Tramverbinding Utrecht CS - De Uithof Publieksversie Versie 3.0 mei 2014
Inhoudsopgave Feiten en cijfers 4 1 Inleiding 7 1.1 Regionale visie op OV 7 1.2 Nut en noodzaak Uithoflijn 9 1.3 Planning en besluiten Uithoflijn 9 2 Definitief ontwerp 11 2.1 Doel en status 11 2.2 Scope en tracé op hoofdlijnen 11 2.3 Randvoorwaardelijke projecten en raakvlakprojecten 13 2.4 Verschillen met Publieksversie 1.0 en 2.0 13 2.5 Uitdagingen 14 2.6 Projectorganisatie Uithoflijn 16 2.7 Weetjes 16 3 Uitgangspunten en ontwerpeisen 19 3.1 Bovenbouw traminfrastructuur 19 3.2 Onderbouw traminfrastructuur 21 3.3 Omgeving 23 3.4 Aanvullend 23 4 Het ontwerp 25 4.1 Tracédeel Stationsgebied 25 4.2 Tracédeel S 37 4.3 Tracédeel A 47 4.4 Tracédeel B 69 4.5 Tracédeel U 89 4.6 Tracédelen T+O 105 Colofon en legenda 111 2 3 3
Feiten en cijfers Nut en noodzaak verschillende instellingen zoals het RIVM en het Prinses Uithof. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat de Utrecht Centraal en De Uithof worden vervoerd. Het Máxima Centrum. Het aantal studenten, werknemers groei van het aantal reizigers niet meer met bussen op te resultaat is verbetering van de bereikbaarheid van De De Uithoflijn wordt de belangrijkste schakel in de bereikbaarheid van Utrecht Science Park De Uithof. Vanaf 2018 rijdt de tram. De tram zal naar verwachting in 2020 dagelijks 45.000 mensen tussen Utrecht CS en De Uithof vervoeren. Met de aanleg van de Uithoflijn wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan de uitbreiding en kwaliteitsverbetering van duurzaam openbaar vervoer in de regio Utrecht. Het project de Uithoflijn wordt gerealiseerd door projectorganisatie Uithoflijn in opdracht van Bestuur Regio Utrecht en gemeente Utrecht. De Uithof draagt in belangrijke mate bij aan de innovatieve kracht, de kenniseconomie en de concurrentiepositie van de regio Utrecht en Nederland. Een sterk ontwikkelde en goed bereikbare Uithof stimuleert de economie en de werkgelegenheid in de regio. en bezoekers dat vanaf Utrecht Centraal naar De Uithof reist, groeit daardoor de komende jaren met 25%. Concreet betekent dit dat er in 2020 meer dan 60.000 OV-reizigers per dag zijn, waarvan er 45.000 met de Uithoflijn en 15.000 reizigers met de bus naar De Uithof gaan. De luchtkwaliteit in Utrecht staat onder druk. vangen is. De aanleg van de Uithoflijn biedt hierin uitkomst. Reizen per tram biedt reizigers meer ruimte en comfort. In een tram kunnen namelijk vier tot vijf keer meer reizigers vervoerd worden dan in een bus. Ook is reizen per tram Uithof, de leefbaarheid van de stad, de kwaliteit van het openbaar vervoer en een stimulans voor economie en werkgelegenheid in de regio. 8 kilometer tracé tussen Utrecht Centraal Centrumzijde en P+R De Uithof 9 haltes 27 nieuwe tramstellen worden aangekocht: 24 stuks in dienst en 3 voor reserve en onderhoud 65 meter De Uithof blijft de komende jaren groeien, onder andere door de uitbreidingen van de Universiteit Utrecht, van de Hogeschool Utrecht en door de komst van Utrecht heeft het drukste busnetwerk van Nederland en het traject Utrecht Centraal De Uithof is zelfs de drukste busverbinding van het land. Op dit moment rijden buslijn 12, 28 en diverse andere regionale buslijnen naar De stiller, schoner en zuiniger dan per bus. Een tram past beter binnen de beperkte stedelijke ruimte en biedt dus meer vervoerscapaciteit. Het doel van de Uithoflijn is dat reizigers snel, comfortabel en milieuvriendelijk tussen telt de Uithoflijn, de eerste is Utrecht Centraal Centrumzijde, de laatste P+R De Uithof 17 minuten duurt de rit van eerste tot laatste halte 70 km per uur is de lengte van de nieuwe gekoppelde trams, ofwel circa 32 meter per tram 75 meter is de lengte van een perron, zodat langere tramstellen ingezet kunnen worden 25.000 mensen Haltes langs de Uithoflijn De volgende haltes zijn gepland: Utrecht Centraal Centrumzijde, Vaartsche Rijn, Galgenwaard, Kromme Rijn, Padualaan, Heidelberglaan, UMC, WKZ en P+R De Uithof. Buslijnen Buslijn 12 vervalt met de komst van de Uithoflijn, bus 28 blijft rijden. Het busvervoer rond de Venuslaan, Rubenslaan en Sterrenwijk wordt aangepast aan de nieuwe situatie. Kosten Er is 323 miljoen nodig voor de realisatie van de Uithoflijn. Hiervan wordt ook een bijdrage aan de uitbreiding en vernieuwing van de remise geleverd en wordt de busbaan Dichtersbaan aangelegd. Het Rijk draagt 108 miljoen bij aan dit totaalbedrag (prijspeil 2012). Opstelterrein De Uithof Naast P+R De Uithof wordt een onoverdekte opstelplaats aangelegd. Hier kunnen s nachts 16 tramvoertuigen worden gestald en schoongemaakt. Klein onderhoud zal daar ook mogelijk zijn. Voor groot onderhoud en reparatie gaan de tramvoertuigen naar de remise in Nieuwegein. is de maximale snelheid van de Uithoftram 28 km per uur is de gemiddelde reissnelheid, inclusief stoppen bij de haltes 16 keer per uur rijdt de tram op werkdagen tussen 7 en 19 uur: om de 3,75 minuten 4 keer per uur rijdt de tram op werkdagen tussen 19 en circa 22 uur 12 gekoppelde trams zijn nodig om deze dienst uit te kunnen voeren reizen nu dagelijks met buslijn 12 naar De Uithof 45.000 mensen reizen in 2020 dagelijks met de Uithoflijn van en naar De Uithof 323 miljoen euro is benodigd voor de realisatie van de Uithoflijn 2018 start de dienstregeling van de Uithoflijn tussen Utrecht Centraal Centrumzijde en P+R De Uithof Tram- en bushaltes in het stationsgebied De nieuwe OV-terminal Utrecht Centraal krijgt twee tram- en bushaltes. De halte Utrecht Centraal Centrumzijde wordt de beginhalte van de Uithoflijn, naast een tramhalte wordt dit ook een bushalte. De halte Utrecht Centraal Jaarbeursplein is de beginhalte voor de huidige tramlijn naar Nieuwegein/IJsselstein, ook daar komt een bushalte. Pas als deze tramlijn wordt omgebouwd naar een lagevloerstram kunnen reizigers zonder overstap doorreizen en worden de twee eindhaltes gewone haltes. Lagevloertrams voor de Uithoflijn De nieuwe tramvoertuigen worden lagevloertrams. De haltes zijn daardoor slechts 30 centimeter hoog en bieden een gemakkelijke in- en uitstap voor reizigers. De nieuwe moderne lagevloertrams zijn circa 32 meter lang en 2,65 meter breed. De trams zijn toegankelijk voor minder validen en worden voorzien van airconditioning en moderne reisinformatiesystemen. Planning In 2018 start de exploitatie het moment waarop de reizigers gebruik kunnen maken van de Uithoflijn. De aanleg van de onderbouw (funderingen) is eind 2014 grotendeels klaar. Vanaf 2015 tot 2017 worden de spoorconstructie, bovenleiding, haltes en overige voorzieningen van het tramsysteem aangelegd, dit wordt ook wel aangeduid als de bovenbouw van de infrastructuur. De eerste tramvoertuigen worden begin 2017 geleverd. Dan start ook het testen van de traminfrastructuur en tramvoertuigen. Medio 2017 start het proefbedrijf, waarin trambestuurders een opleiding krijgen, de veiligheidsprocedures worden getest en de dienstregeling wordt beproefd. Remise Nieuwegein Als onderdeel van de renovatie van de Sneltram Utrecht-Nieuwegein/IJsselstein wordt de bestaande remise in Nieuwegein vernieuwd. Tegelijkertijd wordt de remise uitgebreid ten behoeve van de Busbaan Dichtersbaan Om de aanleg van de trambaan op de Adama van Scheltemabaan mogelijk te maken, wordt een busbaan aangelegd tussen de Vondellaan en de westzijde van de OV-terminal: de Dichtersbaan. Ook na de aanleg van de Uithoflijn blijven er veel buslijnen via deze route naar Utrecht Centraal Station rijden, wat de aanleg van een aparte busbaan legitimeert. De werkzaamheden zijn begin 2014 gestart, eind 2015 wordt de busbaan in gebruik genomen. stalling en het onderhoud van de trams van de Uithoflijn. De aanpassingen zijn begin 2017 gereed, zodat de nieuwe tramvoertuigen van de Uithoflijn kunnen worden opgesteld en onderhouden. 4 5 5
