Zrgprtcl Kraamzrg bij de (late) premature en dysmature pasgebrene 1. Intrductie Premature kinderen zijn kinderen die te vreg gebren zijn. Dysmature kinderen zijn kinderen, die lichter zijn dan p grnd van de duur van de zwangerschap verwacht mag wrden. Prematuren hebben een tijd in het ziekenhuis verbleven, bij dysmature kinderen kan dit k het geval zijn. Na thuiskmst krijgen zij (uitgestelde) kraamzrg, waarbij specifieke en extra aandacht ndig is vr de ntwikkeling van het kind en vr het gezin. 2. Del & resultaat Dit zrgprtcl geeft de kraamverzrgende handvatten vr een ptimale verzrging van de premature, de late premature en dysmature pasgebrene. 3. Delgrep/tepassingsgebied Kraamgezin met een (late) premature f dysmature pasgebrene. 4. Verantwrdelijkheden De kraamverzrgende is verantwrdelijk vr de cntrles en bservaties van pasgebrene, waarbij zij extra aandacht heeft vr de mgelijke risic s die een premature/dysmature pasgebrene kan lpen. Ok besteedt zij extra aandacht aan de kraamvruw en het gezin, die dr de kmst van een prematuur f dysmatuur een mgelijke meilijke start hebben gehad. 5. Bendigdheden Kraamzrgdssier 6. Werkwijze Taken van en aandachtspunten vr kraamverzrgende 1. Cntrle temperatuur Een nrmale temperatuur van een pasgebrene is tussen de 36.5 en 37.5 C. Vr een pasgebrene kst het veel inspanning m de lichaamstemperatuur rnd de 37 C te huden, want hij heeft in vergelijking met een vlwassene een zeer grt huidppervlak waar warmteafgifte plaatsvindt. Aandachtspunten: Zrg vr een cnstante temperatuur, tussen de 36.7 en 37.5 C; Stimuleer huid-p-huidcntact; Kraamzrg bij (rand-) premature en dysmature pasgebrene Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: 01-02-2018 Versie: 1.0 Pagina 1 van 10
Zrgprtcl Zrg vr vldende warmte in bed dr 1 à 2 kruiken, extra mltn; Vrkm afkeling, k hierp letten bij het baden; Geef een mutsje en 1 laagje meer kleding dan de uders zelf dragen (extra mslagdek); Temperatuur eventueel extra. 2. Signalering en Infectiepreventie Iedere pasgebrene is gevelig vr infecties. Het is een van de grtste risic s die pasgebrenen bedreigen. Het feit dat kinderen z vatbaar zijn, heeft waarschijnlijk met het ng niet pgebuwde immuniteitssysteem tegen de meeste bacteriën te maken. Risicvl: langdurig gebrken vliezen infectie bij de meder ten tijde van de bevalling langdurige baring vermatig inwendig nderzek tijdens de bevalling prematuriteit dysmaturiteit Bij pasgebrenen met een infectie stijgt de temperatuur niet altijd. Sms is er zelfs sprake van een ndertemperatuur. Vaker merk je temperatuurschmmelingen. Bij een infectie reageert het kind bvendien minder ged p prikkels uit de mgeving en het gaat slechter drinken. Zijn kleur kan veranderen van rzerd naar bleek. Het kan suf wrden, sntterig zijn f veel spugen. Tref hygiënische maatregelen m kans p infecties verminderen. Observeer de navelstrengstmp van de pasgebrene ged p infectieverschijnselen evenals p evt. bledverlies. 3. Veding Brstveding Het is ged mgelijk m aan pre- en dysmature pasgebrenen brstveding te geven. De samenstelling van de medermelk is afgestemd p de leeftijd van de baby. Vral de eerste maand na de bevalling blijft pre-terme melk wat betreft de samenstelling p clstrum lijken. Clstrum is een srt supermelk met extra afweerstffen, meer mineralen, eiwitten en vitamines. De melk van een meder van een te vreggebren baby is helemaal afgestemd p een maagdarmkanaal dat eigenlijk ng niet helemaal rijp is m vedsel te verteren. Een ander element van brstveding is dat de peride van de brstveding vr vruwen en baby s een kans is m een gede hechting te bewerkstelligen. Klven m de brstveding in stand te huden is zeer aan te raden. Het p gang brengen van brstveding Begin z snel mgelijk na de bevalling met klven; Laat de meder met klven beginnen als zij eraan te is; dubbel klven is heel effectief; Kraamzrg bij (rand-) premature en dysmature pasgebrene Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: 01-02-2018 Versie: 1.0 Pagina 2 van 10
