Leren begint bij lezen,
|
|
- Simon Bauwens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Leren begint bij lezen, 1 Het voorkomen van taalachterstanden: een maatschappelijke uitdaging voor Gemeente, Onderwijs en Bibliotheek. 2014_debieb_notitie_v01.indd :48
2 Inhoud Inleiding Laaggeletterdheid en taalontwikkeling De cijfers in Zaanstad De gevolgen De remedie Het belang van lezen De conclusie 2014_debieb_notitie_v01.indd :48
3 Inleiding In het manifest Geletterdheid: van A(gora) tot Z(aan Primair), een fundamenteel recht dat de onderwijsorganisaties Agora en Zaan Primair samen met De Bieb aan de Gemeente Zaanstad aanboden, kondigen de partijen een nauwe samenwerking aan met de ambitie om álle basisschoolleerlingen in Zaanstad toegang te geven tot een door De Bieb onderhouden collectie. De Bieb voor de Zaanstreek voelt zich samen met de schoolbesturen verantwoordelijk voor de algemene ontwikkeling van de Zaanse jeugd en hun taalontwikkeling in het bijzonder. Lezen maakt een wezenlijk deel uit van taalontwikkeling en is een voorwaarde om te kunnen leren en deel te nemen aan de steeds complexer wordende maatschappij. Onderwijs en bibliotheek vullen elkaar aan als het om lezen en taalontwikkeling gaat en zijn daarin onmisbare partners. Het onderwijs richt zich vooral op leren lezen en andere cognitieve vaardigheden. De bibliotheek heeft de expertise in huis om het plezier in lezen onder leerlingen te vergroten en daarmee lezen te bevorderen, wat ten goede komt aan de taal-, lees- en informatievaardigheden van kinderen. 3 Stichting Lezen en Schrijven liet berekenen wat de kosten zijn van laaggeletterdheid voor de maatschappij en komt tot de volgende conclusie: laaggeletterdheid kost de maatschappij per jaar 556 miljoen euro. Van dat bedrag wordt jaarlijks 127 miljoen besteed aan extra kosten voor gezondheidszorg en 26 miljoen aan werkeloosheid. Daarboven op komen nog de gemiste belastingopbrengsten van 144 miljoen euro. 1 Ook is onderzocht wie het risico lopen om laaggeletterd te worden en dat zijn met name kinderen die: Een taalachterstand hebben door leerproblemen of doordat thuis een buitenlandse taal wordt gesproken Opgroeien in een omgeving zonder boeken, kranten en tijdschriften 1 Feiten & cijfers geletterdheid: Overzicht van de gevolgen van laaggeletterdheid en opbrengsten van investeringen voor samenleving en individu. Stichting Lezen & Schrijven m.m.v. Universiteit van Maastricht, Expertisecentrum Beroepsonderwijs (ECBO), Price Waterhouse Coopers (PWC), SEO Economisch Onderzoek (SEO), _debieb_notitie_v01.indd :48
4 Het loont dus de moeite, vanuit zowel maatschappelijk als economisch oogpunt, om achterstanden zo vroeg mogelijk te voorkomen en als dat niet lukt, zo vroeg mogelijk te bestrijden. De gemeente heeft dan ook belang bij het voorkomen en bestrijden van achterstanden, omdat het op de lange termijn winst oplevert. En die winst vertaalt zich in zelfredzame, beter participerende burgers, minder uitgaven voor jeugd- en gezondheidszorg en uitkeringen op het gebied van werk en inkomen. Vanuit dit oogpunt doen De Bieb en het onderwijs een beroep op de gemeente om mee te denken over een structurele samenwerking, gericht op het voorkomen en bestrijden van taal- en leerachterstanden. 4 Uit onderstaande alinea uit het Coalitieakkoord Samen het verschil maken, blijkt dat dit goed aansluit bij de plannen van de gemeente Zaanstad. Een beroep doen op de eigen kracht van de bewoners vereist dat de voorzieningen op het gebied van sport, cultuur, ontmoeting en onderwijs daar ook op zijn toegerust. Goede maatschappelijke voorzieningen zijn een belangrijke voorwaarde voor behoud en versterken van de zelf- en samenredzaamheid. Vandaar dat extra middelen worden toegekend aan juist deze voorzieningen. Een transformatie van deze omvang en met beperkte financiën is complex, spannend en heeft tijd en vertrouwen nodig om te kunnen slagen. Deze coalitie gaat door met transformeren, neemt daarvoor de tijd en biedt dat vertrouwen. 2014_debieb_notitie_v01.indd :48
5 Laaggeletterdheid en taalontwikkeling Op dit moment heeft 1 op de 9 volwassen Nederlanders grote moeite met lezen en schrijven en dat aantal neemt nog steeds toe. Geletterdheid is een fundamentele voorwaarde voor duurzame inzetbaarheid op de arbeidsmarkt, zelfredzaamheid van burgers en sociale cohesie. 2 1,3 miljoen volwassen Nederlanders zijn laaggeletterd Veel kinderen hebben bij binnenkomst op de basisschool een achterstand van woorden 25% van de basisschoolleerlingen verlaat de school met een taalachterstand van 2,5 jaar 5 Er is een groot maatschappelijk belang gemoeid met de ondersteuning van taalontwikkeling en mediawijsheid. Taalontwikkeling ligt aan de basis van onder meer de cognitieve ontwikkeling van kinderen. Lezen en taalontwikkeling gaan hand in hand. Kinderen die meer lezen, behalen betere resultaten op school. Veel kinderen, zowel allochtoon als autochtoon, komen al met een taalachterstand op school. Deze achterstand lopen zij moeilijk in. 2 Ministerie van OCW, Geletterdheid in Nederland Actieplan Laaggeletterdheid _debieb_notitie_v01.indd :48
