Hierbij presenteren wij een overzicht van de belangrijkste productiecijfers van 2012. Verder treft u een overzicht aan van een aantal van onze activiteiten. Aanvullende informatie vindt u op onze website www.bevolkingsonderzoekzuid.nl. Op onze website is ook het financiële en sociale jaarverslag te vinden. 1 borstkanker Resultaten In onderstaande tabel staan de opkomst- en verwijscijfers van de laatste 3 jaren. Het opkomstpercentage is met 0,4% iets gestegen ten opzichte van het jaar ervoor. Omdat het screeningsinterval 2 jaar is, is het beter om het opkomstcijfer van 2012 te vergelijken met dat van 2010. We zien dan een daling van 0,7%. De daling komt overeen met de landelijke trend. Er wordt landelijk en regionaal onderzocht wat de oorzaak is van deze daling. Resultaten van dit onderzoek zullen waarschijnlijk pas op langere termijn beschikbaar komen. Het verwijspercentage vertoont nog steeds een stijgende trend. Een belangrijke oorzaak voor deze stijging is de digitalisering. Er is een lichte stijging te zien van het percentage afmeldingen. Dat is positief nieuws als je het afzet tegen de daling van het aantal non-responders (cliënten die niet deelnemen en zich niet afmelden). Meer cijfers, zoals de opkomst per leeftijdscohort en per gemeente, vindt u op onze website www.bevolkingsonderzoekzuid.nl. Detectiecijfer Het detectiecijfer geeft aan hoeveel cliënten terecht zijn doorverwezen. Het percentage wordt berekend door het aantal terecht positieve cliënten te delen door het aantal onderzoeken. Het detectiecijfer van 2012 kan pas in de tweede helft van 2013 berekend worden. In onderstaande tabel staan de detectiecijfers van 2011, 2010 en 2009. In 2011 is het verwijscijfer gestegen. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de digitalisering. In 2011 is ook het detectiecijfer gestegen. Van de 2,3% van de onderzochte cliënten die verwezen zijn voor nader onderzoek bleek 0,7% daadwerkelijk borstkanker te hebben. 2011 2010 2009 detectiecijfer in % 0,7 0,6 0,5 2012 2011 2010 aantal uitnodigingen 274.967 256.834 253.602 aantal onderzoeken 227.772 211.704 211.864 opkomst in % 82,8 82,4 83,5 afmeldingen in % 7,5 7 7,3 non-response in % 9,6 10,6 9,3 aantal verwijzingen 5.638 4.941 4.370 verwijzingen in % 2,5 2,3 2,1 kosten per onderzoek 60,90 63,60 60,10
Opleiding tot MBB er in de screening in eigen beheer Eind 2010 heeft het RIVM - Centrum voor bevolkingsonderzoek - besloten dat de onderwijstaken voor de opleiding tot MBB er in de screening niet meer tot het pakket van het LRCB (Landelijk Referentiecentrum voor bevolkingsonderzoek op Borstkanker) zou behoren. Sinds 1 januari 2011 zijn de screeningsorganisaties zelf verantwoordelijk voor de opleiding tot MBB er in de screening. In eerste instantie is gewerkt aan een interim oplossing voor de korte termijn. Begin 2011 is de opleiding in eigen beheer gestart. Deze interim oplossing is in samenwerking met het LRCB opgestart. Vervolgens is gezocht naar meer samenhang in de post-hbo opleiding MBB er in de screening. Daarom is in 2012 het landelijke opleiding- en bij- en nascholingsplan ontwikkeld. Het is een totaalplan dat zowel de opleiding als de continuering van de professionele ontwikkeling beschrijft. In 2013 zal de implementatie van het plan gerealiseerd worden. Mass-trial Eind 2012 is de laatste cliënt geïncludeerd voor de Mass-trial. Het doel van de Mass-trial is het verbeteren van de verwijsstrategie voor cliënten uit het bevolkingsonderzoek borstkanker. In totaal hebben 27 onderzoeksmedewerkers van de 5 screeningsorganisaties, 10 ziekenhuizen en 3 diagnostische centra meegewerkt aan dit onderzoek. Landelijk zijn er circa 400 cliënten geïncludeerd in de studie. Vanuit Zuid namen 172 cliënten deel aan de