Zrgprtcl Laat de meder na het veden klven m de brsten ged leeg te maken en m de aanmaak van melk te stimuleren. Kunstveding Een baby die uit het ziekenhuis wrdt ntslagen krijgt een vedingsschema mee. Daarp staat he vaak en heveel veding de baby krijgt. Het kan zijn dat de baby eenmaal thuisgekmen minder drinkt dr de verandering. Smmige pasgebrenen vallen terug van 8 naar 7 vedingen. In dat geval met de ttale heveelheid verdeeld wrden ver het aantal vedingen. Vr de uders is het vaak wennen dat hun pasgebrene niet elke fles helemaal leegdrinkt. En dat dat k niet altijd heft, er mag af en te wel wat verblijven. Ze zijn gewend dat alles precies werd bijgehuden en nu willen ze dat hun kind niets tekrtkmt. Om erp te vertruwen dat hun kind niets tekrtkmt is vr de uders meilijk. Ondersteun de uders hierin, geef aan dat deze bezrgdheid begrijpelijk is. De uders meten leren zien f hun pasgebrene geneg heeft gehad dr p het gedrag van hun kind te letten. Is de pasgebrene tevreden, heeft de pasgebrene vldende natte luiers, greit hij geneg? Als alle antwrden psitief zijn, dan is er geen reden tt ngerustheid; De heveelheid veding en het aantal vedingen wrdt afgesprken dr de kinderarts; Een gevaar van flesveding is het snel verslikken, een pasgebrene met dus een gede zuig-slik-ademreflex bezitten (een 1-2-3 speen reguleert de snelheid van het drinken); Pauzeer eventueel tijdens het veden, prematuren kunnen tijdens het veden meer rustpauzes ndig hebben; Een pasgebrene mag er ngeveer 20-25 minuten ver den m de fles leeg te drinken; Ved niet langer dan 30 minuten, want anders is de tijd tussen de vedingen te krt en vr de pasgebrene te krt m ged uit te rusten vr de vlgende fles; Dring nit een flesveding p als een premature/dysmature zuigeling aangeeft me te zijn; Let bij het aanbieden van de fles k p de hapreflex; Als het kind vergeet te ademen tijdens het veden en verandert van kleur, wat blauw wrdt, blaas het kind dan zachtjes in het gezicht; Laat de uder in een rustige mgeving het kind veden, liefst znder bezek, zdat de uder het kind ged kan bserveren tijdens de veding; Spugen na de veding kan vrkmen; het kind drinkt bijvrbeeld gulzig f slikt veel lucht in. Als het kind spuugt, leg het p de zij f p de buik met het hfd iets lager dan de rmp, zdat het zich niet kan verslikken en daardr kan aspireren; de veding kmt dan in de lngen. Laat het kind even rusten vrdat je met veden verder gaat; Te vreg gebren kinderen hebben meer zuigbehefte dan een à terme gebren kind. 4. Wegen Kraamzrg bij (rand-) premature en dysmature pasgebrene Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: 01-02-2018 Versie: 1.0 Pagina 3 van 10
Zrgprtcl Weeg de premature/dysmature pasgebrene dagelijks (p advies van de kinderarts); Het bjectief bijhuden van het gewicht is van grt belang. De baby met ngeveer 100-150 gram per week greien. 5. Regelmaat en rusten De te vreggebren pasgebrene slaapt ng heel veel en is alleen wakker m te drinken. Maar niet alle pasgebrenen hebben hetzelfde slaappatrn. De pasgebrene met de kans krijgen in zijn eigen ritme te kmen. Dit kan enige weken duren en vergt ngal wat geduld en energie van zijn verzrgers. Rming-in is van belang! 