RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING BIJ SPINAKER, LOCATIE DEN HELDER CLUSTER 4 Plaats : Den Helder BRIN-nummer : 18ZJ Onderzoek uitgevoerd op : 23 november 2010 Rapport vastgesteld te Utrecht op 9 maart 2011 HB2742988/12 Documentnummer: H3050914
Pagina 2 van 11
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 23 november 2010 een onderzoek uitgevoerd op de Spinaker, locatie Den Helder om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding In maart en mei 2006 is tijdens een periodiek kwaliteitsonderzoek (pko) de school door de inspectie als zeer zwak beoordeeld en onder verscherpt toezicht geplaatst. Tijdens het onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (okv) dat is uitgevoerd op 8 oktober 2009 zijn nog steeds tekortkomingen vastgesteld in het cyclisch proces kwaliteitszorg, systeem van leerlingenzorg, functionaliteit handelingsplanning, onderwijstijd en schoolklimaat op de Spinaker, locatie Den Helder. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 20 januari 2010. De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar geïntensiveerde toezicht gehandhaafd. In het kader hiervan voert de inspectie nu een onderzoek uit naar kwaliteitsverbetering om na te gaan of de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven. De Spinaker omvat meerdere locaties, te weten: Alkmaar kliniek - so / vso; Alkmaar regio - so / vso; Alkmaar - Frederik Hendrikstraat - vso; Heerhugowaard - vso; Hoorn - vso. De bovenstaande locaties, inclusief de locatie Den Helder, zijn allen bezocht in de periode 22 tot en met 30 november 2010. In dit onderzoek wordt tevens nagegaan of de school aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Toezichthistorie Alle locaties van de Spinaker zijn in 2006 als zeer zwak beoordeeld en onder verscherpt toezicht geplaatst. Een uitzondering hierop zijn de locaties in Alkmaar. Deze locaties zijn meegenomen in het geïntensiveerde toezicht. Het huidige onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (okv) ligt, voor alle locaties van de Spinaker, in het verlengde van dit verscherpte toezicht. Onderzoeksopzet Deze rapportage is gebaseerd op: onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn; onderzoek op locatie, waarbij: o schooldocumenten zijn bestudeerd; o de onderwijspraktijk is geobserveerd; o gesprekken met de directie en leden van de commissie voor de begeleiding zijn gevoerd; o het eindgesprek is gevoerd met de directie en een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag. Pagina 3 van 11
Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2005. Dit document is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Pagina 4 van 11
2. BEVINDINGEN Spinaker, locatie Den Helder 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Pagina 5 van 11
Onderwijstijd 6.1 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten. 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. (Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen. 10.2 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. 10.3 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school. 10.4 De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school. 10.5 De ouders ervaren de school als veilig voor hun kind(eren). 10.6 De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). ja nee Pagina 6 van 11
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie constateert dat de inspanningen om beide locaties een kwaliteitsimpuls te geven een positief effect heeft gehad. De kwaliteit is voldoende en de inspectie kent de locatie Den Helder dan ook een basisarrangement toe omdat drie van de vier normindicatoren binnen het systeem van leerlingenzorg als voldoende zijn beoordeeld. Dat betekent dat de school zich als geheel positief heeft ontwikkeld en niet langer onder geïntensiveerd toezicht staat. De Spinaker, locatie Den Helder heeft - met een vrijwel geheel vernieuwd team - in de afgelopen periode een grote sprong voorwaarts gemaakt. Het verbeterproces is op een planmatige wijze door het management en met name door de locatieleiding (voorheen zorgcoördinator) uitgezet en uitgevoerd. De resultaten hiervan zijn zichtbaar in het sterke pedagogisch en didactisch handelen van leraren, waarmee de locatie Den Helder zich positief onderscheidt van de meeste andere locaties. Op een aantal onderdelen kan de school