RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK HAVO VWO Guido de Brès, locatie Tweede Fase Plaats : Amersfoort BRIN nummer : 00JT 00 HAVO BRIN nummer : 00JT 00 VWO BRIN nummer : 00JT C1 Onderzoeksnummer : 286201 Datum onderzoek : 2-3 november 2015 Datum vaststelling : 25 januari 2016
Pagina 2 van 13
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 2 en 3 november 2015 een onderzoek uitgevoerd op Guido de Brès in Amersfoort, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op de locatie Tweede Fase (00JT-01), alsook over de naleving van wet- en regelgeving. Op de locatie Tweede Fase (Paladijnenweg 251) wordt lesgegeven aan de bovenbouwleerlingen van het havo en het vwo. Deze leerlingen zijn vrijwel allemaal afkomstig van de locatie Onderbouw (Paladijnenweg 253, brinnummer 00JT-06). Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De inspectie heeft voor Guido de Brès, locatie Tweede Fase, een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten van de afdeling havo onvoldoende zijn. De opbrengsten van de afdeling vwo zijn weliswaar voldoende, maar we constateren risico s bij het rendement bovenbouw en gemiddeld CE-cijfer. Het rendement onderbouw is niet te beoordelen. Leerlingen zijn afkomstig van de locatie Onderbouw, maar deze locatie heeft een eigen brinnummer. Op 1 oktober 2015 is er een bestuursgesprek gevoerd, waarin bovenstaande risico s met het bevoegd gezag zijn besproken. Afgesproken is dat er een kwaliteitsonderzoek op de afdeling havo wordt uitgevoerd en dat de afdeling vwo als aanpalende afdeling wordt meegenomen in dit onderzoek. Toezichthistorie De afdelingen havo en vwo hebben al jaren het basisarrangement en zijn daarom de afgelopen jaren - op een themaonderzoek na - niet bezocht door de inspectie. Onderzoeksopzet De inspectie vormt haar kwaliteitsoordelen door de onderwijspraktijk van de school te toetsen aan een selectie van kwaliteitsindicatoren uit het toezichtkader voortgezet onderwijs 2013. Bij dit onderzoek hebben we de indicatoren uit het zogenaamde kernkader onderzocht. Dit is het gedeelte uit het toezichtkader dat bij al onze kwaliteitsonderzoeken minimaal wordt beoordeeld. Om het onderzoek goed te laten aansluiten bij de specifieke kenmerken van de school en de onderzochte afdeling hebben we het onderzoek aangevuld met indicatoren uit Pagina 3 van 13
het zogenaamde aanvullende kader. Het betreft hier indicatoren met betrekking tot differentiatie. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: - Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd. - Schoolbezoek, waarbij wij in een aantal lessen de onderwijspraktijk hebben geobserveerd. - Wij hebben gesprekken gevoerd met het management, leraren, zorgcoördinatoren en leerlingen. - Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en het bestuur. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Pagina 4 van 13
2. CONCLUSIES EN TOEZICHTARRANGEMENT Een kwaliteitsonderzoek zoals wij hebben uitgevoerd, leidt tot een zogenaamd toezichtarrangement voor kwaliteit en/of voor naleving. Een arrangement kan basistoezicht inhouden of juist aangepast toezicht inhouden. In het eerste geval (bij basistoezicht) vinden wij de kwaliteit van voldoende niveau en is het daarom niet nodig om de school onder intensief toezicht te plaatsen. Als er echter te veel tekortkomingen zijn geconstateerd, wordt conform beslisregels geoordeeld dat de kwaliteit onvoldoende is en stellen we een aangepast arrangement vast voor zwakke of voor zeer zwakke kwaliteit en/of voor naleving. Onze conclusie is als volgt: Op basis van het onderzoek kennen wij aan de afdeling vwo van de Tweede Fase het basisarrangement toe omdat de kwaliteit van de opbrengsten en het onderwijsproces op de onderzochte onderdelen van voldoende niveau zijn. Dit betekent dat wij op dit moment geen reden hebben om het toezicht te intensiveren. Wel constateren wij dat de opbrengsten van de afdeling vwo risico's vertonen. De afdeling havo van de Tweede Fase krijgt een aangepast arrangement zwak vanwege onvoldoende opbrengsten. De afdeling valt onder intensief toezicht. Met het bevoegd gezag hebben wij afgesproken dat de opbrengsten in 2017 weer van voldoende niveau zijn. We kijken hierbij naar de publicatie in 2017 van het meerjarenoverzicht opbrengsten (over 2013/2014 t/m 2015/ 2016). Hieraan voorafgaand zullen wij een