1. Inleiding Voor u ligt de publieksversie 3.0, een samenvatting van het Definitief Ontwerp Uithoflijn. Deze publieksversie is een bundeling van het Definitief Ontwerp van 15 februari 2013, het Aangepaste Definitief Ontwerp van 8 november 2013 en het Uitvoeringsontwerp De Uithof van 10 april 2014. ITC Movares heeft deze ontwerpen gemaakt in opdracht van de projectorganisatie Uithoflijn (POUHL). Het Definitief Ontwerp is in juni 2013 bestuurlijk vastgesteld door het Dagelijks Bestuur (DB) en Algemeen Bestuur (AB) van Bestuur Regio Utrecht (BRU) en het college van burgemeester en wethouders van de Gemeente Utrecht. Naast de bestuurlijke vaststelling van het Definitief Ontwerp heeft het AB van BRU ingestemd met de start van de aanbestedingsprocedures van de traminfrastructuur en het trammaterieel. Deze aanbestedingsprocedures lopen momenteel. De gunningsbesluiten van de traminfrastructuur en het trammaterieel worden eind 2014 voorgelegd aan het AB van BRU. Figuur 1.2: Sfeerimpressie De Uithof 1.1 Regionale visie op OV Voor de ontwikkeling van de stad en de regio Utrecht is de tram belangrijk. Er wordt daarom hard gewerkt aan de toekomst van Regiotram Utrecht. De stadsregio Utrecht telt bijna 650.000 inwoners, in 2040 zijn dat er 800.000. Om de groene omgeving te sparen, zullen de nieuwe Utrechters voornamelijk binnen het huidige stedelijke gebied komen te wonen. In zo n compacte omgeving is het belangrijk om zorgvuldig om te gaan met de beschikbare ruimte. Voor de bereikbaarheid is er daarom naast goede auto- en fietsvoorzieningen, een uitstekend openbaar-vervoersysteem nodig. Figuur 1.1: BRU visie, Tramnetwerk Utrecht 2025 Vanuit dit besef hebben de gemeenten in de regio Utrecht de ambitie uitgesproken het openbaar vervoer tot 2020 jaarlijks met 5% te laten groeien. De gemeente Utrecht heeft in 2009 het ambitiedocument Utrecht: Aantrekkelijk en Bereikbaar vastgesteld. Bestuur Regio Utrecht heeft daarop de ambitie vastgesteld en een visie ontwikkeld voor een regionaal tramnetwerk (Tramnetwerk Utrecht 2025). Dit regionale tramnetwerk zal uit vijf verbindingen bestaan. 6 7 7
OV Visie Regio Utrecht 2028 n west Dragend OV netwerk 2028 Den Haag Rotterdam Tramnet/knooppunt Randstadspoor Dragend radiaal Dragend tangentieel Ring Utrecht Vleuten Maarssen Terwijde Lage Weide LRC Overvecht-noord Majella Zuilen Winkelcentrum Overvecht Overvecht UTRECHT CENTRAAL Voordorp Utrecht-oost Vaartsche Rijn De Uithof Dijnselburg Mooi Zeist Zeist centrum Op basis van vervoerswaarden zijn meerdere openbaarvervoerlijnen in en om de stad Utrecht geschikt om te vertrammen. Hierbij gaat het om de verbinding naar Vleuten via Papendorp en De Meern, de Binnenstadsas naar De Uithof (lijn 28) en Zeist en tramlijnen naar Zuilen en Overvecht. Met name vanwege de grote aantallen reizigers van en naar De Uithof, vormt de Uithoflijn de eerste stap in de uitbouw van dit systeem. De Uithoflijn wordt in een complexe, stedelijke omgeving aangelegd, waar veel verkeer, winkels, bedrijven en bewoners zijn. Om de hinder tijdens de bouw zoveel mogelijk tegen te gaan, wordt het project gefaseerd uitgevoerd. Daar waar mogelijk wordt het gecombineerd met andere projecten. Een duidelijk voorbeeld daarvan is de spooruitbreiding tussen Utrecht Centraal en Lunetten, waarmee gelijktijdig de onderbouw van de Uithoflijn wordt aangelegd. 1.2 Nut en noodzaak Uithoflijn De Uithof, kenniscentrum aan de rand van de stad Utrecht, draagt in belangrijke mate bij aan de innovatieve kracht, de kenniseconomie en de concurrentiepositie van de regio Utrecht en Nederland. Een sterk ontwikkelde en goed bereikbare Uithof stimuleert de economie en de werkgelegenheid in de regio. Reizen per tram biedt reizigers meer ruimte en comfort. In een tram kunnen namelijk vier tot vijf keer meer reizigers vervoerd worden dan in een bus. Ook is reizen per tram stiller, schoner en zuiniger dan per bus. Een tram past beter binnen de beperkte stedelijke ruimte en biedt dus meer vervoerscapaciteit. Doel van de Uithoflijn is dat reizigers snel, comfortabel en milieuvriendelijk tussen Utrecht Centraal en De Uithof worden vervoerd. Het resultaat is verbetering van de bereikbaarheid van De Uithof, de leefbaarheid van de stad, de kwaliteit en toegankelijkheid van het openbaar vervoer en een stimulerende werking voor economie en werkgelegenheid in de regio. 1.3 Planning en besluiten Uithoflijn In 2012 hebben gemeente Utrecht en BRU het Uitvoeringsbesluit genomen voor de aanleg van de tramlijn tussen Utrecht Centraal Station en De Uithof. Eind 2014 zijn de funderingen op grote delen van het tracé klaar en vanaf 2015 begint de bouw van de spoorconstructie, bovenleiding, haltes en overige voorzieningen van het tramsysteem. Eind 2014 tekent BRU het contract voor 27 nieuwe tramvoertuigen, begin 2017 worden de eerste tramvoertuigen geleverd. BRU heeft de tramvoertuigen in eigen beheer, de vervoerder gebruikt deze tramvoertuigen straks voor de exploitatie. In 2018 start de exploitatie en kunnen reizigers gebruik maken van de Uithoflijn. Op www.uithoflijn.nl staan alle eerder genomen besluiten vermeld en de actuele voortgang van het project. Galgenwaard Bunnik Drieb.-Zeist De Uithof blijft de komende jaren groeien. Bijvoorbeeld door uitbreidingen van de Universiteit Utrecht en de Hogeschool Utrecht en de komst van verschillende instellingen naar De Uithof, zoals De Meern Papendorp Lunetten het RIVM en het Prinses Máxima Centrum. Het aantal studenten, werknemers en bezoekers dat vanaf Utrecht Centraal naar De Uithof reist, groeit daarmee de komende jaren met 25%. Concreet betekent dit dat er in 2020 meer dan 60.000 OV-reizigers per dag zijn, omdat steeds meer mensen Driebergen met het openbaar vervoer van en naar De Uithof reizen. Oudewater Rijnenburg Westraven Houten Castellum De luchtkwaliteit in Utrecht staat onder druk. Utrecht heeft het drukste busnetwerk van Nederland en het traject Utrecht Centraal-De Uithof is zelfs de drukste busverbinding van het land. Op dit moment rijden buslijn 12, 28 en diverse andere regionale buslijnen naar De Uithof. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat de groei van het aantal reizigers niet meer met bussen op te vangen is. De aanleg van de Uithoflijn biedt hierin uitkomst. Figuur 1.3: Volle bussen van lijn 12, anno 2012 8 9 9
