administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer afdeling Algemeen Milieu- en Natuurbeleid, cel Mer Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert II-laan 20, bus 8 1000 BRUSSEL tel: 02/553.80.79 fax: 02/553.80.75 Ontheffing tot het opstellen van een MER. Ontheffingsbeslissing Project: Kruispunt N44 Knokkebaan - Brouwerijstraat te Aalter Initiatiefnemer: Administratie Wegen en Verkeer Afdeling AWV-Oost-Vlaanderen Bollebergen 2B, bus 12 9052 ZWIJNAARDE 16 december 2005 OHPR0039
1 Projectbeschrijving en mer-procedure De ontheffingsaanvraag werd opgesteld met het oog op de heraanleg en de herinrichting van het kruispunt op de N44 met de Brouwerijstraat te Aalter. Het project voorziet in het ondergronds brengen van de N44 door de aanleg van een 2x2 tunnel, de aanleg van invoegen uitvoegstroken, de aanleg van een gelijkvloerse rotonde, de aanleg van een losliggend dubbelrichtingsfietspad, de afbraak en de heropbouw van nieuwe geluidsschermen t.h.v. een school en de ontsluiting van een tankstation. De omvorming van het kruispunt kadert in het programma voor het wegwerken van gevaarlijke punten in Vlaanderen. Het ontheffingdossier is opgesteld in toepassing van artikel 4.3.3 3 1 van het Decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid en het Besluit van de Vlaamse Regering van 10 december 2004 houdende vaststelling van de categorieën van projecten onderworpen aan milieueffectrapportage. Het project is onderworpen aan de mer-plicht volgens de categorie 13 m.n. Wijziging of uitbreiding van projecten van bijlage I of II, waarin het een wijziging betreft van een project dat thuishoort onder de rubriek 10 e in de bijlage II van het besluit m.n. Aanleg van wegen met 4 of meer rijstroken over een lengte van 1 km tot 10 km. Het project omvat 4 rijstroken en heeft een totale lengte van ongeveer 1,2km. De ontheffingsaanvraag is door de Cel Mer van de afdeling Algemeen Milieu- en Natuurbeleid ontvangen op 19 oktober 2005. Op vraag van de Cel Mer werd, gezien de aard en de ligging van het project, advies verleend door de afdelingen Natuur (29 november) en Water (21 november) van AMINAL. Zij adviseren de ontheffing gunstig. Ook de cel Geluid (30 november) en de cel Lucht (9 december) van de afdeling Algemeen Milieu- en Natuurbeleid van AMINAL verleenden een advies. Hun adviezen zijn eerder genuanceerd bij gebrek aan voldoende gemotiveerde informatie in de nota, al was dat van de lucht toch eerder positief. Verder werd er ook een advies gegeven door de Mobiliteitscel van het departement LIN (15 december). Zij hadden vooral nog technische vragen die toegespitst zijn op de veiligheidsaspecten naar de zwakke weggebruiker. De antwoorden op die vragen (zie bijlage bij dit verslag) kunnen ook niet door m.e.r.-deskundigen worden gegeven. Ze kunnen waarschijnlijk worden opgelost binnen een vergunningsprocedure. De gemaakte opmerkingen in deze adviezen zijn verwerkt verder in dit verslag. 2 Beschrijving ontheffingsaanvraag De nota welke deel uitmaakt van het verzoek voor ontheffing van het opstellen van een MER werd in opdracht van de initiatiefnemer opgesteld door erkende m.e.r.-deskundigen. De ontheffingsaanvraag is naar presentatie een verzorgd document geworden en bevat cartografische informatie. Het project werd duidelijk gesitueerd zowel op de geldende ruimtelijke uitvoeringsplannen als op een topografische kaart. Het project werd voldoende duidelijk omschreven. De doelstellingen, de verantwoording, de juridische en beleidsmatige randvoorwaarden werden besproken. Toch is de inhoud van de paragraaf m.b.t. de toetsing aan het MER-decreet ( 1.2 op p.1) juridisch niet helemaal correct. Bijlage II van het decreet vermeldt nl. niet de categorieën van projecten die voor een ontheffing in aanmerking kunnen komen maar bevat de toetsingscriteria om significante effecten af te bakenen. De bedoelde bijlage II is opgenomen Cel Milieueffectrapportage ontheffingsdossier OHPR0039 2/6
in het Besluit van de Vlaamse regering van 10 december 2004 (B.S. 17/02/2005). Ook het voorwoord (p.i) bevat deze onjuistheid. Ook de categorisering van de wegen ( 2.3.1) is niet helemaal correct: aangezien de N44 een Primaire weg I is wordt deze geselecteerd in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen en niet in het provinciaal of gemeentelijk ruimtelijk structuurplan, zoals verkeerdelijk in de tekst staat. Tevens wordt er in 2.3.3 m.b.t. de streefbeeldstudie N44 gesteld dat de streefbeeldstudie geen hypotheek zal leggen op het voorgestelde project. Het lijkt er echter eerder op dat dit kruispunt wel een hypotheek zal leggen op de inhoud van streefbeeld. Er worden ook geen (uitvoerings-)alternatieven besproken, zoals bijvoorbeeld: 1. Het alternatief van verkeerslichten (kortere loopafstanden en betere sturingsmogelijkheden) in de nieuwe verkeerssituatie zonder gelijkvloers doorgaand verkeer. 2. Het alternatief waarbij op die plaats er geen aantakking voorzien wordt op het gemeentelijke wegennet en enkel een tunnel met daarboven een doorgaande verbinding van de Brouwerijstraat. De huidige toestand van het terrein is voor de meeste disciplines (mobiliteit, bodem, grondwater, sociaal-organisatorische aspecten, fauna en flora, lucht) op een voldoende wijze beschreven. Toch was het wenselijk geweest om m.b.t. de discipline geluid de meetresultaten, waarvan sprake op p.32, grondiger te beschrijven omdat er in de huidige toestand overschrijdingen van de richtwaarden uit de ontwerprichtlijn (het gebruikte toetsingskader) zijn vastgesteld. In functie van de effectbespreking was dit nuttig geweest (zie verder). Ook bij de gepresenteerde bodemkaart ontbreekt een duidelijke legende. Het ontheffingsverzoek geeft voor de meeste relevante disciplines (zie hierboven) een voldoende duidelijke bespreking van de (afwezigheid van) mogelijke significante effecten zowel tijdens de aanlegfase en als in de gebruiksfase van de nieuwe infrastructuur. Dit gebeurt op een voldoende wijze met uitzondering van de aspecten m.b.t. geluid. Zo is het niet duidelijk of de opstellers van deze nota in hun geluidsstudie rekening hebben gehouden met de veel hogere snelheden waarmee het doorgaand verkeer zich door de nieuwe infrastructuur zal begeven. Op dit ogenblik wordt de snelheid op de N44 (Knokkeweg) ingeschat op 90 km/u, op de zijwegen (Lindestraat en Brouwerijstraat) 50 km/u (p.24). Aangezien het kruispunt bediend wordt door verkeerslichten is de gemiddelde snelheid er actueel veel lager dan 90 km/u. In de nieuwe situatie (cfr. tekst gemeentelijk mobiliteitsplan) wordt gerekend met een snelheid van 100 km/u voor de N44 en de bestaande 50 km/u voor de zijwegen (p.4). Voor de N44 zal er in realiteit dus een verhoging zijn van de gemiddelde snelheid (doorgaand verkeer door aanwezigheid van tunnel) en bijgevolg een verhoging van het geluidsniveau. Langs het noordelijk deel van de N44 is langs beide zijden woongebied voorzien (gewestplan bijlage 5.6 en BPA bijlage 5.7). Deze woonzone krijgt dus een verhoging van het geluidsniveau. Er wordt niet berekend wat deze verhoging zal zijn (p.38). Indien ter hoogte van de tunnelingang of -uitgang de wanden (zowel binnen als buiten de tunnel) niet geluidabsorberend worden uitgevoerd gaan geluidreflecties die in de tunnel optreden het geluidsniveau ter hoogte van de in- en uitgangen bijkomend verhogen en een verslechtering van de geluidssituatie veroorzaken. Er worden in de nota geen inschattingen gemaakt van dit effect. Het gebruik van geluidabsorberend materiaal is ten zeerste aan te bevelen (cfr. p.38). Gezien de EU-richtlijn omgevingslawaai (2002/49/EG) juist de bedoeling heeft om in de toekomst de geluidblootstelling aan o.a. wegverkeerslawaai te verminderen, zou aan deze Cel Milieueffectrapportage ontheffingsdossier OHPR0039 3/6
problematiek de nodige aandacht dienen besteed te worden bij de verdere uitwerking van dit herinrichtingsproject. Ook de conclusies mbt het verbeteren van de luchtkwaliteit dienen enigszins genuanceerd te worden. Onderzoek, m.n. dit uitgevoerd in 2002 door VUB ism TNO ( Invloed van het rijgedrag op de verkeersemissies: kwantificatie en maatregelen ), heeft aangetoond dat geen éénduidige uitspraken kunnen gedaan worden betreffende de invloed van een rotonde op de verkeersemissies tov een kruispunt met lichten. De situatie zal dus niet noodzakelijk verbeteren, maar zal ook niet verslechteren. Doch gezien het gelijkvloers verkeer op deze rotonde vele malen kleiner zal zijn dan het doorgaande zullen de verschillen in luchtkwaliteit voor en na de uitvoering van het project niet significant verschillen. De ondertunneling, die een verbetering zal geven van de doorstroming van het doorgaand verkeer, zal wel een verbetering van de emissies met zich meebrengen. De verbetering ligt hier in het feit dat een situatie met verkeerslichten, en dus