Inhoudsopgave. Balanceren op het slappe koord 4. Stand van zaken m.b.t. ontwikkelingen 5 bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Balanceren op het slappe koord 4 Mw. Drs. G.A. Bentvelsen-Prins Raad van Bestuur Bevolkingsonderzoek Oost, Deventer Stand van zaken m.b.t. ontwikkelingen 5 bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Mw. Dr. N. van der Veen Programmacoördinator RIVM, Bilthoven Praktijkrichtlijn voor het cervix cytologisch 15 onderzoek revisited Dr. H. van der Linden RCP, afdeling Pathologie, Jeroen Bosch ziekenhuis, Den Bosch Over de overgang en continuïteit: 16 cytologie en de programmacommissie Dr. H. van der Linden Patholoog / afdelingshoofd, Erasmus MC, Rotterdam Onderzoek HPV self-sampling: 17 de laatste stand van zaken Drs. R. P. Bosgraaf, Gynaecoloog in opleiding, afdeling gynaecologie, Radboudumc, Nijmegen Dunnelaag vs conventionele cytologie 18 en de effecten binnen het BVO Mw. Drs. K. Rozemeijer Afdeling Maatschappelijke gezondheidszorg, Erasmus MC, Rotterdam Darmkankerscreening; 19 nieuwe rol bijgeschoolde analist Mw. Prof. dr. I. Nagtegaal Patholoog, afdeling Pathologie, Radboudumc, Nijmegen Pagina 1 Papendalsymposium Baarmoederhalskanker

2 Voorwoord Borging, continuïteit en vernieuwing Vorig jaar vierden we ons 3e lustrum, het 15e Papendalsymposium was een feit. Toen spraken we Ontvangst met soep en broodjes al kort over de komende veranderingen in het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Vandaag, 3 november 2014, ontmoeten we elkaar voor de 16e keer in het bruisende hart van de Nederlandse topsport. Een plek waar dagelijks honderden sporters fanatiek trainen om op de Welkom mw. E. Brandt, dagvoorzitter Opening Mw. Drs. S. Bentvelsen-Prins, Raad van Bestuur Bevolkingsonderzoek Oost, Deventer momenten dat het erop aan komt de best mogelijke prestatie neer te zetten Balanceren op het slappe koord Mw. Drs. S. Bentvelsen-Prins, Raad van Bestuur Bevolkingsonderzoek Oost, Deventer Ook wij bedrijven topsport, op een heel ander terrein. De voorbereidingen voor het vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker zijn in volle gang. Ondertussen blijft de winkel open en draait het huidige bevolkingsonderzoek nog steeds als vanouds. Beide vragen veel van onze aandacht. Om in sporttermen te blijven: het valt niet altijd mee om alle ballen in de lucht te houden. Toch is dat wel hetgene wat we met elkaar doen en waaraan we ons allemaal voortdurend committeren. Van de huisartsassistente die het uitstrijkje maakt, tot de analist die het vervolgens beoordeelt en de medewerker cliëntenservice die ervoor zorgt dat de vrouw op tijd haar uitslag ontvangt. Alle schakels zijn essentieel om de kwaliteit van het bevolkingsonderzoek te kunnen borgen. De centrale thema s van het Papendalsymposium zijn dit jaar borging, continuïteit en vernieuwing. Aan de hand hiervan nemen de sprekers u mee langs diverse onder werpen rondom de baarmoederhalskankerscreening. Van het primaire proces, de hrhpv-test tot aan de gezondheidswinst die het vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker naar verwachting gaat realiseren. Het telkens weer opnieuw voorkomen van sterfte door kanker zijn de momenten waar het binnen onze topsport op aan komt. Vanaf deze plaats wil ik het RCP team van het Radboudumc bedanken. Zij hebben zich wederom hard ingezet om het inhoudelijke programma van dit symposium tot stand te brengen. Het belooft zoals gewoonlijk een boeiende avond te worden. Veel plezier en inspiratie gewenst! Susanne Bentvelsen-Prins Bestuurder Bevolkingsonderzoek Oost Stand van zaken m.b.t. ontwikkelingen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Mw. Dr. N. van der Veen, programmacoördinator RIVM, Bilthoven Praktijkrichtlijn voor het cervix cytologisch onderzoek revisited Dr. H. van der Linden, RCP, afdeling Pathologie, Jeroen Bosch ziekenhuis, Den Bosch Over de overgang en continuïteit: cytologie en de programmacommissie Dr. H. van der Linden, RCP, afdeling Pathologie, Jeroen Bosch ziekenhuis, Den Bosch Pauze Onderzoek HPV self-sampling: de laatste stand van zaken Drs. R. P. Bosgraaf, gynaecoloog in opleiding, afdeling gynaecologie, Radboudumc, Nijmegen Dunnelaag vs conventionele cytologie en de effecten binnen het BVO Mw. Drs. K. Rozemeijer, afdeling Maatschappelijke gezondheidszorg, Erasmus MC, Rotterdam Darmkankerscreening; nieuwe rol bijgeschoolde analist Mw. Prof.dr. I. Nagtegaal, patholoog, afdeling Pathologie, Radboudumc, Nijmegen Afsluiting Dr. H. Bulten, RCP, afdeling Pathologie, Radboudumc, Nijmegen Pagina 2 Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Pagina 3