afsluitend onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (okv) uitvoeren om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven. Verder maken wij nadere afspraken met het bevoegd gezag over te bereiken tussenresultaten. Deze afspraken worden vastgelegd in een toezichtplan. De school voldoet aan de nalevingsaspecten 2013. Deze aspecten zijn ook aangekondigd in de bevestigingsbrief. Omdat de inspectie vanaf dit schooljaar ook andere nalevingsaspecten onderzoekt hebben wij separaat een overzicht gegeven van de onderdelen waarbij wij in de naleving van wettelijke vereisten op dat moment enkele tekortkomingen constateerden. Deze tekortkomingen zijn inmiddels hersteld en zichtbaar gemaakt op de website van de school. Het gaat hierbij om: - informatie in de schoolgids over procedure toelating voortgezet onderwijs; - informatie in de schoolgids over het percentage leerlingen dat de school zonder diploma verlaat; Pagina 5 van 13
- informatie in de schoolgids bij welk samenwerkingsverband het bevoegd gezag van de school is aangesloten. Pagina 6 van 13
3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit zijn gekomen. Eerst geven we een samenvattend algemeen beeld over de kwaliteit van het onderwijs op Guido de Brès, locatie Tweede Fase. Daarna volgt het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen in onderlinge samenhang toe. 3.1 Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op de locatie Tweede Fase van de Guido de Brès in Amersfoort laat een wisselend beeld zien. De havo-afdeling binnen de Tweede Fase heeft onvoldoende opbrengsten en krijgt om die reden het oordeel zwak. De vwo-afdeling van de Tweede Fase heeft weliswaar in de afgelopen twee jaar onvoldoende opbrengsten gerealiseerd, maar het driejaarsgemiddelde komt wel op een voldoende uit. De kwaliteit van het onderwijsproces is op beide afdelingen voldoende. De lessen voldoen grotendeels aan de verwachtingen, maar de doelgerichte opbouw van de les en de differentiatie kunnen beter. De kwaliteitszorg wordt op schoolniveau als onvoldoende beoordeeld. Door problemen die zich in de afgelopen anderhalf jaar hebben voorgedaan in zowel de aansturing van de Tweede Fase als binnen het management zelf, vertoont de zorg voor kwaliteit nog belangrijke hiaten en is momenteel in ontwikkeling. 3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen Pagina 7 van 13
Wij hebben daarnaast onderzocht of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Dit wordt tot uitdrukking gebracht met de score ja of nee. Legenda A : 00JT 00 HAVO - HAVO B : 00JT 00 VWO - VWO De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden A B 1.1 De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 1.2.4 De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding havo. 1.2.5 De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vwo. 1.3.4 De leerlingen van de opleiding havo behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.3.5 De leerlingen van de opleiding vwo behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.4.4 Bij de opleiding havo zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. 1.4.5 Bij de opleiding vwo zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. 5 5 2 3 1 2 3 3 De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken A B 4.3 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling A B 7.1 De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 7.2 De leraar geeft een begrijpelijke uitleg. 7.3 De leerlingen zijn actief betrokken. 7.4 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen tussen leerlingen A B 8.2 De leraar stemt de instructie af op verschillen tussen leerlingen. 8.3 De leraar stemt de verwerking af op verschillen tussen leerlingen. Pagina 8 van 13
De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. (basisondersteuning) A B 9.1 De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen. 9.2 De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen. 9.4 De school voert de ondersteuning planmatig uit. De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten A B 12.1 De school evalueert systematisch de opbrengsten. 12.2 De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten. De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces A B 13.1 De school evalueert systematisch het onderwijsproces. 13.2 De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces. 13.3 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces. Nalevingsindicatoren 2013 A B N1 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de onderzochte onderdelen (WVO, art. 24c en 24a). j j N2 Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de onderzochte onderdelen (art. 24c en 24 WVO). j j N4 Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en deze documenten bevatten de onderzochte onderdelen (Eindexamenbesluit art. 31). j j Pagina 9 van 13
