DSM-IV-TR: Aandachtstekortstoornissen en gedragsstoornissen 314.xx Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit.01 Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, gecombineerde type.00 Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, overwegend onoplettendheid type.01 Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, overwegend hyperactief-impulsief type 314.9 Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit NAO 312.xx Gedragsstoornis.81 Type beginnend op kinderleeftijd.82 Type beginnend in de adolescentie.89 Niet-gespecificeerd begin 313.81 Oppositioneel-opstandige gedragsstoornis 312.9 Gedragsstoornis NAO 314.xx Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder) A.Ofwel (1) ofwel (2): (1)zes (of meer) van de volgende symptomen van aandachtstekort zijn gedurende tenminste zes maanden aanwezig geweest in een mate die onaangepast en niet past bij het ontwikkelingsniveau: Aandachtstekort (a) slaagt er vaak niet in voldoende aandacht te geven aan details of maakt achteloos fouten in schoolwerk, werk of bij andere activiteiten (b) heeft vaak moeite de aandacht bij een taak of spel te houden (c) lijkt vaak niet te luisteren als hij/zij direct aangesproken wordt (d) volgt vaak aanwijzingen niet op en slaagt er vaak niet in schoolwerk, karweitjes af te maken of verplichtingen op het werk na te komen (niet het gevolg van oppositioneel gedrag of van het onvermogen om aanwijzingen te begrijpen) (e) heeft vaak moeite met het organiseren van taken en activiteiten (f) vermijdt vaak, heeft een afkeer van of is onwillig zich bezig te houden met taken die een langdurige geestelijke inspanning vereisen (zoals school- of huiswerk) (g) raakt vaak dingen kwijt die nodig zijn voor taken of bezigheden (bijvoorbeeld speelgoed, huiswerk, potloden, boeken of gereedschap) (h) wordt vaak gemakkelijk afgeleid door uitwendige prikkels (i) is vaak vergeetachtig bij dagelijkse bezigheden (2)zes (of meer) van de volgende symptomen van hyperactiviteit-impulsiviteit zijn gedurende ten minste zes maanden aanwezig geweest in een mate die onaangepast en niet past bij het ontwikkelingsniveau:
Hyperactiviteit (a) beweegt vaak onrustig met handen of voeten, of draait in zijn stoel (b) staat vaak op in de klas van zijn/haar of in andere situaties waar verwacht wordt dat men op zijn plaats blijft zitten (c) rent vaak rond of klimt overal op in situaties waarin dit ongepast is (bij adolescenten of volwassenen kan dit beperkt zijn tot een subjectief gevoel van rusteloosheid) (d) kan moeilijk rustig spelen of zich bezig te houden met ontspannende activiteiten (e) is vaak "in de weer" of "draaft maar door" (f) praat vaak aan een stuk door Impulsiviteit (g) gooit het antwoord er vaak al uit voordat de vragen afgemaakt zijn (h) heeft vaak moeite op zijn/haar beurt te wachten (i) verstoort vaak bezigheden van anderen of dringt zich op (bijvoorbeeld mengt zich zomaar in gesprekken of spelletjes) B.Enkele symptomen van hyperactiviteit-impulsiviteit of onoplettendheid die beperkingen veroorzaken waren voor het zevende jaar aanwezig. C.Enkele beperkingen uit de groep symptomen zijn aanwezig op twee of meer terreinen (bijvoorbeeld op school [of werk] en thuis). D.Er moeten duidelijke aanwijzingen van significante beperkingen zijn in het sociale, schoolof beroepsmatige functioneren. E.De symptomen komen niet uitsluitend voor in het beloop van een pervasieve ontwikkelingsstoornis, schizofrenie of een andere psychotische stoornis en zijn niet eerder toe te schrijven aan een andere psychische stoornis (bijvoorbeeld stemmingsstoornis, angststoornis, dissociatieve stoornis of een persoonlijkheidsstoornis). Codering op basis van type: 314.01 (F90.0)Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, gecombineerde type (Attention- Deficit/Hyperactivity Disorder, Combined Type): indien de afgelopen zes maanden voldaan wordt aan zowel criterium A1 als A2 314.00 (F98.8)Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, overwegend onoplettendheid type (Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder, Predominantly Inattentive Type): indien de afgelopen zes maanden voldaan wordt aan criterium A1 maar niet aan criterium A2 314.01 (F90.0)Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, overwegend hyperactief-impulsief type (Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder, Predominantly Hyperactive-Impulsive Type): indien de afgelopen zes maanden voldaan wordt aan criterium A2 maar niet aan criterium A1