Mass-trial. Dit is een mooi resultaat. Resultaten De tabel laat de resultaten zien van het bevolkingsonderzoek van de laatste 3 jaren. Het opkomstcijfer in 2012 is, net als in 2011, licht gedaald. Dit is conform de landelijke trend. Er wordt onderzocht waarom het opkomstcijfer is gedaald. De cijfers zijn elk jaar op dezelfde datum berekend, zodat ze met elkaar vergeleken kunnen worden. Na deze peildatum stijgt het opkomstcijfer altijd nog licht. Er zijn immers vrouwen die het onderzoek uitstellen, bijvoorbeeld in verband met zwangerschap. Het definitieve opkomstcijfer van 2010 is 68,1% en van 2011 is dit 68%. Het opkomstcijfer van 2012 zal naar verwachting ook nog iets stijgen. Meer cijfers vindt u op onze website www.bevolkingsonderzoekzuid.nl 2012* 2011* 2010* aantal uitnodigingen 160.316 164.640 165.282 aantal onderzoeken 106.160 109.279 110.770 opkomst in % 66,2 66,4 67 beschermingsgraad in % 70 70,2 71,2 verwijzingen naar 1.035 998 1.080 gynaecoloog verwijzingen naar 1,0 0,9 1,0 gynaecoloog in % advies herhaling 3.340 3.194 3.020 na 6 maanden advies herhaling 3,2 2,9 2,7 na 6 maanden in % afmeldingen in % 8,7 8,8 9,1 non-response in % 25 24,9 23,8 kosten per onderzoek 56,33 56,98 51,45 * peildatum: 14 mei Toelichting bij de tabel: Het opkomstcijfer wordt berekend door het aantal onderzoeken te delen door het aantal uitnodigingen. Bij het berekenen van de beschermingsgraad worden de cliënten bij wie de baarmoederhals en/of baarmoeder is verwijderd en de cliënten die recent een uitstrijk hebben laten maken bij het aantal onderzochte cliënten opgeteld. Dit aantal wordt gedeeld door het aantal uitnodigingen. 2
Huisartsenvragenlijst In 2012 is in kaart gebracht hoeveel huisartspraktijken hun taken voor het bevolkingsonderzoek uitvoeren. In samenwerking met IQ healthcare, onderzoekscentrum UMC St. Radboud, heeft Zuid hiervoor een gevalideerde vragenlijst opgesteld. Dankzij de 95 respondenten die de vragenlijst ingevuld hebben (responspercentage van 25%) is een beter inzicht verkregen over de werkwijze en de kwaliteit van de taken voor het bevolkingsonderzoek in de huisartspraktijken. Een enkeling maakt het speculum huishoudelijk schoon, wat een mogelijk risico voor de overdracht van HPV met zich meebrengt. Bij een uitslag Pap 3a wordt door iets meer dan de helft van de praktijken dezelfde dag nog contact opgenomen met de vrouw. In bijna alle gevallen gebeurt dit telefonisch door de huisarts. Ondanks relatief kleine aantal respondenten, zien we een sterk gevarieerd beeld in handelswijze tussen de huisartsen. Dit komt vaak door onwetendheid, gebrek aan duidelijke richtlijnen of door onbekendheid met de eigen rol in relatie met de werkwijze van andere ketenpartners in het bevolkingsonderzoek. Er wordt door Zuid op verschillende manieren gewerkt aan een betere ondersteuning van huisartspraktijken. Er is een scholing ontwikkeld voor praktijkassistenten. Daarnaast ondersteunen praktijkondersteuners huisartspraktijken door een praktijkbezoek af te leggen. Zuid is in contact met de landelijke partners RIVM en NHG om de richtlijnen aan te scherpen. 3 Visitatie laboratoria De meeste cliënten worden liever uitgestreken door een vrouw. Uit de resultaten blijkt dat in 77% van de gevallen dit ook gebeurt. Over de deskundigheidsbevordering geeft tweederde van de uitstrijkers aan dat bijscholing minimaal 1,5 jaar geleden is gevolgd. De frequentie van het uitstrijken loopt uiteen, maar een meerderheid van 80% van de uitstrijkers maakt wekelijks uitstrijkjes, 1,5% enkele keren per jaar. Bij bijna driekwart van de praktijken duurt het maken van een uitstrijk 10-20 minuten, bij een kwart kost dit minder dan 10 minuten. Bij 48% van de praktijken worden de uitstrijkjes opgehaald en naar het