6 De cijfers in Zaanstad 6 Zaanstad telt meer laaggeletterden dan de rest van het land. Bijna inwoners in de leeftijd tussen de 16 en 65 jaar (13 procent) heeft grote moeite met lezen en schrijven. Landelijk is dat één procent minder. Op de site Waarstaatjegemeente.nl zijn de resultaten gepubliceerd van het onderzoek dat door het Verweij-Jonker Instituut is gedaan naar de leefsituatie van kinderen in Zaanstad, onder de naam Kinderen in Tel Zaanstad. De prestaties van de gemeente Zaanstad zijn daarvoor afgezet tegen deze van een groep gemeenten van vergelijkbare grootte (gemiddeld inwoners), GGD Regio s GGD Zaanstreek-Waterland, en Nederland als geheel. Voor alle relevante indicatoren zijn de scores van de laatste meting weergegeven en de ontwikkeling over de laatste vijf metingen. Hieruit blijkt dat het percentage kinderen in achterstandswijken en het aandeel van achterstandsleerlingen in Zaanstad hoger is dan in andere gemeentes en Nederland in het algemeen. % Kinderen in achterstandswijken Zaanstad 24,93 Gem. grootte inwoners 21,10 GGD Regio s Zaanstreek- Waterland 15,04 Nederland 17,51 % Achterstandsleerlingen (4 12) 13,52 1 1,87 10,39 11, _debieb_notitie_v01.indd :48
7 De gevolgen Zoals gezegd: veel kinderen, zowel allochtoon als autochtoon, komen al met een taalachterstand op school. Deze achterstand lopen zij moeilijk in. De invloed van de sociale achtergrond op de woordenschatontwikkeling van kinderen is groot. Veel kinderen horen thuis te weinig woorden. Een kind uit een gezin met ongeschoolde/laaggeschoolde ouders hoort ca. 615 woorden per uur Een kind uit een gezin met ouders met een redelijk opleidingsniveau hoort ca woorden per uur Een kind uit een gezin met hoog opgeleide ouders hoort ca woorden per uur 7 De grafiek op de volgende pagina laat het verschil zien in de gemiddelde omvang van de woordenschat van allochtone en autochtone kinderen in het basisonderwijs. Bij binnenkomst op de basisschool is er al sprake van een verschil van woorden. Aan het einde van de basisschool is dit verschil al opgelopen tot woorden. 3 Deze achterstand is met het huidige woordenschatonderwijs moeilijk in te halen en daardoor verlaat 25% van de leerlingen de basisschool met een taalachterstand van twee jaar. Met alle gevolgen van dien voor het vervolg van hun schoolcarrière en hun loopbaan. 3 Broekhof, Kees (2011), Meer lezen, beter in taal: effecten van lezen op taalontwikkeling. Kunst van Lezen 2014_debieb_notitie_v01.indd :48
8 Ontwikkeling van de woordenschat op de basisschool: 8 woordenschat in aantal woorden leeftijd in jaren Autochtone leerling Allochtone leerling Het kennisniveau van 6-jarigen blijkt al een belangrijke voorspeller van hun toekomstkansen. De grote sociale problematiek van uitvallers is gebaat bij vroegtijdige preventie. Vooral kinderen uit gezinnen waar weinig wordt gesproken en voorgelezen, hebben profijt van taal stimulerende maatregelen op school. Woordenschatonderwijs levert maximaal nieuwe woorden per jaar op, terwijl kinderen vaak meer dan woorden achterlopen. 2014_debieb_notitie_v01.indd :48
9 De remedie Door het lezen van boeken neemt de taalvaardigheid toe, heeft buitenlands onderzoek meer dan eens bewezen. In de brochure Meer lezen, beter in taal: effecten van lezen op de taalontwikkeling geschreven door Kees Broekhof, worden deze onderzoeken toegelicht, waaronder het onderzoek van de Amerikaanse onderzoeker Stephen Krashen. Krashen deed veel onderzoek naar de effecten van vrij lezen op taalontwikkeling. Naast eigen onderzoek vergeleek hij een groot aantal studies van andere onderzoekers op dit gebied met elkaar. 4 Stephen Krashen concludeert dat vrij lezen een positief effect heeft op de ontwikkeling van begrijpend lezen, spelling, schrijven, grammatica en woordenschat. Door slechts 15 minuten vrij lezen per dag neemt de woordenschat al toe met 1000 nieuwe woorden per jaar. 9 minuten vrij lezen per dag 65,0 gelezen woorden per jaar , , , , , , , , , ,0 0 Deze tabel laat zien hoeveel woorden iemand gemiddeld per jaar leest als hij/ zij tot ongeveer een uur per dag vrij leest in een boek of andere tekst naar keuze. 5 Het blijkt dat een kwartier per dag al genoeg is om meer dan een miljoen woorden per jaar te lezen. En in dat miljoen zitten meer nieuwe woorden dan je ooit met woordenschatonderwijs kunt aanleren. Die nieuwe woorden worden in een contextrijke omgeving aangeboden, waardoor ze ook beter blijven hangen. 4 Krashen, Stephen (2004), The Power of Reading: Insights From The Research. Libraries Unlimited; Portsmouth 5 Cunningham & Stanovich (1998), What reading Does for The Mind. American Educator, 22, pp _debieb_notitie_v01.indd :48