Tracédelen Uithoflijn 2. Definitief Ontwerp 2.1 Doel en status 2.2 Scope en tracé op hoofdlijnen Het Definitief Ontwerp (DO) is het vervolg op het Voorlopige Ontwetrp (VO). In het VO zijn de keuzes beschreven over het tracé van de Uithoflijn, hoe deze wordt ingepast in de omgeving en hoe deze wordt gerealiseerd. Het DO beschrijft vervolgens de technische uitwerking hiervan, die aantoont dat de Uithoflijn maakbaar is. Maakbaar wil zeggen dat de Uithoflijn: een goed werkend tramsysteem is, dat goed ingepast is in de omgeving; voldoet aan onder andere het Project Programma van Eisen (PPvE), de projectopdracht. Het DO is zorgvuldig afgewogen, met oog voor de omgeving. Dit betekent dat er rekening is gehouden met de meeste belangen van alle betrokken groepen en partijen, zoals omwonenden, weggebruikers, ondernemers en besturen. Ten behoeve van de aanbesteding voor de bouw van de infrastructuur is het DO vertaald naar een vraagspecificatie en een contractontwerp voor de aannemers. Met deze vraagspecificatie weten zij waar en hoe de Uithoflijn moet komen en aan welke eisen dit moet voldoen. Het is aan de aannemers zelf om met slimme ideeën te komen hoe zij dit ontwerptechnisch invullen (de engineering). De contractvorm waarmee wordt gewerkt is dan ook engineering & construct (een E&C contract). Scope Voor de ontwikkeling van de Uithoflijn en de specifieke kennis die hiervoor nodig is, worden het ontwerp en de bouw benaderd vanuit vier onderdelen (zie figuur 2.1): A: Tramvoertuig: het rijdend materieel; B: Traminfrastructuur: de bovenbouw bestaande uit o.a. de spoorconstructie, de bovenleiding, de beveiliging en beheersing, kabels & leidingen tram en de halteinrichting (rood); C: Onderbouw: de draagconstructie van de bovenbouw en van de haltes (geel); D: Omgeving: de infrastructuur rondom het tramsysteem en de haltes, zoals de kruisingen (groen). Deze onderdelen vormen samen de scope van de Uithoflijn. Figuur 2.1: de scope-onderdelen. Rood = B: Traminfrastructuur, geel = C: Onderbouw, groen = D: Omgeving 10 11 11
Tracé op hoofdlijnen busstation West bij station Utrecht Centraal; Het tracé loopt vanaf het Stationsgebied tot en met De Uithof. De Uithoflijn sluit aan op de Dichtersbaan (voorheen busbaan Kruisvaart); nieuwe (tijdelijke) eindhalte van de Sneltram Utrecht - Nieuwegein/IJsselstein (SUNIJ-lijn), HOV-busbanen in het Stationsgebied Utrecht Centraal; halte Utrecht Centraal Jaarbeursplein. Deze halte is aangelegd op de plek van de gesloopte vervanging centrale beveiligingssysteem verkeersleiding (Nieuwegein); parkeergarage tussen het Jaarbeursplein en het NH-hotel. Om de trambaan door te kunnen uitbreiding remise (Nieuwegein). trekken zijn het Cranenborch-gebouw en het café The Guardian gesloopt. Verder is er een aantal raakvlakprojecten. Dit zijn projecten die gelijktijdig met de trambaan worden gerealiseerd en waar rekening meegehouden wordt bij de aanleg van de Uithoflijn (en andersom). Zoals: ontwikkeling Stationsgebied; Rabobrug; spooruitbreiding naar Lunetten/Randstadspoor en DoorStroom Station Utrecht; Figuur 2.3: Artist Impression Stationsplein Oost Figuur 2.4: Artist Impression Oosterkade bij halte Vaartsche Rijn fietspad Tussen de Rails bij Maarschalkerweerd; nieuwbouw in De Uithof zoals Prinses Máxima Centrum en RIVM; Vanaf de brug over de Leidsche Rijn worden twee gescheiden sporen gebouwd met een barrier halte Galgenwaaard om vervolgens door te gaan langs de oostzijde van de Weg tot de Wetenschap verbreding Ring Utrecht (A27/A28). ertussen. Deze is bedoeld om de kolommen van Stationsplein Oost te kunnen funderen. Bij halte Utrecht Centraal Centrumzijde komen vier tramperrons met goede overstapmogelijkheden op langs halte Kromme Rijn. 2.4 Verschillen met Publieksversie 1.0 en 2.0 trein, bus, fiets en taxi. De trambaan gaat onder de A27 door en sluit bij halte Padualaan aan op de bestaande busbaan in De Uithof. Daarna gaat de trambaan verder langs de hogeschool- en universiteitsgebouwen met De belangrijkste verschillen van deze publieksversie (3.0) en de versies 1.0 en 2.0 zijn: Figuur 2.2: Aanleg van de Tijdelijke Eindhalte Jaarbeursplein in uitvoering De vier perronsporen komen samen na de halte en vervolgen hun weg richting De Uithof over de bestaande busbaan langs de spoorlijn, de Adama van Scheltemabaan. Deze busbaan wordt een halte op Heidelberglaan. Vervolgens langs het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMC Utrecht), ook daar komt een nieuwe halte, halte UMC. De Uithoflijn vervolgt zijn weg langs de aanpassingen in het Stationsgebied; uitwerking sectionering en inpassing in De Uithof; Na een gelijkvloerse kruising met de Mineurslaan buigt de trambaan linksaf richting een nog omgebouwd tot trambaan. Daarna gaat het tracé van de Uithoflijn met een viaduct over de Vaartsche Energiecentrale van het UMC Utrecht en langs het Wilhelmina Kinderziekenhuis (WKZ) met een omgeklapte halte Heidelberglaan t.b.v. nood- en hulpdiensten in De Uithof; te bouwen brug over de Van Sijpesteijnkade en de Leidsche Rijn. De bussen van en naar de Rijn naar halte Vaartsche Rijn met overstapmogelijkheden op trein, bus en fiets. De tramlijn gaat halte WKZ. Nabij de wegaansluiting op de A28 sluit de Uithoflijn aan op het transferium P+R De ambulanceroute door de Schapenweide in De Uithof; Jaarbeurszijde van de OV-terminal zullen ook van deze baan gebruik maken. Hierna daalt de verder langs de spoorlijn, parallel aan de Pelikaanstraat en de begraafplaatsen Soestbergen en Uithof. De Universiteitsweg wordt hier ongelijkvloers gekruist. De trambaan eindigt bij halte P+R verhoogde ligging door overkluizing leidingentunnels Energiecentrale UMC Utrecht in De Uithof; gecombineerde tram/busbaan af richting de Leidseveertunnel. Kovelswade. De Uithof. Direct achter P+R De Uithof ligt het opstelterrein. verruiming boog gecombineerde tram/busbaan nabij het Centrum voor Beeldgestuurde Op het Smakkelaarsveld gaat de tram rechtsaf richting de oostzijde van de OV-terminal, de Na de onderdoorgang onder de Waterlinieweg volgt de trambaan de spoorlijn Utrecht Arnhem 2.3 Randvoorwaardelijke projecten en raakvlakprojecten Oncologische Interventies (CBOI) van UMC Utrecht; uitwerking raakvlak met Rijksweg A28 bij opstelterrein. meeste bussen slaan linksaf richting de binnenstad. Ook aan deze zijde van de Leidseveertunnel om daarna via een bocht naar links de Koningsweg te kruisen. De Uithoflijn ligt hier ten westen van gaat de gecombineerde tram/busbaan met een brug over de Leidsche Rijn en de hoofdfietsroute de Laan van Maarschalkerweerd. Vlak voor de brug over de Kromme Rijn kruist de trambaan de Er is een aantal randvoorwaardelijke projecten dat gerealiseerd moet worden om de Uithoflijn aan heen. Laan van Maarschalkerweerd en gaat verder ten oosten van de Laan van Maarschalkerweerd langs te kunnen leggen, dit zijn: 12 13 13