6. Grei en ntwikkeling De prematuur Bij te vreggebren baby s wrdt bij het berdelen van de grei en ntwikkeling rekening gehuden met de verwachte gebrtedatum. Een kind dat bijvrbeeld 20 weken ud is en 12 weken te vreg is gebren, wrdt bekeken alsf het 8 weken is. Dit wrdt gedaan m de ntwikkeling en de grei van premature baby s te kunnen vergelijken met die van p tijd gebren baby s. De dysmatuur Bij dysmaturen is tijdens de zwangerschap greivertraging van het kind pgetreden. De schedelmtrek is vaak nrmaal maar de pasgebrene is wel heel mager. Meestal vertnen ze een snelle inhaalgrei, zdra ze vldende vedingstffen krijgen. 7. Overstrekken Overstrekken is als een kind zijn/haar rug verdreven hl trekt waardr schuders en hfd naar achteren wrden getrkken. Dit verstrekken zien we regelmatig terug bij premature en dysmature pasgebrenen. De tijd dat zij ng gebgen in de baarmeder hadden meten zitten, hebben deze kinderen veelal liggend drgebracht in de cuveuse. Zij zijn ng niet in staat m hun lijfje te buigen, dit dr nvldende spiermassa. De strekspieren zijn sterker ntwikkeld dan de buigspieren in vergelijking tt à terme gebrenen. Let bij de verzrging erp dat het kind regelmatig een blle rug heeft, zdat er ntspanning ptreedt; Leg het aankleedkussen dwars neer, zdat het kind iets in een kuil ligt en dus autmatisch een blle rug. Bij het ptillen kun je het kind eerst naar de zij draaien dr hem f haar via de heupen van je af te draaien. Daarna breng je 1 hand tussen de benen en 1 hand nder de schuder, schuif beide handen iets naar elkaar te. Je kunt het kind k eerst naar de buik draaien alvrens je hem f haar ptilt. Van belang is m het kind ged tegen je aan te huden en z ndig iets verder ver de schuder te laten hangen. Dragen in een draagdek heeft bij deze kinderen de vrkeur bven het dragen in een draagzak i.v.m. de stand van de rug. Kraamzrg bij (rand-) premature en dysmature pasgebrene Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: 01-02-2018 Versie: 1.0 Pagina 4 van 10
Zrgprtcl 8. Sciale ntwikkeling Prbeer geen cntact te frceren, richt je p het temp dat het kind zelf aangeeft. Een te vreggebren baby is in de cuveuseperide vaak ng niet te aan cntact. Geen energie en/f het zenuwstelsel is ng niet rijp. Vertel uders van prematuur gebren baby s dat zij geduld, rust, aandacht en creativiteit ndig hebben. Adviseer uders te laten kijken naar wat het kindje wel kan, waar het ged in is. Znder de vergelijking met een ander kind te maken. Juist vr de uders van een cuveusekind kan het meilijk zijn m direct van het kindje te huden (schuldgevelens ver de keizersnede, gevel slecht gezrgd te hebben vr de baby, angst te verliezen). 9. Hechting Creëer mstandigheden m de eerste kennismaking en de verkenning van de pasgebrene en zijn uders z ngestrd mgelijk te laten plaatsvinden. Dat betekent dat uders hun kind zelf zuden meten aannemen en aanraken zals zij dat p dat mment wensen. Als het gezien de situatie kan, zu het eerste cntact van het kind met de uders ngestrd meten kunnen verlpen, en niet verstrd meten wrden. Prematuur gebren baby s zijn lichamelijk en emtineel enrm kwetsbaar en hebben de uders hard ndig. Prematuur gebren baby s behren tt de zgenaamde risickinderen. Wanneer een kindje te vreggebren wrdt, lpt alles anders dan de uders zich hadden vrgesteld. De zwangerschap is niet vltid, de gebrte verlpt vaak met angstgevelens en k de tijd na de gebrte is spannend. Uit nderzek blijkt k dat pre- en f dysmature kinderen extra kwetsbaar zijn wat betreft het tt stand kmen van een gede hechting. Bij thuiskmst huilen ze vaak veel, ze zijn extra prikkelbaar en gevelig vr nieuwe indrukken en vertnen daardr een nrustig gedrag. Het zu z