lab gebracht, 39% verstuurt dit per post. Acht procent legt deze verantwoordelijkheid bij de cliënt neer en geeft het uitstrijkje mee om af te leveren bij het laboratorium. In meeste gevallen (76%) wordt het speculum volgens hygiënische richtlijnen in een autoclaaf gesteriliseerd. In het najaar van 2012 zijn de laboratoria in Bergen op Zoom, Helmond en Den Bosch gevisiteerd door de manager bevolkingsonderzoek en de regionaal coördinerend patholoog (RCP). In het geval van Den Bosch, werd de RCP voor zijn eigen lab gevisiteerd door een collega RCP van een andere regio. Het laboratorium werd tijdens de visitatie vertegenwoordigd door een patholoog en een hoofdanalist die direct leiding geeft aan de uitvoering, dan wel de uitvoering coördineert. De basis voor de visitatie wordt gevormd door de geldende versie van de NVVP richtlijn voor cervixcythologie, de (contractuele) afspraken met de screeningsorganisatie, en de uitkomsten van de laboratoriumgegevens (o.a. de follow-up en de carcinoomaudit). Er wordt getoetst op de naleving van deze afspraken en richtlijnen en de laboratoriumuitslagen worden vergeleken met die van de andere laboratoria in de regio. De gevisiteerde laboratoria werken volgens geldende richtlijnen en hebben oog voor kwaliteit. Er zijn enkele verbeterpunten gesignaleerd en schriftelijk gerapporteerd. De laboratoria hebben 1 jaar de tijd om de verbeterpunten aan te pakken en te rapporteren aan Zuid.
Scholing praktijkassistenten blijkt succesvol Sinds 2011 leidt Zuid praktijkassistenten op om op een goede manier uitstrijkjes te maken. In veel huisartspraktijken worden de uitstrijkjes door de praktijkassistenten uitgevoerd. Het is belangrijk dat zij op de hoogte zijn van de vereiste kwaliteitseisen en de relevante regelgeving. Sinds 2012 heeft Zuid 2 praktijkondersteuners in huis die huisartsen en assistenten ondersteunen bij de uitvoering van de werkzaamheden ten behoeve van het bevolkingsonderzoek. Zij coördineren ook de scholing. De scholing bleek vanaf het begin te voorzien in een grote behoefte aan een praktijkgerichte scholing in het maken van uitstrijkjes. In 2012 heeft de basiscursus 10 keer plaatsgevonden, de opfriscursus 11 keer. Er zijn 163 praktijkassistenten opgeleid voor de basiscursus en 274 voor de opfriscursus. In navolging van het succes van de scholing van Zuid is in 2012 gestart met de ontwikkeling van een landelijke scholingsmodule. De scholing is verder ontwikkeld en verbeterd in samenwerking met alle landelijke betrokken partijen (RIVM, NHG, NVDA, laboratoria, screeningsorganisaties). De geaccrediteerde Basis Scholingsmodule Cervixscreening bestaat uit een online e-learning en 2 praktijkavonden. In januari 2013 is deze nieuwe scholingsmodule door Zuid in gebruik genomen. darmkanker Voorbereidingen in volle gang Sinds minister Edith Schippers in 2011 bekend maakte dat er een bevolkingsonderzoek darmkanker zou komen, is gestart met de voorbereidingen, zowel landelijk als regionaal. Om de invoering van het bevolkingsonderzoek in onze regio te begeleiden, is in 2012 Yvonne van Oosterhout aangesteld als projectleider. In juni is de werving voor coloscopiecentra en endoscopisten van start gegaan. Er is een registratiemodule voor endoscopisten op de website van Zuid verschenen. Endoscopisten kunnen zo 100 scopieën registreren, één van de toelatingseisen om als endoscopist toegelaten te worden als screenend arts. Op 27 september vond er in de regio van Zuid een informatiebijeenkomst voor coloscopiecentra en endoscopisten plaats. De opkomst was zeer goed; van vrijwel alle coloscopiecentra waren vertegenwoordigers aanwezig. In 2012 zijn de Regionaal Coördinerend MDL-arts en de Toetsing Coördinerend MDL-arts geworven om de beoordeling van