2.5 Uitdagingen aangelegd, zo dicht mogelijk langs het spoor. Wel moeten daarvoor de bestaande straatinrichting, parkeerplaatsen en bomen wijken. Na intensief overleg met omwonenden is er een nieuwe inrichting voor de buitenruimte bedacht. Dit wordt de komende periode verder uitgewerkt. Bijvoorbeeld voor de bergingen, fietsenstallingen en parkeergarage is er plaats onder de treinsporen en trambaan. Figuur 2.5: Luchtfoto Stationsgebied Figuur 2.7: De uitbreiding van de hoofdsporen is in uitvoering en de voorbereidingen voor de onderbouw van de Uithoflijn zijn gestart bij de begraafplaats Soestbergen. Begraafplaatsen Soestbergen en Kovelswade Beide begraafplaatsen zijn een Rijksmonument. Dit vraagt om zeer zorgvuldige inpassing van de trambaan. Bovendien ligt er langs de begraafplaatsen een spoorlijn. De Uithoflijn wordt hier, net als bij de Vaartsestraat/Pelikaanstraat, zo dicht mogelijk tegen de spoorlijn aangelegd. Stationsgebied De complexe omgeving van het Stationsgebied en de bouw van de nieuwe OV-terminal hebben een grote impact op de Uithoflijn en andersom. Veiligheid, inpassing, bereikbaarheid: de Uithoflijn dient in dit gebied aan veel eisen te voldoen. Daarbij is een goede bouwfasering van belang, die rekening houdt met de raakvlakken van andere bouwprojecten. Figuur 2.6: Station Utrecht Vaartsche Rijn in aanbouw Figuur 2.8: De huidige busbaan op de Heidelberglaan zal worden omgebouwd tot een trambaan. Foto is genomen ter hoogte van het in aanbouw zijnde CBOI. Halte Vaartsche Rijn Halte Vaartsche Rijn is een combinatiehalte voor tram en trein. Geluidsreductie speelt hier een belangrijke rol. Er worden twee geluidsschermen aangebracht: langs de verhoogde trambaan en tussen de trambaan en de spoorbaan. De trambaan wordt aangelegd op een betonnen viaduct. Onder meer bij de bevestiging van de spoorstaven wordt nadrukkelijk rekening gehouden met het dempen van trillingen. krijgt. Voordeel is dat het elektromagnetische veld daardoor zo klein mogelijk wordt gehouden en er geen nadelige effecten zijn op de gevoelige apparatuur. Bij het CBOI bleek deze oplossing nog niet voldoende. Daarom is het tracé bij het CBOI in 2013 opgeschoven. Door deze verschuiving komt de bestaande busbaan beschikbaar voor lokaal verkeer van en naar het UMC Utrecht. De gehele uitwerking in De Uithof op het gebied van inpassing en sectionering is uitgewerkt in het Uitvoeringsontwerp De Uithof. Het DO is hier dus verder uitgewerkt vanwege deze specifieke aandachtspunten. De Uithof In De Uithof staat een aantal gebouwen waar overlast door geluid, trillingen en elektromagnetische interferentie (EMI) een belangrijk aandachtspunt is. EMI is relevant op plekken waar zeer gevoelige onderzoeksapparatuur staat. Zoals in de Universiteit Utrecht, het UMC Utrecht, het WKZ en het CBOI, onderdeel van UMC Utrecht. EMI is in het algemeen oplosbaar door sectionering. Hierbij wordt de bovenleiding in stukjes geknipt, waarbij elke bovenleidingmast een eigen voedingsdraad Vaartsestraat/Pelikaanstraat De Uithoflijn loopt hier parallel aan de spoorlijn en Vaartsestraat/Pelikaanstraat. Nadruk in dit gebied ligt op de kwaliteit van de leefomgeving, het milieu, geluid, trillingen en de bereikbaarheid. De ruimte voor de trambaan is minimaal. Daarom wordt de trambaan verhoogd 14 15 15
2.6 Projectorganisatie Uithoflijn Afstemmingsproces met betrokken partijen Buslijnen Opstelterrein De Uithof Om tot een afgewogen ontwerp te komen, is er veel gezamenlijk overleg geweest. Variërend van De buslijn 12 wordt vervangen door de Uithoflijn. Wel kunnen reizigers die naar de omgeving Naast P+R De Uithof wordt een onoverdekte opstelplaats aangelegd. Hier kunnen s nachts 16 De ontwikkeling van de Uithoflijn is een gezamenlijk project van BRU en de gemeente Utrecht. expertmeetings tot specifiek overleg over bijvoorbeeld de randvoorwaarden voor de tracédelen. Venuslaan/Rubenslaan/Sterrenwijk willen reizen de bus blijven nemen. Om te voorkomen dat het tramvoertuigen worden gestald en schoongemaakt. Klein onderhoud zal daar ook mogelijk zijn. Vanuit deze samenwerking waarborgen zij de realisatie van een goed werkend tramsysteem en Hier zijn diverse stakeholders bij betrokken. Stakeholders zijn belanghebbenden die direct langs een vervolgens te druk wordt op de bestaande buslijnen, worden net als nu in de spits ook overdag Voor groot onderhoud en reparatie gaan de tramvoertuigen naar de remise in Nieuwegein. een goede inpassing van de lijn in de stad, gekoppeld aan de SUNIJ-lijn. bepaald tracédeel gevestigd zijn, zoals de Universiteit Utrecht. Maar ook andere belanghebbenden, extra bussen ingezet (zoals lijn 13). zoals de nood- en hulpdiensten en Regiotram Utrecht vanuit de rol als toekomstige beheerder. Busbaan Dichtersbaan Verantwoordelijkheden De projectorganisatie Uithoflijn is verantwoordelijk voor het ontwerp, de realisatie en het testen 2.7 Weetjes Wist u dat? Voor de onderbouw en de bovenbouw van Uithoflijn zijn nodig: Om de aanleg van de trambaan op de Adama van Scheltemabaan mogelijk te maken, wordt een busbaan aangelegd tussen de Vondellaan en de westzijde van de OV-terminal: de Dichtersbaan. van de Uithoflijn. In deze projectorganisatie werken gemeente Utrecht en BRU samen. Onder 37 km spoorstaaf; Ook na de aanleg van de Uithoflijn blijven er veel buslijnen via deze route naar Utrecht Centraal verantwoordelijkheid van de gemeente en BRU stuurt de projectorganisatie de aanleg van de De Uithoflijn vergeleken met buslijn 12 in de spits 470 bovenleidingmasten; Station rijden, wat de aanleg van een aparte busbaan legitimeert. De werkzaamheden zijn begin traminfrastructuur en de omgeving van de trambaan aan. Tevens zorgt zij voor de aanschaf In de spits rijdt nu nog elke 2 à 3 minuten een 24 meter lange dubbelgelede bus van en naar 2,6 ha grasbaan; 2014 gestart, eind 2015 wordt de busbaan in gebruik genomen. van de tramvoertuigen en bereidt zij de exploitatie en het beheer van de lijn voor. De Uithof. Reizigers hebben niet altijd een zitplaats en staan vaak opeengepakt. Een gekoppeld 28.000 m 3 beton; tramstel is daarentegen 65 meter lang en kan drie tot bijna vier keer meer reizigers vervoeren dan 6.000 m 3 ballast; Daarnaast zijn de gemeente Utrecht en BRU elk verantwoordelijk voor een aantal een dubbelgelede bus. Bedoeling is dat er over de Uithoflijn overdag 16 gekoppelde trams per uur 14 wissels; randvoorwaardelijke projecten, zoals de Dichtersbaan en de remise. BRU is de OV-autoriteit per richting rijden. Dit betekent dat er in de spits elke 3,75 minuten een tram rijdt, dit zorgt voor 9 haltes; in de regio (opdrachtgever voor het openbaar vervoer) en de toekomstige beheerder van de ruim een verdubbeling van de huidige vervoerscapaciteit. Naar