3 Balanceren op het slappe koord Mw. Drs. G.A. Bentvelsen-Prins Stand van zaken m.b.t. ontwikkelingen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Mw. Dr. N. van der Veen Borging, continuïteit en vernieuwing van het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker zijn de centrale thema s voor het Papendal-symposium van dit jaar. Diverse partijen werken momenteel hard aan de voorbereidingen van het vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker in 2016 en ondertussen blijft de winkel gewoon open. Bevolkingsonderzoek Oost concentreert zich in deze voorbereidingsperiode op leveringszekerheid voor de cliënt, waarbij dezelfde hoge kwaliteitsstandaarden van toepassing blijven. Tegelijkertijd dragen we intensief bij aan de voorbereidingen voor het nieuwe bevolkingsonderzoek. Bevolkingsonderzoek Oost maakt zich sterk voor een gecontroleerde en weloverwogen overstap van het oude onderzoek naar het nieuwe onderzoek. Wij zijn blij met een jarenlange bestendige en constructieve relatie met laboratoria en huisartsen, met wie we samen over het slappe koord zullen gaan. In onze regio werken we nauw samen met 8 laboratoria. Juist in het komende overgangsjaar 2015 zal de werkrelatie met die laboratoria extra aandacht vragen. Hoe kunnen we een balans vinden tussen de verschillende belangen die de schuivende panelen met zich meebrengen. Waar mag u Bevolkingsonderzoek Oost op aanspreken? De huisartsen (bijna in ons werkgebied) vormen een onmisbare schakel in de keten. De cliënten van het bevolkingsonderzoek laten bij hen (of hun praktijkassistenten) het uitstrijkje maken op basis waarvan de vroege opsporing plaats vindt. Die kwaliteit van het uitstrijkje moet nog steeds onze volledige aandacht hebben. Daarnaast vormt de huisarts het eerste contact met de cliënt en vormen zij een bron van informatie voor onze cliënten. Hoe zorgen we ervoor dat noodzakelijke kwaliteitsverbeteringen plaatsvinden, er aansluiting is op landelijk uniforme kaders en richtlijnen en we de verworvenheden van de inzet in de afgelopen jaren behouden? Bevolkingsonderzoek Oost wil blijven inzetten op het gezamenlijk werken aan de kwaliteit binnen de huisartsenpraktijk. Dit doen we door het organiseren van de scholingsavonden voor praktijkassistenten om de kwaliteit van de uitstrijkjes op hoog niveau brengen en houden, door de inzet van onze praktijkondersteuners bij vragen die in de huisartsenpraktijk leven en communicatie onder meer via onze digitale nieuwsbrief. Onze cliënten mogen ons aanspreken op onze informatie en de wijze waarop we het onderzoek organiseren in de regio. Het contact met onze cliënten ervaren we als heel belangrijk. Ons cliëntenpanel is één van de middelen die we inzetten om beleidsmatige beslissingen met cliënten te bespreken. Het is balanceren om samen met alle partijen op een goede manier van de ene kant van het slappe koord naar de andere kant te komen. We blijven stapjes vooruit zetten en bewaren het evenwicht tussen alle belangen. Door regelmatig in contact te zijn met de samenwerkingspartners, knelpunten te benoemen en deze waar mogelijk vroegtijdig op te lossen, werken we aan die gecontroleerde overstap. Juist door het onderlinge contact weten we wat er speelt en kunnen we hierop anticiperen. We staan niet aan het roer van deze verandering, we zullen maar beperkt eigen keuzes in de regio kunnen maken. Er zijn duidelijke, landelijk uniforme kaders die ons handelen sturen. Wij realiseren ons dat dit soms haaks kan staan op regionale belangen bij onze samenwerkingspartners. Wij zien het als een uitdaging om in onze regio het gesprek hierover en de vormgeving van de verandering zo goed mogelijk te laten verlopen. Dit balanceren vergt veel van de organisatie en alle betrokken medewerkers. We houden echter het doel voor ogen: het vernieuwde bevolkingsonderzoek zorgt voor het vroeg