over de verschillende taken en verantwoordelijkheden binnen de school; speerpunten voor beleid vastgesteld; actiepunten geformuleerd voor hun eigen handelen; duidelijk welke acties zij aansturen in het team. Dag 3 staat in het teken van verankering en implementatie van de aangeboden zaken en het evalueren op de onderdelen van bijeenkomst 1 en 2. Het is een terugkombijeenkomst. Op dag 2 is vastgesteld wat doelen en speerpunten zijn en welke acties uitgezet worden om die doelen te realiseren: presenteren van het beleidsplan; implementeren van het plan en professionalisering; borging en onderhoud; evaluatie van het proces. De scholen moeten de tijd hebben tussen bijeenkomst 2 en 3 om een aantal acties uit te zetten, zoals het gesprek aangaan met directie en het starten met het scholen van het team. Ook kan er gekozen worden om op stichtings,- bestuurs- of samenwerkingsverbandniveau een aantal afspraken te maken voor het formuleren van rekenbeleid, en die vervolgens verder te concretiseren in het schoolbeleidsplan. Er is gekozen voor een train-de-traineropzet zodat de kennis binnen de school op verschillende plekken zijn beslag kan hebben. De scholing krijgt zo een duurzamer karakter. Algemeen

Doelgroep De doelgroep van de training zijn leraren en beleidsmakers binnen de school die verantwoordelijk zijn voor het verzorgen van rekenonderwijs en/of verantwoordelijk zijn voor het vormgeven van en implementatie van rekenbeleid (voor zwakke rekenaars). De eerste dag is interessant voor zowel docenten met een coördinerende functie op rekengebied als beleidsmakers. De tweede dag is gericht op deelnemers die binnen de school het beleid uitzetten of implementeren (bijvoorbeeld iemand met een coördinerende functie op het gebied van rekenen). Het is aan te raden deelnemers te selecteren die beide rollen vervullen, zoals bijvoorbeeld een rekencoördinator of -specialist, zodat er geen knip in de kennis ontstaat. Doelgroep PO: ib er; rekencoördinatoren of -specialist. Doelgroep VO: rekencoördinatoren die ook bijdragen aan rekenbeleid in school; docenten rekenen; zorgcoördinator met rekenen in zijn portefeuille. Doelgroep MBO: rekendocenten; rekencoördinatoren -specialisten; zorgcoördinatoren met rekenen in hun portefeuille; beleidsmakers. De samenstelling van de groep Bij het samenstellen van de groep die de trainer volgt, is het zinvol om een afweging te maken op de volgende punten: gezamenlijke focus/binding van de groep (deelnemers uit dezelfde school, een zelfde bestuur of samenwerkingsverband); meerwaarde van uitwisseling met andere scholen (groep samengesteld met deelnemers van andere scholen). De ervaring leert dat groepen waarin al sprake is van enige netwerkvorming (bijvoorbeeld een rekengroep) de grootste leeropbrengsten hebben. Het is van belang dat de deelnemers van de training gefaciliteerd zijn door hun organisatie om de training te volgen en dat ze invloed hebben op beleidsvorming en -implementatie binnen hun organisatie. Werkwijze De training wordt op interactieve wijze vormgegeven. Van deelnemers wordt verwacht dat zij een actieve inbreng hebben. Deelnemers krijgen handvatten aangereikt op basis van het protocol Dyscalculie en de trainers nodigen hen uit om aan de hand van voorbeelden en opdrachten de vertaalslag naar de praktijk te maken. Algemeen

Maatwerk: de trainer bepaalt in vooroverleg met de kartrekker van de groep de inhoud van het programma. De vraag is bij elke school anders, dat geldt voor dag 1, dag 2 en dag 3. Verdere inhoud wordt gespecificeerd naar doelgroep. Tijdsinvestering Dag 1: hele dag (of anderhalve dag voor PO) Dag 2: hele of halve dag (eigen inschatting van de trainer) Dag 3: halve dag Lessons learned Samenstelling groep Denk na over de samenstelling van de groep. De grootste leeropbrengsten in de pilotgroep werden gerealiseerd met deelnemers die al een soort netwerk vormden met elkaar. Uitwisseling tussen meerdere scholen wordt als waardevol ervaren. Duur dag 2 Schat voor de tweede dag zelf in (in afstemming met de school en/of deelnemers) hoe lang deze duurt. De ervaring leert dat het afhankelijk is van de stand van het rekenbeleid en de stem die de deelnemers hierin hebben hoeveel tijd nodig is (zie ook tijdsinvestering). De pilottraining voor MBO vond plaats op een moment dat centraal beleid op het punt stond om vastgesteld te worden. Het was toen onduidelijk waar de ruimte voor de deelnemers lag in het vaststellen van beleid voor hun eigen school/afdeling. Een hele dag over beleid was daarom te lang. Insteek dag 3 Het is de bedoeling dat de deelnemers aan de training in staat zijn om wat zij geleerd hebben verder uit te zetten in de organisatie. Besteed daarom gedurende de bijeenkomsten aandacht aan hoe deelnemers het geleerde aan hun team over kunnen brengen. Wat hebben ze daar nog voor nodig? Algemeen

Primair onderwijs NVORWO: Ceciel Borghouts en Cathe Notten KPC Groep: Arjan Clijsen, Maud Dolman, Marleen de Haan en Elleke Ketelaars 4 Algemeen

Inhoud Algemene informatie over de inhoud van de train-de-trainer voor PO, VO en MBO Inhoud 1 Dag 1 2 PowerPointpresentatie handouts dag 1 4 Verbinding dag 1 en 2 17 Dag 2 18 PowerPointpresentatie handouts dag 2 21 Rekenbeleidsplan (ERWD) 27 Verbinding dag 2 en 3 33 Dag 3 34 Scan ERWD in het primair onderwijs 35 1 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Dag 1 Doel van de dag Het doel van de dag is om leerkrachten en beleidsmakers inzicht te bieden in de inzichten op het gebied van rekenonderwijs aan leerlingen met een rekenprobleem zoals die in het protocol beschreven staan. Deelnemers gaan praktisch met deze inzichten aan de slag en ontwikkelen zo de didactische handvatten die zij tot hun beschikking hebben in de klas in de begeleiding van (zwakke) rekenaars. De opbrengst van dag 1 is dat de deelnemers kunnen uitleggen wat het verschil tussen een ernstig rekenprobleem en dyscalculie is en kunnen uitleggen wanneer een dyscalculieverklaring afgegeven mag worden. Ook hebben ze geoefend in het begeleiden van (zwakke) rekenaars met behulp van het drieslagmodel en het handelingsmodel en ze kunnen uitleggen hoe de rekenontwikkeling van (zwakke) rekenaars is opgebouwd. Doelgroep dag 1 Dag 1 richt zich op