Les 9 Nier Nieren, regulatie urine, vochthuishouding, diurese, clearance, GFR ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 1 Nieren Woordbetekenis Ren (L) b.v Art. renalis / vena perirenaal steunvet nefros (G) b.v nefrologie nefron functionele niereenheid ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 2 1 diafragma 2 v. cava inferior 3 bekkenbeenkam 4 uterus 5 urineblaas 6 bijnier 7 nier 9 aorta 10 ureter 11 snijrand peritoneum LG, fig. 2.3.1a, blz. 194 ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 3 1
1 ribben 2 nier 3 wervelkolom 4 bekken LG, fig. 2.3.1b, blz. 194 ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 4 Macroscopische bouw Nierschors, gespikkeld door lichaampjes van Malpighi Niermerg,streperig door verzamelbuizen in piramiden, nierkelken Nierbekken (pyelum), aantal nierkelken naar nierbekken, naar ureter LG, blz. 195 e.v. ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 5 Nierfuncties / nier Productie van urine water/zoutregulatie zuurgraadregulatie regeling, osmotische druk uitscheiding afvalstoffen, eigen en vreemd Bloeddrukregulatie Stimuleert de aanmaak van rode bloedcellen (erytropoëtine = hormoon) activeert vitamine D ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 6 2
Nieren, functie Regulatie van vocht en zouten 47-55 % is water (vocht) bij kinderen nog meer is dus voor een groot deel regulatie van osmotische druk ADH (Anti-Diuretisch Hormoon) vochthuishouding ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 7 Regulering zouthuishouding Aldosteron Na + K + (K + ook nier) PTH Ca + Mg + fosfaat Parahormoon of parathyroïd hormoon Calcitonine Ca + fosfaat Mg + net als K + door de nier Cl - volgen de positieve ionen (kationen) retentie = terughalen, dus in bloed verhoogd depletie = uitscheiden, dus in bloed verlaagd ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 8 Nier vervolg Bijzondere bloedcirculatie Aanvoer arteria renalis Afvoer vena renalis 1,2 l. Doorstroom per minuut = 1700 l/dag concentrerend en verdunnend vermogen, doel osmotische waarde constant houden Nier => ureter (urineleider) => blaas => urethra (urinebuis) ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 9 3
Nefron Functionele eenheid, die zelfstandig een druppel urine kan produceren elke nier heeft er 1 miljoen. Opbouw elke nefron: Kapsel van Bowman tubulus contortus I of proximale tubulus lis van Henle tubulus contortus II of distale tubulus verzamelbuisjes ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 10 LG, fig. 2.3.4b, blz. 197 1 interlobulaire arterie 2 vas efferens 3 glomerulus 4 kapsel van Bowman 5 tubulus contortus I 6 lis van Henle 7 interlobulaire vene 8 juxtaglomerulaire cellen 9 vas afferens 10 tubulus contortus II 11 verzamelbuis 12 nierbekken ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 11 Nefron processen / ultrafiltratie (Ultra) filtraat (voorurine) o.i.v. de bloeddruk in het Kapsel van Bowman ultrafiltraat = plasma zonder cellen en eiwitten Bloeddruk in de glomerulus = +45 mm Hg COD van plasmaeiwitten = - 25 mm Hg druk in het kapsel zelf = - 10 mm Hg Druk verschil = +10 mm Hg ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 12 4
Bloedaanvoer naar de nieren Cardiac output (HMV) in rust 5 liter/minuut Nieren daarvan 20% = 1 liter/minuut 1 liter voor beide nieren 600 ml plasma en 400 ml cellen filtratiefractie = 0,2 => 120 ml per minuut wordt gefilterd. 24 uur x 60 min. x 120 ml = 170 liter filtraat ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 13 Drukverschillen Alle processen draaien om drukverschillen: osmose (concentratieverschillen) filtratie (druk- en concentratie verschillen) Bloeddruk in de glomerulus 40-50 mm Hg Normaal druk : 30 mm Hg ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 14 Nefron processen/ terugresorptie 1,5 tot 2 liter urine per dag is norm Van de 180 liter voorurine of ultrafiltraat wordt 99% geresorbeerd Terugresorptie is selectief, nuttige stoffen terug naar bloed, schadelijke stoffen naar urine glucose = suiker terug ureum = afvalstof eiwitstofwisseling naar urine urine bevat: 10 gram zout (1 % - 99 %), dus terugresorptie ruim 1 kilo zout proximaal 80% terugresorptie van: glucose, Na en water (water met name in lis van Henle) distaal circa 6% terugresorptie, hormonaal, aldosteron, ADH en PTH ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 15 5
Regulatie urine hoeveelheid Afhankelijk van de opname Drinken Vocht in het eten Uitscheiding Zweten (ook de onmerkbare, zweet is niet zout) Vocht via uitademing Diarree urineproduktie ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 16 Vochtbalans ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 17 Vochtverlies per dag In aantal ml / 24 h. (totaal = 2500 ml) 1500 350 200 350 100 Huid Luchtweg Faeces Transpiratie Urine Onmerkbare afgifte via de huid, is meer de uitdroging van de huid. Vochtverlies middels transpiratie gaat via de zweetklieren ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 18 6
Regulatie urine vervolg Vasopressine of ADH (anti-diuretisch hormoon) bepaalt hoeveel vocht in de urine Elektrolyten onder invloed van aldosteron Na + en K + Diuretica of plastabletten zorgen ervoor dat de nier minder zout resorbeert dus ook minder water!!!! ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 19 diurese Hoeveelheid door de nieren geproduceerde urine vorming van urine door de nieren Goede maat voor de circulatie, verminderde diurese bij drukproblemen (pre-renaal) ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 20 Klaring of clearance (van een stof) Aantal ml. Bloedplasma dat per minuut volledig van een bepaalde stof wordt gezuiverd; gedaan op 24-uurs urine plasmaconc. X hoev = urineconc. X hoev. Is een goede of nauwkeurige maat voor de nierfunctie ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 21 7
Creatinine bepaling Creatinine plasmaconcentratie lijkt een goede maat voor het bepalen van nierfunctie, DUS NIET pas bij 50% nierfunctie verlies treedt er stijging op van plasma-creatinine waarde reserve functie van de nieren (donor) ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 22 GFR (Glomerulaire filtratie snelheid) Norm = 120 ml plasma/minuut te meten met inuline: wel filtratie» geen excretie» geen terugresorptie meestal creatinine klaring als maat voor GFR, iets te hoge meting 140 ml/min. Creatinine bij 1 persoon vrij constant ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 23 Urinebestanddelen normale abnormale Water, helder (doorzichtig) 95% ureum afvalproduct eiwit urinezuur afvalproduct eiwit creatinine afvalproduct spieren zouten (o.a. NaCl) lichtgeel van kleur (urobiline =galkleurstof geconcentreerd =oranje geel vitamine C (teveel) hormonen (zwangerschap) vormelementen (cellen) Bloed (pas op menstruatiebloed) eiwit (glomerulonephritis) glucose (diabetes) ketonen (ernstige diabetes) urobiline (icterus = geelzucht) ery s (hematurie) leuko s (ontsteking blaas nieren) bacteriën (ontsteking) afbraakproducten medicijnen ANZN 1e leerjaar - Les 9 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 24 8