opsporen van ziekte en het voorkomen van sterfte aan baarmoederhalskanker. Het vernieuwde bevolkingsonderzoek draagt nog meer bij aan het sparen van levens van vrouwen die we in ons leven niet kunnen missen. Onze moeders, dochters, vriendinnen Primair proces bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Het primair proces van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, inclusief de aansluitende zorg, wordt hieronder nader in beeld gebracht. Het gaat om het primaire proces van de eerste vijf jaar na invoering van het vernieuwde bevolkingsonderzoek. Er wordt per fase een beschrijving gegeven van de wijze waarop het bevolkingsonderzoek wordt uitgevoerd. 1. Het primair proces Een bevolkingsonderzoek kan alleen leiden tot het beoogde effect als de hele zorgketen van uitnodiging tot Afbeelding 4. Fasen van het primair proces en met de eventueel geleverde aanvullende zorg sluitend is. In het bevolkingsonderzoek vindt op enig moment de overgang plaats van screening naar de zorg. Bij het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker zal voor die deelnemers waarbij cytologische afwijkingen zijn gevonden nadere diagnostiek en eventueel behandeling plaatsvinden binnen de reguliere zorg. Zij krijgen hiervoor een verwijzing. De fasen van het primair proces van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker en aansluitende zorg zijn in onderstaande afbeelding weergegeven Pagina 4 Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Pagina 5

4 Selecteren, uitnodigen en herinneren eerste onderzoek Selecteren De doelgroep van het bevolkingsonderzoek bestaat uit De uitgenodigde vrouw kan vervolgens op de volgende 5. De vrouw meldt zich via het afmeldformulier of 2. De vrouw meldt zich via het afmeldformulier of cliënt- vrouwen van 30, 35, 40, 45, 50, 55 en 60 jaar die op basis van manieren reageren 3 : cliëntportaal definitief af, in dit geval wordt de portaal aan voor de zelfafnameset. De screenings- hun leeftijd in aanmerking komen voor een uitnodiging 1 ). uitnodiging voor alle latere rondes geblokkeerd. organisatie stuurt de zelfafnameset op aan de vrouw. De screeningsorganisaties nemen de NAW (naam, adres 1. De vrouw maakt een afspraak bij de De vrouw kan dit later eventueel herroepen. en woonplaats) gegevens van deze vrouwen af uit de Basis huisartsenvoorziening voor het maken van een 6. De vrouw reageert niet en komt in aanmerking voor een Vrouwen kunnen zich weer tijdelijk of definitief afmelden Registratie Personen (BRP). uitstrijkje. herinnering. (zie bij reageren op de uitnodiging 2, 4 en 5). Vrouwen die 2. De vrouw meldt zich via het afmeldformulier of niet reageren worden vijf jaar later weer uitgenodigd. Na de selectie van bovenstaande groepen worden de cliëntportaal tijdelijk af i.v.m. zwangerschap. Zij vrouwen die zich eerder definitief hebben afgemeld om geeft haar vermoedelijke bevallingsdatum op. Bij Vrouw meldt zich aan voor de zelfafnameset medische redenen zoals uterus extirpatie geëxcludeerd 2. het afmelden kan de vrouw aangeven dat zij als Vrouw heeft niet gereageerd De screeningsorganisatie stuurt de zelfafnameset op aan de Vrouwen die zich eerder definitief hebben afgemeld om niet herinnering een zelfafnameset wil ontvangen. De Een vrouw die niet heeft gereageerd op een uitnodiging vrouw. De vrouw kan vervolgens op de volgende manieren medische-redenen ontvangen éénmalig een brief met folder screeningsorganisatie stuurt haar zes maanden na de ontvangt een brief en afmeldformulier van de reageren: waarin staat hoe ze zich eventueel weer kunnen aanmelden. opgegeven bevallingsdatum een nieuwe uitnodiging of screeningsorganisaties. In deze brief staat dat ze zich via het als herinnering de zelfafnameset op. afmeldformulier of cliëntportaal kan aanmelden voor de 1. De vrouw neemt met de zelfafnameset materiaal af en 3. De vrouw meldt zich af via het afmeldformulier of zelfafnameset. Ook kan ze nog steeds een afspraak maken stuurt het naar het screenings-laboratorium. De vrouwen die in aanmerking komen voor het cliëntportaal voor een uitstrijkje bij de huisarts. Bij het bij de huisartsenvoorziening voor een uitstrijkje. 