Coderingsaanwijzing: Bij personen (in het bijzonder adolescenten en volwassenen) die momenteel symptomen hebben die niet meer voldoen aan de volledige criteria moet "Gedeeltelijk in remissie" worden aangegeven. 314.9 (F90.9)Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit Niet Anderszins Omschreven (Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder Not Otherwise Specified) Deze categorie dient voor stoornissen met op de voorgrond staande symptomen van onoplettendheid of hyperactiviteit-impulsiviteit die niet voldoen aan de criteria van een Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit. Tot de voorbeelden horen: 1.Personen bij wie de verschijnselen en de tekortkomingen voldoen aan de criteria van Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, overwegend onoplettendheid type maar bij wie de beginleeftijd 7 jaar of later is. 2.Personen met klinisch significante tekortkomingen met een aandachtstekort en bij wie de verschijnselen niet voldoen aan de volledige criteria van de stoornis maar die een gedragspatroon hebben dat gekenmerkt wordt door luiheid, dagdromen en hypo-activiteit. (F91.8)Gedragsstoornis (Conduct Disorder) A.Een zich herhalend en aanhoudend gedragspatroon waarbij de grondrechten van anderen of belangrijke bij de leeftijd horende sociale normen of regels worden overtreden zoals blijkt uit de aanwezigheid gedurende de laatste twaalf maanden van drie (of meer) van de volgende criteria, met ten minste de laatste zes maanden één criterium aanwezig: Agressie gericht op mensen en dieren (1)pest, bedreigd of intimideert vaak anderen (2)begint vaak vechtpartijen (3)heeft een 'wapen' gebruikt dat anderen ernstig lichamelijk letsel kan toebrengen (bijvoorbeeld een knuppel, kei, gebroken fles, mes, vuurwapen) (4)heeft mensen mishandeld (5)heeft dieren mishandeld (6)heeft in een direct contact het slachtoffer gestolen (bijvoorbeeld iemand van achteren neerslaan, tasjesroof, afpersing, gewapende overval) (7)heeft iemand tot seksueel contact gedwongen
Vernieling van eigendom (8)heeft opzettelijk brand gesticht met de bedoeling ernstige schade te veroorzaken (9)heeft opzettelijk eigendommen van anderen vernield (anders dan door brandstichting) Leugenachtigheid of diefstal (10)heeft ingebroken in iemand's huis, gebouw of auto (11)liegt vaak om goederen of gunsten van anderen te krijgen of om verplichtingen uit de weg te gaan (bijvoorbeeld oplichting) (12)heeft zonder direct contact met het slachtoffer voorwerpen van waarde gestolen (bijvoorbeeld winkeldiefstal maar zonder in te breken, valsheid in geschrifte) Ernstige schendingen van regels (13)blijft vaak, ondanks het verbod van de ouders, 's nachts van huis weg, beginnend voor het dertiende jaar (14)is ten minste tweemaal van huis weggelopen en 's nachts weggebleven (of eenmaal gedurende een lange periode zonder terug te keren) (15)spijbelt vaak, beginnend voor het dertiende jaar B.De gedragsstoornis veroorzaakt in significante mate beperkingen in het sociale, school- of beroepsmatig functioneren. C.Indien betrokkene achttien jaar of ouder is en niet wordt voldaan aan de criteria van een antisociale persoonlijkheid. Codeer type op basis van de beginleeftijd: 312.81 Gedragsstoornis, type beginnend in de kindertijd: het begin van ten minste één criterium, karakteristiek voor een gedragsstoornis, ligt voor het tiende jaar 312.82 Gedragsstoornis, type beginnend in de adolescentie: geen enkel criterium, karakteristiek voor een gedragsstoornis, ligt voor het tiende jaar 312.89 Gedragsstoornis, begin niet gespecificeerd: beginleeftijd is onbekend Specificeer ernst: Licht: weinig of niet meer symptomen dan nodig zijn om de diagnose te stellen en de gedragsproblemen veroorzaken slechts geringe schade aan anderen (bijvoorbeeld liegen, spijbelen, zonder toestemming buiten blijven als het al donker is) Matig: het aantal gedragsproblemen en het effect ervan op anderen ligt tussen "licht" en "ernstig" (bijvoorbeeld stelen zonder confrontatie met het slachtoffer, vandalisme)
Ernstig: veel meer gedragsproblemen dan nodig zijn om de diagnose te stellen of de gedragsproblemen veroorzaken aanzienlijke schade aan anderen (bijvoorbeeld gedwongen seks, lichamelijke wreedheid, gebruik van een wapen, stelen met direct contact met het slachtoffer, inbraak) 313.81 (F91.3)Oppositioneel-opstandige gedragsstoornis (Oppositional Defiant Disorder) A.Een patroon met negativistische, vijandige en openlijk ongehoorzaam gedrag met een duur van tenminste zes maanden waarin vier (of meer) van de volgende aanwezig zijn: (1)is vaak driftig (2)maakt vaak ruzie met volwassenen (3)is vaak opstandig of weigert zich te voegen naar verzoeken of regels van volwassenen (4)ergert vaak met opzet anderen (5)geeft anderen vaak de schuld van eigen fouten of wangedrag (6)is vaak prikkelbaar en ergert zich gemakkelijk aan anderen (7)is vaak boos en gepikeerd (8)is vaak hatelijk en wraakzuchtig N.B.: Overweeg dat pas aan een criterium wordt voldaan als het gedrag vaker voorkomt dan kenmerkend is voor qua leeftijd en ontwikkelingsniveau vergelijkbare personen. B.De gedragsstoornis veroorzaakt in significante mate beperkingen in het sociale, school- of beroepsmatig functioneren. C.De gedragingen komen niet uitsluitend voor tijdens het beloop van een psychotische of stemmingsstoornis. D.Er wordt niet voldaan aan de criteria van een gedragsstoornis en indien betrokkene achttien jaar of ouder is wordt niet voldaan aan de criteria van de antisociale persoonlijkheidsstoornis. 312.9 (F91.9)Gedragsstoornis Niet Anderszins Omschreven (Disruptive Behavior Disorder Not Otherwise Specified) Deze categorie dient voor stoornissen die gekenmerkt worden door (antisociale of oppositioneel-opstandige) gedragingen die niet voldoen aan de criteria van een
gedragsstoornis of een oppositioneel-opstandige gedragsstoornis. Tot de voorbeelden horen de beelden die niet voldoen aan alle criteria van ofwel een oppositioneel-opstandige gedragsstoornis of een gedragsstoornis, maar waarbij er significante beperkingen zijn.