verwachting maken er in 2020 per 54 km mantelbuizen; trambaan en tramvoertuigen. dag circa 45.000 reizigersgebruik van de Uithoflijn. Dit is niet alleen een toename van 70-80% 5 onderstations. passagiers ten opzichte van de huidige buslijn 12 (die nu ongeveer 25.000 reizigers vervoert). Het De belangrijkste betrokken partijen: is ook sneller, comfortabeler, betrouwbaarder en milieuvriendelijker openbaar vervoer. Tram- en bushaltes in het Stationsgebied BRU; In het Stationsgebied komt de halte van de Uithoflijn aan de binnenstadzijde van de nieuwe OV- gemeente Utrecht, m.n. projectorganisatie Stationsgebied; terminal. Hier wordt een gecombineerd bus-en tramstation aangelegd. Aan de Jaarbeurszijde komt ProRail; een groot busstation, dat ruimte biedt aan het merendeel van de stads- en regiobussen. Rijkswaterstaat; Universiteit Utrecht; Remise Nieuwegein Hogeschool Utrecht; Als onderdeel van de renovatie van de Sneltram Utrecht-Nieuwegein/IJsselstein wordt de bestaande UMC Utrecht; remise in Nieuwegein vernieuwd. Tegelijkertijd wordt de remise uitgebreid ten behoeve van de eigenaren van kabels en leidingen (nutsbedrijven); stalling en het onderhoud van de tramvoertuigen van de Uithoflijn. De aanpassingen zijn begin Veiligheidsregio Utrecht; 2017 gereed, zodat de nieuwe tramvoertuigen van de Uithoflijn kunnen worden opgesteld en omwonenden; onderhouden. belanghebbenden langs het tracé, zoals sportverenigingen, bedrijven en diverse instanties. Figuur 2.9: Bussen op De Uithof Figuur 2.10: Foto remise Nieuwegein 16 17 17
Luchtfoto van De Uithof 3 Uitgangspunten en ontwerpeisen In het ontwerp van de Uithoflijn zijn verschillende uitgangspunten en wensen gehanteerd om tot een zo ingepast en goed mogelijk werkend tramsysteem te komen. Hieronder worden de belangrijkste kenmerken toegelicht. 3.1 Bovenbouw traminfrastructuur Spoorconstructies De Uithoflijn krijgt verschillende spoorconstructies. Dit is afhankelijk van het medegebruik van de trambaan door bussen, nood- en hulpdiensten en van de inpassing in de omgeving. In het Stationsgebied en De Uithof ligt de Uithoflijn op nieuwe of bestaande busbanen. De spoorconstructie bestaat hier uit ingegoten spoorstaven. Dit betekent dat de spoorstaven in goten liggen in een betonnen overrijdbare verharding. Deze spoorconstructie is trillingsarm en op termijn eenvoudig te vernieuwen. Hierdoor is bij vervanging van de spoorstaven de hinder voor het tram- en busverkeer beperkt. ballastspoor, vergelijkbaar met een treinspoor. De nood- en hulpdiensten kunnen hier gebruik maken van een onderhoudsweg of een fietspad, dat parallel aan de trambaan ligt. Tussen de Koningsweg en De Uithof komt een grasbaan, dit past goed bij de groene omgeving. In De Uithof is de betonnen baan geïntegreerd met de busbaan. Bovenleiding De bovenleiding van de Uithoflijn bestaat op delen van het tracé uit één rijdraad en voor een ander deel uit een combinatie van rijdraad en hangdraad. Dit is afhankelijk van de omgeving en de maximale snelheid die de trams mogen rijden. In het Stationsgebied en De Uithof geldt een lage maximumsnelheid van 30 kilometer per uur. De bovenleiding bestaat hier voor elke baan uit één rijdraad, dit past binnen de stedelijke vormgeving. In het tussenliggende deel van de Uithoflijn is de maximumsnelheid hoger (variërend van 40 tot 70 kilometer per uur). Hier is de bovenleiding een combinatie van rijdraad en hangdraad, dit maakt een hogere snelheid mogelijk. Figuur 3.2: Voorbeeld van een bovenleiding met rijdraad en hangdraad in Den Haag Figuur 3.1: Voorbeeld van een grasbaan in Bilbao, Spanje Langs de spoorlijn worden de spoorstaven direct op een betonnen ondergrond gemonteerd. De ruimte tussen de spoorstaven wordt opgevuld om de baan overrijdbaar te maken voor nood- en hulpdiensten. Tussen de Waterlinieweg en de Koningsweg bestaat de trambaan grotendeels uit Bovenleidingmasten De bovenleidingmasten staan zoveel mogelijk in het midden tussen de sporen. Bij delen van de tramen busbanen zonder middenberm komen de bovenleidingmasten aan de zijkant te staan. De masten bestaan uit een stalen H-profiel met afgeronde bovenkant. 18 19 19
Ingestortte betonnen dwarsligger met overrijdbare verharding bij wissels Overzichtstekening spoorconstructies Verlichting De trambaan wordt deels verlicht. In De Uithof en de Adama van Scheltemabaan wordt de verlichting geïntegreerd met de bovenleidingsmasten, zodat er geen extra lichtmasten geplaatst hoeven te worden. Op delen waar uitsluitend de tram rijdt, komt geen aparte verlichting met uitzondering van Ingestortte betonnen dwarsligger bij kruisingen weg en fietsoversteken tussen Halte Galgenwaard en Sorbonnelaan de Adama van Scheltemabaan. Elektrische voeding Ingestortte betonnen dwarsligger met overrijdbare verharding bij wissels De elektrische voeding van de bovenleiding wordt verzorgd door vijf onderstations. Hier wordt de netspanning van 10.000 volt wisselstroom omgezet naar de bovenleidingspanning van 750 volt gelijkstroom. In het Stationsgebied en bij de Bleekstraat worden de onderstations ingebouwd in andere gebouwen onder en naast het spoor. Bij de Koningsweg, Sorbonnelaan en de Universiteitsweg komen aparte gebouwen. Ingestortte betonnen dwarsligger bij kruisingen weg en fietsoversteken tussen Halte Galgenwaard en Sorbonnelaan Beveiligingssysteem Het uitgangspunt is dat de trambestuurders op zicht rijden. De Uithoflijn krijgt alleen beveiliging Figuur 3.3: Visual bovenleidingsmast met afgeronde bovenkant en sectiescheiding bij de wissels. Deze wissels komen bij het begin- en eindpunt Utrecht Centraal, P+R De Uithof, de Adama van Scheltemabaan en bij station Utrecht Vaartsche Rijn. Aanvullend hierop wordt tussen halte 3.2 Onderbouw traminfrastructuur Vaartsche Rijn en de Koningsweg een beveiligingssysteem geïnstalleerd, waarmee de trambestuurder kan zien of er een tram voor hem of haar rijdt. Dit zorgt ervoor dat ook bij mist de snelheid van 70 De onderbouw bestaat uit het zand onder de trambaan of uit kunstwerken zoals viaducten en bruggen kilometer per uur op de niet-verlichte delen van de trambaan mogelijk blijft. (daar waar de Uithoflijn over wegen of water gaat). Indirecte bevestiging op ondergieting Kabels en leidingen Werk in uitvoering Ballastbaan Langs de trambaan komen aan beide zijden mantelbuizen voor kabels en leidingen te liggen. Hierin Grote delen van de onderbouw zijn al gerealiseerd of in uitvoering. Dit is het gedeelte langs de komen bijvoorbeeld de datakabels voor de haltevoorzieningen. spoorlijn vanaf de Vaartsestraat en de Pelikaanstraat tot aan de Koningsweg en vanaf hier tot aan De Spoorconstructies DO Uithoflijn Embedded Rail Ingestortte betonnen dwarsligger met overrijdbare verharding Ingestortte betonnen dwarsligger met afwerking van teelaarde Ingestortte betonnen dwarsligger met ballast afwerking 15 februari 2013 Spoorconstructies DO Uithoflijn Uithof. Bij P+R De Uithof