10 Het belang van lezen Wat doet lezen met de taalontwikkeling van kinderen? Wetenschappelijk onderzoek laat het volgende zien: 10 Kinderen die veel lezen scoren hoger op de Cito-toetsen taal, wiskunde en studievaardigheden (Kortlever & Lemmens, 2011). Kinderen die veel lezen zijn beter in begrijpend lezen, spelling, grammatica en schrijven (Bus & Mol, 2011). Kinderen die veel lezen, kennen meer woorden. Wie iedere dag een kwartier in een boek leest, kan nieuwe woorden per jaar leren (Bus & Mol, 2011; Nagy e.a., 1987). Dat is evenveel als het aantal woorden dat kinderen leren door woordenschatinstructie op school. Kinderen van ouders die zelf lezen en die met hun kind praten over boeken komen verder in het onderwijs (Notten, 2011). 2014_debieb_notitie_v01.indd :48
11 De conclusie Lezen is goed voor de taalontwikkeling van kinderen en dat maakt het belang van leesbevordering alleen maar groter. Leesbevordering is het meest effectief bij een doorlopend aanbod van ondersteunende en bij het taalonderwijs aansluitende activiteiten. Leesbevorderingsbeleid kan het best worden vormgegeven in structurele en inhoudelijke samenwerking met belangrijke instanties zoals gemeente, consultatiebureaus, kinderopvang, onderwijsinstellingen en de bibliotheek. De Bieb voor de Zaanstreek ziet de aanpak van taalontwikkeling en leesbevordering als een gezamenlijke verantwoordelijkheid van deze instanties en pleit dan ook voor een structurele samenwerking op strategisch, beleidsmatig en uitvoerend niveau. De opbrengst van zo n structurele samenwerking, is gezien de eerder genoemde onderzoeksresultaten, pure winst voor Zaanstad. Op dit moment biedt De Bieb al programma s aan voor kinderen van 0-12 jaar (BoekStart, Leesvoer, Ik lees al! en leesprogramma s voor groep 3 t/m 8) om lezen en leesplezier te bevorderen. Maar daarmee worden lang niet alle kinderen bereikt en zeker niet de kinderen die het juist zo hard nodig hebben en afhankelijk zijn van hun ouders. Deze groep bereik je alleen door met elkaar samen te werken, op een structurele niet vrijblijvende basis. 11 De Bieb en de schoolbesturen vragen de Gemeente Zaanstad dan ook om samen met alle betrokken partijen te kijken hoe we met elkaar het lezen kunnen bevorderen en zo taalachterstanden kunnen voorkomen. De ambitie van De Bieb, Agora en Zaan Primair om alle basisschoolleerlingen toegang te geven tot een door De Bieb onderhouden mediacollectie is alvast een goed begin, dat verder uitgebouwd kan worden tot een structurele samenwerking. 2014_debieb_notitie_v01.indd :48
12 oktober 2014 / _debieb_notitie_v01.indd :48
Samen sterk in lezen en mediawijsheid
Samen sterk in lezen en mediawijsheid De cijfers 1,5 miljoen volwassen Nederlanders zijn laaggeletterd Dat is bijna 1 op de 10 Nederlanders Veel kinderen hebben bij binnenkomst op de basisschool een achterstand
Nadere informatieMeedoen met de Monitor
Meedoen met de Monitor met de Bibliotheek Een school die deelneemt aan de Monitor de Bibliotheek op school (Monitor dbos) wil doelgericht samenwerken met de Bibliotheek om de taalontwikkeling en de informatievaardigheden
Nadere informatieMeedoen met de Monitor
Meedoen met de Monitor met de Bibliotheek Een school die deelneemt aan de Monitor de Bibliotheek op school (Monitor dbos) wil doelgericht samenwerken met de Bibliotheek om de taalontwikkeling en de informatievaardigheden
Nadere informatiePlezier in lezen meer lezen beter in taal. Leesplezier. 2015 de Bibliotheek Gelderland Zuid
Plezier in lezen meer lezen beter in taal Leesplezier Agenda 1. Waarom lezen en leesplezier zo belangrijk is 2. Voorlezen en boeken lezen thuis 3. Samen praten over boeken 4. Boekentips vinden Het belang
Nadere informatieKunst van Lezen school, bibliotheek, lezen en taalontwikkeling. Kees Broekhof Sardes, KCBL, School aan Zet
+ Kunst van Lezen school, bibliotheek, lezen en taalontwikkeling Kees Broekhof Sardes, KCBL, School aan Zet + Centrale onderwerpen Taalachterstanden een zorg voor veel scholen (Vrij) lezen en taalontwikkeling
Nadere informatieMonitor de Bibliotheek op School een nieuw instrument voor beleid. Kees Broekhof Sardes
+ Monitor de Bibliotheek op School een nieuw instrument voor beleid Kees Broekhof Sardes + Onderwerpen Vrij lezen en vrijetijdslezen als onderwerp van beleid De Monitor de Bibliotheek op school De monitor
Nadere informatieDe bibliotheek op school als instrument voor optimale ontwikkelkansen voor kinderen. Samen sterk met
De bibliotheek op school als instrument voor optimale ontwikkelkansen voor kinderen. Samen sterk met Waarom? Het leven van Lisa Wist u dat? 1,5 miljoen volwassen Nederlanders zijn laaggeletterd zijn? Dat
Nadere informatieArgumentatiekaart Bibliotheek VANnU Themagroep jeugd
Argumentatiekaart Bibliotheek VANnU Themagroep jeugd Onderdeel van toolkit Nieuw Delen 4.e Argumentatiekaart Bibliotheek VANnU Themagroep Jeugd Wanneer je gaat netwerken is het handig om je verhaal scherp
Nadere informatieMeer lezen, beter in taal SLO netwerkdag taalcoördinatoren 14 april 2016
Meer lezen, beter in taal SLO netwerkdag taalcoördinatoren 14 april 2016 Kees Broekhof, Sardes Lezen loont een leven lang S. Mol & A. Bus (2011) 4 Omvang van de woordenschat 18000 16000 14000 12000 10000
Nadere informatieMeedoen met de Monitor
Meedoen met de Monitor Een school die deelneemt aan de Monitor de Bibliotheek op school wil doelgericht samenwerken met de bibliotheek om de taalontwikkeling van de leerlingen te stimuleren. Dat gebeurt