rekencoördinatoren, leerkrachten met een coördinerende functie en/of zorgcoördinatoren met rekenen in hun portefeuille. Meenemen naar dag 1 Eventueel materiaal uit de eigen methode. Korte schets programma en inhoud Dag 1 steekt in op het bieden van inzicht in de rekenontwikkeling van leerlingen en maakt duidelijk waar de rekenontwikkeling van een rekenzwakke leerling stokt. Er worden handvatten geboden om reken- zwakke leerlingen te begeleiden aan de hand van het handelings- en drieslagmodel. Het programma voor het primair onderwijs voor deze dag is uitgebreider dan het materiaal voor VO en MBO. In de pilottraining is daarom anderhalve dag uitgetrokken voor dit onderdeel. We raden trainers aan om zelf een keuze te maken in wat zij relevant vinden om aan te bieden, in afstemming met de school en/ of deelnemers. Werkvormen De bijeenkomst heeft een gedeeltelijk interactief karakter. Afhankelijk van de insteek van de trainer kunnen de volgende werkvormen ingezet worden op dag 1 (afhankelijk van de opdracht): denken, delen uitwisselen; elkaar interviewen over (bijvoorbeeld begeleiding van rekenzwakke leerlingen, mogelijkheden voor het toepassen van het handelingsmodel); 2 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

rollenspel (één leerkracht speelt een rekenzwakke leerling, de andere leerkracht voert een rekengesprek aan de hand van het drieslagmodel of probeert aan te sluiten bij het niveau van de leerling met behulp van het handelingsmodel); bewegen: 10 minuten wandelen in duo s en elkaar bevragen of feedback geven; maak gebruik van eigen casussen van de deelnemers. Huiswerkopdracht Na de eerste bijeenkomst wordt aan de deelnemers gevraagd of zij de scan (hierna opgenomen) in willen vullen. De scan geeft inzicht in de mate waarin het rekenbeleid binnen de school al vorm gekregen heeft en kan hulp bieden met het prioriteren van wat als eerste opgepakt moet worden. Aan de deelnemers wordt gevraagd de scan naar de trainer te mailen voorafgaand aan de tweede bijeenkomst (minimaal twee weken van tevoren, zodat er nog tijd is om de bijeenkomst vorm te geven) en de scan ingevuld mee te nemen naar de bijeenkomst. Materialen De volgende materialen zijn opgenomen: de hand-out van de ppt-presentatie; de door de deelnemers in te vullen scan. Bronnen Protocol Ernstige rekenwiskunde problemen en dyscalculie in het VO, M. van Groenestijn, G. van Dijken, D. Janson, 2012 Van Gorcum Stappenplan Ernstige Reken Wiskunde problemen en dyscalculie VO, in ontwikkeling (www.masterplandyscalculie.nl) 3 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

ERWD Masterplan dyscalculie Protocol ERWD PO - Dag 1 Doelen Begrijpen achtergrond, keuzes, inhoud protocol Bewust worden van eigen opvattingen, overtuigingen Wat betekent ERWD-protocol voor onze school? Teamgericht van Spoor 1 naar Spoor 2 Professionalisering Afstemming in het team Inhoud Kader, modellen en diagnosticerend onderwijzen Beleid Programma Blok 1: Visie en uitgangspunten Blok 2: Modellen Blok 3: Vier hoofdfasen per leerlijn Blok 4: Afstemmen (sporen) Blok 5: Stappenplan ERWD Evaluatie Blok 1 Visie en uitgangspunten ERWD-PROTOCOL: opdracht van het Ministerie van OCW 1.Een integraal protocol voor het onderwijs en de zorg 2.Draagvlak bij de verschillende groeperingen 4 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Uitgangspunten 1. Functionele gecijferdheid Het doel van goed rekenwiskunde-onderwijs is het ontwikkelen van functionele gecijferdheid voor alle kinderen. 2. Ontwikkeling van rekenwiskundige concepten als fundament Het begrijpen van rekenwiskundige concepten is het fundament van een goede rekenwiskundige ontwikkeling. Werkopdracht overleg per tafel Ben je het met beide uitgangspunten eens? Zo nee met welke niet? (argumenten) Zo ja (dus wanneer je deze uitgangspunten onderschrijft): Wat betekent dit voor de dagelijkse praktijk in je school? De rekenlessen Hulp aan zwakke rekenaars tijdens de lessen Hulpplannen Toetsen Uitgangspunten (vervolg) Uitgangspunten (vervolg) ERWD 3. Kinderen verschillen in eigen kracht Ieder kind volgt een eigen weg door het leerlandschap langs vaste bakens. 4. Stagnatie ontstaat bij onvoldoende afstemming van het onderwijsaanbod op de onderwijsbehoeften Een doorgaande rekenwiskundige ontwikkeling is het resultaat van een goede afstemming van het onderwijs op de ontwikkeling van de leerling. 5. Onderscheid tussen ernstige rekenwiskundeproblemen en dyscalculie. Ernstige rekenwiskunde-problemen kunnen ontstaan als er onvoldoende afstemming wordt gerealiseerd tussen het onderwijs en de onderwijsbehoeften van de leerling. Wij spreken van dyscalculie als ernstige rekenwiskunde-problemen ontstaan ondanks deskundige begeleiding en zorgvuldige pogingen tot afstemming en hardnekkig blijken. Werkdefinitie Kinderen verschillen in hun vermogen om te leren rekenen: Rekenzwak <----------------------------------> Rekensterk Ernstige rekenwiskunde-problemen kunnen ontstaan als er gedurende lange tijd onvoldoende afstemming wordt gerealiseerd van het onderwijsaanbod op de onderwijsbehoefte van de leerling: De ontwikkeling van de basisvaardigheden stagneert. Wij spreken van dyscalculie als ernstige rekenwiskunde-problemen ondanks deskundige begeleiding erg hardnekkig blijken. Criteria voor verklaring De rekenontwikkeling van de basisvaardigheden stagneert. De problemen zijn hardnekkig; er is ondanks deskundige begeleiding van minimaal een half jaar niet of nauwelijks sprake van vooruitgang. Er is een grote discrepantie tussen de ontwikkeling van de leerling in het algemeen en zijn rekenwiskundige ontwikkeling. 5 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Samenvattend tot nu toe Andersoortig protocol dan dyslexie. Protocol gaat met name over preventie, over goed rekenonderwijs. Protocol is geen routekaart voor verklaring. Hulp bieden start niet pas bij verklaring. Werkopdracht Sterke punten Zelf Mijn team Vraagtekens Drieslagmodel Blok 2 Modellen Hoeveel kost deze tv tijdens de aanbieding? 220,-- Alleen deze week 20% korting Drieslagmodel Daan en Lisa maken een fietstocht van 21 km. Na 18 km krijgt Daan een lekke band. Hoe ver moeten zij nog (fietsen/lopen)? Drieslagmodel Een kaars kost 2. Je koopt 3 kaarsen. Hoeveel moet je betalen? 