is de onderbouw gereed. De projectorganisatie Stationsgebied gaat in 2014 Embedded Rail Haltes en 2015 de onderbouw voor de Uithoflijn aanleggen in de vorm van tram- en busbanen tussen de Indirecte bevestiging op ondergieting De Uithoflijn krijgt negen haltes waarvan twee bij de treinstations Utrecht Centraal en Utrecht haltes Utrecht Centraal Jaarbeursplein en Utrecht Centraal Centrumzijde. De resterende delen van de Ballastbaan Vaartsche Rijn. Hier maken de tramhaltes deel uit van het station en komen er (rol)trappen en onderbouw bestaan uit om te bouwen busbanen: de Adama van Scheltemabaan en de busbanen in liften. De andere haltes worden ontsloten met overpaden over de trambaan. Op de 75 meter lange De Uithof. Deze ombouw vindt gelijktijdig plaats met de aanleg van de bovenbouw van de Uithoflijn. Ingestortte betonnen dwarsligger met overrijdbare verharding Ingestortte betonnen dwarsligger met afwerking van teelaarde Ingestortte betonnen dwarsligger met ballast afwerking perrons komen onder andere abri s (conform de U-OV-huisstijl), OV-chipkaartpaaltjes, dynamische en statische reisinformatie, camera s en lichtmasten. 15 februari 2013 20 Samenvatting Definitief Ontwerp Samenvatting Definitief Ontwerp 21 21
Huisstijl U-OV, toegepast op de tram Conditionering Onderdeel van de onderbouw is conditionering. Dit bestaat onder andere uit (eventuele) bodemsanering, archeologisch onderzoek, onderzoek naar niet-gesprongen explosieven, verlegging van watergangen en verlegging van kabels en leidingen. Vooruitlopend op de aanleg van de onderbouw is onderzocht of er beschermde flora en fauna op het tracé aanwezig zijn. Ook is er onderzoek gedaan naar het beperken van hinder door trillingen en geluid. De uitkomsten van deze onderzoeken zijn te vinden in het bestemmingsplan HOV Om de Zuid en in het bestemmingsplan HOV-baan De Uithof. 3.3 Omgeving Veiligheid De Uithoflijn ligt in druk stedelijk gebied en kruist een groot aantal wegen en fietspaden. In het Stationsgebied en langs de spoorlijn zijn diverse kruisingen met het auto- en fietsverkeer ongelijkvloers, zodat de hinder van het tramverkeer minimaal is. Bij de Koningsweg is een maximumsnelheid van 70 kilometer per uur toegestaan. Hier is het kruispunt voorzien van overwegbomen. Vanaf de Laan van Maarschalkerweerd tot in De Uithof worden de kruispunten voorzien van verkeerslichten. De afzonderlijke fiets- en voetgangersoversteken krijgen tramwaarschuwingslichten. Inpassing De inpassing van de Uithoflijn is erop gericht om zo goed mogelijk aan te sluiten bij de omgeving. Dit komt tot uiting in een samenhangend ontwerp met de raakvlakprojecten in met name het Stationsgebied. Verderop sluit de trambaan aan op de spooruitbreiding van ProRail. Langs de Laan van Maarschalkerweerd en de Weg tot de Wetenschap zorgen de grasbanen voor een goede inpassing in de groene omgeving. In De Uithof wordt verder zo goed mogelijk aangesloten op de hoogwaardig ingerichte openbare ruimte. 3.4 Aanvullend In het DO is, naast het ontwerp voor de bovenbouw, onderbouw en de omgeving, veel aandacht besteed aan algemene aspecten. Zoals de bouwfasering en planning, Bereikbaarheid, Leefbaarheid, Veiligheid en Communicatie (BLVC) tijdens de aanleg, de veiligheid in de gebruiksfase en de contractering van de aanleg met de aannemers. Bouwfasering Nadat de onderbouw gerealiseerd is kan de bovenbouwaannemer aan de slag met de aanleg van de spoorconstructies, de plaatsing van de bovenleiding en het trekken van de kabels. Tussen afronding van de onderbouw en realisatie van de bovenbouw vinden enkele voorbereidende werkzaamheden plaats. Met name de bouwfasering in De Uithof vraagt veel aandacht. Door de ombouw van de bestaande busbaan zijn er tijdens de aanleg alternatieve routes voor de bussen en nood- en hulpdiensten noodzakelijk. Hierdoor blijft de bereikbaarheid van de ziekenhuizen en andere instellingen gegarandeerd. Voor de ombouw van de Adama van Scheltemabaan is de aanleg van de Dichtersbaan een randvoorwaarde, zodat de bussen naar de westzijde van het spoor kunnen verhuizen. Testen en oplevering De planning gaat uit van oplevering van de traminfrastructuur begin 2017. Vervolgens start het testbedrijf. In de eerste helft van 2017 test deze de werking van de afzonderlijke systemen en de nieuwe tramvoertuigen. In de tweede helft van 2017 volgt het proefbedrijf. Deze test de integrale werking van de systemen en maakt proefritten met de tramvoertuigen. In 2018 start de exploitatie van de Uithoflijn en kunnen de eerste reizigers met de tram van Utrecht Centraal Centrumzijde naar P+R De Uithof reizen. Veiligheidsplannen De komende periode worden veiligheidsplannen verder uitgewerkt om de veiligheid in de gebruiksfase van de Uithoflijn aan te tonen. Hierin komen alle aspecten van de tramexploitatie aan bod, inclusief de wegkruisingen en de aanwezigheid van gebouwen boven de trambaan en de ligging van de trambaan langs de spoorlijn. Voor deze veiligheidsplannen vindt intensief overleg plaats met onder andere de nood- en hulpdiensten. De projectorganisatie Uithoflijn stelt hiervoor een Safety Case op, de veiligheidsbewijsvoering. 22 23 23
4 Het ontwerp Tracédeel Stationsgebied 4.1 Tracédeel Stationsgebied Wat speelt er? Het Stationsgebied ondergaat een metamorfose; bestaande gebouwen worden vervangen en gerenoveerd, nieuwe gebouwen worden toegevoegd en de openbare ruimte krijgt een kwaliteitsimpuls. Onderdeel van de plannen is de aanleg van HOV-banen naar de bus- en tramhaltes bij station Utrecht Centraal. Het Stationsgebied bestaat voor de trambaan uit twee delen: het tracédeel D (doorkoppeling) en het tracédeel OVT (OV-terminal). Bijzonderheden De projectorganisatie Stationsgebied verzorgt de bouw van de gecombineerde tram/busbaan vanaf de tijdelijke eindhalte voor de sneltram Utrecht - Nieuwegein/IJsselstein op het Jaarbeursplein tot de centrumzijde van het station. Hiervoor worden twee contracten voorbereid voor de realisatie van: het HOV-viaduct over de Van Sijpesteijnkade en de HOV-banen in de Leidseveertunnel en op het Smakkelaarsveld; Figuur 4.1: Artist Impression OV-terminal de HOV-baan vanaf het Smakkelaarsveld over de Leidsche Rijn tot aan het tram- en busstation als onderdeel van het contract voor Stationsplein Oost. De projectorganisatie Stationsgebied verzorgt ook de aanleg van de tijdelijke bushaltes aan de centrumzijde van het station. Vooral de bouwfasering is in dit gebied een lastige opgave. In eerste instantie maken alleen bussen gebruik van de nieuwe HOV-banen. Later plaatst de bovenbouwaannemer van de Uithoflijn de bovenleiding en zorgt ervoor dat de kabels en leidingen voor de tram worden getrokken. Gelijktijdig met de aanleg van de tramhalte Utrecht Centraal Centrumzijde door de bovenbouwaannemer wordt er mogelijk een gebouw boven de perrons gebouwd, het Zuidgebouw. Dit gebouw dat tussen de stationshal en het hoofdgebouw van NS komt te staan, zorgt ook voor de overkapping van de tramperrons. Bij de tram- en bushaltes komen bufferplekken voor bussen en een chauffeursverblijf. 24 Samenvatting Definitief Ontwerp Figuur 4.2: Artist Impression halte Utrecht Centraal Centrumzijde Samenvatting Definitief Ontwerp 25 25