Nadere informatieNederland FACTS & FIGURES. Laaggeletterdheid in. Geletterdheid. VAN DE 1,3 MILJOEN laaggeletterden tussen de 15 en 65 jaar zijn: 65% 35%
Laaggeletterdheid in Nederland FACTS & Ongeveer 1 op de 9 Nederlanders tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd. In totaal zijn dat 1,3 miljoen mensen. Van deze groep is 65% autochtoon. Het aantal laaggeletterden
Nadere informatieMeedoen met de Monitor
Meedoen met de Monitor Een school die deelneemt aan de Monitor de Bibliotheek op school wil doelgericht samenwerken met de bibliotheek om de taalontwikkeling van de leerlingen te stimuleren. Dat gebeurt
Nadere informatieLezen en taalontwikkeling: effecten meten in de samenwerking tussen school en bibliotheek. Kees Broekhof Sardes
+ Lezen en taalontwikkeling: effecten meten in de samenwerking tussen school en bibliotheek Kees Broekhof Sardes + Centrale vragen Wat is de context in het onderwijs waarbinnen scholen en bibliotheken
Nadere informatieUtrechts Kunst van Lezen / de bibliotheek op de basisschool. Isolde Vega/ Nicolien de Pater. 10 april 2012
Utrechts Kunst van Lezen / de bibliotheek op de basisschool Isolde Vega/ Nicolien de Pater 10 april 2012 Uitgangspunt voor leesbevordering Plezier en interesse in kinderboeken zorgen voor de motivatie
Nadere informatieResultaten leesmonitor 2015 De Bieb op School. maart 2016
Resultaten leesmonitor 2015 De Bieb op School maart 2016 Inleiding Eind 2014 ging in het kader van de structurele samenwerking tussen het bovenschoolse management van het basisonderwijs in de Zaanstreek
Nadere informatieMeer lezen, beter in taal
Meer lezen, beter in taal Feiten en cijfers als basis voor strategische samenwerking 1. Lezen is belangrijk Wat doet lezen met de taalontwikkeling van kinderen? Wetenschappelijk onderzoek laat het volgende
Nadere informatieNederland FACTS & FIGURES. Laaggeletterdheid in. Geletterdheid. VAN DE 1,3 MILJOEN laaggeletterden tussen de 15 en 65 jaar zijn: 65% 35%
Laaggeletterdheid in Nederland FACTS & Ongeveer 1 op de 9 Nederlanders tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd. In totaal zijn dat 1,3 miljoen mensen. Van deze groep is 65% autochtoon. Het aantal laaggeletterden
Nadere informatieMeer lezen, beter in taal
Meer lezen, beter in taal Feiten en cijfers als basis voor strategische samenwerking 1. Lezen is belangrijk Wat doet lezen met de taalontwikkeling van kinderen? Wetenschappelijk onderzoek laat het volgende
Nadere informatieCommissie Samenleving Harderwijk 12 mei 2016
Commissie Samenleving Harderwijk 12 mei 2016 Agenda 1. Welkom 2. Ontwikkelingen 3. Strategienota 4. Digitale vaardigheden 5. Taalvaardigheden (inleiding door Chérif Ait Abderrahman (Stichting Lezen en
Nadere informatiede Bibliotheek en basisvaardigheden Kunst van Lezen 0-18 jaar
de Bibliotheek en basisvaardigheden Kunst van Lezen 0-18 jaar Jos Debeij Gerlien van Dalen Adriaan Langendonk VNG regionale conferenties 15 en 16 april 2015 de Bibliotheek en basisvaardigheden 1 Inhoud
Nadere informatieMeer (voor)lezen, beter in taal. De Bibliotheek en basisvaardigheden Kunst van Lezen 0-18 jaar
Meer (voor)lezen, beter in taal De Bibliotheek en basisvaardigheden Kunst van Lezen 0-18 jaar Adriaan Langendonk Miniconferentie Flevoland 23 september 2015 de Bibliotheek en basisvaardigheden 1 Inhoud
Nadere informatieNederland FACTS & FIGURES. Laaggeletterdheid in. Geletterdheid. VAN DE 1,3 MILJOEN laaggeletterden tussen de 15 en 65 jaar zijn: 65% 35%
Laaggeletterdheid in Nederland FACTS & Ongeveer 1 op de 9 Nederlanders tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd. In totaal zijn dat 1,3 miljoen mensen. Van deze groep is 65% autochtoon. Het aantal laaggeletterden
Nadere informatieBibliotheek op School verbetert leesprestaties
Bibliotheek op School verbetert leesprestaties Kees Broekhof is Senior adviseur bij Sardes. E-mail: k.broekhof@sardes.nl Vrij lezen en vrijetijdslezen hebben een positieve invloed op de taalontwikkeling
Nadere informatieDe Bibliotheek; óók partner in het sociale domein
De Bibliotheek; óók partner in het sociale domein Laaggeletterden hebben vaker te maken met armoede, Schuldhulp en gezondheidsproblemen. Gemeenten, wijkteams en consulenten Werk en Inkomen zijn zich hier
Nadere informatieDeel 1. Vrij lezen op de basisschool achtergronden en praktische tips voor leerkrachten
Deel 1 KWESTIE VAN LEZEN Vrij lezen op de basisschool achtergronden en praktische tips voor leerkrachten Vrij lezen Wat is het? Vrij lezen (of stil lezen ) begint bij een toegankelijke, gevarieerde, actuele
Nadere informatieKunst van Lezen Actielijn 3 en 4A
Kunst van Lezen Actielijn 3 en 4A Hoofddoelstelling Preventie In 2018 zijn in totaal 1 miljoen jonge kinderen tot en met de basisschoolleeftijd bereikt met leesbevorderingsactiviteiten, zodat hun taalvaardigheid
Nadere informatieWaalwijk Taalrijk. - Doel: Functionele geletterdheid kind en ouder. - Bijzonder: Intensieve en goede samenwerking partners/ouders (van 0-18 jarigen)