6 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Drieslagmodel Opdracht Bekijk de contextopgaven op de werkbladen. Leerlingen hebben problemen met deze opgaven. Probeer bij enkele opgaven aan te geven: - Waar (op welke as van het drieslagmodel) zouden de problemen kunnen liggen? - Hoe kom je daar achter? Denktijd Daarna bespreken in viertallen. Drieslagmodel Het drieslagmodel geeft het probleemoplossend handelen weer, het lost de problemen niet op! Het laat je op een bepaalde manier kijken naar je onderwijs en geeft aanknopingspunten voor afstemming. Je kunt een eerste analyse / diagnose stellen: de richting van de problematiek kun je vaststellen. Nader onderzoek is altijd nodig. Het drieslagmodel: observeren betekenisverlenen Kan de leerling: Bij een context zelfstandig een bewerking bedenken? Betekenis verlenen aan de getallen in relatie tot de context? Een tekening maken bij de context? Bij een kale som een context bedenken? Het drieslagmodel: observeren uitvoeren Kan de leerling de bewerking uitvoeren? Voert de leerling de bewerking uit met een efficiënte en gewenste oplossingsstrategie? Wanneer de uitvoering niet lukt: - lukt dat dan wel met materiaal? - met eenvoudiger getallen? - mbv een model? Het drieslagmodel: observeren reflecteren Weet de leerling wat het antwoord (het getal) betekent? Koppelt de leerling het antwoord terug naar de context? Gaat de leerling na of het antwoord kan kloppen? Drieslagmodel Rekenzwakke leerlingen: zwakke begrijpend lezers. Bepaalde talige aspecten van de contexten beïnvloeden het oplossingssucces. Grootste struikelblok: koppeling (reken)taal aan de voorstelling. Boodschap: signaleer problemen vroeg en: Doe er wat aan!!! 7 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Drieslagmodel Het drieslagmodel kun je gebruiken voor: Observaties + interventies dagelijks tijdens lessen. Eerste analyse + diagnostiek n.a.v. toetsen, voordat je hulpplan opstelt. Beoordelen blokdoelen (als alternatief of naast methodetoets). Kijken naar je lessen / je eigen onderwijs - Waar besteed ik de meeste tijd aan? - Waar hebben de leerlingen de meeste behoefte aan? Drieslagmodel Blokdoelen / bloktoetsen Momenteel: blokdoel bloktoets Wat zou de toegevoegde waarde van het drieslagmodel kunnen zijn? daar gaan we naar kijken. Drieslagmodel Neem 1 blokdoel waar je de afgelopen periode aan hebt gewerkt. Zou het je lukken om voor dat blokdoel voor alle kinderen in je groep antwoord te geven op alle observatie-vragen van het drieslagmodel? Welke vragen wel / welke niet? Drieslagmodel Maak 3-tallen. Loop een voor een de vragen na van de rechteras (betekenisverlening), onderste as (uitvoering), en linkeras (reflectie). Per vraag: Zou het je lukken om deze vraag te beantwoorden? Hoe kun je aan het antwoord op deze vraag komen? Wat vraagt dat voor acties van jou als leerkracht? Knelpunten opschrijven voor gezamenlijke bespreking. Drieslagmodel Observatiepunten bij betekenisverlenen Kunnen leerlingen: Zelfstandig een bewerking bedenken bij een context? Betekenis verlenen aan getallen in relatie tot de context? Een tekening maken bij de context? Bij een kale som een verhaal bedenken? Drieslagmodel Observatiepunten bij uitvoeren Kunnen leerlingen de gevraagde bewerking uitvoeren op formeel niveau? Voeren ze de bewerking uit met een efficiënte en gewenste oplossingsstrategie? Wanneer de uitvoering niet lukt: Lukt het wel met materiaal? Met eenvoudiger getallen? Met behulp van een model? 8 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Drieslagmodel Observatiepunten bij reflectie Weet de leerling wat het antwoord (getal) betekent? Koppelt de leerling het antwoord terug naar context? Gaat de leerling na of het antwoord kan kloppen? Drieslagmodel Uiteindelijke doel van drieslagmodel Blokdoelen helder hebben. Observatiepunten uit ppt erbij nemen. Vaststellen van alle kinderen in hoeverre ze de blokdoelen halen: en daar consequenties aan verbinden! Blokdoel halen betekent: voldoende presteren op alle assen van het drieslagmodel op het betreffende doel! dus niet alleen de bloktoets goed maken. Die gaat meestal over de onderste as en dan ook nog zonder specificatie van de strategie. Drieslagmodel Hoe vaak gebruik je het drieslagmodel? Minimaal 2x per week gepland Dagelijks kijken door deze bril Handelingsmodel Chocola Ik trakteerde op de laatste lesdag mijn klas op chocola. Ik had 15 repen gekocht. Na het uitdelen bleek dat iedere leerling driekwart reep had gekregen. Er was nog anderhalve reep over. Hoeveel leerlingen waren er? Handelingsmodel Handelingsmodel 4e niveau Vanuit de context: Wat staat er? Wat gebeurt er in het verhaal? Doe maar wat er staat. (Letterlijk doen) Vanuit context komen tot uitspelen van de situatie. Betekenis geven aan de getallen in het verhaal. Betekenis geven aan de rekentaal in het verhaal. Belangrijk: Koppeling blijven leggen tussen de verschillende niveaus. 9 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Handelingsmodel 3e niveau Plaatjes: Afbeeldingen van werkelijkheidssituaties. Vanuit een plaatje / foto / tekening de werkelijkheid herkennen. Betekenis geven aan de getallen in de afbeelding. Handelingsmodel 2e niveau Materiaal en denkmodellen: MAB, Rekenrek Getallenlijn Verhoudingstabel. Achter het model / materiaal een werkelijksheidssituatie herkennen. De werkelijkheid vertalen naar materiaal / model / schematische tekening. Handelingsmodel 1e niveau Formele bewerking Uitvoeren van de formele bewerking. Betekenis verlenen aan de getallen in de bewerking (minimaal een verhaal bedenken bij een kale som). Handelingsmodel Handelingsmodel kun je gebruiken voor: Observeren Leggen van didactische accenten Bij rekenproblemen nog sterker: - Langer werken noodzakelijk om koppelingen te leggen - Langer werken aan onderliggende niveaus - Wel doorwerken naar boven - En koppelingen blijven leggen! Handelingsmodel Hoe vaak gebruik je het handelingsmodel? Minimaal 2x per week gepland Blok 3 Vier hoofdfasen per leerlijn Dagelijks kijken door deze bril 10 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Hoofdfasen leerlijn Leerlijnen leren kennen en op basis daarvan gerichter werken. Hoofdfasen leerlijn PROCEDURE ONTWIKKELING>> VLOT LEREN REKENEN & AUTOMATISEREN>> TOEPASSEN & FLEXIBEL REKENEN BEGRIPS VORMING>> OPTIONEEL Huiswerk vier hoofdfasen per leerlijn Bekijk voor de leerlijn vermenigvuldigen de opbouw in de methode (groep 4 en 5). Kun je de 4 hoofdfasen terugvinden? Begripsvorming Procedure ontwikkeling Vlot leren rekenen Breed en flexibel toepassen Kun je voor alle hoofdfasen activiteiten vinden? Voldoende? Mis je activiteiten? Zou je veel opgaven weglaten? Kopieer activiteiten of geef aan met geeltjes zodat je deze de volgende keer aan elkaar kunt laten zien! Bespreking: datum invoegen Blok 4 Afstemmen ERWD Afstemmen Afstemmen onderwijs Afstemmen op spoor 1 Afstemmen onderwijs Op onderwijsbehoeften van de leerlingen Op onderwijsbehoeften van de leerlingen 11 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Afstemmen op spoor 1 Mate van afstemming Spoor 1 Indicaties De leraar: volgt de rekenwiskunde-methode kan conform de methode observeren, toetsresultaten interpreteren en problemen signaleren geeft met behulp van aanwijzingen uit de methode hulp na de toets kan omgaan met geringe verschillen in de groep krijgt structureel ondersteuning van de interne rekenexpert bij de begeleiding van leerlingen in de fasen geel, oranje en rood Afstemmen op spoor 1 Onder spoor 1 valt ook: Verlengde instructie uit de methode Kijktips / observatiepunten volgen tijdens lessen Diagnostisch gesprek en hulp na uitval op bloktoets Moeilijke opgaven in methode voor goede rekenaars 1, 2 en 3 sterren (of hoe methoden het ook organiseren) allemaal spoor 1! Afstemmen op spoor 1 Afstemmen op spoor 2 Opdracht Kijk nog eens naar wat er staat bij spoor 1. Lukt dit bij jullie op school? Met name: de aanwijzingen voor hulp na de toets (diagnostiek + hulp) de kijktips / observatiepunten tijdens de lessen didactische aanwijzingen in de handleiding. Lukt het om daarmee in de daarvoor beschikbare tijd de problemen uit het betreffende blok op te lossen? Overleg in tweetallen. Wissel uit. Afstemmen onderwijs Op onderwijsbehoeften van de leerlingen Afstemmen op spoor 2 Van spoor 1 naar spoor 2 Mate van afstemming Spoor 2 Indicaties De leraar kan spelen met de methode en gebruikt daarbij: De hoofdlijnen (begripsvorming, ontwikkelen van oplossingsprocedures, vlot leren rekenen en flexibel toepassen per leerlijn) Het drieslagmodel Het handelingsmodel Wat moet er gebeuren om van spoor 1 naar spoor 2 te komen? Drieslagmodel leren kennen en er mee leren werken Handelingsmodel leren kennen en er mee leren werken Hoofdlijnen van elke leerlijn (leren) kennen en op basis daarvan gerichter leren werken Subgroepen herkennen en leren samenstellen op onderdelen / leerlijnen Onderwijs op maat leren maken voor de subgroepen 12 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Nabespreken huiswerk leerlijn vermenigvuldigen Huiswerk: Bekijk voor de leerlijn vermenigvuldigen de opbouw in de methode (groep 4 en 5). Kun je de 4 hoofdfasen terugvinden? Begripsvorming Procedure ontwikkeling Vlot leren rekenen Breed en flexibel toepassen Vragen: 1. Kun je voor alle hoofdfasen activiteiten vinden? 2. Voldoende? Mis je activiteiten? 3. Zou je veel opgaven weglaten? Nabespreken huiswerk leerlijn vermenigvuldigen (vervolg) Opdracht Vorm drietallen. Werk bij voorkeur met collega s van een ander team. Collega s die ook met een andere methode werken! Laat aan elkaar van elke fase activiteiten zien die je hebt gevonden. Als je opgaven zou weglaten: geef voorbeelden. Wat voor activiteiten mis je? Hoofdfases leerlijn Gericht leren werken Daarvoor is nodig: PROCEDURE ONTWIKKELING>> VLOT LEREN REKENEN & AUTOMATISEREN>> TOEPASSEN & FLEXIBEL REKENEN 1 Weten waar leerling behoefte aan heeft. 2 In je methode activiteiten kunnen zoeken uit die fase. 3 Kennis hebben van de juiste procedures / strategieën (weten wat de basisstrategieën zijn, hoe je rekenmateriaal gebruikt, ). BEGRIPS VORMING>> Samenstellen subgroepen Hoe stel je subgroepen samen? Met name op basis van wat je ziet! Drieslagmodel en handelingsmodel als observatieinstrument. Daarnaast: methodegebonden toetsen. Samenstellen subgroepen Aandachtspunten bij samenstellen subgroepen: Voor periode van een blok Doel: kijken of de opgaven in dat blok op dat leerstofonderdeel zijn afgestemd op het niveau van de leerling (of hij er iets van kan leren) Dus subgroepen per leerstofgebied Leerling kan in meerdere subgroepen zitten Leerling kan dus ook bijv. problemen hebben met betekenisverlening op meerdere leerstofgebieden (of juist op slechts één leerstofgebied) 13 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Stap 1 Blok 5 Stappenplan Rekenbeleid en zorgbeleid Stap 2: LOVS Toetsen na de toets? Stap 3: Vroegtijdig signaleren ERWD Onderwijs evalueren? Diagnostiek na toets, niet alleen analyse. Modellen gebruiken bij diagnostiek! (Dus niet alleen product evaluatie.) Goed observeren en ingrijpen in groep 1-5 Stap 4: fase groen Fase groen Signalering Diagnostiek Begeleiding De leerling ontwikkelt zich gemiddeld of goed en functioneert in de grote groep. Resultaat: +: naar fase blauw 0/-: naar fase geel Deskundigheid minimaal op spoor 1: De leraar observeert de leerlingen volgens aanwijzingen in de methode. Deskundigheid minimaal op spoor 1: De interne rekenexpert ondersteunt de leraar. Hij analyseert samen met de leraar de resultaten op de bloktoetsen en het lovs en stelt een groepsplan op. Deskundigheid minimaal op spoor 1: De begeleiding vindt plaats volgens aanwijzingen in de methode. Bij te weinig aantoonbare vorderingen gaat de leerling naar fase geel. Stap 4: fase groen 1. Goed rw-onderwijs / methode volgen 2. Regelmatig professionalisering alle leraren; methode-overstijgend 3. Observeren 4. Toetsresultaten analyseren en interpreteren 5. Afstemmen na de toets 6. Adequaat beslissingen nemen na elk blok 14 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Stap 5: fase geel Fase geel Signalering Diagnostiek Begeleiding De leerling heeft geringe problemen op deelgebieden. Intern Max. 0,5 jaar Resultaat: +: naar fase groen 0/-: naar fase oranje Deskundigheid minimaal op spoor 2: De leraar observeert dagelijks op specifieke onderdelen, houdt de vorderingen op toetsen en lovs bij en analyseert de resultaten. Deskundigheid minimaal op spoor 2: De leraar voert rekengesprekken met de leerling, analyseert het resultaat en stelt een begeleidingsplan op, eventueel samen met de interne rekenexpert. Deskundigheid minimaal op spoor 2: De leerling krijgt extra begeleiding in een subgroep. Bij te weinig of geen aantoonbare vorderingen gaat de leerling naar fase oranje. Stap 5: fase geel 1. Diagnosticerend onderwijzen: Werken met handelingsmodel en drieslagmodel Hoofdlijnen van elke leerlijn kennen en op basis daarvan gericht werken 2. Werken met groepsplannen /afstemmen onderwijs op subgroepjes 3. Professionalisering leraren Stap 6: fase oranje Fase oranje Signalering Diagnostiek Begeleiding De leerling heeft ernstige rekenproblemen op enkele of alle deelgebieden. Intern Max. 0,5 jaar Resultaat: +: naar fase geel 0/-: naar fase rood Deskundigheid minimaal op spoor 3: De leraar observeert dagelijks op specifieke onderdelen, houdt de vorderingen op toetsen en lovs bij en analyseert samen met de interne rekenexpert de resultaten. Deskundigheid minimaal op spoor 3: De leraar voert een diagnostisch gesprek met de leerling, analyseert samen met de interne rekenexpert het resultaat en stelt een individueel handelingsplan op. Deskundigheid minimaal op spoor 3: Het schoolteam voert de begeleiding uit. De leerstof en de instructie worden afgestemd op de onderwijsbehoeften van de individuele leerling. Bij te weinig of geen aantoonbare vorderingen wordt de leerling aangemeld voor extern onderzoek. Stap 6: fase oranje Zie stap 5, maar dan met nog meer (individuele) afstemming Individuele begeleiding op maat Waar kan in een subgroepje Waar nodig individueel Rekening houdend met leerlingkenmerken Stap 7: fase rood Fase rood Signalering Diagnostiek Begeleiding De problemen zijn hardnekkig. De leerling wordt aangemeld voor extern onderzoek. Deels extern, deels intern Max 0,5 jaar Resultaat: +: naar fase oranje 0/-: bijstellen handelingsplan en dyscalculie-verklaring blijvende begeleiding in fase rood. Intern / extern: De externe deskundige verzamelt informatie over de leerling (zie hoofdstuk 8) Extern / intern: De externe deskundige voert het diagnostisch onderzoek uit zoals beschreven in hoofdstuk 8. Het team stelt een individueel handelingsplan op. Intern / extern: spoor 3 Het team voert de begeleiding uit. De leerstof en de instructie worden afgestemd op de onderwijsbehoeften van de individuele leerling. Indien nodig wordt de begeleiding uitgevoerd door een externe expert in nauw overleg met de school. Stap 7: fase rood Aanvraag extern onderzoek (Na maximaal 6 maanden begeleiding in fase oranje, dus met individuele accenten) 15 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Stap 8: fase rood / extern Uitvoering extern diagnostisch onderzoek (Daartoe bevoegde externe deskundige met rekenspecialisatie) Stap 9: fase rood Externe deskundige stelt handelingsadvies op School voert handelingsadvies uit: intensief begeleidingstraject waarbij samenwerking met de externe rekenexpert plaatsvindt Stap 10a: fase oranje (Geleidelijk) aantoonbare vooruitgang Geen dyscalculieverklaring Wel doorgaan met intensieve begeleiding Stap 10b: fase rood Geen of nauwelijks aantoonbare vooruitgang Dyscalculieverklaring School biedt blijvend intensieve en deskundige hulp op basis van handelingsplan externe deskundige Stap 11: overgang naar vo Evaluatie 1. Samenwerking tussen po en vo 2. Inhoudelijke overdracht 3. Afstemmen volgsystemen 4. Bevorderen doorgaande leerlijnen 16 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Verbinding dag 1 en 2 Na dag 1 wordt aan de deelnemers gevraagd om de bijgevoegde scan in te vullen. De invulling van bijeenkomst 2 is afhankelijk van wat er uit de scan komt. De scan focust op de volgende onderdelen: 1. Rekenbeleid in de school/instelling 2. Inhoud en inrichting rekenonderwijs 3. Bekwaamheid en betrokkenheid 4. Communicatie bij ernstige rekenproblemen 5. Overgangen 6. Signalering bij leerlingen met ernstige rekenproblemen 7. Begeleiding van leerlingen met ernstige rekenproblemen De invulling van bijeenkomst 2 is afhankelijk van de uitkomsten op de scan. Waar ligt de (gezamenlijke) focus voor deze groep?. In het materiaal worden suggesties gedaan voor de invulling van deze bijeenkomst. 17 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Dag 2 Training ERWD primair onderwijs Rekenbeleid ERWD Doel dag 2 Voorafgaand hebben de deelnemers aan dag 2 de scan ERWD in het primair onderwijs ingevuld. Doel van dag 2 is: reflectie op de kwaliteit van het rekenonderwijs (aan leerlingen met ERWD), met behulp van de scan; bepalen van speerpunten en doelen voor het rekenbeleid in de eigen school (met in het bijzonder aandacht voor het onderwijs en de ondersteuning van leerlingen met ERWD); inventariseren en bepalen van welke acties/interventies uitgezet gaan worden om met de speerpunten in school aan de slag te gaan en de vastgestelde doelen te realiseren (bouwstenen voor het rekenbeleidsplan). De opbrengst van dag 2 is dat de deelnemers zicht hebben op wat hun speer- en ontwikkelpunten zijn ten aanzien van het rekenonderwijs (aan leerlingen met ERWD), de doelen voor het rekenbeleid in school hebben bepaald en (over)zicht hebben op acties of interventies die in school uitgezet kunnen worden om de gestelde doelen te bereiken. Na afloop van dag 2 werken de deelnemers het rekenbeleidsplan voor hun school verder uit, bespreken dit plan in hun team en geven het een plek in het school- c.q. jaarplan. In de terugkombijeenkomst wisselen de deelnemers hun rekenbeleidsplan met elkaar uit, bespreken de uitgevoerde interventies met elkaar en geven elkaar suggesties en feedback. Doelgroep dag 2 Dag 2 richt zich op rekencoördinatoren en/of intern begeleiders. In geval geen rekencoördinator in school aanwezig is, neemt de intern begeleider en/of schoolleider deel aan dag 2. Het is belangrijk dat de deelnemers aan deze dag verantwoordelijk en actief betrokken zijn bij het opstellen, uitzetten en monitoren van rekenbeleid in school. Meenemen naar dag 2 Ingevulde scan ERWD in het primair onderwijs Overzicht en analyse van de rekenopbrengsten in school (Cito-toetsen en eindtoets) School- en jaarplan (indien met betrekking tot rekenen activiteiten in het schoolplan gepland staan) Het aanbod en de ondersteuning in school van leerlingen met ERWD 18 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Korte schets programma en inhoud Dag 2 heeft géén vast programma, maar is maatwerk. Alle deelnemers hebben voorafgaand aan deze dag de scan ingevuld en naar de trainer gemaild. Bij de start van dag 2 delen de deelnemers de uitkomsten op de scan met elkaar en bepalen samen wat gezamenlijke vragen en gezamenlijke speer- of ontwikkelpunten zijn, die het accent krijgen in het programma. De trainer maakt ter voorbereiding op dag 2 een analyse van de ontvangen scans om alvast een beeld te hebben van de vragen en speerpunten voor dag 2. Op basis hiervan kan (samen met de kartrekker van de cursusgroep) globaal een agenda voor dag 2 bepaald worden en kunnen deelnemers met dezelfde vragen en speerpunten geclusterd worden. In de scan gaat het om speerpunten die ten aanzien van leerlingen met ERWD betrekking hebben op: Rekenbeleid Inhoud en inrichting van het rekenonderwijs Bekwaamheid en betrokkenheid Communiceren bij ernstige rekenproblemen Overgangen in de schoolloopbaan Signalering van leerlingen met ernstige rekenproblemen Begeleiding van leerlingen met ernstige rekenproblemen Nadat is vastgesteld wat gezamenlijke vragen en speerpunten zijn, wordt vervolgens tijdens dag 2 modulair ingestoken op deze speerpunten of onderdelen daarvan. De powerpoint (hierna opgenomen) bevat een uitwerking van elk speerpunt en biedt handvatten en richtinggevende vragen om hiermee tijdens dag 2 op maat mee aan de slag te gaan. Soms lopen de speerpunten in de cursusgroep sterk uiteen en is het lastig een gezamenlijke agenda te bepalen. In een dergelijk geval kunnen tijdens de tweede dag subgroepen gevormd worden die met eigen speerpunten aan de slag gaan. Elk subgroepje presenteert plenair wat het gedaan heeft en vraagt feedback. Stel met elkaar een format vast voor het opstellen van een rekenbeleidsplan. Er is een voorbeeld van een format rekenbeleidsplan opgenomen. Het programma van dag 2 kan, afhankelijk van de vragen die er leven, ingekort worden tot minimaal één dagdeel. Werkvormen Werkvormen die je tijdens dag 2 (afhankelijk van de opdracht) kunt uitvoeren, zijn onder meer: Denken-delen-uitwisselen Elevator-pitch Mindmap maken Poster of placemat maken t.b.v. het rekenbeleidsplan Boodschappenlijstje opstellen (actiepunten) Elkaar interviewen over... Bewegen: 10 minuten wandelen in duo s en elkaar bevragen of feedback geven 19 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Huiswerkopdracht De deelnemers stellen op basis van dag 2 een rekenbeleidsplan op met betrekking tot het onderwijs aan en de ondersteuning van leerlingen met ERWD. Bespreek met de deelnemers of: er mogelijkheden zijn dat twee of meerdere scholen met elkaar samenwerken bij het opstellen en uitzetten van het rekenbeleid; scholen elkaar (tussentijds) feedback willen geven op het rekenbeleidsplan. Bij het uitzetten, uitvoeren en monitoren van het rekenbeleid speelt de schoolleider een cruciale rol. Ook het team dient nauw betrokken en eigenaar te zijn van het rekenbeleid. Terugkombijeenkomst Plan (maximaal een half jaar later) een terugkombijeenkomst van één dagdeel. In de terugkombijeenkomst wisselen de deelnemers hun rekenbeleidsplan met elkaar uit en geven elkaar feedback. Tevens wordt aandacht besteed aan de implementatie van het rekenbeleid in school, de professionalisering van de leerkrachten en de evaluatie en borging van het beleid. Materialen Scan ERWD in het primair onderwijs Powerpointpresentatie (maatwerk met modulaire insteek) Voorbeeld format rekenbeleidsplan Bronnen Protocol Ernstige rekenwiskunde problemen en dyscalculie in het bao, sbo en so, M. van Groenestijn, C. Borghouts, Christien Janssen, 2011 Van Gorcum Referentieniveaus rekenen, doorlopende leerlijnen. www.taalenrekenen.nl Passende perspectieven rekenen, www.passendeperspectieven.slo.nl Signaleringskaart Ernstige reken/wiskunde problemen en dyscalculie PO, www.masterplandyscalculie.nl Stappenplan Ernstige Reken Wiskunde problemen en dyscalculie Basisonderwijs, in ontwikkeling (www.masterplandyscalculie.nl) 20 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

ERWD Terugblik dag 1 Waar heb je in de auto/trein terug of de volgende dag met je collega s over gesproken? Training ERWD PO - Dag 2 Welke nieuwe inzichten heb je opgedaan? Wat neem je mee naar de bijeenkomst van vandaag? Programma dag 2 Uitwisselen en bespreken uitkomsten van de scan Speerpunten en doelen bepalen voor rekenbeleid (leerlingen met ERWD) Inventariseren interventies om doelen te bereiken (bouwstenen rekenbeleid) Opbrengsten dag 2 We hebben aan de hand van de scan vastgesteld wat (gezamenlijke) speerpunten zijn voor het rekenbeleid ten aanzien van leerlingen met ERWD. We hebben doelen vastgesteld voor het opstellen van het rekenbeleidsplan en in kaart gebracht welke interventies we kunnen ondernemen om deze doelen te bereiken. Onderdelen van de scan 1. Rekenbeleid in school: goed rekenonderwijs 2. Inhoud en inrichting van het rekenonderwijs 3. Bekwaamheid leraren 4. Communiceren bij (ernstige) rekenproblemen 5. Overgangen in de schoolloopbaan 6. Signaleren van leerlingen met (ernstige) rekenproblemen 7. Begeleiden van leerlingen met (ernstige) rekenproblemen Bespreken scan Maak groepjes Wissel de ingevulde scan met elkaar uit: - Wat valt je op? Waar is actie gewenst? - Wat zijn de speerpunten van elke school? - Wat zijn gezamenlijke speerpunten? Noteer de gezamenlijke speerpunten op een flap 21 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

