Jaarplan 2008 projectbureau NHW

Jaarplan 2008 projectbureau NHW Hoofdlijn... 2 Uitwerkingen per dossier... 5 1 - Kwaliteit... 5 2 - Marketing, Communicatie & pr... 6 3 - Liniebrede projecten... 8 4 - Internationale samenwerking... 10 5 Besluitvormingstrajecten NHW... 10 6 - Gebiedsontwikkeling, Uitvoeringsprogramma en financiering... 11 7 - Beleidsbeïnvloeding en instrumentarium... 12 8 - Strategie... 13 9 - Accountmanagement... 13 10 - Thematische projecten... 14 11 - Bedrijfsvoering projectbureau... 15 12 - Jaarplancyclus... 15 Bijlage 1: totaaloverzicht per dossier in thema s, mijlpalen, geld en uren. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Pagina 1 van 18

Hoofdlijn zakelijkheid van de uitvoering voor schoonheid en beleving In 2008 heeft de zakelijkheid van de uitvoering inclusief financiering en professioneel programmamanagement- veel aandacht nodig. De door provincies in het Pact van Rijnauwen aangegeven 200 projecten met een investeringsvolume van 160 mln. geven hiervoor de richting aan. Juist in dit te verwachten uitvoeringsgeweld willen we daarnaast voldoende aandacht schenken aan waar het allemaal om begonnen is: de schoonheid en beleving van de Waterlinie. Deze worden door steeds meer mensen gezien en gewaardeerd. Maar raken ook gemakkelijk wat uit de aandacht in de zakelijkheid van de uitvoering en afweging van belangen. Het is een kerntaak van de Liniecommissie en het projectbureau om hierin de juiste balans te houden. Daarom begint dit Jaarplan met schoonheid en beleving; als redengevend aspect binnen het totale procesmanagement voor de Waterlinie waar dit jaarplan invulling aan geeft. schoonheid en beleving Bij de uitvoeringsprojecten komt het er in de enveloppencommissies op aan de inhoudelijke ambities op het juiste peil te krijgen en dat vol te houden tot het eindresultaat er is. Daar draagt het projectbureau met hulp van het Kwaliteitsteam aan bij door het kwaliteitsdebat over en rond de Linie te voeden en inspireren met ontwerpen, publicaties en samenwerking met partners als de RACM, Welstandorganisaties, ontwerpers. En - wat dichter op de projecten zelf - door het kwaliteitsteam tijdig adviezen te laten uitbrengen. Ook volgt het projectbureau de ontwikkelingen bij het rijk en in de enveloppen van nabij vanuit haar taak om de voortgang en kwaliteit te monitoren. In geval van achterblijvende - of vanuit andere ontwikkelingen bedreigde - kwaliteit of voortgang vervult het projectbureau een ondersteunende - en zo nodig agenderende rol. De provincies hebben eindverantwoordelijkheid voor de kwaliteit en de voortgang op projectniveau. De factor beschikbaarheid van de juiste kennis is van strategisch belang in het streven naar kwaliteit en schoonheid. Er komt in 2008 een digitaal kennisloket NHW beschikbaar op internet. Bestaande kennis is daarin voor iedereen toegankelijk en nieuwe kennisproducten worden eraan toegevoegd. Voor het duurzaam beheer van deze site proberen we een bestaande institutie te vinden. Het projectbureau is eindverantwoordelijk. Ook van strategisch belang is dat de Linie in een breed netwerk blijft leven. Het internationale werk van het projectbureau, het accountmanagement en de communicatieactiviteiten dragen daaraan bij. Dit zijn alle liniebrede activiteiten, welke door het projectbureau worden uitgevoerd. Eveneens in het kader van de liniebrede activiteiten krijgt het aspect beleving vorm via de inzet op marketing, het samen met de Kamer van Koophandel stimuleren van de productontwikkeling door particulieren, vergroten van de openstelling van forten, planmatige communicatie en het bevorderen van educatieactiviteiten door derden. We onderzoeken of een grootschalig periodiek publieksgericht Linie-evenement kansrijk is en de fortenmaand geven we met verhoogde ambitie vorm. We beginnen met de voorbereiding van het educatief programma voor het te realiseren liniecentrum op fort Vechten. Het gebruik van kunst in de Waterlinie en de oral history dragen eveneens bij aan schoonheid en beleving. zakelijke professionele uitvoering Met de uitvoeringsambities tot en met 2011, vastgelegd in het Pact van Rijnauwen, ontstaat bij de partners in de Linie een hoge druk op het organiseren van de uitvoering. Pagina 2 van 18

