RAPPORT VAN BEVINDINGEN Onderzoek naar de kwaliteitsverbetering bij de basisschool de Zevensprong Plaats : Maasdijk BRIN-nummer : 19AT Onderzoeksnummer : 122932 Datum schoolbezoek : 23 mei 2011 Rapport vastgesteld te Zoetermeer op : 14 september 2011
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 23 mei 2011 een onderzoek naar de kwaliteitsverbetering uitgevoerd op basisschool De Zevensprong naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd op 8 februari 2010 stelde de inspectie tekortkomingen vast in de opbrengsten en het onderwijsleerproces op De Zevensprong. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 15 juni 2010. De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. Om na te gaan of de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven en de kwaliteit van het onderwijs weer voldoende is, heeft de inspectie nu een afsluitend onderzoek naar de kwaliteitsverbetering uitgevoerd. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke voorschriften. Toezichthistorie Naar aanleiding van de conclusies uit het onderzoek in 2010 heeft het bevoegd gezag een plan van aanpak bij de inspectie ingediend. In dit plan had het bestuur verbeteracties beschreven om tot verbetering van de kwaliteit van het onderwijs op De Zevensprong te komen. Dit verbeterplan diende als basis voor een gesprek met het bevoegd gezag. Uit dit gesprek vloeiden afspraken voort die door de inspectie zijn vastgelegd in het toezichtplan. Op 18 november 2010 heeft een voortgangsgesprek plaatsgevonden tussen de inspectie en de directie van De Zevensprong. Uit dit gesprek bleek dat de school inmiddels op de goede weg was, maar dat er bij een aantal zaken (klassenmanagement, ontwikkelingsperspectieven) nog flink 'doorgepakt' moest worden. De reeds bereikte verbetering van de leerresultaten boden indertijd voldoende vertrouwen voor de toekomst. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten te weten het plan van aanpak Zevensprong vanaf maart 2010, het Jaarplan 2010-2011, plan van aanpak op De Zevensprong, oktober 2010 en het document 'Ons doel met betrekking tot de zorg'. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1/2, 2/3, 4, 5/6 en 7/8. pagina 5 van 13
Gesprekken met de directie en de intern begeleider over de kwaliteit van de indicatoren. Een gesprek met leraren. Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag, na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: opbrengsten, onderwijsleerproces, zorg en begeleiding en de kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2009 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2009. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2009 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Daarnaast heeft de inspectie enkele controles uitgevoerd op bepaalde standaard gecontroleerde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2 * De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van acht jaar. 5 Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. pagina 7 van 13
Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Kwaliteitsaspect 4 Schoolklimaat 4.7 Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. pagina 8 van 13
Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. Naleving wet- en regelgeving NT1a De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO) NT3a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4a Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). NT4b Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De kwaliteit van basisschool De Zevensprong is weer voldoende en de school heeft van de inspectie een basisarrangement gekregen. De inspectie complimenteert directie en team met dit resultaat. De school is naar aanleiding van de uitkomsten van het kwaliteitsonderzoek in februari 2010 hard aan de slag gegaan met het verbeteren van haar onderwijs aan de hand van een gedegen plan van aanpak. In dit plan stonden de verhoging van de opbrengsten, de verbetering van het taal-aanbod en het handelingsgericht werken centraal. De school heeft op al deze onderdelen winst geboekt, al is er op sommige vlakken nog aanscherping mogelijk. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting Opbrengsten De eindopbrengsten op De Zevensprong zijn net als de voorafgaande jaren ook in 2011 weer van voldoende niveau. Ook de tussentijdse opbrengsten heeft de inspectie nu weer met een voldoende kunnen beoordelen, omdat de resultaten voor begrijpend lezen in groep 6 en de resultaten voor rekenen en wiskunde in groep 4 en 6 een voldoende beeld laten zien. De resultaten voor technisch lezen in de groepen 3 en 4 zijn nog steeds onvoldoende, maar vertonen een stijgende lijn. Volgens de intern begeleider is dit te danken aan de invoering van een nieuwe methode die beter aansluit bij de onderwijsbehoefte van de leerlingen; zij verwacht dat deze positieve lijn zich zal doorzetten. pagina 9 van 13
Aanbod Het leerstofaanbod op De Zevensprong is grotendeels op orde. Naar aanleiding van de conclusies van de inspectie in 2010 heeft de school nieuwe methoden aangeschaft voor technisch en begrijpend lezen en er is een woordenschatlijn ingevoerd. De doorgaande lijn van groep 1/2 naar groep 3 blijft echter een punt van aandacht: nog steeds is onvoldoende zichtbaar of er een beredeneerd aanbod is met tussen- en einddoelen (indicator 2.3). De school is wel bezig met het definiëren van de leerdoelen en een daarbij passend dekkend aanbod voor de kleutergroepen. In de gesprekken met team en directie werd duidelijk dat het van belang is om dat wat een leerling moet kunnen en kennen voor hij naar groep 3 gaat, te concretiseren. Didactisch handelen en afstemming De inspectie heeft wederom kunnen constateren dat de leerkrachten over voldoende didactische vaardigheden beschikken, duidelijke uitleg geven en de leerlingen betrokken