1 Waalwijk Taalrijk - Doel: Functionele geletterdheid kind en ouder - Bijzonder: Intensieve en goede samenwerking partners/ouders (van 0-18 jarigen) - Samenleving: Taalvaardige inwoners die zich goed in
Nadere informatie#telmeemettaal PROGRAMMA
Welkom PROGRAMMA Inleiding Tel mee met Taal Actielijn 1 Lokale netwerkaanpak/taal voor het Leven Actielijn 2 Taalakkoorden Actielijn 3 Leesbevordering/Kunst van Lezen Actielijn 5 Kennis en communicatie
Nadere informatieDe Bieb voor de Zaanstreek. Beleidsplan
De Bieb voor de Zaanstreek Beleidsplan 2019 2022 Kerntaken De Bieb In de Zaanstreek heeft één op de zes mensen (30.000 volwassenen) moeite met lezen en schrijven. Laaggeletterdheid ligt aan de basis van
Nadere informatiehttp://www.vng.abfsoftware.nl/quickstep/qsprintreport.aspx?pdf=false&sel_code=vji_kit
king Kinderen in Tel in Loon op Zand (Verweij-Jonker Instituut) Kinderen in Tel 2010 In deze rapportage zijn de meest recente gegevens opgenomen uit het onderzoek over de leefsituatie van de Nederlandse
Nadere informatieWelkom in groep 5 en 6
Welkom in groep 5 en 6 1 Woensdag 23 september 2015 19.30-20.30 2 Programma van deze avond Informatie over het reilen en zeilen in groep 5 en 6 Rond kijken in de Sleepboot Leerkrachten groepsleerkrachten:
Nadere informatieLaaggeletterdheid in Vlaardingen Dr. Christine Clement. Ruim denken - 21 november 2016
Laaggeletterdheid in Vlaardingen Dr. Christine Clement Ruim denken - 21 november 2016 Vraag: Wat is laaggeletterdheid? Wat kunnen laaggeletterde mensen wel of niet lezen/schrijven? A. Niets B. Maximaal
Nadere informatieEen leven lang lezen. samen in actie tegen laaggeletterdheid. onderzoek oplossingen samenwerking
Een leven lang lezen samen in actie tegen laaggeletterdheid onderzoek oplossingen samenwerking 2 Een leven lang lezen samen in actie tegen laaggeletterdheid In deze publicatie: 5 Een leven lang lezen:
Nadere informatieM E E R L E Z E N, B E T E R I N T A A L
M E E R L E Z E N, B E T E R I N T A A L Effecten van lezen op taalontwikkeling Eerste druk: april 2011 C O L O F O N OPDRACHTGEVER Kunst van Lezen TEKST Sardes: Kees Broekhof EINDREDACTIE Anette Heideman
Nadere informatiePilot de Bibliotheek op school. Opbrengsten in de Liemers
Pilot de Bibliotheek op school Opbrengsten in de Liemers Pilot de Bibliotheek op school Opbrengsten in de Liemers Programma De Kracht van Lezen Daarom! de Bibliotheek op school Praktijkflitsen: in gesprek
Nadere informatieM E E R L E Z E N, B E T E R I N T A A L
M E E R L E Z E N, B E T E R I N T A A L F E I T E N E N C I J F E R S Het belang van een talige omgeving Om taal te leren zijn jonge kinderen afhankelijk van wat zij om zich heen horen. Jonge kinderen
Nadere informatieKWALITEITSKAART. Bibliotheek op school. Taal / lezen / rekenen
KWALITEITSKAART Taal / lezen / rekenen PO Kinderen die graag lezen, gaan meer lezen. Kinderen die meer lezen, gaan beter lezen. Kinderen die beter lezen gaan beter leren. Leesbevordering is daarom een
Nadere informatieMeer lezen, beter in taal Het belang van vrij(etijds)lezen voor de taalontwikkeling 30 november 2017
Meer lezen, beter in taal Het belang van vrij(etijds)lezen voor de taalontwikkeling 30 november 2017 Kees Broekhof Frank Schaafsma Programma Effecten van vrij(etijds)lezen op de taalontwikkeling Vmbo:
Nadere informatieBegrijpend Lezen 1 JV is gemaakt voor jongeren en (jong)volwassenen met een laag leesniveau
Begrijpend Lezen 1 JV is gemaakt voor jongeren en (jong)volwassenen met een laag leesniveau. Met behulp van dit programma leren leerlingen/cursisten onder andere informatie uit eenvoudige teksten te halen,
Nadere informatieLAAGGELETTERDHEID IN HAAGSE HOUT
LAAGGELETTERDHEID IN HAAGSE HOUT Uitgevoerd door: CINOP Advies Etil Kohnstamm Instituut Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA), Maastricht University DEZE FACTSHEETRAPPORTAGE IS ONTWIKKELD
Nadere informatieResearchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA), Maastricht University
LAAGGELETTERDHEID IN DEN HAAG - CONCLUSIES Uitgevoerd door: CINOP Advies Etil Kohnstamm Instituut Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA), Maastricht University DEZE FACTSHEETRAPPORTAGE IS
Nadere informatieLAAGGELETTERDHEID IN LEIDSCHENVEEN-YPENBURG
LAAGGELETTERDHEID IN LEIDSCHENVEEN-YPENBURG Uitgevoerd door: CINOP Advies Etil Kohnstamm Instituut Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA), Maastricht University DEZE FACTSHEETRAPPORTAGE IS
Nadere informatieNotitie Laaggeletterdheid Smallingerland
Notitie Laaggeletterdheid Smallingerland 1 2 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 4 1.1 Convenant Bondgenootschap Geletterd Fryslân... 4 1.2 Tel mee met Taal... 5 1.3 Gemeentelijke inzet... 5 2. Bestaand onderzoek
Nadere informatieBiblionet Verbindt Samen de toekomst leren lezen Een nieuwe koers voor de bibliotheken in Groningen
Biblionet Verbindt Samen de toekomst leren lezen Een nieuwe koers voor de bibliotheken in Groningen Beeld > Koptekst en voettekst... 1 Beeld > Koptekst en voettekst... 2 Beeld > Koptekst en voettekst...