zich nog verbeteren: systematische aanpak van het kwaliteitsbeleid, inclusief borging van bereikte kwaliteit; evaluatie van de opbrengsten; systematische evaluatie en functionaliteit van de handelingsplannen. In onderstaande tekst licht de inspectie haar bevindingen toe. Toelichting Kwaliteitszorg Spinaker-breed (bovenschools) Een positieve ontwikkeling die Spinaker-breed is ingezet, is dat leerlingen op alle vso-locaties aka-certificaten kunnen behalen. Daarnaast kunnen leerlingen vmbo-tl- en havo-examens en/of ivio-examens afleggen. De mogelijkheid voor het doen van examens maakt het onderwijs doelgericht en biedt de leerlingen tevens een extra prikkel om te investeren in de eigen ontwikkeling. De school als geheel werkt op een planmatige manier aan de verbetering van het onderwijs op alle afzonderlijke locaties. Elke locatie-eenheid werkt met een eigen verbeterplan en van de afgelopen perioden is in de vorm van een jaarverslag geëvalueerd hoe het verbeterproces is gelopen en welke verbeteringen zijn bereikt. De doelen in de verbeterplannen zijn echter niet tot stand gekomen op grond van een (systematische) evaluatie, want de school gebruikt namelijk nog niet over de volle breedte een zelfevaluatie-instrument. Het tevredenheidsonderzoek is bij ouders/verzorgers, personeel en partners afgenomen maar de leerlingen zijn alleen op de locatie Hoorn bevraagd. Daarnaast reflecteert de school te weinig en niet systematisch op het pedagogisch en didactisch handelen van leraren, terwijl daar juist veel aanknopingspunten liggen voor verdere verbetering. Mede daardoor bevatten de jaarplannen op de locaties te weinig verbeterpunten op het gebied van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. Terwijl dit juist belangrijke gebieden zijn waar veel winst valt te behalen. Nog een ander verbeterpunt binnen het systeem van kwaliteitszorg is de evaluatie van de eigen opbrengsten. De school heeft niet vastgelegd welke resultaten zij wil behalen voor de verschillende stromen leerlingen binnen de school, waardoor de behaalde resultaten hier niet tegen afgezet kunnen worden. Er zijn zeker goede aanzetten om de voortgang in de ontwikkeling van leerlingen te volgen en ook worden hier soms conclusies geformuleerd, maar deze zijn niet vertaald naar actiepunten voor de doelen op schoolniveau. Mede daardoor heeft Pagina 7 van 11
de school er te weinig zicht op of de leerwinst van leerlingen voldoende is en of de capaciteiten van de leerlingen genoeg worden aangesproken. Tot slot blijft ook de borging van de bereikte verbeteringen achter bij het tempo van de ontwikkelingen, zoals het vasthouden aan gemaakte afspraken en schoolregels. Wel zijn er enkele goede voorbeelden, zoals het werken met en vastleggen van GIP en (voor het so) met het aanbod voor sociale competenties. De inspectie heeft daarnaast enkele goede voorbeelden gezien waaronder ook op locatie Den Helder, die het zeker waard zijn om Spinaker-breed doorgetrokken te worden. Wat dat betreft maakt de school nog te weinig gebruik van eigen goede praktijken die op één of enkele locaties zijn ontwikkeld en waarmee de eigen kwaliteit eenvoudig kan worden doorgegeven. Kwaliteitszorg op de locatie Den Helder Locatie Den Helder is sinds het kwaliteitsonderzoek van de inspectie in 2009 zeer grondig opgeknapt, wat een verbetering betekent ten opzichte van de situatie indertijd. Het management heeft voor de schoolontwikkeling sterk ingezet op de professionalisering van de leraren. Het team heeft een tweedaagse scholing gevolgd waarbij het didactisch handelen van de leraren centraal stond. In het verlengde daarvan is ook het vergroten van de eigen verantwoordelijkheid van de leerlingen een belangrijk ontwikkelpunt geweest. De leerlingen starten aan het begin van de dag met een planner en evalueren de dag op twee niveaus, enerzijds op leerstof en anderzijds op welbevinden en conflictniveau. De school heeft een heldere organisatiestructuur. Zo is er een instroomgroep waar de nieuwe leerlingen worden begeleid totdat zij na een maand doorstromen naar de andere groepen. Het voordeel hiervan is dat de rust in de andere groepen gewaarborgd is. Na een periode van een maand worden de leerlingen vanuit concrete groepsprofielen ingedeeld naar uitstroomniveau, ofwel inter- of externaliserend gedrag. De school geeft aan dat er in Den Helder geen