3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het bovenstaande algemene beeld en kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende aspecten aan bod: context, opbrengsten, onderwijsproces, ondersteuning en begeleiding, kwaliteitszorg. Context De school, zoals wij die tijdens ons onderzoek aantroffen, vertoont een aantal kenmerken van een organisatie die bezig is een inhaalslag te maken. Omdat de opbrengsten bij de Tweede Fase onder druk kwamen te staan, moest er iets gebeuren. Tijdens het onderzoek blijkt dat het veranderproces is ingezet, waarbij de locatie Tweede Fase onder meer wil toewerken naar een betere aansluiting en afstemming met de locatie Onderbouw. Nu is nog geen sprake van één school, maar van twee aparte locaties, met twee verschillende teams. Ook hebben problemen binnen het management op de locatie Tweede Fase het afgelopen schooljaar de nodige onrust met zich meegebracht. Het schooljaar 2014-2015 is de locatie Tweede Fase gestart zonder de aanwezigheid van de locatiedirecteur. Een van de teamleiders is als waarnemend locatiedirecteur aangesteld. Een andere teamleider is daarom teamleider van zowel havo als vwo bovenbouw, locatie Tweede Fase geworden. Een van de hoofddoelstellingen van het locatiemanagement was het creëren van rust en stabiliteit op de locatie, alsook het herwinnen van het vertrouwen van de collega's in het management. Hierin is de school geslaagd, maar wij stellen tegelijkertijd vast dat het veranderproces door deze contextfactoren vertraging heeft opgelopen. Opbrengsten Locatie Tweede Fase havo De afdeling havo heeft een onvoldoende beoordeling voor opbrengsten op basis van het gemiddelde over de afgelopen drie jaren. Het rendement bovenbouw en het gemiddeld CE zijn onvoldoende. Het rendement onderbouw kan niet berekend worden omdat op het Guido de Brès op de locatie Tweede Fase onderwijs aangeboden wordt vanaf leerjaar 3. Leerlingen in de onderbouw volgen onderwijs op de locatie Onderbouw. Het onvoldoende rendement bovenbouw over de afgelopen drie schooljaren wordt vooral veroorzaakt door het forse aantal zittenblijvers in leerjaar 4: 28% (14% landelijk) en de uitstroom zonder diploma na leerjaar 5. Dit ligt nu bijna op het landelijk gemiddelde (8%), maar in het schooljaar 2012-2013 lag dat nog op 16%. Pagina 10 van 13
Zorgelijk is dat het gemiddeld rendement bovenbouw weinig verbetering laat zien. Ook op de verwachte nieuwe opbrengstenkaart 2016 scoort de indicator bovenbouwsucces onder de norm. Ook het gemiddeld CE-cijfer over de laatste drie schooljaren laat relatief geen verbetering zien op de opbrengstenkaart 2015: 1-1-1. Het absolute CE-cijfer (6,0-6,1-6,2) van de afgelopen drie jaar is weliswaar elk jaar met 0,1 punt gestegen, maar de school behoort hiermee nog steeds tot de 10 procent minst presterende scholen in Nederland. Er lijkt een verband tussen de adviesstructuur in het derde leerjaar en het gemiddeld CE: er zijn veel leerlingen met een vmbogt/havo advies. In de schaduwpublicatie van het nieuwe resultatenmodel scoort de indicator examencijfers ook onder de norm. Wel laat het jaargemiddelde een stijgende lijn zien. In de voorlopige opbrengstgegevens 2016 stijgt het gemiddeld CE naar 6,39, maar met een driejaarsgemiddelde van 6,21 zal deze indicator alsnog onder de norm van 6,27 scoren. Positief is dat op de voorlopige opbrengstenkaart 2016 bij de meeste vakken wel een stijgende lijn zichtbaar is. Het verschil SE-CE ligt binnen de norm van 0.5 punt verschil. Wel zijn er enkele vakken met grote verschillen. Locatie Tweede Fase vwo De afdeling vwo heeft een voldoende beoordeling voor opbrengsten op basis van het gemiddelde over de afgelopen drie jaren, maar heeft gemiddeld over de afgelopen twee jaar onvoldoende opbrengsten en ontvangt dus een waarschuwing. De waarschuwing heeft betrekking op het onvoldoende rendement bovenbouw