houden bij de onderwijsactiviteiten. Tijdens de lesobservaties bleek dat de school had gewerkt aan het inzetten van effectieve instructie en klassenmanagement. Van daadwerkelijke afstemming op de verschillen in ontwikkeling tussen leerlingen heeft de inspectie echter nog te weinig (goede) voorbeelden gezien. Dit geldt voor het aanbod, de instructie, de verwerking en de onderwijstijd (indicatoren 6.1-6.4). In de meeste gevallen deden alle leerlingen met alles mee, in een enkel geval mochten sommigen iets van de lesstof 'overslaan'. In haar vorige verslag heeft de inspectie het verband aangegeven tussen de onvoldoende afstemming en de teleurstellende (tussen)resultaten. Zij benadrukt nogmaals dat een verdere aanscherping van planmatige differentiatie noodzakelijk is zodat de school beter in staat is het beste uit ieder kind te halen. Wellicht kan (een verdere uitwerking van) het analyseren aan de hand van de vaardigheidsscores die de toetsen opleveren, hierbij helpen. De leerkrachten gaven in het gesprek aan dat ze hier net mee begonnen zijn, maar dat ze vooral achteraf kijken of een leerling voldoende gegroeid is (volgend). Nu is het zaak om vooraf ook doelen te stellen op basis van de te verwachte vaardigheidsgroei en daar het aanbod op af te stemmen (sturend). Zorg en begeleiding Op het gebied van de zorg blijft een aantal punten nog voor verbetering vatbaar. De leervorderingen van de leerlingen worden netjes bijgehouden en in de groepsmappen heeft de inspectie ook foutenregistraties aangetroffen. De analyse op basis van die gegevens gebeurt wel hier en daar, maar in de meeste gevallen blijft een diepgaande analyse echter achterwege. Zo heeft de inspectie geconstateerd dat veel leerlingen op de methodegebonden toetsen én de nietmethodetoetsen enorm 'afzakken' zonder dat daar consequenties aan worden verbonden (indicator 7.2). In het algemeen signaleert de school tijdig welke leerlingen extra zorg nodig hebben. Ook hier is de analyse (wat heeft welke leerling nu precies nodig) echter niet diepgaand genoeg (indicator 8.2). Voorts wordt de 'diagnose' en de voorgeschiedenis van een leerling (hoe komt het dat een leerling op een bepaald niveau zit) niet altijd bij de analyse betrokken. De inspectie merkte hierboven al op dat er bij de analyse van de leervorderingen winst behaald kan worden als de school uitgaat van de vaardigheidsscores die de toetsen opleveren. Het leerrendement van iedere leerling en elke groep wordt hiermee meer inzichtelijk. Als blijkt dat een leerling of een groep leerlingen extra zorg nodig heeft, wordt een handelingsplan opgesteld. De kwaliteit van de plannen verschilt nogal, maar in het algemeen zijn de doelen concreet beschreven en worden ze met regelmaat geëvalueerd. Op een enkel geval na is het echter niet duidelijk wanneer de extra zorg is ingepland. Hierdoor is niet zichtbaar waar een leerling zich in het handelingstraject bevindt en of de ingezette aanpak de juiste is (indicator 8.3). pagina 10 van 13
Het werken met ontwikkelingsperspectieven voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften is op de Zevensprong nog in ontwikkeling. Tijdens het voortgangsgesprek dat de inspectie eind 2010 met de school voerde, bleek dat het formuleren van ontwikkelingsperspectieven nog in de kinderschoenen stond. Inmiddels is de school daarmee op de goede weg, maar van een uitontwikkeld en reeds 'werkend' ontwikkelingsperspectief is vooralsnog geen sprake. Omdat op het moment van onderzoek geen leerlingen in groep 8 in aanmerking kwamen voor een ontwikkelingsperspectief, heeft de inspectie de desbetreffende (opbrengst)indicator niet in haar onderzoek opgenomen. Kwaliteitszorg Op het gebied van de kwaliteitszorg heeft de school zich ten opzichte van het onderzoek in 2010 op twee punten verbeterd. Hiermee is de kwaliteitszorg op één indicator na als voldoende beoordeeld. De school heeft haar kennis van de leerlingenpopulatie beschreven en de daarbij passende onderwijsbehoefte en tijdsinvestering inzichtelijk gemaakt. Ook heeft zij de daaruit voortkomende consequenties vastgelegd in een plan van aanpak, waarin mede op grond van zelf-evaluaties, verbeteractiviteiten zijn uitgewerkt. Dit plan van aanpak wordt met regelmaat geëvalueerd. Eén aspect van de kwaliteitszorg verdient nog aandacht: de borging van de kwaliteit van het onderwijsleerproces (indicator 9.5). De inspectie heeft in alle groepsmappen een 'Afsprakenboek' aangetroffen waarin huishoudelijke en onderwijskundige afspraken zijn vastgelegd. Deze 'papieren' borging is op orde. Bij de 'fysieke' borging is echter meer initiatief wenselijk: bij het daadwerkelijk bewaken of eenieder zich aan de afspraken houdt, is een belangrijke rol weggelegd voor de directie en de intern begeleider. pagina 11 van 13
3 Toezichtarrangement Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan basisschool De Zevensprong het basisarrangement toe. De kwaliteit van het onderwijs is weer voldoende. Dit betekent dat de school niet langer onder intensief toezicht valt. De Zevensprong is na een 'stuurloze' periode van directiewisselingen weer in een rustiger vaarwater terechtgekomen. Directie en team hebben samen met de schoolbegeleidingsdienst hard gewerkt om het tij te doen keren en dit heeft resultaat opgeleverd. De tussenopbrengsten zijn weer voldoende, ook al blijft het technisch lezen een punt van aandacht. Van de vier normindicatoren die de inspectie twee jaar geleden als onvoldoende had beoordeeld, zijn er drie 'weggewerkt'. De ingezette lijn van meer doel- en opbrengstgericht denken/werken en de stijgende lijn in de tussenopbrengsten bieden voldoende vertrouwen voor de toekomst. Naleving De inspectie concludeert tevens dat er geen tekortkomingen zijn in de naleving van de wettelijke voorschriften die zijn gecontroleerd. pagina 13 van 13