Nadere informatieProject doorgaande lijn
Project doorgaande lijn Het project de doorgaande lijn 0-18 is er op gericht de dienstverlening van Gelderse bibliotheken aan educatieve instellingen en ouders/kinderen te optimaliseren. Binnen de dienstverlening
Nadere informatieTaal vergroot je wereld samen met de Bibliotheek
Taal vergroot je wereld samen met de Bibliotheek Westfriese Bibliotheken jong geleerd, is oud gedaan Ruim 15% van de kinderen in Nederland loopt een risico op taalachterstand. Wie moeite heeft met lezen
Nadere informatieMeer lezen, beter in taal in het mbo Het belang van vrij(etijds)lezen voor de taalontwikkeling 2 november 2018
Meer lezen, beter in taal in het mbo Het belang van vrij(etijds)lezen voor de taalontwikkeling 2 november 2018 Kees Broekhof m.m.v. Frank Schaafsma Programma Taalvaardigheid MBO-studenten Effecten van
Nadere informatieM E E R L E Z E N, B E T E R I N T A A L
M E E R L E Z E N, B E T E R I N T A A L V M B O Effecten van lezen op taalontwikkeling M E E R L E Z E N, B E T E R I N T A A L V M B O Effecten van lezen op taalontwikkeling Januari 2013 C O L O F O
Nadere informatieAandacht voor laaggeletterde ouders. Nynke Okma Stichting Lezen & Schrijven
Aandacht voor laaggeletterde ouders Nynke Okma Stichting Lezen & Schrijven Stichting Lezen & Schrijven Stichting Lezen & Schrijven initiatief van H.K.H. Prinses Laurentien Doel: het voorkomen en verminderen
Nadere informatieDe participatiebibliotheek
Voor meer informatie: Marjolein Bakker adviseur Communicatie marjolein.bakker@bibliotheek-zoetermeer.nl Hoofdbibliotheek Stadhuisplein 2 2711 EC Zoetermeer T 079-34 38 200 www.bibliotheek-zoetermeer.nl
Nadere informatieAandacht voor de zwakke lezer in Kennemerwaard. Van collecties naar communities
Aandacht voor de zwakke lezer in Kennemerwaard Van collecties naar communities 10 jaar MLP en 4YOU! 17 mei 2013 2 Mooie plekken in de bibliotheek 17 mei 2013 Aandacht voor de zwakke lezer in Kennemerwaard
Nadere informatieProgramma Community School De Horizon in de Buitenhof
Programma Community School De Horizon in de Buitenhof Opening door Jan Bloemberg van TOP Intro filmpjes Buitenhof, Oshin van der Hansz en Lizzy in den Haak Presentatie Communityschool de Horizon door Nora
Nadere informatieLAAGGELETTERDHEID IN LAAK
LAAGGELETTERDHEID IN LAAK Uitgevoerd door: CINOP Advies Etil Kohnstamm Instituut Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA), Maastricht University DEZE FACTSHEETRAPPORTAGE IS ONTWIKKELD IN OPDRACHT
Nadere informatieInformatieavond groep 3/4. donderdag 25 september 2014
Informatieavond groep 3/4 donderdag 25 september 2014 Een dag in groep 3/4 Rooster Taken in de klas Leerkrachten Maandag, donderdag : Elaine Dinsdag, woensdag, vrijdag : Elvira Stagiaire Cynthia, pabo
Nadere informatieM E E R L E Z E N, B E T E R I N T A A L V M B O. Effecten van lezen op taalontwikkeling
MEER LEZEN, BETER IN TAAL VMBO E f f e c t e n v a n l e z e n o p t a a l o n t w i k ke l i n g M E E R L E Z E N, B E T E R I N T A A L V M B O Effecten van lezen op taalontwikkeling September 2015
Nadere informatieDe bieb in De buurt 2
De bieb in de buurt 2 Inleiding De bibliotheek is een plek waar kennis, informatie, mooie verhalen en inspiratie voor het oprapen liggen. De bibliotheek dient als trefpunt in de buurt. Het is een plek
Nadere informatieBoekStart maakt baby s slimmer. Heleen van den Berg Adriana G. Bus
BoekStart maakt baby s slimmer Heleen van den Berg Adriana G. Bus BoekStart: Wereldwijd project In: Groot-Brittanië (sinds 1992), Australië, Japan, Taiwan, België, Duitsland Met als doel: Een vroege start
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 30 234 Toekomstig sportbeleid 31 293 Primair Onderwijs Nr. 143 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP Aan de Voorzitter
Nadere informatieHoofdstuk 8 Kenmerken van de thuisomgeving
Hoofdstuk 8 Kenmerken van de thuisomgeving De relatie tussen leesvaardigheid en de ervaringen die een kind thuis opdoet is in eerder wetenschappelijk onderzoek aangetoond: ouders hebben een grote invloed
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA..DEN HAAG
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA..DEN HAAG Primair Onderwijs Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag
Nadere informatieLezen, taalontwikkeling en de bibliotheek. Kees Broekhof Sardes
+ Lezen, taalontwikkeling en de bibliotheek Kees Broekhof Sardes New York Times April 10, 2013 The quiet subtleties of Gould s Goldberg Variations just blow me away. I could listen to Bach all day, couldn
Nadere informatieLopend Vuurtje Nieuwsbrief September 2015
Inspectiebezoek Maandag 24 augustus was de inspecteur van het onderwijs op bezoek bij De Vuurvogel. Hij heeft lessen bezocht, gesproken met het team, ouders en kinderen en daarnaast allerlei zaken bekeken.