start en stop verkeer, wordt omgezet in een situatie waarin het verkeer kan doorrijden door de tunnel. De concentratie in de tunnel zelf zal hoger liggen door de slechtere luchtcirculatie. Ook is niet aangegeven in de nota of de nieuwe infrastructuur (en de vlottere doorstroming) geen aanleiding kan geven op het aantrekken van meer autoverkeer dat indirect weer zijn invloed heeft op de luchtkwaliteit en het geluidsklimaat. Op pagina 41 wordt enkel aangegeven dat de verkeersintensiteit vermoedelijk gelijk blijft. Dit kon beter onderbouwd worden. Het is positief dat een kruispunt wordt aangepakt waar doorgaand verkeer op Vlaams niveau wordt geconfronteerd met lokaal verkeer in een directe schoolomgeving. De aanpak geeft invulling aan de ontwerpeisen voor een primaire weg enerzijds en aan algemene veiligheidsaspecten anderzijds. Toch kan het ontwerp, aldus de Mobiliteitscel technisch gezien nog veiliger worden gemaakt. (zie vragen in bijlage). Het ingediende dossier bevat voldoende kaartmateriaal voor de beschrijving van de bestaande toestand. Kaarten met een overzicht van de mogelijke milieueffecten (bijv. een geluidscontourkaart) om de vergunningverlener een gefundeerde beslissing te laten nemen ontbreken. Een niet-technische samenvatting, dat leesbaar is voor de geïnteresseerde buitenstaander, werd hier gezien de aard van het project en het volume van het ingediende rapport overbodig geacht en dus ook niet toegevoegd. Dit is ook terecht. De nota bevat wel een uitgebreid besluit die een samenvatting geeft van het verzoek tot ontheffing. Doch ook in dit besluit wordt het Besluit van de Vlaamse regering inzake de milieueffectrapportage juridisch foutief gesitueerd: het is niet het Besluit van 17/02/2005 maar het Besluit van de Vlaamse regering van 10 december 2004 dat in het Staatsblad is verschenen op 17/02/2005. Cel Milieueffectrapportage ontheffingsdossier OHPR0039 4/6
3 Besluit Gezien het bovenstaande kan geconcludeerd worden dat deze ontheffingsaanvraag onvoldoende informatie bevat om het aspect milieu een volwaardige plaats te geven bij de besluitvorming. Uit het ingediende rapport blijkt niet duidelijk dat er geen significante effecten te verwachten zijn, vooral m.b.t. geluid. Bijgevolg kan de ontheffing van de verplichting tot het opstellen van een MER op basis van deze wijze van invulling van het ontheffingsdossier niet toegestaan worden. Bijkomende maatregelen, bovenop deze die reeds zijn opgenomen in het verzoek tot ontheffing, lijken waarschijnlijk nog noodzakelijk te zijn. 16 december 2005, Het afdelingshoofd, ir. Marc CHERRETTE. Cel Milieueffectrapportage ontheffingsdossier OHPR0039 5/6
Bijlage: technische vragen van de Mobiliteitscel : betreft het verkeer op de rotonde: 1. De toegangswegen vanaf de N44 zijn enkel in het laatste gedeelte afgebogen naar de rotonde. De zichtas loopt voor het grootste gedeelte langs het verhoogde deel van de rotonde heen. Voor de naderende automobilist is het dus slechts in laatste instantie duidelijk dat men een rotonde nadert. Is rekening gehouden met de mogelijke veiligheidsproblemen? 2. Op de rotonde bevinden zich fietsers en voetgangers - waaronder wellicht veel schoolgaande kinderen en jongeren gecombineerd met auto- en vrachtwagenverkeer dat pas een snelle doorgaande verbinding heeft verlaten en hier zoals uit de tekst blijkt zijn hoofdtoegang tot het centrum moet vinden (par. 2.3.3). is nagedacht over de veiligheidsrisico s van deze menging? 3. Zal de gekozen inrichting ouders ertoe aanzetten om hun kinderen zelfstandig naar school te laten gaan in plaats van ze te brengen met de auto? Uiteraard geldt dit ook voor andere weggebruikers: worden fiets en te voet in die mate meer aantrekkelijk dat men het gedrag zal veranderen? De nota geeft niet direct zicht op het lokale netwerk en het betreffende wegvak van de N44. Volgende alternatieven schijnen evenwel de moeite waard om te overwegen: 1. Alternatieve routes voor zwakke weggebruikers (cfr. E40 Wetteren) 2. Fietsverkeer uit de voorrang. 3. Het alternatief van verkeerslichten (kortere loopafstanden en betere sturingsmogelijkheden) in de nieuwe verkeerssituatie zonder doorgaand verkeer op de N44. 4. Het alternatief waarbij op die plaats geen aantakking voorzien wordt op het gemeentelijke wegennet en enkel een tunnel met daarboven een doorgaande verbinding van de Brouwerijstraat. Cel Milieueffectrapportage ontheffingsdossier OHPR0039 6/6