Plankaart Stationsgebied Utrecht 26 Samenvatting Definitief Ontwerp Figuur 4.3: Artist Impression Van Sijpesteijnkade. Figuur 4.5: Artist Impression Noordgebouw Ten westen van de treinsporen gaat de nieuwe HOV-baan met een brug over de Van Sijpesteijnkade en het water van de Leidsche Rijn. Aan de andere kant van het water gaat de brug over de toegangsweg naar het Park Plazahotel. De grote overspanningen zorgen ervoor dat alleen in het water kolommen hoeven te komen. Het Noordgebouw komt op de plek van het oude busstation aan de oostzijde van het station: de Uithoflijn rijdt er langs en deels onderdoor. De voorlopige functies in het gebouw bestaan uit wonen, hotel, kantoor- en vergaderfuncties, ondersteunende horeca en retail. Figuur 4.4: Artist Impression OV-terminal Figuur 4.6: Artist Impression Stationsplein Oost ProRail bouwt een OV-terminal voor trein, bus en tram, inclusief nieuwe perronkappen en aanpassingen van de treinsporen. De HOV-baan komt naast spoor 1 om daarna onder het nog te bouwen Stationsplein Oost en de hal van de OV-terminal door te gaan. Het tramstation komt op de plek van het huidige busstation Oost. Het nieuwe Stationsplein Oost gaat de schakel vormen tussen OV-terminal de en Hoog Catharijne. Onder het verhoogde Stationsplein komt een fietsenstalling in drie lagen voor in totaal ongeveer 12.500 fietsen. Naast de gevel van de OV-terminal komt een vide, die voor daglicht zorgt op de lager gelegen bushaltes. Samenvatting Definitief Ontwerp 27 27
Koppeling Tram Utrecht - Nieuwegein/IJsselstein D Halte Utrecht Centraal Jaarbeursplein 28 29 29
Leidseveertunnel en Smakkelaarsveld SMAKKELAARSVELD Leidseveertunnel 30 31 31
Utrecht Centraal Centrumzijde NOORDGEBOUW STATIONSPLEIN OOST 32 33 33
Utrecht Centraal Centrumzijde D OVT Halte Utrecht Centraal Centrumzijde - bus Halte Utrecht Centraal Centrumzijde - tram STATIONSPLEIN OOST OV TERMINAL ONTWERP RABOBRUG OVT S 34 35 35
Tracédeel S: Adama van Scheltemabaan 4.2 Tracédeel S Wat speelt er? Wanneer de Dichtersbaan in gebruik is genomen in 2016, bouwt de bovenbouwaannemer de bestaande busbaan om naar een trambaan. Dit betekent dat de bestaande asfaltverharding wordt verwijderd en een nieuwe overrijdbare trambaan wordt aangelegd. Behalve trams maken alleen nood- en hulpdiensten gebruik van deze baan. Bijzonderheden De Adama van Scheltemabaan wordt nu mede gebruikt voor het laden en lossen achter het hoofdgebouw van NS. Vanwege de aanleg van de trambaan wordt de toegang voor het laden en lossen verplaatst naar de zijkant van het gebouw. Om hiervoor ruimte te maken wordt de fietsenstalling voor het NS-personeel waarschijnlijk verplaatst naar de stationszijde van het gebouw. Voor het project DoorStroom Station Utrecht van ProRail worden de treinsporen aangepast. De afstand tussen de treinsporen en trambaan is erg klein. Hier vindt afstemming plaats over het ontwerp en de aanleg van beide projecten. Langs de bestaande busbaan liggen twee warmwaterleidingen van de stadsverwarming. Door de aanleg van de trambaan worden deze moeilijk bereikbaar voor werkzaamheden of bij een calamiteit. Om deze reden zullen de leidingbeheerders de leidingen verplaatsen, mogelijk naar de Arthur van Schendelstraat. De kantoren aan de Arthur van Schendelstraat staan voor een deel dicht op de bestaande busbaan. Door de aanleg van de trambaan en de bovenleiding zullen de ramen van sommige kantoren op een andere manier gewassen moeten worden. Figuur 4.7: Foto Adama van Scheltemabaan 36 Samenvatting Definitief Ontwerp Samenvatting Definitief Ontwerp 37 37
Adama van Scheltemabaan, t.h.v. Nieuweroord NIEUWEROORD OVT S 38 39 39
Adama van Scheltemabaan, t.h.v. Nicolaas Beetsstraat NICOLAAS BEETSSTRAAT Adama van Scheltemabaan 40 41 41
Adama van Scheltemabaan, t.h.v. Arthur van Schendelstraat 42 43 43
Adama van Scheltemabaan, t.h.v. Burgerzaken BURGERZAKEN S A Adama van Scheltemabaan t.h.v. Burgerzaken 44 45 45
Tracédeel A: Vaartsestraat - Koningsweg 4.3 Tracédeel A Wat speelt er? ProRail is volop aan de slag met de onderbouw voor de Uithoflijn naast de spooruitbreiding VleuGel/ Randstadspoor. Deze onderbouw bestaat uit twee delen: een lang viaduct over de Bleekstraat, Westerkade, Vaartsche Rijn, Oosterkade, Albatrosstraat en Laan van Soestbergen tot nabij het Oude Houtensepad en aansluitend een zandbaan tot aan de Koningsweg. Eind 2014 is deze onderbouw gereed en kan de bovenbouwaannemer starten met het aanbrengen van de spoorconstructie, de bovenleiding en de kabels en leidingen. Bijzonderheden Als de onderbouw gereed is, worden de Vaartsestraat en Pelikaanstraat heringericht. Onder de trambaan zijn in de Pelikaanstraat bergingen en fietsenstallingen voorzien voor bewoners en een deel van de parkeergarage Vaartsche Rijn. Een actualisatie van het ontwerp voor de herinrichting Vaartsestraat en Pelikaanstraat wordt momenteel uitgevoerd. Figuur 4.8: Artist Impression Oosterkade bij Vaartsche Rijn De rand van de begraafplaats Soestbergen is begin 2013 heringericht. Hierdoor is ruimte ontstaan om in één keer de oude (zieke) beuken te vervangen door grote nieuwe bomen. Omdat de begraafplaats een Rijksmonument is, zijn de plannen in goed overleg met de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, gemeente Utrecht en de omwonenden gemaakt. Ook de rand van de begraafplaats Kovelswade, eveneens Rijksmonument, is heringericht. Daardoor ontstaat ook hier weer een aantrekkelijke groene rand. Tussen de Waterlinieweg en de bocht richting Koningsweg komt in de berm een onderhoudsweg, waar ook de nood- en hulpdiensten gebruik van kunnen maken. Voordeel is dat er niet over de trambaan gereden hoeft te worden en dat deze uitgevoerd kan worden als ballastbaan. Dit voorkomt problemen met het beheer en extra geluidsoverlast. Deze onderhoudsweg sluit aan op de fietsverbinding Tussen de Rails, een nieuwe fietsroute die vanaf de Koningsweg onder de spoorlijn door naar station Lunetten gaat. Over dit fietspad kunnen ook onderhoudsvoertuigen en nood- en hulpdiensten rijden. Figuur 4.9: Artist Impression Station Utrecht Vaartsche Rijn uithoflijn_tracedeel_a_kd.dgn 13-5-2014 9:36:51 46 Samenvatting Definitief Ontwerp Samenvatting Definitief Ontwerp 47 47
Halte Vaartsche Rijn Figuur 4.10: Fotoinpassing Uithoflijn op Bleekstraat Halte Vaartsche Rijn 48 49 49
Pelikaanstraat Figuur 4.11: Pelikaanstraat (ten noorden van Albatrosstraat) Figuur 4.12: Pelikaanstraat (ten zuiden van Albatrosstraat) 50 51 51
Laan van Soestbergen en begraafplaats Soestbergen Pelikaanstraat 52 53 53
Begraafplaats Soestbergen en Oude Houtensepad Begraafplaats Soestbergen 54 55 55
Oude Houtensepad en begraafplaats Kovelswade KOVELSWADE 56 57 57