Nadere informatieEffectief leesonderwijs
Effectief leesonderwijs Het CPS heeft in de afgelopen jaren een aantal projecten op het gebied van lezen ontwikkeld en uitgevoerd. Deze projecten zijn in te zetten in de schakelklassen en met name bij
Nadere informatieDe doorgaande lijn, zwakke lezers en de bibliotheek. Kees Broekhof Sardes
+ De doorgaande lijn, zwakke lezers en de bibliotheek Kees Broekhof Sardes + Agenda Doorgaande lijnen rond lezen Wat zijn zwakke lezers? Welke maatregelen zijn mogelijk? Wat kan de bibliotheek doen? +
Nadere informatieVerankering laaggeletterdheid in gemeentelijk beleid. Soler Berk Stichting Lezen & Schrijven
Verankering laaggeletterdheid in gemeentelijk beleid Soler Berk Stichting Lezen & Schrijven Dinsdag 30 oktober 2012 Stichting Lezen & Schrijven Stichting Lezen & Schrijven initiatief van H.K.H. Prinses
Nadere informatieDe Brede School Academie Utrecht
OOK IN uw wijk! De Brede School Academie Utrecht Er gebeurt iets nieuws in Utrecht. Iets bijzonders. Basisscholen uit de wijken Overvecht, Hoograven, Ondiep/Zuilen, Kanaleneiland en Lombok/Oog in Al werken
Nadere informatie30234 Toekomstig sportbeleid Primair Onderwijs. Brief van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
30234 Toekomstig sportbeleid 31293 Primair Onderwijs Nr. 143 Brief van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 29 januari
Nadere informatieMeer halen uit lezen. met de Bibliotheek Rotterdam voor het basisonderwijs
Meer halen uit lezen met de Bibliotheek Rotterdam voor het basisonderwijs Goed lezen = goed leren... Wie een kwartier per dag leest, leert in een jaar duizend nieuwe woorden. Hoe meer een kind leest, hoe
Nadere informatieSubsidieaanvraag Taalhuis Netwerkaanpak tegen laaggeletterdheid
Subsidieaanvraag Taalhuis Netwerkaanpak tegen laaggeletterdheid 17 oktober 2016 Contactpersoon: Cyril Crutz Directeur-bestuurder 0485-583 500 / 06-27093679 c.crutz@biblioplus.nl www.biblioplus.nl Inleiding
Nadere informatieSpecial. Het volledige onderzoek van SEO Economisch Onderzoek vindt u op www.kinderopvang.nl. Het (economisch) belang van kinderopvang
Special Het volledige onderzoek van SEO Economisch Onderzoek vindt u op www.kinderopvang.nl Het (economisch) belang van kinderopvang 2 Het (economisch) belang van kinderopvang Voorwoord Wat levert kinderopvang
Nadere informatieLaaggeletterdheid, herkennen & doorverwijzen
Laaggeletterdheid, herkennen & doorverwijzen Lydia de Jong, Jorijn Tragter 28 mei 2016 Wie zijn wij? Voorkomen en verminderen van laaggeletterdheid en bevordering van digitale vaardigheid. Actie programma
Nadere informatieZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar
ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd vanaf 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met
Nadere informatiePlatformtaak volgens gemeente
Oplegvel 1. Onderwerp Subsidieaanvraag en cofinanciering Taalakkoord 2. Rol van het samenwerkingsorgaan Holland Rijnland Platformtaak volgens gemeente 3. Regionaal belang Regionale partners en de gemeenten
Nadere informatieDe Bibliotheek Op School. Pilotproject
De Bibliotheek Op School Pilotproject Bibliotheek Hilversum April 2012 Aanbeveling Jacques Vriens (was directeur basisonderwijs, is nu fulltime kinderboekenschrijver) Leeservaring opdoen is een van de
Nadere informatieLezen? Lekker belangrijk!
Lezen? Lekker belangrijk! Veel lezen verbetert het leerproces enorm. Jammer dat veel kinderen niet met plezier een boek pakken. Hoe kunnen we kinderen weer plezier in het lezen geven en waarom is dat zo
Nadere informatieHierbij delen wij u mee dat op donderdag 13 februari het Bondgenootschap Laaggeletterdheid regio Nijmegen is opgericht.
Maatschappelijke Ingekomen stuk D1 (PA 12 maart 2014) Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon 14024 Telefax (024) 323 59 92 E-mail
Nadere informatieSchriftelijke vragen ex artikel 37 Reglement van orde voor de raadsvergaderingen (RvO)
Gemeente Heerhugowaard R Schriftelijke vragen ex artikel 37 Reglement van orde voor de raadsvergaderingen (RvO) Datum indiening 13 september 2016 Volgnummer Registratienummer Bij16-439 Onderwerp laaggeletterdheid
Nadere informatieMeer halen uit lezen. intro. menu. contact. met de Bibliotheek Rotterdam voor het basisonderwijs
Meer halen uit lezen met de Bibliotheek Rotterdam voor het basisonderwijs intro menu contact Intro Goed lezen = goed leren... Wie een kwartier per dag leest, leert in een jaar duizend nieuwe woorden. Hoe
Nadere informatieLEZEN & MEDIAWIJSHEID
Betere prestaties op het gebied van LEZEN & MEDIAWIJSHEID Wat ons bezighoudt Taalachterstanden zijn een zorg voor veel (brede) scholen (Voor)lezen en de opbrengsten voor het kind Samen sterk met (Vrij)lezen
Nadere informatieLES 1 LESMODULE LAAGGELETTERDHEID. Laaggeletterdheid: een probleem
LES 1 LESMODULE LAAGGELETTERDHEID Laaggeletterdheid: een probleem Laaggeletterdheid Lesmodule met 4 delen: Wat is laaggeletterdheid? Hoe herken je laaggeletterdheid? Waar kan je naar verwijzen als je iemand
Nadere informatieLezen, bibliotheek en jongeren
Lezen, bibliotheek en jongeren www.dezb.nl Cijfers uit de Jeugdmonitor Zeeland Kousteensedijk 7 4331 JE Middelburg Postbus 8004 4330 EA Middelburg T 0118 654000 info@dezb.nl Cijfers uit de Jeugdmonitor
Nadere informatieNieuwsbrief 3 Julianaschool 29 09 2014
Deze Nieuwsbrief 3 Julianaschool 29 09 2014 Belangrijke data voor de maand: september/oktober 29 september Directie afwezig 1 oktober Start kinderboekenweek 3 oktober: Meester Henk (gr 6 A) afwezig, juf
Nadere informatieOnderwijs in beeld: Maastricht-heuvelland
Onderwijs in beeld: Maastricht-heuvelland Prestaties en verschillen naar sociale achtergrond bij overgang po-vo Trudie Schils Universiteit Maastricht Doel bijeenkomst Indruk Limburgse onderwijs: Maastricht-heuvelland
Nadere informatieMediaopvoeding - risico s en kansen Gezin, opvoeding, media en ongelijke kansen voor de jeugd
Mediaopvoeding - risico s en kansen Gezin, opvoeding, media en ongelijke kansen voor de jeugd Natascha Notten Wetenschappelijk Congres Mediawijsheid - 24 januari 2018 Email: n.notten@ru.nl https://www.youtube.com/watch?v=rbb5roa1nvq
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33033 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33033 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Berg, Heleen van den Title: From BookStart to BookSmart: about the importance
Nadere informatieToelichting gegevens waarstaatjegemeente.nl bij de thema s:
Toelichting gegevens waarstaatjegemeente.nl bij de thema s: - Jeugd en Jeugdhulpverlening - Onderwijs Oktober 2015 Ctrl/BI C. Hogervorst Het beeld dat bij dit thema naar voren komt past bij een grotere
Nadere informatieHet rendement van taaltrajecten: casus gemeente Amsterdam. Augustus 2015
Het rendement van taaltrajecten: casus gemeente Amsterdam Augustus 2015 Inleiding De Nederlandse samenleving kent nog steeds een aanzienlijk aantal laaggeletterde mensen. Taaltrajecten blijken nodig te
Nadere informatieDrentse Onderwijs monitor
Drentse Onderwijs monitor Feitenbladen Gemeente Assen Kern cijfers uit de periode 2012-2017 Drentse Onderwijsmonitor 2017 Primair onderwijs Onlangs verscheen de 12de editie van de Drentse Onderwijsmonitor.
Nadere informatieLESMATERIAAL BOEKVERSLAG 2.0
LESMATERIAAL BOEKVERSLAG 2.0 EEN BOEKRECENSIE SCHRIJVEN Inhoud Inleiding... 2 Verwerkingsopdracht 1... 3 Verwerkingsopdracht 2... 5 Bijlage 1: Waarom lezen?... 8 Bijlage 2: Boekenkring vragen van Aidan
Nadere informatieINBURGEREN IS MEER DAN INBURGERINGEXAMEN HALEN
INBURGEREN IS MEER DAN INBURGERINGEXAMEN HALEN Welk aanbod is er voor inburgeraars en doorburgeraars? Een greep uit het aanbod Voor niet-inburgeringsplichtigen (autochtoon en allochtoon) Alfabetisering
Nadere informatieSubsidieplafonds Subsidieplafonds 2016
Subsidieplafonds Subsidieplafonds 1 0360_15 Subsidieplafonds V1 Subsidieplafonds 2 Subsidieplafonds Beoogd Maatschappelijk Effect stelling Bedrag Jaarlijkse subsidie Samenredzaamheid 1. Ambitie Bewoners
Nadere informatiePIAAC: Kernvaardigheden voor Werk en Leven Resultaten van de Nederlandse survey Willem Houtkoop
PIAAC: Kernvaardigheden voor Werk en Leven Resultaten van de Nederlandse survey 2012 Willem Houtkoop Opzet Achtergrond bij PIAAC Prestaties van NL internationaal vergeleken Laaggeletterdheid in Nederland
Nadere informatieDrentse Onderwijs monitor
Drentse Onderwijs monitor Feitenbladen Gemeente Emmen Kern cijfers uit de periode 2012-2017 Drentse Onderwijsmonitor 2017 Primair onderwijs Onlangs verscheen de 12de editie van de Drentse Onderwijsmonitor.
Nadere informatieQuickscan taal- en leesonderwijs
Quickscan taal- en leesonderwijs Gegevens school Naam school Adres school Plaats Telefoon e-mail Datum invulling Ingevuld door Functie invuller directie IB-er RT-er taal/leescoördinator leerkracht gr:
Nadere informatieThoni Houtveen. Afscheidscollege 19 april 2018
Thoni Houtveen Afscheidscollege 19 april 2018 1. Doel en resultaten van het leesonderwijs 2. Wat als begrijpend lezen niet leidt tot begrip? 3. De óf-óf discussie 4. Kenmerken van een effectief leesprogramma
Nadere informatieBegrijpend lezen van basisschool naar voortgezet onderwijs
Ronde 5 Hilde Hacquebord Rijksuniversiteit Groningen Contact: H.I.Hacquebord@rug.nl Begrijpend lezen van basisschool naar voortgezet onderwijs 1. Inleiding De onderwijsinspectie stelt in haar verslag van
Nadere informatietieve En Ect Educa traj
Educatieve trajecten Educatieve trajecten In opdracht van gemeentes verzorgt het ROC Kop van Noord- Holland opleidingen voor volwassenen om participatie in de samenleving of op het werk te vergroten: de
Nadere informatieKWALITEITSKAART. Lezen - Bibliotheek op school. Inleiding - Lezen. Bibliotheek op school. Taal- en leesbevordering
ALITEITSKAART Taal- en leesbevordering PO Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits Opbrengstgericht Werken zijn te vinden op www.schoolaanzet.nl. Deze website bevat
Nadere informatieDeel 3. Voorlezen op de basisschool achtergronden en praktische tips voor leerkrachten
Deel 3 KWESTIE VAN LEZEN Voorlezen op de basisschool achtergronden en praktische tips voor leerkrachten Voorlezen in onder- én bovenbouw Voorlezen is de hele basisschool door belangrijk. In de onderbouw
Nadere informatieDeel 2. Praten over boeken op de basisschool achtergronden en praktische tips voor leerkrachten
Deel 2 KWESTIE VAN LEZEN Praten over boeken op de basisschool achtergronden en praktische tips voor leerkrachten Praten over boeken: wat houdt dat in? Tijdens het praten over boeken wordt er naar aanleiding
Nadere informatie