en het centraal examen. Onderwijsproces De kwaliteit van het onderwijsleerproces wordt als voldoende beoordeeld, maar kent wel een aantal tekortkomingen en aandachtspunten. De lessen die wij hebben bijgewoond voldoen in het algemeen aan de basisnormen die de inspectie hieraan stelt. We hanteren hierbij de 75 procentsnorm: als in driekwart van de lessen bijvoorbeeld werd waargenomen dat er sprake is van een duidelijke uitleg, dan wordt de betreffende indicator als voldoende beoordeeld. In de meeste lessen is er sprake van efficiënt gebruik maken van de onderwijstijd en het geven van een begrijpelijke uitleg. Hoewel effectieve feedback op het leerproces op schoolniveau als voldoende wordt beoordeeld kan dit element nog wel versterkt worden. Het gaat hierbij om het duidelijk maken waarom een antwoord goed of fout is, of wat ze de volgende keer anders moeten doen om wel een beter resultaat te behalen. De actieve betrokkenheid Pagina 11 van 13
van leerlingen is eveneens als voldoende beoordeeld, maar kan aan kracht winnen door meer aandacht te besteden aan activerende didactiek en afwisselende werkvormen. In het algemeen hebben we veel frontale, klassikale lessen aangetroffen, waarbij docenten hard werken en leerlingen veelal een consumerende rol kunnen aannemen. Eén kernindicator hebben we als onvoldoende beoordeeld: de doelmatige opbouw van de les. Dit hebben wij in te weinig lessen aangetroffen. Wel werd in sommige lessen een 'spoorboekje' van de lesopbouw en activiteiten aangegeven, maar in vrijwel geen enkele les werd het lesdoel expliciet benoemd. Ook vond aan het eind van de les geen duidelijke afsluiting plaats, waarbij de docent met de klas reflecteert op het geleerde in die les of het lesdoel. We misten kortom een duidelijk 'kop-romp-staart' toepassing in de lessen, terwijl hier op schoolniveau wel afspraken over zijn gemaakt, mede op basis van de vijf rollen van de docent. We hebben ook de differentiatievaardigheden van de leraren beoordeeld. Het gaat hierbij om het omgaan met verschillen tussen leerlingen door meer uitdaging, verdieping, herhaling of verbreding aan te bieden. We hebben enkele voorbeelden gezien van leraren die deze complexe vaardigheden toepassen, maar dit is echter nog geen verworvenheid van het team als geheel waardoor we de indicatoren 8.2 en 8.3 als onvoldoende hebben beoordeeld. Ondersteuning en begeleiding Wij stellen vast dat de kwaliteit van de zorg en begeleiding op schoolniveau voldoende is. De school gebruikt landelijk genormeerde toetsen waarmee zij leerlingen systematisch volgen in hun ontwikkeling. Alle leerlingen zijn in beeld en via leerlingbesprekingen worden leerlingen die extra aandacht of ondersteuning nodig hebben besproken en krijgen zij een plan van aanpak. De mentor speelt hierin een belangrijke rol, ook met betrekking tot het verzorgen van de LOB-lessen (Loopbaanoriëntatie en -begeleiding). Een punt waarop de school zich verder kan ontwikkelen betreft het handelingsgericht werken in alle klassen op basis van een groepsplan dat concrete, smart-geformuleerde doelen bevat die in relatie staan met de signaleringsbesprekingen en/of leerlingbesprekingen. Een dergelijke aanpak heeft tevens een positieve uitwerking op de wijze waarop differentiatie in de klas wordt vormgegeven. Kwaliteitszorg Wij beoordelen de kwaliteitszorg op schoolniveau als onvoldoende. De school heeft weliswaar voldoende zicht op de kwaliteit van het primaire proces, maar Pagina 12 van 13
tot voor kort was er onvoldoende aandacht voor het analyseren en verbeteren van de opbrengsten terwijl de opbrengsten toch al enkele jaren achtereen daalden. Er is tevens nog te weinig sprake van een gedeelde en gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de examenresultaten tussen de teams van de locatie Onderbouw en de Tweede Fase. Dit heeft deels te maken met het tot voor kort - ontbreken van een aanspreekcultuur alsook de problematiek zoals in de context beschreven. Mede hierdoor is in de afgelopen periode te weinig aandacht geweest voor het doelgericht en planmatig werken aan de verbetering van het onderwijsproces. Veel plannen zijn in ontwikkeling, vorig jaar niet uitgevoerd of moeten nog verder uitgewerkt en geïmplementeerd worden. Hierdoor is binnen de pdca-cyclus nog onvoldoende sprake van het borgen van gerealiseerde kwaliteit. Pagina 13 van 13