Laaggeletterdheid in Nederland FACTS & Ongeveer 1 op de 9 Nederlanders tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd. In totaal zijn dat 1,3 miljoen mensen. Van deze groep is 65% autochtoon. Het aantal laaggeletterden neemt bovendien blijvend toe. Hieronder schetsen we een beeld van wat laaggeletterdheid is, geven we inzicht in sociaal demografische gegevens en geven we inzicht in wat de consequenties van laaggeletterdheid zijn, voor deze mensen zelf en voor de maatschappij. Geletterdheid - de definitie Bron: Expertise Centrum Beroepsonderwijs, Research Centre for Education and the Labour Market (2013), Laaggeletterdheid in Nederland Geletterdheid is het gebruiken van gedrukte en geschreven informatie om te functioneren in de maatschappij, om de eigen doelen te bereiken en om de eigen kennis en mogelijkheden te ontwikkelen. Laaggeletterdheid Mensen zijn meer of minder geletterd. We onderscheiden daarin vijf moeilijkheidsniveaus. Niveau 1 wordt aangeduid als laaggeletterd. De afbeelding hiernaast geeft de spreiding van Nederlanders over de niveaus weer. Frequentie Taalvaardigheidsscores 0 25 50 75 100 125 150 175 200 225 250 275 300 325 350 375 400 425 450 475 500 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Niveau 1 Zeer laaggeletterd Niveau 1 Niveau 2 laaggeletterd Niveau 3 Niveau 4 Niveau 5 Bron: ECBO, Laaggeletterdheid in kaart 2014, Houtkoop en Buisman Niveau A1 Niveau A2 Niveau 2F Laaggeletterdheid en sociaal demografische gegevens* VAN DE 1,3 MILJOEN laaggeletterden tussen de 15 en 65 jaar zijn: 53% Daarvan is: 65% Autochtoon 61% 39% 47% > 45 jaar < 45 jaar 35% Allochtoon 42% Niet/lager opgeleid 58% Middelbaar/hoger opgeleid 57% Werkend 43% Niet werkend * Indien ook doelgroep van 65+ wordt meegenomen, komen er naar schatting nog 600.000 mensen bij
Laaggeletterdheid: consequenties en kosten Het hebben van onvoldoende basisvaardigheden heeft grote gevolgen voor het dagelijks leven. Laaggeletterden zijn minder zelfredzaam, minder sociaal actief en vaker ziek dan geletterden. Laaggeletterde ouderen hebben zelfs een 1,5 keer groter sterfterisico dan geletterde leeftijdsgenoten. Verder hebben laaggeletterden meer moeite met het vinden of behouden van een baan. Bovendien hebben kinderen van laaggeletterden meer risico op een taalachterstand omdat hun ouders hen niet goed voorlezen en minder goed helpen met huiswerk. Tenslotte kost laaggeletterdheid de maatschappij jaarlijks veel geld, 565-720 miljoen per jaar. Dat is zo n 550 euro per persoon. Kosten laaggeletterdheid 556,4 MILJOEN PER JAAR FACTS & SOCIALE ZEKERHEID 76 MILJOEN Meer werkloosheidsuitkeringen Meer arbeidsongeschiktheidsuitkeringen Meer bijstandsuitkeringen Onvoldoende vaardigheden om een baan te vinden BELASTING 144 MILJOEN Gemiste belastingopbrengsten Lager belastbaar loon voor laaggeletterde werkenden en geen belastbaar loon voor werkloze laaggeletterden WERKLOOSHEID 26 MILJOEN Gemiste inkomsten van werkloze laaggeletterden Onvoldoende vaardigheden om een baan te vinden CRIMINALITEIT 0,4 MILJOEN Vandalisme Minder inzicht in gevolgen van daden GEZONDHEIDSZORG 127 MILJOEN Meer ziekenhuisopnamen Meer huisartsenbezoeken Verkeerde gezondheidskeuzes en onjuist gebruik van medicijnen PRODUCTIVITEIT 183 MILJOEN Lagere productiviteit van werkende laaggletterden Onvoldoende vaardigheden om goed te presteren Bron: PwC (2013). Laaggeletterdheid in Nederland kent aanzienlijke maatschappelijke kosten. PWX, interne rapportage, Amsterdam Opbrengsten van het investeren in laaggeletterdheid Bedrijf > 1000 Medewerkers 800.000,- Bedrijf 120.000,- Minder kosten / lagere baten als gevolg van laaggeletterdheid 800,- per medewerker 50-100 Medewerkers Minder kosten / lagere baten als gevolg van laaggeletterdheid Tussen 1200,- en 2400,- per medewerker Mensen die hun leesvaardigheid verbeteren van niveau 1 naar niveau 2, kunnen hun inkomen direct en indirect met wel 2500 euro per jaar verbeteren. Na 3 jaar kan dit oplopen tot een inkomensverbetering van wel 13%. NIVEAU 1 NIVEAU 2 Tot 2.500,- Inkomensverbetering per jaar Tot 13% verbetering t.o.v. vroeger 3 Jaar later
Laaggeletterdheid in Eindhoven FACTS & 220.000 inwoners in Eindhoven Waarvan 33.000 laaggeletterd TOTAAL 33.000 WAT WETEN WE NOG MEER VAN DE 25.000 LAAGGELETTERDE EINDHOVENAREN? TUSSEN 15-65 JAAR < 45 > 45 8.000 65+ 25.000 15-65 jaar 47% mannen 53% vrouwen 65% autochtoon 35% allochtoon 39% < 45 jaar 61% > 45 jaar kinderen 600-1000 * Per jaar komen er in Eindhoven naar schatting bij die onvoldoende leesniveau hebben en op hun 15 e jaar dus onder de doelgroep laaggeletterden vallen. Bron: de Bibliotheek Eindhoven 58% middelbaar opgeleid 42% laag / niet opgeleid 57% werkend 43% niet werkend 9-15 MILJOEN PER JAAR! Kosten Geschatte (maatschappelijke / totale) kosten in Eindhoven op basis van landelijke cijfers en onderzoeken.