Kovelswade en Waterlinieweg KOVELSWADE Onderdoorgang Waterlinieweg 58 59 59
Fort Lunet II en Rijndijk 60 61 61
Maarschalkerweerd zuid Maarschalkerweerd zuid 62 63 63
Maarschalkerweerd zuid Maarschalkerweerd zuid 64 65 65
Maarschalkerweerd zuid A B 66 67 67
Tracédeel B: Laan van Maarschalkerweerd en Weg tot de Wetenschap 4.4 Tracédeel B Wat speelt er? Ook op dit tracédeel is de onderbouw al volop in uitvoering en in 2014 gereed. Deze onderbouw bestaat uit een zandbaan, aangepaste kruisingen, nieuwe fietspaden en een nieuwe brug over de Kromme Rijn. Om ruimte te maken voor de trambaan is de Laan van Maarschalkerweerd en de Weg tot de Wetenschap verlegd. Na deze wegverlegging is een deel van de verdwenen bomen herplant. Deze oude bomen worden aangevuld met nieuwe bomen. Na de oplevering van de onderbouw start de bovenbouwaannemer met het aanbrengen van de spoorconstructie, de bovenleiding, de kabels en leidingen en de aanleg van de haltes Galgenwaard en Kromme Rijn. De trambaan wordt uitgevoerd als een grasbaan om aan te sluiten op de groene omgeving. Bijzonderheden Tijdens het opstellen van het DO is er veel aandacht besteed aan de veiligheid van de kruisingen. Dit heeft geleid tot overwegbomen bij de Koningsweg en aangepaste fietsoversteken bij de Platolaan Figuur 4.13: Artist Impression Halte Galgenwaard en de Wim Sonneveldlaan. Onder de A27 wordt extra ruimte gemaakt voor fiets- en voetpaden. Met Rijkswaterstaat vindt hierover nog overleg plaats. Figuur 4.14: Artist Impression Laan van Maarschalkerweerd 68 Samenvatting Definitief Ontwerp Samenvatting Definitief Ontwerp 69 69
Laan van Maarschalkerweerd en Koningsweg A B 70 71 71
Laan van Maarschalkerweerd Laan van Maarschalkerweerd 72 73 73
Laan van Maarschalkerweerd en Herculeslaan Kunstwerk Herculesbrug 74 75 75
Weg tot de Wetenschap, t.h.v. halte Galgenwaard Halte Galgenwaard 76 77 77
Weg tot de Wetenschap Weg tot de Wetenschap 78 79 79
Weg tot de Wetenschap en Platolaan 80 81 81
Weg tot de Wetenschap, t.h.v. halte Kromme Rijn Halte Kromme Rijn 82 83 83
Weg tot de Wetenschap, Wim Sonneveldlaan en A27 Kunstwerk A27 84 85 85
Weg tot de Wetenschap en Sorbonnelaan U B Ambulanceroute Ambulanceroute Weg tot de Wetenschap 86 87 87
Tracédeel U: De Uithof 4.5 Tracédeel U liften vormen de verbinding met de traverse en de entree van het ziekenhuis. Op de Heidelberglaan zijn ter hoogte van de halte de tram- en bushalte zo ontworpen dat de nood- en hulpdiensten de Wat speelt er? tram kunnen passeren. In De Uithof sluit de trambaan zoveel mogelijk aan op de bestaande busbanen. Hierdoor past de Uithoflijn goed binnen de hoogwaardig ingerichte openbare ruimte. Bij de halte Padualaan is de ligging van de trambaan ingericht op de toekomstige fietsoversteek naar de nieuwbouw van de Hogeschool Utrecht ten noorden van de halte. Bijzonderheden De huidige schapenweide tussen de A27 en de Padualaan wordt deels benut om naast de trambaan een weg aan te leggen voor nood- en hulpdiensten. Deze weg wordt tijdens de aanleg van de trambaan ook als tijdelijke busbaan gebruikt. Bij de overbouwingen van het Centrumgebouw Noord en het Van Unnikgebouw is gekozen voor verhoging van de overbouwing ten behoeve van de doorrijdhoogte. Hierdoor ontstaat er voldoende ruimte voor de bovenleiding. Voordeel is dat onder andere de brandweer ook gebruik kan blijven Figuur 4.15: Fotoinpassing t.h.v. onderdoorgang Van Unnikgebouw maken van de tram/busbaan. Om de effecten van de elektromagnetische straling op de gevoelige onderzoeks- en behandelapparatuur van de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht te beperken, wordt de bovenleiding in korte secties onderverdeeld, dit heet sectioneren. Hierbij wordt elke bovenleidingmast van voeding voorzien waardoor de bovenleiding uit kortere lussen bestaat, en minder elektromagnetische straling veroorzaakt. Voor elk voedingspunt is een kast nodig. Dit betekent dat er elke twintig meter een kast langs de tram/busbaan komt te staan. In de voetgangersgebieden of bij wegkruisingen komen de kasten onder de grond. Voor de andere kasten is gezocht naar locaties die de minste hinder opleveren. Bij het CBOI bleek de sectionering niet voldoende effect op te leveren, daarom is de tram/busbaan opgeschoven. Daarmee komt de bestaande busbaan beschikbaar voor lokaal verkeer van en naar het UMC Utrecht. Bij de halte UMC komen eilandperrons met aan weerszijden de bus en tram. Dit zorgt voor een comfortabele halte met goede overstapmogelijkheden van bus naar tram en omgekeerd. Trappen en 88 Samenvatting Definitief Ontwerp Figuur 4.16: Fotoinpassing t.h.v. de Schapenweide Samenvatting Definitief Ontwerp 89 89
De Uithof, halte Padualaan U B Halte Padualaan 90 91 91
De Uithof, t.h.v. Centrumgebouw en Van Unnikgebouw Onderdoorgang Centrumgebouw Noord Onderdoorgang Van Unnikgebouw 92 93 93
De Uithof, halte Heidelberglaan Tramhalte Heidelberglaan Bushalte Heidelberglaan 94 95 95
De Uithof, Universiteitsweg en halte UMC Halte UMC 96 97 97
De Uithof, UMC Heidelberglaan 98 99 99
De Uithof, Heidelberglaan Heidelberglaan 100 101 101
De Uithof, Hoofddijk en halte WKZ U T Tramhalte WKZ PRINSES MAXIMA CENTRUM Bushalte WKZ 102 103 103
Tracédelen T+O: Transferium en opstelterrein 4.6 Tracédelen T+O Wat speelt er? In september 2013 is de nieuwe P+R De Uithof met 2.000 autoparkeerplaatsen geopend. Onderdeel van dit project was de aanleg van de onderdoorgang onder de Universiteitsweg voor bussen en de Uithoflijn. Ook de aanleg van een keerlus voor bussen bij het WKZ maakte deel uit van dit onderbouw project. De bovenbouwaannemer van de Uithoflijn zorgt voor het aanbrengen van de spoorconstructie, de bovenleiding, de kabels en leidingen en de aanleg van de tramhalte in de P+R. De tramhalte wordt met een gele betonnen verharding afgewerkt, in lijn met de begane grond van de P+R. Achter de P+R komt het opstelterrein met vier opstelsporen voor elk twee gekoppelde trams, in totaal 16 trams, die hier s nachts zullen staan en kunnen worden schoongemaakt. Hekwerken, poorten en camera s zorgen ervoor dat hier geen onbevoegden kunnen komen. In het gebouw van P+R De Uithof komt een ruimte waar de trambestuurders hun dienst beginnen en waar ze Figuur 4.17: Foto P+R De Uithof kunnen pauzeren. In de hoek van het opstelterrein komt een dienstgebouw voor bijvoorbeeld afvalcontainers en schoonmaakmiddelen. Met Rijkswaterstaat heeft overleg plaatsgevonden over de geplande verbreding van de A28. Het opstelterrein is in het ontwerp eind 2013 iets opgeschoven om ruimte te bieden aan de weguitbreiding conform RWS variant Selecteren 3.0. Bij die uitbreiding zal de huidige sloot langs de A28 verdwijnen. Figuur 4.18: Opstelterrein achter P+R De Uithof 104 Samenvatting Definitief Ontwerp Samenvatting Definitief Ontwerp 105 105
Universiteitsweg Onderdoorgang Universiteitsweg 106 107 107
P+R De Uithof O T P+R DE UITHOF Halte P+R De Uithof Opstelsporen 108 109 109