kunnen zijn dat dit kan leiden tt een negatieve spiraal in de cmmunicatie ver en weer tussen meder en kind. Ouders blijken hun premature kinderen minder aan te raken, ze praten minder met het kind en hebben minder gcntact. De eerste tijd nemen uders wel vele initiatieven in de mgang met het kind, echter znder ged aan te sluiten bij het gedrag van het kind. Thuisgekmen is het van belang dat uders ged naar hun kind kijken m te zien wanneer het kind aan cntact te is en wanneer het kind beter met rust gelaten kan wrden. Omdat te vreggebren baby s in de eerste maanden vaak ng z schrikachtig en nrustig zijn, is het verstandig m ze niet te veel te prikkelen. Aan de andere kant is het wel ged m ze te stimuleren dr tegen ze te praten f met ze te spelen en veel huid-p-huidcntact te realiseren. Dr de andere start dan bij a terme gebrenen zal dit hechtingsprces meer tijd in beslag nemen. Het is ged m uders daarvan bewust te maken en hen de tijd hiervr te laten nemen. Ouders kunnen het best cntact maken als het kind: Kraamzrg bij (rand-) premature en dysmature pasgebrene Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: 01-02-2018 Versie: 1.0 Pagina 5 van 10
Zrgprtcl ntspannen is; de armen en benen gebgen heeft; rustig en alert is; (krtdurend) gcntact maakt; glimlacht, mndbewegingen maakt f een OOH -gezicht trekt; de hand naar de mnd breng; een gede kleur heeft, dus een beetje rze is en niet heel bleek, rd f grauw. 10. Emtinele begeleiding Als uders met hun à terme gebrene thuiskmen, zie je vaak een grte bezrgdheid bij de uders f alles wel ged gaat met hun kindje. Meestal kun je uders dan dr een eenvudige uitleg het vertruwen geven dat het prima gaat. Alles is nieuw vr hen, en juw verhaal is heel belangrijk. Bij uders van een premature f dysmature baby is deze bezrgdheid vaak ng grter. Zij hebben bij thuiskmst al een heel traject van angst en zrgen achter de rug. Nu mag hun kindje mee naar huis. Natuurlijk heel fijn, maar k heel spannend. Er zijn geen verpleegkundigen meer die hun kindje 24 uur per dag in de gaten huden, geen mnitren meer die de ademhaling registreren etc. Ouders zijn thuis vaak vr het eerst dag en nacht samen met hun kindje en velen zich hier heel verantwrdelijk vr. De uders meten vertruwen in hun kindje leren krijgen. Maar k in hun zelf. En daarvr zullen zij veel en ged naar hun kindje meten kijken en luisteren. De tijd is aangebrken dat zij hun kindje echt gaan leren kennen. 11. Brertjes en zusjes Brertjes en zusjes van à terme gebrenen maken een grte verandering dr. Vr de brertjes en zusjes van premature en dysmature pasgebrenen is dit vaak ng heftiger. Vaak zijn zij de laatste peride, sms vr een langere duur, pgevangen dr anderen dan hun eigen uder. Als het babybrertje f -zusje dan eindelijk naar huis mag, zijn de zrgen rndm dit kindje uit het gezin vaak ng niet zmaar verdwenen. Dr de veranderde situatie, waarbij vaak veel tijd en aandacht naar de pasgebrene gaat, zie je regelmatig dat brertjes en/f zusjes ander gedrag gaan vertnen. Zals.a. pstandig zijn f het terug vallen in ude gedragingen t.a.v. bijvrbeeld zindelijkheid. Prbeer waar mgelijk en dr het kind gewenst, het udere brertje en/f zusje bij de verzrging van de baby te betrekken. Je kunt uders adviseren m ieder kind bewust een stukje eigen tijd en aandacht te geven. Bijvrbeeld in de vrm van een spelletje.i.d. Maak de uder bewust van de grte verandering en het evt. bijbehrende gedrag, die de gebrte van het kleine brertje f zusje vr de udere kinderen met zich mee heeft gebracht. Als ndersteuning zijn er zijn verschillende beken ver dit nderwerp, m samen met het udere kind te lezen. Kraamzrg bij (rand-) premature en dysmature pasgebrene Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: 01-02-2018 Versie: 1.0 Pagina 6 van 10