Financiële dekking, verdere uitwerking van contractvorming tussen partijen, koppeling met andere grote programma s (zoals water, infrastructuur, EHS) voortgangsmonitoring, het versterken van de samenhang, de verantwoording, kortom: aandacht voor de zakelijkheid en professionaliteit van de uitvoering. Daarbij laat het projectbureau zich zien in zowel ondersteunende en stimulerende rollen in de enveloppen als in coördinerende, bewakende en agenderende rollen in het kader van haar liniebrede activiteiten. Bij de lopende uitvoering liggen het initiatief en de verantwoordelijkheid voor goed programmamanagement bij de enveloppe geadresseerden (provincies en rijk). Het projectbureau ondersteunt dat waar nodig en mogelijk met adviezen vanuit haar kennis van met name de NHW-inhoud, van financieringsmogelijkheden en -strategieën en kennis van procesmanagement en programmamanagement. In een coördinerende, liniebrede rol zorgt het projectbureau ervoor dat de procedure voor het verkrijgen van (rijks-)middelen van de Nota Ruimte voor de NHW goed wordt ingevuld en dat het programmamanagement in de enveloppen voldoende onderling is verbonden en afgestemd. Op basis daarvan ontwikkelt het projectbureau samen met provincies en het rijk liniebreed programmamanagement ter ondersteuning van de regiefunctie van de Liniecommissie. De exacte invulling van deze taak wordt in de loop van het jaar door de Liniecommissie vastgesteld. Behalve het doorpakken naar de uitvoering speelt het projectbureau ook voortdurend in op nieuwe ontwikkelingen bij rijk en provincies en marktpartijen om deze te helpen vertalen naar nieuwe realisatiekansen voor de NHW-doelen in de enveloppen. Zoals bijvoorbeeld het thema klimaatbestendigheid. Hiermee zorgen we ervoor dat het uitvoeringsprogramma actueel blijft, dat we goed anticiperen op externe ontwikkelingen en van daaruit ook vooruitkijken naar de periode na het Pact van Rijnauwen. Om de uitvoering op grote schaal in de enveloppen mogelijk te maken initieert het projectbureau ook in 2008 processen bij de overheidspartners en marktpartijen die leiden tot de benodigde financiële dekking behorende bij het Pact van Rijnauwen. De belangrijkste mijlpalen voor het projectbureau in 2008 zijn: Het projectbureau monitort, ondersteunt, signaleert en agendeert om de kwaliteit en tempo van de projecten in de enveloppen van voldoende niveaute laten zijn. Kaderstellend zijn de afspraken in het Pact van Rijnauwen Het projectbureau operationaliseert het digitaal kennisloket en zoekt een beherende instantie voor het loket. Het projectbureau ontwikkelt nieuwe kennisproducten voor het loket. Een door de EU goedgekeurd internationaal liniebreed (kennis-) project (pb. eindverantwoordelijk) Het projectbureau zorgt voor een actieve verbinding tussen enveloppen, liniebreed en met de linieomgeving door deelname aan onder andere enveloppencommissies en relevante bijeenkomsten van aanpalende netwerken en beleidsteams. Doel hiervan is voldoende informatie-uitwisseling tussen de diverse niveau s te waarborgen ten behoeve van de kwaliteit en het tempo van de uitvoering en het opsporen van nieuwe realisatiekansen en realiseren van bestuurlijk draagvlak op alle niveau s. Opzetten van samenwerking met KvK voor linie-impresariaat en productontwikkeling. Het projectbureau voert het procesmanagement. Het projectbureau is eindverantwoordelijke voor een aantal publieksgerichte linie-evenementen en producten, en voor de uitvoering van de marketing. Pagina 3 van 18

Educatie op scholen en plan voor educatief programma op fort Vechten. Het projectbureau is eindverantwoordelijk voor het plan en het procesmanagement t.b.v. financiering en uitvoering Vastgesteld Pact van Rijnauwen en financieringsstrategie. Het projectbureau coördineert de organisatie en ondertekening van het Pact en voert procesmanagement ter ondersteuning verantwoordelijke partijen Besluit rijk over toekenning nota ruimte budget + vervolgproducten. Het projectbureau voert procesmanagement ter ondersteuning van de verantwoordelijke partijen. Verkennen van Liniebreed programmamanagement gestoeld op onderling afgestemd programmamanagement in de enveloppen. Het projectbureau voert procesmanagement ter ondersteuning verantwoordelijke partijen en is verantwoordelijk voor het opstellen van de verkenning. Nadere afspraken over toepassing Monumentenwet, nwro, NB-wet. Het projectbureau voert procesmanagement ter ondersteuning verantwoordelijke partijen. Verkenning mogelijkheden marktpartijen voor investeringen in herontwikkeling en voor beheer en exploitatie. Het projectbureau is eindverantwoordelijk voor de verkenning. Versterkte koppeling NHW-projecten met andere programma s en nieuwe beleidsthema s. Het projectbureau is verantwoordelijk voor de inhoudelijke voorstellen en voor procesmanagement ter integratie in de enveloppenprogramma s door verantwoordelijke partijen van nieuwe realisatiekansen, ook met het oog op de termijn na die van het Pact van Rijnauwen. Pagina 4 van 18

Uitwerkingen per dossier 1 - Kwaliteit In het licht van de opschaling van de uitvoering in de komende jaren, zal het dossier kwaliteit zich in 2008 steeds meer richten op het operationele niveau. Dat wil zeggen: kwaliteit van ontwerp, uitvoering én vervolgens ook beheer van concrete linieobjecten en gebieden. De adviesvragen zullen daarmee concreter worden, meer gericht op materialisering en detaillering. Verder komt het ook steeds meer aan op toezicht op de oplevering. Naast de huidige vorm van advies door het Kwaliteitsteam zullen we in 2008 dan ook sterk afhankelijk zijn van deskundigen van monumentenzorg, welstand of een restauratiearchitect met meer ervaring in de Linie, die bij de operationele projecten een rol spelen. Daarom zal op dit gebied juist overkoepelend gewerkt worden: bijeenkomsten met controlerende ambtenaren, welstand en de RACM moeten kennis en voldoende eenheid van handelen voor linievormgeving teweeg brengen. Het is belangrijk het netwerk van deze mensen te verstevigen en uit te breiden. Opschaling van de uitvoering vraagt immers tevens een opschaling van het aantal betrokken mensen met het vereiste kennisniveau. Dit vraagt inzet van het Projectbureau en op selectieve momenten van het Kwaliteitsteam. Ontwikkelde producten en publicaties zullen breed verspreid worden en te raadplegen zijn via de kennissite. Behalve een verandering in de aard van adviesvragen verwachten we door toegenomen bekendheid van het project en het Kwaliteitsteam en de toenemende uitvoering ook een stijging van het aantal adviesvragen. Dit zullen vragen zijn vanuit de enveloppen, die via de secretaris - aan het Kwaliteitsteam gesteld worden, maar het zullen ook ontwerpvragen zijn waar juist vanuit het projectbureau het initiatief tot meedenken genomen wordt. Gezien de vergaderfrequentie en de capaciteit van de leden van het Kwaliteitsteam kan niet op elke vraag even uitvoerig worden ingegaan. Prioriteren en selectief zijn zal dus ook dit jaar een belangrijke taak van de secretaris van het Kwaliteitsteam zijn. Daarnaast zal de secretaris van het Kwaliteitsteam vaker als vooruitgeschoven post de opgave verkennen, en indien mogelijk afhandelen. De werkgroep kwaliteit is het afgelopen jaar ook steeds beter op elkaar en op haar omgeving ingespeeld. Zij zal in een ondersteunende rol ten opzichte van de projectleiders van de enveloppen en het Kwaliteitsteam een grote rol kunnen spelen komend jaar. In navolging van het voorbeeldenboek zal de werkgroep ook in 2008 een aantal concrete producten opleveren. Zo werkt de werkgroep aan een project dat beeldmateriaal van waterlinietransformaties zal genereren, en aan een project dat werkt aan de bekendheid en bescherming van houten bebouwing in de verboden kringen. Naast kwaliteitszorg op uitvoeringsniveau zal het kwaliteitsteam adviezen uitbrengen op programmatisch en instrumenteel niveau en op instrumenteel niveau. Producten en diensten in het dossier Kwaliteit: -voorbereiding van 10 vergaderingen van het Kwaliteitsteam (gespreid over het jaar) -uitbrengen van adviezen van het kwaliteitsteam op liniebreed -, enveloppe - en projectniveau (gespreid over het jaar) -opleveren product Verbeelding van NHW-ambities (mogelijke toekomstige transformaties; 3 e kwartaal) -opleveren Strategische transformatiekaart NHW (overzichtelijk kaartbeeld ruimtelijke Pagina 5 van 18

dynamiek; 4 e kwartaal) -voorstel voor bekendheid en bescherming houten huizen (3 e kwartaal) - presentatie papieren Waterlinieatlas met SFA (oktober) - opleveren fortenvademecum/restauratiealmanak (4 e kwartaal) - voorstel voor toepassing kunst in de NHW (3 e kwartaal) - nieuwe publicatie in de publicatiereeks herbestemming en transformatie forten (2 e kwartaal) - verkenning voor wetenschappelijke publicatie met RPB (1 e kwartaal) - organisatie van netwerkbijeenkomsten met professionals van specifieke disciplines (gespreid door het jaar) 2 - Marketing, Communicatie & pr Communicatie & pr Communicatie- en pr-activiteiten van het projectbureau spelen een belangrijke rol in het totale procesmanagement. Doel hiervan is om mensen te informeren over de aanpak en voortgang van het nationaal project. Doelgroep hiervan zijn mensen die werken aan de Linie en het grote publiek via de media. In 2008 werken we met een nieuw communicatieplan. Een speerpunt daarin is de verbetering van de communicatie tussen gemeentelijk en linie-overkoepelend niveau. Ook de benadering van de pers en het aangrijpen van geschikte persmomenten vanuit ontwikkelingen in de uitvoering en het procesmanagement is een speerpunt. Een voorstel voor de inzet van kunst als communicatiemiddel dan wel als Linieproduct (marketing) wordt opgesteld en afhankelijk van financieringsmogelijkheden uitgevoerd. De rolverdeling in de communicatie tussen het projectbureau NHW, de provincies, gemeenten, Rijk en overige partners is een blijvend aandachtspunt. Dat geldt ook voor de afstemming met andere linies (bijv. Oude Hollandse Waterlinie en Stelling van Amsterdam) en nationale landschappen. Terreinverkenningen en werkbezoeken voor diverse doelgroepen organiseren we voor blijvend draagvlak en enthousiasme voor het Nationaal Project. Middels de 4-jaarlijkse nieuwsbrief Waterlijn en het jaarverslag (Jaarlijn) wordt de achterban op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen in het Nationaal Project NHW. Producten en diensten in het dossier Communicatie & PR: - vier nieuwsbrieven Waterlijn (gespreid door het jaar) - Jaarlijn 2007 (maart) - beheer website en beeldenbank (doorlopend) - projectensite online op de website (2 e kwartaal) - geven van presentaties (doorlopend) - organiseren van werkbezoeken voor derden (doorlopend) - op publieke media gerichte communicatie bij mijlpalen NHW (volgend op mijlpalen) - geactualiseerd communicatieplan vast te stellen door de Liniecommissie (3 e kwartaal) Pagina 6 van 18

Marketing & productontwikkeling De activiteiten op het terrein van marketing hebben tot doel het Liniemerk te promoten, de productontwikkeling door particulieren te stimuleren en als effect het liniebezoek te vergroten. Doelgroep is in potentie het brede publiek. Beheer en ontwikkeling van de website dient alle drie deze doelstellingen, maar blijft primair gericht op de marketing en vergroting van het liniebezoek. De productontwikkeling in de Linie moet een impuls hebben; er komt te weinig van de grond. Te veel forten zijn nog te vaak gesloten voor publiek en het aanbod van producten en diensten kan verder worden vergroot en beter gecommuniceerd. Het projectbureau geeft hier prioriteit aan boven de promotie van het merk zelf. Voor de promotie van het merk Waterlinie doen we wat minimaal noodzakelijk is om dat wat de afgelopen jaren is opgebouwd te behouden en zoeken we naar nieuwe allianties. In de sfeer van de productontwikkeling is de strategie om een aantal producten zelf te ontwikkelen en vooral particuliere ondernemers te stimuleren meer aan productontwikkeling te doen en de communicatie hierover met de doelgroepen te verbeteren. Indien de Kamer van Koophandel haar eerder uitgesproken intentie realiseert, maken we in 2008 een start met het Hoofdkwartier door een detachering vanuit de Kamer van Koophandel. De medewerker Hoofdkwartier zal de productontwikkeling stimuleren en coördineren en de samenwerking tussen kleinschalige ondernemers bevorderen. Het projectbureau NHW zal mogelijk in de loop van 2008 deelnemen aan een Europees IVB project dat beoogt de regionale concurrentiepositie van cultuurlandschappen te verbeteren in samenwerking met regionale ondernemers. Hier ligt een uitdaging voor het Hoofdkwartier. Najaar 2007 is een adviesrapport opgeleverd over de bevordering van de samenwerking van particuliere organisaties in de Nieuwe Hollandse Waterlinie (stichtingen en verenigingen). Naar aanleiding van de uitkomsten van dit onderzoek zal in 2008 bekeken worden of en hoe een samenwerkingsverband zou kunnen worden gerealiseerd. Een dergelijke samenwerking van het particulier initiatief is van belang om de eenheid in het landschap van de Waterlinie te bewaken, de lange termijn visie te waarborgen en de economische benutting te vergroten. Producten voor publiek: De jaarlijkse Nationale Fortenmaand zien we als een Linieproduct en wordt voortgezet met meer deelnemende forten en meer openstelling. Voor de financiering van de Fortenmaand wordt gezocht naar mogelijkheden van sponsoring (bijv. Fortis Fortenmaand). Met meer zekerheid over de financiën en een ruimer budget is de kwaliteit van de Fortenmaand gegarandeerd. Met Krayenhoff jaar 2008 (250 jaar) wordt de Nieuwe Hollandse Waterlinie i.s.m. met derden (o.a. Nederlands Vestingmuseum) gepromoot. Naast het grote evenement van de Fortenmaand wordt ingezet op een nieuw bijzonder jaarlijks terugkerend evenement, bijvoorbeeld de Waterlinie-Triatlon. Dit nieuwe evenement zou per 2009 zijn intrede kunnen doen. In september 2008 verschijnt een publieksboek over de Nieuwe Hollandse Waterlinie door de ANWB. Hiermee wordt een brede doelgroep bereikt en het zal veel extra publiciteit genereren voor de Waterlinie, o.a. middels de bladen Toeractief, Buitenleven en Kampioen. Van mei t/m augustus 2008 is de Nieuwe Hollandse Waterlinie als glossy filmpje te zien op Pagina 7 van 18

alle internationale vluchten van de KLM. Tevens wordt in het (maand)vliegblad van de KLM aandacht besteed aan de Waterlinie. Producten en diensten in het dossier Marketing & Productontwikkeling: - organisatie en marketing Fortenmaand (2 e en 3 e kwartaal) - NHW-film tijdens internationale KLM-vluchten (2 e kwartaal) - Krayenhoff evenement te Naarden (2 e kwartaal) - uitbrengen publieksboek NHW door ANWB, marketing in ANWB-bladen (3 e kwartaal) - presentatie NHW op vakantiebeurs (1 e kwartaal) - sponsoring wielerronde midden-nederland (forten ronde) (3 e kwartaal) - voorstel voor versterking samenwerking vestingsteden (aan die steden; 3 e kwartaal)) - start hoofdkwartier door detachering medewerker KvK bij projectbureau (3 e kwartaal) 3 - Liniebrede projecten Educatie De educatie is gericht op overdracht van kennis van de Linie naar een breed publiek. Doelgroepen zijn scholieren en het brede publiek via pers, TV, radio, vakbladen, musea. Het product 2 e fase educatieproject basisonderwijs dat in najaar 2007 is ontwikkeld, wordt in 2008 geïmplementeerd op een aantal basisscholen in de Gooi-, Vecht- en Eemstreek. Ook het mobiele informatiecentrum De Waterlinie op Wielen zal op deze scholen worden ingezet. Tevens zal er in 2008 voor worden gezorgd dat er erfgoedpartners in de hele Linie gevonden worden die de verschillende onderwijspakketten (basis en voortgezet) zullen gaan inzetten in hun regio. Naast deze educatiepakketten wordt onderzocht of er aansluiting gevonden kan worden met kennisnet.nl: dé landelijke website voor het onderwijs. Met de Hogeschool Utrecht (lerarenopleiding) worden in 2008 enkele educatieve projecten uitgevoerd. In het voorjaar 2008 verschijnt er op de NCRV televisie een aflevering over de Nieuwe Hollandse Waterlinie in het kader van een 6-delige serie over de Nationale Landschappen. Verkennende gesprekken worden gevoerd met enkele Musea om te bezien of zij meer met de Linie kunnen doen. Tot slot komt er een voorstel over hoe de inhoudelijke kennis van de rondleiders in de Waterlinie kan worden verbeterd, bijvoorbeeld door cursussen met schriftelijke informatie. Diensten en producten in het dossier educatie: - implementatie lespakket NHW op enkele basisscholen (2 e kwartaal) - stimuleren uitbreiding gebruik lespakketten NHW op scholen (3 e en 4 e kwartaal) - uitvoering project met Hogeschool Utrecht (lerarenopleiding; 2 e kwartaal) - verkenning mogelijkheden NHW in enkele musea (2 e kwartaal) - ontwikkeling cursus voor rondleiders NHW (4 e kwartaal) - NCRV-documentaire NHW (1 e kwartaal) Kennisloket en kennismanagement: In 2008 wordt een lokethouder gezocht voor de kennissite die voorlopig nog via de publiekssite te raadplegen is, onder separaat beheer. Eerder is dat niet gelukt, omdat zonder Pagina 8 van 18

duidelijk zicht op het product, verkeer en beheer de opgezochte instanties terughoudend waren. Begin 2008 zal een simpel tevredenheidsonderzoek gedaan worden onder eindgebruikers. Zonodig worden maatregelen getroffen om de site waardig te kunnen aanbieden aan een nieuwe lokethouder. Tevens wordt dit jaar een herijking gedaan van de kennisagenda, oftewel wordt opnieuw geïnventariseerd of vraag en aanbod van kennis nog op elkaar aansluiten. De ontstane kennisleemten zullen worden afgebakend en er zal een plan van aanpak komen. Diensten en producten in het dossier Kennisloket en Kennismanagement: - kennissite operationeel (2 e kwartaal) - tevredenheidsonderzoek kennissite (4 e kwartaal) - beheerder zoeken (4 e kwartaal) - plan van aanpak geactualiseerde kennisagenda en nieuwe kennisproducten (3 e kwartaal) Linie-informatiecentra Maart 2008 wordt kazemat W in het Nederlands Vestingmuseum in Naarden geopend met een tentoonstelling over waterlinies in Nederland, met speciale aandacht voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het Projectbureau NHW stelt een visie op voor het toekomstige Nationale Linieinformatiecentrum op Fort Vechten. De Waterlinie op Wielen zal waar nodig worden aangepast en verbeterd en een tour maken langs een aantal basisscholen in de Linie. Tevens zullen gesprekken gevoerd worden ten behoeve van een extra informatiepunt in het Visitor Centre Naarden en een 3 e Informatiecentrum op Slot Loevestein. Diensten en producten in het dossier Linie-informatiecentra: - voorstel voor inhoud educatief programma nationaal Liniecentrum op fort Vechten (4 e kwartaal) - bijdrage (financieel en inhoudelijk) aan visitor centre Naarden (3 e kwartaal) - benutten van evt. kansen op Muiderslot en slot Loevestein (volgend) 3D visualisatie op de website Via de 3D visualisatie op hollandsewaterlinie.nl. kunnen bezoekers interactief gebruik maken van de 3D Flash Viewer door te vliegen over het NHW-gebied, te inunderen en meerdere militaire objecten van dichtbij te bekijken. Animaties, panoramafoto s, 360 graden tours, filmmateriaal en geluid zullen worden ingezet voor deze interactieve 3D viewer. Door de modulaire opbouw is deze toepassing in de toekomst uit te breiden en te verfijnen. Diensten en producten in het dossier 3D visualisatie: - oplevering 3d flash viewer (2e kwartaal) Pagina 9 van 18

4 - Internationale samenwerking Doel van de internationale samenwerking blijft het binnenhalen van kennis voor ons waterlinie- en nationale landschappen netwerk, het benutten van kansen op EU-geld voor onze projecten uit het uitvoeringsprogramma, het beïnvloeden van Europees beleid en om extra cachet te geven aan ons project. De rol van het projectbureau is die van makelaar. De makelaar zal voortdurend voor de partners in het veld een relatie proberen te leggen tussen enerzijds de projecten uit het uitvoeringsprogramma en de vragen die het netwerk via de kennis agenda stelt en anderzijds mogelijkheden binnen de EU-geldstromen en de aanwezige kennis bij bijvoorbeeld andere organisaties in Europa die voormalig militair erfgoed willen hergebruiken of de regionale economie willen stimuleren met inzet van cultuurhistorie. Diensten en producten in het dossier Internationale samenwerking - voorbereiden om zelf de uitvoering van één EU-project op linieniveau ter hand te nemen (in voorbereiding: Collaborate ; 2 e kwartaal), - het attenderen van het Linienetwerk wanneer, waar en hoe men gebruik kan maken van EU subsidies zoals POP, ESF, D2, Life en Interreg en internationale contacten (doorlopend) - inzet te plegen op het opzetten van een nationaal netwerk voor cultuurhistorie dat ook voor Brusselse beleidsbeïnvloeding gebruikt kan worden (doorlopend) - als middel om alle bovenstaande activiteiten tot stand te brengen het onderhouden van bestaande europees netwerken. Concrete voorbeelden hiervan zijn activiteiten aan het netwerk Purple, de Baltic Sea netwerk en voortzetting van het netwerk ASCEND (doorlopend) 5 Besluitvormingstrajecten NHW Een kerntaak van het projectbureau is de voorbereiding en organisatie van vergaderingen die essentieel zijn voor de te vormen besluitvorming en effectuering daarvan. Dat betreft vergaderingen van de Liniecommissie (3 X), de Agendacommissie (5 X) en het ambtelijk voorportaal (4X). Afhankelijk van de exacte invulling van het programmamanagement in de enveloppen en liniebreed, is er ook regulier ambtelijk overleg nodig over het programma (zie uitvoeringsprogramma). Belangrijkste resultaat van deze activiteiten is dat de benodigde afstemming en besluitvorming tijdig is, van hoge kwaliteit en geëffectueerd wordt. Daarbij is van belang dat zowel de agendacommissie als het ambtelijk voorportaal een steviger rol gaan vervullen dan voorheen. Ook zal op verzoek van de partners opnieuw gekeken worden naar samenstelling en positionering en samenstelling van de overlegstructuren om ze te optimaliseren voor uitvoering van het Pact van Rijnauwen. Pagina 10 van 18

Diensten en producten in het dossier Besluitvormingstrajecten: - Organiseren en begeleiden van drie vergaderingen van de Liniecommissie, vijf van de Agendacommissie, zes van het Ambtelijk Voorportaal, zes voor projectleiders. - voorstel voor aansluiting van de overlegverbanden in verband met het opschalen van de uitvoering, in samenwerking met de betrokken partijen 6 - Gebiedsontwikkeling, Uitvoeringsprogramma en financiering De twee dossiers "gebiedsontwikkeling" en "uitvoeringsprogramma" hebben veel relatie met elkaar. Hier worden ze in samenhang besproken. Gebiedsontwikkeling Gebiedsontwikkeling wordt langzamerhand een centraler begrip in de realisatie van de NHW. De beweging van object naar vlak maar ook de samenhang met diverse opgaven staan hierbij centraal. Wij benaderen vanuit onze opdracht gebiedsontwikkeling steeds als werkwijze om uiteindelijk de NHW doelen te realiseren en niet als neutrale werkwijze. De Liniecommissie en daarmee het projectbureau heeft vooral een stimulerende, agenderende, kwartiermakende en/of kwaliteitsborgende rol. Dat is maatwerk en wisselt per fase van een gebiedsontwikkeling. Een provincie is steeds eindverantwoordelijk. In 2007 zijn tien potentiële gebiedsontwikkeling gemarkeerd met drie gebieden met expliciete doelen voor 2007. In 2008 wordt deze lijst geactualiseerd. Goed lopende ontwikkelingen zijn Fort Vechten, Lingekwartier en Munnikenland. De rol van het projectbureau verandert hier van stimulerend naar adviserend en kwaliteitsborgend. Een zich nu nieuw aandienende ontwikkeling is de Diefdijk, aansluitend bij Lingekwartier. Extra (nieuwe) energie vragen in 2008 Gorinchem Oost en Noordrand Utrecht (Ruigenhoek). Het projectbureau zal gemeten in tijd de meeste aandacht besteden aan de drie gebiedsontwikkelingen die worden voorbereid voor het budget nota Ruimte (Linieland, Vechten, Lingekwartier/Diefdijk). Op de Bloemendalerpolder wordt niet ingezet. Culemborg West volgen we op afstand in een kwaliteitsborgende rol en dat geldt ook voor de Vechtstreek Noord, waar de uitwerking van het kabinetsbesluit tot de verbreding van de A1 de drijvende factor is. Voor het land van Heusden-Altena bekijken we met de partners in het gebied of ook hier een aanpak van gebiedsontwikkeling nuttig is om NHW-ambities te koppelen aan de drie projecten van Ruimte voor de Rivier die hier spelen en routeontwerp en verbreding van de A27. De aandacht voor instrumentontwikkeling en implementatie blijft nodig. 2007 was niet op alle onderdelen succesvol. Met name (anticiperende) grondverwerving is complex en wordt nog te weinig ingezet. Verbetering hiervan zal permanent onze aandacht krijgen. Diensten en producten in het dossier Gebiedsontwikkeling: - coördinatie van uitwerking van de drie nota ruimte projecten in een business case (3 e en 4 e kwartaal) - verkenning van mogelijkheden land van Heusden/Altena als gebiedsontwikkeling (4 e kwartaal) - advisering bij overige gebiedsontwikkelingen uit uitvoeringsprogramma (doorlopend) - advisering over grondverwerving t.b.v. NHW (doorlopend) Pagina 11 van 18

Uitvoeringsprogramma en financiering Bij de vaststelling van het Uitvoeringsprogramma in 2006 besloot de Liniecommissie om medio 2008 te streven naar een actualisatie met het accent op verschuiving van een "objectbenadering" naar "gebiedsontwikkeling" (vlakdekkend en integraal en herijking op nieuwe ontwikkelingen). Uit de evaluatie van het project (Lysias) wordt deze gewenste ontwikkeling gestimuleerd en in het Pact van Rijnauwen reeds voor een deel geoperationaliseerd. Het dossier Thematische Programma's is in 2007 opgestart om hier extra voeding voor te genereren. Deze kan door de enveloppecommissies worden geïntegreerd in de lopende uitvoeringsprogramma s. Versterking programma management In 2008 worden in de Liniecommissie nieuwe / geactualiseerde afspraken gemaakt over sturing tijdens de uitvoering. Van het projectbureau wordt verwacht dat het de provincies en het rijk faciliteert bij de uitvoering van de projecten, dat het de voortgang en kwaliteit van de projecten bewaakt op Liniebreed niveau en dat het indien nodig vraagstukken agendeert met adviezen over te nemen actie voor vervolgaanpak. Het projectbureau ontwikkelt hiervoor samen met de programmamanagers van de provincies een voorstel. Deze afspraken zijn leidend voor het jaarplan 2008. Financiële dekking uitvoeringsprogramma Blijft ook in 2008 aandachtspunt en prioriteit. Een financieringsstrategie voor het uitvoeringsprogramma wordt opgesteld en uitgevoerd met de partners. Onderdeel daarvan is ook de mogelijkheid van sponsoring vanuit de markt. Diensten en producten in het dossier Uitvoeringsprogramma en financiering: - coördineren van de opstelling van het Pact van Rijnauwen en organiseren van de ondertekening (1 e kwartaal) - financieringsstrategie in co-productie met partners (2 e kwartaal) - advisering in de bestuurlijke en ambtelijke enveloppencommissies (doorlopend) - voorstel voor liniebreed programmamanagement, in samenwerking met de provincies en het rijk, en uitvoering van het vervolg daarvan (3 e kwartaal) 7 - Beleidsbeïnvloeding en instrumentarium We benutten de mogelijkheden voor wisselwerking met andere Nationale Landschappen en het rijksbeleid voor de Nationale Landschappen. Het projectbureau draagt bij aan de afgesproken uitwerking van mogelijke inzet van instrumentarium (zoals WRO, monumenten- en Unesco-beleid) en zorgt voor afstemming met andere ontwikkelingen zoals urgentieprogramma Randstad, Noordvleugel besluiten, nieuwe architectuurnota (andere naam, maar toch), nieuwe vormgeving programma beheer. Het projectbureau speelt voortdurend in op nieuwe ontwikkelingen bij rijk en provincies en marktpartijen om deze te helpen vertalen naar nieuwe realisatiekansen voor de NHW-doelen in de enveloppen. Zoals bijvoorbeeld het thema klimaatbestendigheid. En indien de nieuwe ontwikkelingen bedreigend zijn voor de NHW-doelen, agendeert het projectbureau deze op het juiste niveau. Pagina 12 van 18

Wat betreft Unesco is het doel in 2008 op de tentatieve lijst te blijven, mee blijven doen in de kopgroep (Ned.) en verder het tempo van OCW volgen. Het projectbureau draagt bii aan de monumentaanwijzing die bij de RACM in voorbereiding is, door hiervoor kennis en data beschikbaar te stellen. Diensten en producten in het dossier Beleidsbeïnvloeding en instrumentarium: - aanvullende monumentbeschrijvingen (4 e kwartaal) - advisering RACM en OCW over aanwijzing ex MW (doorlopend) - procesregie naar afspraak over inzet beschermende wetgeving (WRO, MW, Nb-wet; 4 e kwartaal)) - doorlopend anticiperen op externe beleidsontwikkelingen (doorlopend) 8 - Strategie In 2008 zullen we beperkte aandacht schenken aan de lange termijn strategie van het project en de daarmee samenhangende organisatie: is er aanleiding deze te actualiseren, wanneer de uitvoering in de periode 2008 2011 op grotere schaal van start gaat en we meer zicht hebben op financiële dekking en de mogelijkheden van het particulier initiatief voor productontwikkeling, sponsoring, gebiedsontwikkeling? Wanneer en hoe moet de voorbereiding starten van het inspelen op nieuwe verkiezingen en de volgende bestuurlijke perioden (gemeenten, provincies, rijk)? Als de uitvoeringsprojecten bestuurlijk, organisatorisch en financieel voldoende zijn voorbereid en de uitvoering op grote schaal gaat lopen, is een bijeffect daarvan vaak dat de bestuurlijke aandacht gaat verminderen. We verkennen wat dat betekent voor de lange termijn strategie. De resultaten daarvan worden voorgelegd aan de Liniecommissie. Product in het dossier Strategie: - voorstel aan de Liniecommissie over de te volgen lange termijn strategie (4 e kwartaal) 9 - Accountmanagement Uitgangspunt is dat enveloppenstructuur (bestuurlijk) blijft bestaan (ondanks de ILGgebiedscommissies) en dat er per provincie wel verschillen in rollen en taken zijn van de enveloppencommissies i.v.m. relaties met andere trajecten binnen een provincie. Advisering vanuit projectbureau in de enveloppencommissies blijft bestaan om de verbinding liniebreed enveloppe sterker te maken. Gericht accountmanagement wordt in 2008 ingezet op partijen waar grote verandering optreden of waarbij de binding met het project aanzienlijk verbeterd dient te worden. 2008 staat grotendeels in het teken van meer uitvoering en verzakelijking. De accounts "marktpartijen en uitvoeringsorganisaties" en "sponsors en fondsbeheerders" zijn in 2007 onderbelicht en verdienen nu, ook passend bij deze fase echt aandacht. Marktpartijen en uitvoeringsorganisaties om ze in het traject voorafgaand aan concrete betrokkenheid bekend en enthousiast te maken over het project. Sponsors en fondsbeheerders om ze enthousiast te maken voor verbinding met het project. Omdat de ervaring van afgelopen heeft geleerd dat beide niet vanzelf gaan zal gestart worden met het opstellen van een functioneel accountplan. Pagina 13 van 18

Daarnaast heeft accountmanagement een spontaan onderdeel. Zich aandienende contacten worden op basis van kennis en ervaring afgewogen. Diensten en producten in het dossier Accountmanagement: - voorstel accountstrategie fondswerving en sponsoring (4 e kwartaal) - oriënterende gesprekken met marktpartijen gebiedsontwikkeling (3 e kwartaal) - doorlopend onderhoud contacten en onderhouden van de verbinding tussen de verschillende niveaus in het nationaal project (doorlopend) 10 - Thematische projecten infrastructuur, water, EHS, recreatie, wonen Er is in het gebied van de NHW een aantal doelen die tot vlakdekkende (percelen) ingrepen in het NHW gebied leiden. De realisatie van deze doelen kan ook de NHW versterken. Deze doelen zijn gekoppeld aan realisatie van natuur, landschap en landbouw, wonen, recreatie. De realisatie van opgaven zijn vanuit het Rijk voor de komende jaren gedelegeerd aan de provincies, vaak via het (W)ILG. De provinciale opgaven zijn hier veelal aan gekoppeld. De opgave is om de realisatie van deze doelen te inventariseren, op kansrijkheid (inhoudelijk, procedureel en financieel) voor koppeling aan de NHW te beoordelen, voorstellen voor de koppeling te doen en dit uit te laten monden in bouwstenen die geïntegreerd kunnen worden in de enveloppenprogramma s en/of gebruikt kunnen worden in de voorbereiding van nieuwe bestuursperioden. In 2008 is een toegevoegd thema exploitatie & beheer. Die zijn tot nu toe in het uitvoeringsprogramma NHW nog onderbelicht gebleven. Een koers voor de ontwikkeling van de nog her te bestemmen forten hoort hierbij met een visie op de eigendomssituatie. Maar ook de mogelijkheden van de landbouw of andere partijen om het grootste deel van het open NHW-gebied duurzaam te beheren en exploiteren. Producten in het dossier Thematische projecten: - voorstellen voor inhoudelijke en financiële koppeling met programma s buiten NHW (doorlopend) - begeleiding rol GOB bij realisatie routestructuren (doorlopend) - bewegwijzering forten (2 e kwartaal) - voorstel voor globale programmatische invulling voor forten die nog een bestemming moeten krijgen (3 e kwartaal) - voorstel voor beheer & exploitatie vraagstukken (b.v. landbouw als drager openheid; 4 e kwartaal) Pagina 14 van 18

11 - Bedrijfsvoering projectbureau Het projectbureau NHW is samen met het projectbureau Belvedere en Limes gehuisvest. De mogelijkheid is reëel dat het projectbureau Belvedere eind 2009 stopt. In 2008 wordt bezien wat dat voor het projectbureau NHW betekent en nemen we anticiperende maatregelen. Afhankelijk van wat de Liniecommissie beslist over de vormgeving van het programmamanagement heeft dat consequenties voor de bezetting en prioriteiten van het projectbureau in de loop van 2008. Producten en diensten in het dossier Bedrijfsvoering projectbureau: De bedrijfsvoering van het projectbureau blijft in overeenstemming met wat door partijen aan resultaten van het projectbureau verwacht wordt 12 - Jaarplancyclus Het rijk stelt 14.000 uur voor het projectbureau beschikbaar en 1,1 miljoen euro aan programma middelen. Het projectbureau heeft de inkomsten conservatief ingeschat (b.v. EU, cofinanciering op projecten door Linie partners) en daardoor enkele projecten moeten schrappen om binnen dit gegeven kader te blijven. Het projectbureau zal gedurende het jaar mogelijkheden voor cofinanciering benutten, opdat daarmee ruimte ontstaat de nu geschrapte projecten alsnog te financieren. Producten in het dossier Jaarplancyclus: - Voortgangsrapportages aan de Agendacommissie over uitvoering jaarplan (sept. 08 en jan 09) - Afronden Jaarplan 2008 (2 e kwartaal) - Opstellen Jaarplan 2009 (3 e kwartaal) Pagina 15 van 18

Thema Mijlpalen Euro's Uren (saldo uitgaveninkomsten) 1 - Kwaliteit NHW 179.000 1.338 -voorbereiding van 10 vergaderingen van het Kwaliteitsteam -uitbrengen van adviezen van het kwaliteitsteam op liniebreed -, enveloppe - en projectniveau -opleveren product Verbeelding van NHW-ambities (mogelijke toekomstige transformaties) -opleveren Strategische transformatiekaart NHW (overzichtelijk kaartbeeld ruimtelijke dynamiek) - voorstel voor bekendheid en bescherming houten huizen - presentatie Waterlinieatlas met SFA - opleveren fortenvademecum/restauratiealmanak - voorstel voor toepassing kunst in de NHW - nieuwe publicatie in de publicatiereeks herbestemming en transformatie forten - verkenning voor wetenschappelijke publicatie met RPB - organisatie van netwerkbijeenkomsten met professionals van specifieke disciplines 2 - Communicatie en PR - vier nieuwsbrieven Waterlijn - Jaarlijn 2007 - beheer website en beeldenbank - projectensite online op de website - geven van presentaties - organiseren van werkbezoeken voor derden - op publieke media gerichte communicatie bij mijlpalen NHW - geactualiseerd communicatieplan vast te stellen door de Liniecommissie 3 - Marketing & productontwikkeling 4 - Liniebrede projecten Educatie - organisatie en marketing Fortenmaand - NHW-film tijdens internationale KLM-vluchten - Krayenhoff evenement te Naarden - uitbrengen publieksboek NHW door ANWB, marketing in ANWBbladen - presentatie NHW op vakantiebeurs - sponsoring wielerronde midden-nederland (forten ronde) - voorstel voor versterking samenwerking vestingsteden (aan die steden) - start hoofdkwartier door detachering medewerker KvK bij projectbureau 72.886 735 256265 1230 180.000 870 Pagina 16 van 18

- implementatie lespakket NHW op enkele basisscholen - stimuleren uitbreiding gebruik lespakketten NHW op scholen - uitvoering project met Hogeschool Utrecht (lerarenopleiding) - verkenning mogelijkheden NHW in enkele musea - ontwikkeling cursus voor rondleiders NHW - NCRV-documentaire NHW Kennisloket en -management Linie-informatiecentra - kennissite operationeel - tevredenheidsonderzoek kennissite - beheerder zoeken - plan van aanpak geactualiseerde kennisagenda en nieuwe kennisproducten - voorstel voor inhoud educatief programma nationaal Liniecentrum op fort Vechten - bijdrage (financieel en inhoudelijk) aan visitor centre Naarden - benutten van evt. kansen op Muiderslot en slot Loevestein 3d visualisatie - oplevering 3D flash viewer 5 - Internationale Samenwerking 22.049 655 -voorbereiden om zelf de uitvoering van één EU-project op linieniveau ter hand te nemen ( Collaborate ), - het attenderen van het Linienetwerk wanneer, waar en hoe men gebruik kan maken van EU subsidies - inzet bij opzetten van nationaal netwerk cultuurhistorie, o.a. voor Brusselse beleidsbeïnvloeding 6 - Besluitvormingstrajecten 41.000 490 - Organiseren en begeleiden van vergaderingen van de Liniecommissie (3), Agendacommissie (5), Ambtelijk Voorportaal (6), Projectleider (6) - voorstel voor aansluiting van de overlegverbanden in verband met het opschalen van de uitvoering, in samenwerking met de betrokken partijen 7 - Uitvoeringsprogramma en - financiering Gebiedsontwikkeling 130.000 3.510 - coördinatie van uitwerking van de drie nota ruimte projecten in een business case - verkenning van mogelijkheden land van Heusden/Altena als gebiedsontwikkeling - advisering bij overige gebiedsontwikkelingen uit uitvoeringsprogramma - advisering over grondverwerving t.b.v. NHW Uitvoeringsprogramma en financiering Pagina 17 van 18

- coördineren van de opstelling van het Pact van Rijnauwen en organiseren van de ondertekening - financieringsstrategie in co-productie met partners - advisering in de bestuurlijke en ambtelijke enveloppencommissies - voorstel voor liniebreed programmamanagement, samen met provincies enrijk, en uitvoering van het vervolg daarvan 8 - Beleidsbeinvloeding en instrumentarium - aanvullende monumentbeschrijvingen - advisering RACM en OCW over aanwijzing ex MW - procesregie naar afspraak over inzet beschermende wetgeving (WRO, MW, Nb-wet) - doorlopend anticiperen op externe beleidsontwikkelingen 9 - Strategie & accountmanagement Strategie 22.500 750 15.000 780 -voorstel aan de Liniecommissie over de te volgen lange termijn strategie Accountmanagement - voorstel accountstrategie fondswerving en sponsoring - oriënterende gesprekken met marktpartijen gebiedsontwikkeling - doorlopend onderhoud contacten en verbinding tussen de verschillende niveaus in het nationaal project 10 - Thematische projecten infrastructuur, water, EHS, recreatie, wonen 170.000 1.000 - voorstellen voor inhoudelijke en financiële koppeling met programma s buiten NHW - begeleiding rol GOB bij realisatie routestructuren - bewegwijzering forten - voorstel voor globale programmatische invulling voor forten die nog een bestemming moeten krijgen - voorstel voor beheer & exploitatie vraagstukken (b.v. landbouw als drager openheid) 11 - Bedrijfsvoering projectbureau 12 - Jaarplancyclus - de bedrijfsvoering blijft in overeenstemming met wat door partijen aan resultaten van het projectbureau verwacht wordt - Voortgangsrapportages aan de Agendacommissie over uitvoering jaarplan - Afronden Jaarplan 2008 - Opstellen Jaarplan 2009 Totaal Activiteitenprogramma 0 2.218 15.000 424 1.103.700 14.000 Pagina 18 van 18