Overzicht buurten Eindhoven en kans op laaggeletterdheid KANS OP LAAGGELETTERDHEID Zeer Laag Behoorlijk laag Gemiddeld Behoorlijk hoog Zeer hoog Bron: Cubiss Metropool Regio Eindhoven FACTS & TOTAAL 750.000 TUSSEN 15-65 JAAR 75.000-80.000 MENSEN LAAGGELETTERD Als we mensen boven 65 jr. meetellen, dan komen er nog 20.000 25.000 laaggeletterde mensen bij. TOTAAL DUS ONGEVEER 100.000 MENSEN De hiermee gemoeide geschatte (maatschappelijke/ totale) kosten (of minder baten) in de Metropool Regio Eindhoven op basis van landelijke cijfers en onderzoeken bedragen: 25-40 MILJOEN PER JAAR
Actieve Senioren van 65+ Officiële publicaties over laaggeletterden hebben vaak alleen betrekking op de leeftijdscategorie van 16 tot 65 jaar: de potentiële beroepsbevolking. 65 plussers worden vaak buiten beschouwing gelaten. Dat terwijl zich onder 65 plussers veel laaggeletterden bevinden. In Nederland gaat het om zo n 500.000 tot 700.000 laaggeletterden in de leeftijdscategorie 65+. In Eindhoven gaat het om zo n 8.000 mensen. Relatief meer laaggeletterden onder ouderen Onder ouderen bevinden zich relatief meer laaggeletterden. Binnen de leeftijdscategorie 16 tot 65 jaar komt laaggeletterdheid het vaakst voor bij mensen die ouder zijn dan 45. Het percentage laaggeletterden is onder de beroepsbevolking het grootst bij mensen in de leeftijdscategorie tussen de 55 en 65 jaar namelijk 20%. Binnen de groep 55+ zijn vrouwen (meer dan de helft) en allochtonen uit de eerste generatie (meer dan een derde) oververtegenwoordigd. De kans op laaggeletterdheid onder 55 plussers wordt groter als men in een grote stad woont, thuis een andere taal spreekt dan Nederlands en laagopgeleide ouders heeft. (2014, Houtkoop) Afname geletterdheid Iemands vermogen tot leren neemt in de loop van zijn of haar leven af (2012, Houtkoop). Zeker als het basisvaardigheden betreft die in het actieve (werkzame) leven weinig gebruikt worden, en dus ook niet geoefend en onderhouden. Kenmerken en tijdsbesteding De manier waarop een oudere zijn vrije tijd besteedt verandert. Vaak willen deze mensen actief blijven en veel ondernemen (in hobby s, verenigingsverband en vrijwilligerswerk). Regelmatig zorgen zij ook voor hun kleinkinderen. Dat maakt hen ook meteen interessant om jonge kleinkinderen te kunnen bereiken. Wanneer ouderen laaggeletterd zijn maakt hen dat kwetsbaar. We omschrijven deze specifieke doelgroep als volgt: Vitale ouderen die nog volop (kunnen en moeten) participeren, waar overheden, instanties en anderen nog lang mee moeten interacteren, maar waar helaas steeds meer beperkingen (gaan) spelen en het risico van multi-problemen kan leiden tot complexiteit en meer isolement. Risico s en kosten voor laaggeletterde 65-plussers Hogere kosten gezondheid Hogere kosten gezondheidszorg Lager niveau van zelfstandigheid Vermindering sociale participatie / meer sociaal isolement Verslechtering maatschappelijke participatie Moeilijke communicatie met overheid en instanties Lager niveau welzijn en welbevinden; minder gelukkig! De splitsing van deze doelgroep in autochtone en allochtone senioren is van belang in verband met signaleren, benaderen en methodiek om laaggeletterdheid aan te pakken. Bronnen: - Laaggeletterdheid in kaart: Ontwikkeling van laaggeletterdheid in Nederland (op www.ecbo.nl) - d66.nl/tweede-kamer-wil-nationale-aanpak-laaggeletterdheid-ouderen/