Zrgprtcl 7. Verslaglegging Kraamzrgdssier 8. Bijlagen en/f referenties Zrgprtcl Kunstveding (KCKZ, 2017) Handbek Brstveding (KCKZ, 2017) Bijlage 1 Definitie premature en dysmature pasgebrene Kraamzrg bij (rand-) premature en dysmature pasgebrene Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: 01-02-2018 Versie: 1.0 Pagina 7 van 10
Zrgprtcl Bijlage 1 Definitie premature en dysmature pasgebrene 1. De prematuur Premature kinderen zijn kinderen die te vreg gebren zijn. Als de baby gebren wrdt na een zwangerschap krter dan 37 weken, spreekt men vlgens de definitie van de WHO van een vreggebrte. Het gebrtegewicht van prematuren kan variëren van ngeveer 600 tt 3500 gram, dit is mede afhankelijk van de duur van de zwangerschap. 1.1 Uiterlijke kenmerken van de prematuur Nrmaal gewicht vr de duur van de zwangerschap Lengte in vereenstemming met de duur van de zwangerschap Naar verhuding een grt hfd Lage spierspanning, gestrekte huding Minder krachtig huilen en afwezigheid f nrijpheid zuigreflex Geen subcutaan (nderhuids) vet Dunne, rde huid, waardr vcht en warmteverlies via de huid teneemt Zichtbare bledvaten Dnzig haar p rug en schuders (lanugbeharing) Niet ingedaalde testis bij een jngetje Opgezette labia bij een meisje Minder beweeglijk dan vldragen kind Gladde vetzlen Geen kraakbeen in ren en neus 1.2 Factren die een rl spelen bij vreggebrte 1. Mederlijke factren slechte sci-ecnmische mstandigheden stress; alchl- en drugsgebruik slecht functinerende baarmeder zwangerschapsvergiftiging infecties ernstige ziekte van de meder 2. Kindfactren aangebren afwijkingen meerlingenzwangerschap 3. Factren vanuit de baarmeder en de placenta veel vruchtwater ntsteking van de vruchtvliezen lslating van de placenta vrliggende placenta Kraamzrg bij (rand-) premature en dysmature pasgebrene Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: 01-02-2018 Versie: 1.0 Pagina 8 van 10
Zrgprtcl vregtijdig gebrken vliezen 4. Onbekende factren 1.3 De late prematuur Late prematuren nemen we kinderen, die gebren wrden na een zwangerschapsduur van 36 weken. Afhankelijk van hun cnditie en gewicht mgen deze pasgebrenen thuis verzrgd wrden. Er zijn late premature pasgebrenen die pgenmen wrden in het ziekenhuis. Prblemen die zich vr kunnen den zijn: lage en wisselende glucsewaarden hyperbilirubinemie vedingsprblemen meite m p temperatuur te blijven 2. De dysmatuur Kinderen, die lichter zijn dan p grnd van de zwangerschap verwacht mag wrden, wrden met dysmatuur ( small fr gestatinal age - SGA) aangeduid. De lengte van de pasgebrene is cnfrm de zwangerschapsduur. 2.1 Uiterlijke kenmerken van een dysmatuur licht gewicht vr de duur van de zwangerschap lengtegrei praktisch nrmaal ntbreken van huidsmeer (vernix casesa) gerimpeld weinig nderhuids vet drge, schilferige, rimpelige ruwe sms gebarsten huid bleke huid alert en hngerig hard huilen zeer beweeglijk vaak weinig en gecncentreerde urine verkleining van de spieren Kraamzrg bij (rand-) premature en dysmature pasgebrene Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: 01-02-2018 Versie: 1.0 Pagina 9 van 10
Zrgprtcl 2.2 Factren die een rl spelen bij dysmaturiteit chrmsmale afwijkingen aangebren afwijkingen slecht functineren van placenta f baarmeder infecties genetische factren meerling zwangerschappen rken, drugs-, medicijn- en alchlgebruik Kraamzrg bij (rand-) premature en dysmature pasgebrene Dcumenteigenaar: KCKZ Evaluatie d.d.: 01-02-2018 Versie: 1.0 Pagina 10 van 10