coloscopiecentra en endoscopisten in 2013 onder hun hoede te gaan nemen. Ook op het gebied van communicatie en kwaliteit zijn er voorbereidingen getroffen voor de invoering van het nieuwe bevolkingsonderzoek. Op landelijk niveau zijn er diverse aanbestedingen gegund, onder andere die voor de ifobt ontlastingstest en voor de bouw van een automatiseringssysteem dat het hele proces ondersteunt: ColonIS. Er zijn kwaliteitseisen voor coloscopiecentra, endoscopisten en pathologen ontwikkeld en er is veel werk in de steigers gezet. Kortom, er is hard gewerkt om het bevolkingsonderzoek darmkanker in 2013 in te kunnen voeren. Voor meer informatie over het nieuwe bevolkingsonderzoek en over de verschillende aanbestedingen, zie onze website www.bevolkingsonderzoekzuid.nl 4
Reacties van cliënten Zuid ontvangt jaarlijks reacties van cliënten. De meeste reacties komen bij de onderzoekscentra en de informatiepunten binnen. Daar kunnen ze meestal direct worden afgehandeld door de laboranten of de medewerkers van de informatiepunten. Zij geven antwoord op de meeste vragen. Het is ook mogelijk om een reactie te geven via de klachtenfunctionaris. Dat kan een vraag, suggestie, compliment of klacht zijn. Er zijn 2 schadeclaims ingediend bij de aansprakelijkheidsverzekering. Er zijn geen klachten ingediend bij de landelijke klachtencommissie. Er zijn 11 reacties binnengekomen die betrekking hadden op het bevolkingsonderzoek ; 7 klachten en 4 vragen/suggesties. Alle reacties waren van organisatorische aard. Er zijn in 2012 geen klachten ingediend bij de landelijke klachtencommissie. 5 borstkanker In 2012 hebben 1.095 cliënten een reactie gegeven. Bij een aantal reacties betrof het verschillende onderwerpen (bijvoorbeeld een compliment met een vraag). Hierdoor is het aantal onderwerpen hoger dan het aantal cliënten dat gereageerd heeft. Het absolute aantal reacties is licht gestegen in vergelijking met 2011. Dit is te verklaren door het feit dat er in 2012 meer cliënten zijn onderzocht dan in 2011. Het aantal reacties is relatief gezien hetzelfde als vorig jaar. 0,5% van de onderzochte cliënten heeft gereageerd. Aantal reacties afgehandeld door klachtenfunctionaris 2012 1.095 reacties 1 op de 209 onderzochte cliënten 2011 1.010 reacties 1 op de 210 onderzochte cliënten 2010 784 reacties 1 op de 269 onderzochte cliënten Meest voorkomende onderwerpen (totaal 1.365) Complimenten 47% (641) Klachten 34% (464) organisatorisch 10% (139) pijn 9% (119) standplaats 6% (88) bejegening 6% (81) Vragen en suggesties 19% (260) organisatorisch 8% (107) pijn 6% (85) Externe Audit: Behoud HKZ-certificering bevolkingsonderzoek borstkanker en ISO-certificering bevolkingsonderzoek In juni 2012 heeft de externe audit plaatsgevonden. Dit keer zowel voor het bevolkingsonderzoek borstkanker als voor het bevolkingsonderzoek. De auditor heeft een positieve indruk gekregen van onze organisatie. Er is 1 tekortkoming geconstateerd. HKZ eist dat er een gedocumenteerde procedure is vastgesteld om de beheersinstrumenten te definiëren die nodig zijn voor de identificatie, het opslaan, de bescherming, het terugvinden, het bewaren en de vernietiging van registraties. In 2012 is tijdens de externe audit als tekortkoming geconstateerd dat binnen de organisatie niet duidelijk is waar documenten geregistreerd zijn en wat de bewaartermijn van registraties is. Zuid heeft middels een plan van aanpak aangegeven met welke maatregel zij deze tekortkoming gaat oppakken. Dit plan is geaccepteerd en wordt tijdens de externe audit in 2013 geverifieerd in de praktijk. Zuid heeft een verlenging gekregen van het HKZ-certificaat voor het bevolkingsonderzoek borstkanker en voor het eerst een ISO certificaat voor het bevolkingsonderzoek ontvangen.