De kwaliteit van het rekenonderwijs aan leerlingen met ERWD Gezamenlijke speerpunten Bespreek in subgroepjes Analyse van de opbrengsten van het rekenonderwijs (per rekendomein) Analyse van het aanbod aan en de begeleiding van leerlingen met ERWD en de resultaten hiervan Wat zijn sterke en zwakke punten in het rekenonderwijs (aan leerlingen met ERWD)? Wat heeft aandacht nodig? Een plek geven in Inventariseer welk rekenbeleid reeds in school ingezet is of gepland staat Sluiten de vastgestelde speerpunten aan bij dit beleid? Hoe kan het ingebed worden in het (lopende) rekenbeleid van school? 1. Rekenbeleid Waarom? De aanleiding Wat ga je inzetten? Materialen, ook ICT Aansluiting: instroom, doorstroom, uitstroom Doorlopende leerlijn Wie gaat wat doen? Doelgroepen: zwakke leerlingen Rekenbeleid Wat is je visie op goed rekenonderwijs? Rol van de LERAAR Wat gebeurt al op je school? In kaart brengen Hoe meet je? Toetsen, welke en waarom Professionalisering docenten Hogere resultaten Plaats binnen school? Steun directie, langdurig Wat is je rekendidactiek? Matrix van Camp Rekenbeleid Technisch Beleid (richten) Doelen/ambities Kwaliteitszorg Organisatie (inrichten) Coördinatie Taakverdeling Doorlopende leerlijn Personeel (verrichten) Expertise Verantwoordelijkheid Didactiek Drie fasen (cyclisch): Richten: waar staan we nu? waar willen we naar toe? wat willen we bereiken? wat zijn onze uitgangspunten voor goed rekenonderwijs? Politiek Cultuur Adaptief vermogen Draagvlak Visie Opvattingen goed rekenonderwijs Leermiddelen Onderwijstijd Differentiatie Samenwerking Organisatie in school/klas Organisatorische vaardigheden Inhoudelijke keuzes Autonomie Beroepsopvattingen Inrichten: hoe geven we inhoud en vorm aan ons rekenonderwijs? wie, hoe, waarmee? Verrichten: uitvoeren, evalueren, bijstellen, borgen, onderhouden professionalisering 22 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Rekenbeleidsplan Leerlingen met ERWD Voorwoord Aanleiding Visie op goed rekenonderwijs (ambities) Analyse van de huidige situatie Doelstellingen Implementatie en activiteiten Evaluatie en borgen Visie op goed rekenonderwijs Ambities Welke visie heeft school met betrekking tot de kwaliteit en opbrengst van het rekenonderwijs? Wat betekent dat voor het beleid? Welke ambitie heeft jouw school met betrekking tot de kwaliteit en opbrengst van het rekenonderwijs voor ERWD? 2. Inhoud en inrichting van het rekenonderwijs Passende perspectieven Rekenen Doorlopende leerlijnen Bespreek in groepjes Zijn er in school doorlopende leerlijnen, zodat leerlingen 1F of 1S halen? Is er een duidelijke leerlijn voor het voorbereidend rekenen in groep 1-2? Hebben de leraren inzicht en overzicht op deze leerlijnen? Zijn leerlingen die 1F niet gaan halen tijdig in beeld? Welke stappen worden dan (in de leerlijn) gezet? Wat heeft aandacht nodig? Welke doelen willen we bereiken? Wat zijn goede interventies? www.passendeperspectieven.slo.nl 2. Inhoud en inrichting van het rekenonderwijs Aanbod leerlingen met ERWD Bespreek in groepjes Op welke wijze worden leerlingen met rekenproblemen gesignaleerd? Ontvangen leerlingen met rekenproblemen extra instructie- en leertijd om de gestelde doelen te bereiken? Op welke wijze? Wat doet school als leerlingen niet genoeg hebben aan het reguliere rekenprogramma? Zijn er voldoende leer- en hulpmiddelen voor leerlingen met ERWD? 3. Bekwaamheid leraar versterken Goed rekenonderwijs valt of staat met de leerkracht Wat is de huidige en de gewenste deskundigheid van de leraren? Welke stappen zijn nodig om de deskundigheid te vergroten? Wat heeft aandacht nodig? Welke doelen willen we bereiken? Welke stappen zijn nodig? 23 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

3. Bekwaamheid leraar versterken 3. Bekwaamheid leraar versterken Rekenen bekwaamheid leerkrachten Vakinhoudelijk Vakdidactisch Conclusies Wat is nodig? Bespreek in groepjes Zijn leraren in staat om op basis van analyse toetsen, observaties en gesprekken met leerlingen de onderwijsbehoeften van leerlingen te bepalen? Hoe zie je dat? Zijn leraren in staat het hoofdlijnen-, drieslag- en handelingsmodel passend te hanteren? Waaraan zie je dat? Zijn leraren in staat leerlingen met rekenproblemen te signaleren en effectief te begeleiden? Waaraan zie je dat? Zijn leraren in staat hun rekenonderwijs af te stemmen op verschillen in onderwijsbehoeften van leerlingen? Waaraan zie je dat? Organisatorisch Professionele verbeterkracht Wat heeft aandacht nodig? Welke doelen willen we bereiken? Welke stappen zijn daartoe nodig? Teken de doelen en stappen op een flap. 3. Bekwaamheid leraar versterken Maak in groepjes een mindmap Wat zijn krachtige interventies om de gewenste bekwaamheid van leraren te versterken? Teamscholing? Klassenbezoeken? Etc. Hoe kunnen we inhoud en vorm geven aan samen leren? Is in school een rekenspecialist aanwezig/nodig om leerlingen met ERWD en leraren te ondersteunen? Welke ondersteuning is gewenst? 4. Communicatie bij (ernstige) rekenproblemen Groepje maakt een praatpapier : wat is nodig in school om de communicatie over leerlingen met rekenproblemen te versterken? Gesprekspunten Zijn ieders taken en verantwoordelijkheden (rondom ERWD) duidelijk? Is er intern een goede communicatie over en overdracht van leerlingen met ERWD? Geven we elkaar (collegiaal) advies en feedback? Voeren we gesprekken met de leerling over? Is er een goede communicatie, afstemming en samenwerking met de ouders? Hoe maken we de leraren eigenaar van hun Afstemming en communicatie in school 5. Overgangen in schoolloopbaan Zet samen in schema: wat is nodig om de overgang van leerlingen met ERWD te verbeteren? Aandachtspunten: Doorlopende begeleiding van leerlingen met ERWD over de leerjaren heen Overgang en overdracht van leerlingen met ERWD naar het voortgezet onderwijs 24 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