2. De vrouw maakt alsnog een afspraak bij de bevolkingsonderzoek worden rond hun geboortemaand afmelden kan de vrouw aangeven dat zij als herinnering De herinnerde vrouw kan vervolgens op de volgende huisartsenvoorziening voor een uitstrijkje. door de screeningsorganisatie uitgenodigd. De schriftelijke de zelfafnameset wil ontvangen. manieren reageren: uitnodiging gaat vergezeld van voorlichtingsmateriaal en 4. De vrouw meldt zich via het afmeldformulier of Vrouwen kunnen zich weer tijdelijk of definitief afmelden een afmeldformulier waarmee de vrouw zich eenmalig of cliëntportaal af voor deze ronde. Zij ontvangt vijf jaar 1. De vrouw maakt een afspraak bij de huisartsen- (zie bij reageren op de uitnodiging 2, 4 en 5). Vrouwen die de definitief kan afmelden. later een nieuwe uitnodiging. voorziening voor het maken van een uitstrijkje. zelfafnameset niet terugsturen worden vijf jaar later weer uitgenodigd. 1 Het selectieproces is gedurende de eerste vijf jaar na invoering op deze wijze, daarna vindt selectie ook plaats op basis van screengeschiedenis. 2 Omdat het bevolkingsonderzoek door met name de inzet van de is veranderd, krijgen deze vrouwen opnieuw het bevolkingsonderzoek aangeboden. 3 Een vrouw kan bezwaar maken tegen uitwisseling van gegevens met instanties en met de huisartsenvoorziening. In het voorlichtingsmateriaal wordt uitgelegd dat de bij het bevolkingsonderzoek betrokken partijen zich aan de privacy wetgeving houden bij het verwerken van de gegevens van de vrouw. Pagina 6 Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Pagina 7

5 Onderzoeken (eerste primaire onderzoek) Het uitstrijkje hrhpv-test en primaire cytologische Het screeningsonderzoek start als de vrouw een afspraak Als het maken van het uitstrijkje niet lukt worden mogelijke beoordeling bij uitstrijkje hrhpv-test bij zelfafname maakt voor een consult bij de huisartsenvoorziening stappen besproken met de cliënt. Deze zijn: Het screeningslaboratorium registreert het monster, Het screeningslaboratorium registreert het monster en voor het maken van een uitstrijkje. Het cliëntcontact in analyseert en beoordeelt deze op de aanwezigheid analyseert en beoordeelt het monster op de aanwezigheid de praktijk omvat voorlichting, counseling en anamnese, Het uitstrijkje wordt door een andere doktersassistente van hrhpv. Bij een positieve hrhpv-test draagt het van hrhpv. Het screeningslaboratorium stuurt de uitslag van afname van het uitstrijkje en het informeren over de wijze of huisarts gemaakt. screeningslaboratorium zorg voor een cytologische de hrhpv-test naar de screeningsorganisatie. waarop de vrouw de uitslag ontvangt. Gegevens nodig voor De vrouw kan gebruik maken van een zelfafnameset. beoordeling van het afgenomen lichaamsmateriaal. In het screeningslaboratorium kan blijken dat de hrhpv-test de beoordeling in het screenings-laboratorium worden De doktersassistente geeft dit aan op het digitale Het screeningslaboratorium stuurt de uitslag van de onbeoordeelbaar is. Het screeningslaboratorium informeert vastgelegd in het digitale laboratoriumformulier. Het laboratoriumformulier. De screeningsorganisatie stuurt hrhpv-test en de eventuele cytologische beoordeling, de screeningsorganisatie. De screeningsorganisatie stuurt afgenomen monster wordt verzonden naar een daartoe de vrouw de zelfafnameset toe. inclusief een advies, naar de screeningsorganisatie en de een nieuwe zelfafnameset naar de vrouw. aangewezen screeningslaboratorium. Als de doktersassistente Verwijzing naar de gynaecoloog (de doktersassistente of huisartsenvoorziening. het uitstrijkje maakt, bepaalt zij of er naast een uitstrijkje huisarts geeft dan aan dat hier kosten aan verbonden zijn). in het kader van het bevolkingsonderzoek ook een afspraak In het screeningslaboratorium kan blijken dat de met de huisarts moet worden gemaakt voor mogelijk verder De zelfafnameset hrhpv-test of de cytologische beoordeling onbeoordeel- onderzoek, bijvoorbeeld bij gynaecologische klachten. De screeningsorganisatie stuurt de zelfafnameset baar is. Het screeningslaboratorium informeert de inclusief gebruiksaanwijzing naar de vrouw. Wanneer de screenings organisatie. De screeningslaboratorium deelneemster gebruikmaakt van de zelfafnameset neemt zij informeert de huisartsenvoorziening over de reden van zelf vaginaal materiaal af. