Rabobank Retail Update Augustus 2017 Deze update geeft een selectie van belangrijke ontwikkelingen in de sector 1. De onderwerpen zijn voorzien van Rabobank commentaar en gegroepeerd naar vijf bepalende thema s in de Nederlandse retail: Fusion/grenzeloze retail, Verticale integratie, Omnichannel/ technologie, Samenwerking en Markt en concurrentie. Verder zijn enkele kerncijfers opgenomen ter illustratie van de marktontwikkelingen en vooruitzichten. In het juli/augustusnummer van het retailvakblad RetailTrends is een Rabobank artikel opgenomen over de online strategie van retailers: Online op maat Fusion grenzeloze retail Bijenkorf stretcht naar food De Bijenkorf introduceert een eigen food lijn genaamd Food stories in zijn webshop en de fysieke vestigingen. De lijn bevat o.m. honing, thee, koffie, jam, wijn en bier. Het is voor het eerst dat wij een volledige lijn met food producten lanceren, aldus een woordvoerder. De Bijenkorf werkt samen met lokale partijen voor de productie van zijn artikelen. Zo komt de biologische honing van de Zorgimkerij uit Beesd, evenals de jams van landgoed Mariënwaerdt. De komende periode wordt het assortiment verder uitgebreid. Amazon heeft plannen om verder te stretchen in food Amazon heeft concrete plannen voor maaltijdboxen vol vlees, gevogelte, vis, zeevruchten, fruit en/of groenten: ready for cooking and assembly as a meal. Ook graanproducten worden genoemd in een handelsmerkaanvraag die Amazon onlangs deed. De pay-off is er al: We do the prep. You be the chef. Hiermee zou Amazon een nieuwe stap zetten in food, na de voorgenomen overname van Whole Foods (USD13,7 mld). Met Amazon Fresh is de online retailer al actief in verswaren, Amazon Restaurants geldt als concurrent van maaltijdbestelplatforms en Amazon Go is een vernieuwende kassaloze supermarkt. Media Markt gaat naar diensten Media Markt en Talpa Radio lanceren de radio- en muziekstreamingdienst Juke in Nederland. Dit digitale platform maakt het voor gebruikers mogelijk om radio te luisteren en on demand muziek te streamen. Media Markt en Talpa spelen hiermee in op een groeiende on demand-behoefte van gebruikers en op de verschuiving van bezit van muziek naar toegang tot muziek. Directeur Barry van Ruiven van Media Markt. Een totaaloplossing voor consumenten gaat verder dan alleen het verkopen van hardware; ook voor het abonnement, de service en muziekcontent kan je bij ons terecht. Voor EUR 9,99 per maand kunnen gebruikers uit veertig miljoen nummers kiezen. Media Markt is binnen de samenwerking verantwoordelijk voor het muziekplatform, de webcare en 49 servicepunten in zijn winkels. Talpa Radio (onder meer 538, Sky Radio, Radio Veronica en Radio 10) zorgt voor dj s als Edwin Evers en Armin van Buuren. Zalando lanceert nieuwe dienst: Zalando Zet Zalando introduceert een membership programma genaamd Zalando Zet. Dit programma biedt (voor EUR 19 per maand) premium services zoals een ophaalservice voor retouren binnen twee uur, eerste toegang tot de sale, snellere levering en contact met een stylist voor mode gerelateerde vragen. Zalando Zet is de volgende stap in onze strategie om consumenten te voorzien van een makkelijke shopping experience, op maat gemaakt op het gebied van mode, aldus David Schröder, senior vice president Convenience bij Zalando. De dienst wordt eerst 1 Voor bronnen: zie pagina 4. Pagina 1 van 5
uitgerold in vier Duitse steden (Berlijn, Frankfurt, Leipzig en Hannover), waarbij de service op uitnodiging is en de genodigden deze drie maanden gratis kunnen gebruiken. Albert Heijn: differentiatie in formule en assortiment De supermarkten van Albert Heijn zullen er tegen 2025 veel gedifferentieerder uitzien, aldus CEO Wouter Kolk. Ze kunnen van wijk tot wijk en van stad tot platteland verschillen. Millennials zien Albert Heijn tegen die tijd volgens hem als belevingssupermarkt, waarin boodschappen doen een uitje is geworden. Op basis van onderzoek van de retailer voorziet die doelgroep een volledig gerobotiseerde, thuisbezorgende supermarkt waarbij de fysieke winkel fungeert als sociale ontmoetingsplaats voor vergeten boodschappen. Fusion gaat over het verdwijnen van grenzen binnen en buiten de retailsector wat nieuwe groeikansen biedt. De voorbeelden bevatten verschillende van dit soort kansen. Bijenkorf breidt uit naar food met een eigen lijn van bijzondere, lokale producten. Amazon zet een verdere stap in food via maaltijdboxen. Media Markt en Zalando breiden uit van producten naar diensten wat diverse voordelen biedt, waaronder: (i) meer onderscheidend vermogen, (ii) binden van klanten door het leveren van toegevoegde waarde, (ii) een recurring stroom van inkomsten. Albert Heijn (AH) neemt verdere stappen om de formules en assortimenten lokaal te differentiëren. Daarmee kan optimaal worden ingespeeld op lokale omstandigheden, waardoor AH in meerdere lokale markten een hogere consumentenrelevantie kan bereiken en ook per marktgebied specifieke klanten kan aantrekken. De tijd van one size fits all is voorbij. Verticale integratie Post NL gaat in de online retail PostNL test een eigen online supermarktdienst onder de naam Stockit. De vervoerder zet al langer in op de online foodmarkt en bezorging van etenswaren; met Stockit verkoopt Post NL voor het eerst zelf boodschappen. Stockit-woordvoerder Julie de Ronde: Het concept van Stockit is echt gericht op repeterende huishoudelijke producten. Vanuit consumentenonderzoek zien we dat er een behoefte is aan het uitbesteden van deze producten. Consumenten kunnen in de huidige pilot kiezen uit een assortiment van meer dan 2.000 voorraadproducten, zoals geconserveerde etenswaren, babyverzorgingsartikelen, dranken, drogisterij-producten, huishoud- en schoonmaakbenodigdheden. De eerste maand komt het bedrijf wekelijks langs, daarna past het de leveringen aan op het 'verbruik' van de consument. Nike gaat direct verkopen via Instagram Nike gaat binnenkort sneakers en andere sportartikelen direct verkopen via Instagram, aldus CEO Mike Thomas. Op deze manier wil het sportmerk direct in contact komen met de doelgroep van jongeren die immers veel tijd op sociale media doorbrengen. Björn Borg geeft gas op eigen winkels Björn Borg wil dit jaar nieuwe flagshipstores openen in Nederland en België. Het Zweedse merk opende recent al winkels in Brugge, Haarlem en Zwolle en gaat dit najaar naar Maastricht. Voor volgend jaar staan openingen in Antwerpen, Wijnegem en Gent op de planning. Björn Borg telt momenteel zestien winkels in de Benelux, maar wil dat aantal flink gaan uitbreiden. Marketingmanager Thomas Boerma: Groningen, Rotterdam en Arnhem staan hoog op ons wensenlijstje. En we kijken ook waar we nog outletstores kunnen openen. H&M maakt unieke collectie met ontwerper en filmmaker H&M gaat een samenwerking aan met Erdem, de Londense ontwerper. Erdem heeft een nieuwe collectie voor zowel vrouwen als mannen ontworpen. ''Het is geweldig om samen te werken met H&M en een heel nieuwe dimensie te geven aan mijn werk, compleet met een herencollectie die ik nooit eerder heb gemaakt'', zegt de modeontwerper. Filmmaker Baz Luhrmann is aangetrokken om de collectie in beeld te brengen. Luhrmann: ''Voor mij is fashion meer dan kleding alleen. Het is een vorm van expressie - een kunstvorm die op zichzelf staat. Ik ben enthousiast om samen met Erdem en H&M het verhaal te vertellen van deze unieke collectie.'' Verticale integratie het voeren van regie over de keten en het dicht bij de klant komen is een belangrijke trend in retail. De voorbeelden laten zien dat meerdere partijen deze regierol proberen te pakken. Post NL breidt zijn traditionele vervoersrol uit richting retail en pakt daarmee een groter deel van de keten. De merken Nike en Björn Borg gaan rechtstreeks naar de klant via sociale media en eigen winkels. Op die manier krijgen ze direct klantcontact en toegang tot klantinformatie. H&M maakt een unieke collectie samen met een ontwerper en samen met een filmmaker om die collectie op een bijzondere manier in beeld te brengen. Hiermee verhoogt H&M haar consumentenrelevantie. Omnichannel en technologie Online maatpakken configurator voor vrouwen De Haarlemse fashion speler Mandemaker Maatpakken is naar eigen zeggen de eerste speler die een configurator voor damesmaatpakken heeft. Vrouwen kunnen hun maatpak zelf online ontwerpen. In de configurator is het mogelijk om voor het pak, een overjas en een gilet het model, de stof, de knopen en andere details te kiezen. Consumenten kunnen de kleding vervolgens bestellen en ophalen of laten bezorgen. Ocado: zelf rijdende bezorgbusjes De Engelse online supermarktketen Ocado werkt regelmatig samen met instituten en wetenschappers om nieuwe technologieën in de praktijk te brengen. Nu test Ocado in Pagina 2 van 5
Londen de geautomatiseerde thuisbezorging van boodschappen met autonome bestelbusjes. Ocado gebruikt voor de busjes zijn eigen Smart Platform, een 'plug-and-play online shopping business' dat het wil verkopen aan retailers overal ter wereld. In de zelfrijdende busjes zitten tijdens de pilot twee begeleiders, die toezicht houden op de rit en klanten uitleg geven over de werkwijze. Delen van het busje lichten op zodra het is gearriveerd, zodat klanten weten uit welk vak ze hun boodschappen kunnen pakken. Met behulp van lasers en camera's registreert het busje zijn positie en route. Albert Heijn gaat kassaloze supermarkt testen Albert Heijn hoopt volgend jaar zijn eerste AH to go-winkels zonder kassa te testen. Bij succes zal het ook in andere Albert Heijn-winkels beschikbaar komen, zegt CEO Wouter Kolk. Albert Heijn start zijn kassaloze proef bij AH to go, omdat de snelheid van betaling daar het belangrijkst is, stelt Kolk. Het systeem zal er anders uitzien dan bij de Amazon Go-supermarkt, zegt de topman, zonder verdere details te geven over de verschillen. Wel is het afrekenproces vergelijkbaar, waarbij klanten automatisch betalen via hun smartphone bij het verlaten van de winkel. De klant staat centraal bij het issue omnichannel en technologie en niet de technologie of de kanalen. Door het combineren en integreren van kanalen moet de service aan de klant verbeterd worden, waarbij technologie ondersteunend is. De voorbeelden sluiten hier op aan. De online maatpakkenconfigurator helpt klanten om gepersonaliseerde en daarmee bijzondere producten te verkrijgen. De zelfrijdende busjes van Ocado moeten op termijn leiden tot een systeem van thuisbezorging dat beter, sneller en/of goedkoper is. Opvallend is ook de samenwerking die Ocado heeft met instituten en wetenschappers om nieuwe technologieën op te sporen en vervolgens in de praktijk te testen. De kassaloze supermarkt van AH moet de wachttijden in de winkel verlagen en daarmee het gemak voor de klanten verhogen. Samenwerking Samen bouwen aan een virtuele groothandel Online gigant Zalando en de Deense modewinkelier Bestseller United (o.m. Vero Moda en Jack & Jones), hebben een joint venture gesloten voor de online modegroothandel FashionTrade.com. Bestseller United heeft bij de lancering van ons bedrijf veel steun en expertise geboden. Ook zijn we verheugd dat we nu de kans hebben om de wereldwijde kennis en ervaring van Zalando te kunnen toepassen, zegt Pernille Geneser, CEO van FashionTrade.com. Bestseller heeft de helft van de aandelen overgedragen aan Zalando. De Duitse e-tailer investeert daarnaast ook een geldsom die zal dienen als groeikapitaal. FashionTrade.com werd in 2015 opgericht als digitaal groothandelsplatform waar producenten en winkelketens worden samengebracht. Inmiddels hebben 40 merken zich al aangesloten bij het platform. Nog zo'n 200 merken worden binnenkort toegevoegd. Fabrikant+groothandel=online platform Coca-Cola heeft een e-commerce platform gefaciliteerd voor levensmiddelengroothandel Van Altena uit Wijchen. Bij het bouwen van het platform is samengewerkt met een productinformatiedatabank, een content leverancier en een lokaal online bureau. Van Altena, dat al langer online verkocht aan zijn zakelijke klanten, zag de webhandel flink toenemen na de ingebruikname van het platform. Het aantal online orders steeg met 35 procent, de bijbehorende omzet met 41 procent. Coca-Cola s belang is dat er meer frisdrank wordt verkocht. C&A werkt online samen met Amazon C&A verkoopt via Amazon.de aan Duitse en Nederlandse consumenten. De moderetailer heeft een eigen etalage binnen het platform voor zijn dames- en herenkledingcollectie. C&A meldde begin dit jaar zijn online activiteiten de komende jaren flink uit te breiden: tegen 2021 wil de keten een 'volwaardige omnichannel retailer' zijn. C&A startte al in 2007 met online verkoop via Wehkamp. Hudson s Bay besteedt de boeken uit Hudson s Bay heeft in Nederland een partner gevonden in de Amsterdamse boekhandel Scheltema. De Canadese retailer gaat in al zijn Nederlandse warenhuizen boeken van Scheltema verkopen. Scheltema wordt verantwoordelijk voor het assortiment. We hebben bewust voor Scheltema gekozen, omdat zij een beleving weten te creëren rond de verkoop van boeken, aldus inkoop- en marketingdirecteur Jacco van der Steen van Hudson s Bay. De boeken zullen op verschillende plekken in de winkel worden aangeboden. Ook wordt het aanbod aangepast aan actuele events, zoals Moederdag, Kerst en de zomervakantie. Een groot voordeel van samenwerking is dat de zelfstandigheid in stand blijft. Bovendien worden de risico s van andere groeistrategieën vermeden. Samenwerking is daarmee een aantrekkelijke strategische optie voor retailers. De voorbeelden laten verschillende vormen van samenwerking zien waarmee diverse strategische doelen bereikt kunnen worden. Bestseller en Zalando combineren kennis en (financiële) middelen om een online modegroothandel te ontwikkelen die tot meer efficiency in de keten moet leiden. Coca Cola werkt samen met een groothandel om via een e-commerce platform de markt voor zijn producten te vergroten. C&A creëert samen met Amazon een extra touchpoint met klanten. Hudson s Bay besteedt een productcategorie (boeken) uit aan een daarin gespecialiseerde retailer (Scheltema) om samen meer omzet te genereren. Pagina 3 van 5
Markt en concurrentie Wereldwinkels hebben het lastig De Landelijke Vereniging van Wereldwinkels (LVvW) kampt met ernstige liquiditeitsproblemen. De problemen zijn deels ontstaan door het wegvallen van subsidies en lagere bijdragen van de aangesloten winkels. De gelieerde stichting die de cadeaubonnen voor de vereniging verzorgt, heeft uitstel van betaling gekregen. De LVvW is voor haar inkomsten afhankelijk van subsidies en de 'contributie' van aangesloten winkels. Die stroom valt tegen omdat veel aangesloten winkels problemen hebben en hun omzetten zien dalen. Vrijwilligers zijn moeilijker te vinden en de omzetten lopen terug. "Zoals veel retailformules gaan ook de Wereldwinkels op dit moment door een zware periode. De crisis heeft impact gehad", aldus de vereniging. Topshelf sluit vestiging in Nijmegen Topshelf sluit eind augustus de deuren van zijn vestiging in Nijmegen, nog geen tien maanden na de opening. De winkel trekt te weinig bezoekers, aldus eigenaar Inge van Kemenade. De vestiging in Nijmegen is de slechtst lopende van de warenhuisketen, zegt Van Kemenade. Dat komt volgens haar deels omdat de helft van het pand nog leeg staat. De beloofde komst van Jumbo en La Place in de voormalige V&D-locatie is vooralsnog uitgebleven. Met de komst van La Place, een goede marketingcampagne en wat meer tijd had Nijmegen kunnen slagen, zegt de eigenaar. De winkel zit volgens Van Kemenade nu in een dode hoek achter een bouwput, waardoor hij voor klanten lastig te vinden is. Discount winkels groeien lekker door Big Bazar opent dit jaar in totaal ruim dertig nieuwe winkels: 25 nieuwe locaties van Blokker/Marskramer en de verhuizing van zes bestaande vestigingen naar grotere 'XL-locaties'. De keten heeft momenteel zo n 120 winkels in Nederland en België en topman Roland van Geest ziet ruimte voor minstens tweehonderd vestigingen. Ook Op=Op Voordeelshop transformeert dit jaar nog ruim 30 winkels van Blokker naar zijn eigen formule. De A-merkdiscounter groeit daarmee naar een landelijke dekking. Na de ombouwoperatie beschikt Op=Op Voordeelshop over 161 verkooppunten. De retailer wil uiteindelijk naar driehonderd winkels doorgroeien. Discount is absoluut nog een groeimarkt, stelt topman Vincent Alkema. Happy Tosti wil groeien met franchise De eigenaren van Happy Tosti hebben plannen om de in 2014 begonnen formule via franchise uit te breiden. De ondernemers Jasper Kool en Sam Holtus hopen op die manier binnen vijf jaar ca. 500 banen voor mensen met een arbeidsbeperking te creëren. Tot nu toe zijn er vestigingen van Happy Tosti in Den Haag, Hoofddorp en Leiden, waar 38 mensen met een arbeidsbeperking werkzaam zijn. Behalve tosti`s staan in de restaurants ook onder meer salades, soepen, verse sappen, huisgemaakte limonades en yoghurts op de menukaart. Er worden zoveel mogelijk biologische en gezonde producten geserveerd. Marktomstandigheden worden beter De positieve trend in de vertrouwensindicatoren is doorgezet in juli. In mei 2017 steeg de retailomzet, zowel in food als in nonfood, waarbij het aantal koopdagen een positief effect had. Online groeide in hoog tempo door en won verder marktaandeel. Zie het onderdeel Kerncijfers voor meer details. De marktomstandigheden verbeteren voor de retailsector zoals blijkt uit de ontwikkeling van de vertrouwensindicatoren en de retailomzet. De structurele veranderingen van de sector (consumentengedrag, demografie, technologie, concurrentie) zijn echter veel bepalender voor de toekomst dan de swings in de economie. De problematiek bij de wereldwinkels illustreert de toenemende concurrentie in de markt. Meer retailers focussen zich op fairtrade producten waardoor de concurrentie voor de wereldwinkels toeneemt. Het voorbeeld van Topshelf toont aan dat een goede locatiekeuze lastig is en mede afhankelijk is van het omliggende winkelgebied. Veel formules hebben andere formules in het winkelgebied nodig om voldoende traffic te genereren. Big Bazar en Op=Op Voordeelshop laten zien dat ook in deze marktomstandigheden nog voldoende ruimte is voor groei. Om te kunnen groeien is onderscheidend vermogen nodig. Inspelen op maatschappelijke thema s kan onderscheidend vermogen geven zoals het voorbeeld van Happy Tosti laat zien. Happy Tosti speelt in op twee thema s: kansen voor personeel met een arbeidsbeperking en biologische en gezonde voeding. Bronnen voor deze uitgave zijn: retailtrends.nl, twinklemagazine.nl, fashionunited.nl, De Financiële Telegraaf, engadget.com, USA Today, rtlnieuws.nl, RTL Z, FoodHolland.nl, De Gelderlander, CBS Statline Contactgegevens Sectorspecialisten (food) retail Jos Voss Jos.Voss@rabobank.com Sebastiaan Schreijen Sebastiaan.Schreijen@rabobank.com Karine Chartier Karine.Chartier@rabobank.com Olaf Zwijnenburg Olaf.Zwijnenburg@rabobank.nl Martijn Rol Martijn.Rol@rabobank.nl Els van Diermen Els.van.Diermen@rabobank.nl Pagina 4 van 5
Kerncijfers Vertrouwensindicatoren Jul/16 Sep/16 Nov/16 Jan/17 Mar/17 May/17 Jul/17 30 25 20 15 Het consumentenvertrouwen is in juli verder gestegen naar +25 (juni: +23). Ook de voor de detailhandel belangrijke koopbereidheid is in juli verbeterd: van +10 in juni naar +11 in juli. 10 5 0 Consumer confidence NL Readiness to buy NL Detailhandelsomzet: groei in % (jaar-op-jaar) May/16 Jul/16 Sep/16 Nov/16 Jan/17 Mar/17 May/17 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% Sales growth non-food stores Sales growth food stores De omzet van de food winkels steeg ca. 4% in mei. De non-food winkels lieten een stijging zien van ca. 5%. De samenstelling van het aantal koopdagen had in mei een sterk positief effect op zowel de food als de non-food cijfers; gecorrigeerd hiervoor zou de omzetstijging ca. 2,5% lager zijn geweest. Online groeit nog steeds flink en wint verder marktaandeel. Sales growth online+catalogue players Online sales growth multi channel stores Non-food winkels januari-mei 2017 groei in % (jaar-op-jaar) 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% Living 7.7% DIY Textile superm. Average Clothing Shoes Drugstores 5.0% 3.9% 2.7% 4.0% 2.9% 2.9% 2.8% Growth in % Jan-May 2017 (YoY) -0.3% 1.0% 1.7% -9.2% -0.4% 1.9% Growth in % Jan-May 2016 (YoY) Consumer electr. -3.2% -6.5% Wonen en DHZ profiteren van de sterke woningmarkt. Er zijn ook plussen voor textielsupermarkten (value-for-money propositie) en bovenkleding. Schoenen doen het veel beter dan vorig jaar, vooral door een sterke omzetgroei in maart (ca. 13%). Ondanks het hoge aandeel need to have producten laten de drogisterijen nu een (kleine) daling zien. Consumentenelektronica zit nog steeds in de min. Bron: CBS Deze publicatie is een uitgave van Rabobank. De in deze publicatie gepresenteerde visie is gebaseerd op gegevens uit door ons betrouwbaar geachte bronnen die worden genoemd in de bronvermelding. Deze bronnen zijn op zorgvuldige wijze in onze analyse verwerkt. Rabobank aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor het geval dat de in deze publicatie neergelegde gegevens of prognoses onjuistheden bevatten noch voor eventuele (zet-)fouten en onvolledigheden. Het betreft algemene informatie die aan veranderingen onderhevig is. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. De tekst is afgesloten op 24 juli 2017. Pagina 5 van 5