6. Signaleren leerlingen met (ernstige) rekenproblemen Protocol ERWD: Fasen groen t/m rood Maak samen een What to do list : noteer het doel en wat je in school gaat doen. Aandachtspunten: Is de rekenontwikkeling van iedere leerling goed in beeld? Hoe? Is voor iedere leraar duidelijk wat signalen zijn voor ERWD? Welke signalen? Worden in school leerlingen met rekenproblemen vroegtijdig gesignaleerd en (preventief) begeleid? Welke stappen worden dan gezet? 7. Begeleiden leerlingen met (ernstige) rekenproblemen Van volgen naar plannen: maak samen een be(ge)leidsplan: doelen en wat je in school gaat doen. Richtinggevende vragen: Hoe stellen we de specifieke onderwijsbehoeften van deze leerlingen vast? Op welke wijze stellen we doelen voor deze leerlingen? Welke extra instructie, leertijd en begeleiding ontvangen deze leerlingen? Wie? Hoe stimuleren we de rekenmotivatie van deze leerlingen? Hoe wordt dit planmatig vastgelegd? Handelingsplan/OPP? Op welke wijze wordt geëvalueerd of de gestelde doelen bereikt zijn? Op welke interne en externe deskundigheid kunnen we een beroep doen? Ambities: Mijn top drie Elke deelnemer tekent top drie voor het rekenbeleid Hang het aan de muur en vraag feedback/suggesties Hoe nu verder? Wat neem ik mee naar mijn school? Hoe en met wie communiceer ik dit? Hoe werk ik het rekenbeleid verder uit? Met wie en wanneer? Rekenbeleidsplan Leerlingen met ERWD Voorbeeld format Voorwoord Aanleiding Visie op goed rekenonderwijs: ambities Analyse van de huidige situatie Doelstellingen Implementatie en activiteiten Evaluatie 25 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Het implementatietraject Visie Urgentie Plan Middelen Competenties = Verandering Urgentie Plan Middelen Competenties = Verwarring Visie Plan Middelen Competenties = Weerstand Terugkombijeenkomst Uitwisselen van het rekenbeleidsplan Implementatie van het plan Visie Urgentie Middelen Competenties = Chaos Visie Urgentie Plan Competenties = Frustratie Professionalisering van de leraren Visie Urgentie Plan Middelen = Angst Meer informatie of vragen Heel veel succes 26 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Rekenbeleidsplan (ERWD) Naam school/instelling, datum, penvoerder Beleidsplan kan door school opgesteld worden, maar ook bijvoorbeeld door een bestuur, een groep scholen, een rekencommunity, een MBO-instelling. Voorwoord Geef hier aan voor wie het (ERWD) beleidsplan bedoeld is. Wie is verantwoordelijk voor het plan? Aanleiding Aanleiding voor het schrijven van een ERWD beleidsplan kan bijvoorbeeld het versterken van de basisondersteuning voor leerlingen met ERWD zijn, of omdat de school aan iedere leerling goed rekenonderwijs wil bieden. Geef interne en externe prikkels en ook de noodzaak aan. 27 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Visie Welke visie heeft de school op goed rekenonderwijs? Welke ambities heeft school ten aanzien van het rekenonderwijs? Koppel de algemene visie aan de visie over rekenen. Analyse van de situatie Geef de huidige situatie van de school aan. Gebruik hiervoor de scan van de tweede bijeenkomst. Geef hierbij aan wat de sterke en zwakke punten van de school zijn. Kijk ook naar de opbrengsten van het rekenonderwijs. 28 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Doelstellingen Schrijf hier de doelstellingen voor de school op. Maak onderscheid in korte en lange termijn doelen. Beschrijf de doelen SMART Doel Verantwoordelijk/ betrokken Voorwaarden? Denk aan scholing, overleg, afspraken, toetsing, draagvlak Tijdspad 29 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Doelstellingen Schrijf hier de doelstellingen voor de school op. Maak onderscheid in korte en lange termijn doelen. Beschrijf de doelen SMART Doel Verantwoordelijk/ betrokken Voorwaarden? Denk aan scholing, overleg, afspraken, toetsing, draagvlak Tijdspad 30 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Implementatie & activiteiten Geef aan welke stappen op welk moment moeten worden ingezet om de gestelde doelen te bereiken. Denk hierbij aan: een startbijeenkomst voor leraren; observaties in de klas; taken en rollen van de directie, rekencoördinator, leraar; scholingsbijeenkomst(en). Wat Wanneer Door wie Besteed ook aandacht aan de communicatie in het team en maak dat het team eigenaar is van het plan. 31 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Evaluatie Hoe vindt de evaluatie plaats? Is er een nulmeting nodig? Op welke momenten wordt geëvalueerd? Door wie wordt geëvalueerd? Welke stappen worden genomen na de evaluatie? Hoe ga je het borgen? 32 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Verbinding dag 2 en 3 Tijdens dag 2 zijn de deelnemers aan de slag geweest met het vormgeven van hun rekenbeleidsplan. De trainer heeft het programma afgestemd op datgene waar de school behoefte aan heeft. Het is aan te raden een aantal maanden tussen bijeenkomst 2 en 3 te laten zitten, zodat deelnemers daadwerkelijk aan de slag kunnen met waar ze tijdens de training stappen in gezet hebben. Dat kan zijn: Rekenbeleid in de school/instelling Inhoud en inrichting rekenonderwijs Bekwaamheid en betrokkenheid Communicatie bij ernstige rekenproblemen Overgangen Signalering bij leerlingen met ernstige rekenproblemen Begeleiding van leerlingen met ernstige rekenproblemen Maak aan het eind van bijeenkomst 2 duidelijke afspraken over wat er in de tussentijd opgepakt wordt en wat deelnemers bereikt hebben vóór bijeenkomst 3. Dan kan er op die bijeenkomst ingespeeld worden op de vragen. Het is aan te raden om tussen bijeenkomst 2 en 3 contact op te nemen met de school waaraan de training gegeven wordt, zodat je als trainer ook inzicht hebt in datgene wat speelt. 33 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Dag 3 Op dag twee hebben de deelnemers gewerkt aan het formuleren van (speerpunten voor) hun beleid. Ze hebben handvatten meegekregen om hier vorm aan te geven binnen hun eigen school. Tussen de bijeenkomst van dag 2 en dag 3 zit enige tijd. Ondertussen hebben deelnemers acties uitgezet binnen hun school en lopen ze wellicht tegen hiaten in hun kennis of praktische problemen aan. De insteek van dag 3 is dan ook om hier aandacht aan te besteden. Stem met de cursisten af waar hun uitdagingen liggen en geef hier tijdens de terugkombijeenkomst, die maar een halve dag duurt, vorm aan. 34 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs

Scan ERWD in het primair onderwijs Deze scan wordt ingevuld door alle leraren, de intern begeleider, de rekencoördinator en de schoolleider in school. Met deze scan inventariseren we wat aandachtspunten voor het beleid zijn met betrekking tot het rekenonderwijs in school aan leerlingen met (ernstige) rekenproblemen. Kruis per item aan of het reeds in school gerealiseerd is of dat actie op dit punt gewenst is. De scan is geen afvinklijst, maar vooral bedoeld om een beeld te krijgen van het rekenonderwijs in school aan leerlingen met rekenproblemen. Op basis van de uitkomsten op de scan gaan we in gesprek met elkaar om te bepalen waar actie nodig is en wat we willen verbeteren of versterken. 35 Masterplan Dyscalculie Primair onderwijs