thuiszittende leerlingen zijn. Alle leerlingen in en rond Den Helder die een cluster-4-indicatie krijgen, gaan naar de Spinaker. Systeem van leerlingenzorg en functionaliteit handelingsplanning De leerlingenzorg op locatie Den Helder wordt stevig aangestuurd en zowel de directie als de zorgcoördinator hebben een goed beeld van wat er speelt bij alle leerlingen. Zo is bijvoorbeeld bekend welke leerlingen buiten schooltijd blowen, waarbij één van hen tevens dealt. Toch weet de school ook deze leerlingen binnenboord te houden, onder andere door hen een eigen plek binnen de school te geven en in situaties waar dat nodig is één-op-één begeleiding te geven. Bij binnenkomst stelt de commissie voor de begeleiding (cvb) een startformulier op, met een bijlage waarin de min of meer concrete leer- en opvoedingsdoelen staan vermeld. Bij in- en doorstroom naar een vervolgschool zorgt de school altijd voor een warme overdracht van alle leerlingen. De Spinaker werkt met didactische én pedagogische plannen. De pedagogische plannen bevatten informatie over het competentieniveau van de leerling, zodat leraren hier goed op aan kunnen sluiten met de benodigde aanpak per leerling in de groep. De school spant zich in om zo goed als mogelijk af te stemmen op de pedagogische én didactische onderwijsbehoeften van de leerlingen. Leerstofaanbod en onderwijsleerproces Op alle locaties heeft de Spinaker voor zowel so als vso ingezet op het verbeteren van het leerstofaanbod en het maken van afspraken over hoe de methoden worden gebruikt. Tevens heeft locatie Den Helder een compleet aanbod voor het bevorderen van de sociale en emotionele ontwikkeling van de leerlingen. Over het gebruik daarvan zijn afspraken gemaakt in het team. Het leerstofaanbod is dan ook voor alle onderdelen als voldoende beoordeeld. Pagina 8 van 11
De kwaliteit van het onderwijsleerproces is ruimschoots voldoende. De leraren zijn capabel en houden op een positieve manier vaart in de lessen. Zij slagen er over het algemeen in om de leerlingen tijdens de lessen actief te betrekken en hen te laten meedenken. Bovendien zijn de instructie en de verwerking goed afgestemd op de leerlingen. Voor de meeste vakken werken leraren met studieplanners waarmee de leerstof voor een jaar is verdeeld over het beschikbare aantal schoolweken. De school heeft (zoals hierboven gezegd) tijdens de tweedaagse mede de ontwikkeling van het zelfverantwoordelijk handelen van de leerlingen als speerpunt gehad. Tijdens de lessen is het resultaat daarvan terug te zien. Daarmee biedt de school de leerlingen gelegenheid om zelfverantwoordelijk handelen te ontwikkelen. Schoolklimaat en inzicht in veiligheidsbeleving De Spinaker heeft op schoolniveau uitgebreid haar veiligheidsbeleid beschreven. Dit betreft zowel een preventief beleid dat is gericht op het voorkomen van incidenten, als een curatief beleid dat is gericht op de afhandeling van incidenten in en om de school. Daarnaast wordt op alle locaties een incidentenregistratie bijgehouden. Voor dit jaar staat er schoolbreed een analyse van de incidenten gepland zodat de school preventief kan reageren op eventuele hiaten in haar beleid. In de vragenlijst personeel, ouders/verzorgers en partners zijn vragen over het schoolklimaat en het veiligheidsbeleid opgenomen. Op dit moment worden de partijen in een cyclus van drie jaar bevraagd. De leerlingen zijn in deze cyclus nog niet meegenomen. De locatie Hoorn wijkt hiervan af, de afgelopen periode heeft zij wel haar leerlingen bevraagd. De uitkomsten zijn verwerkt in een analyse met een actieplan. Opbrengsten De inspectie beoordeelt de resultaten van het onderwijs nog niet. Deels komt dit doordat de school nog maar kort ontwikkelingsperspectieven voor de leerlingen heeft opgesteld en daardoor nog niet in voldoende mate kan nagaan of leerlingen zich naar verwachting ontwikkelen en voldoende leerrendement behalen. Aan de andere kant ontbreekt het de inspectie nog aan standaarden waaraan de opbrengstgegevens van scholen worden afgemeten. Pagina 9 van 11
Pagina 10 van 11
3. TOEZICHTARRANGEMENT Geen belangrijke tekortkomingen in de onderwijskwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de Spinaker, locatie Den Helder het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en, eventueel, een onderzoek in het kader van een themaonderzoek. Pagina 11 van 11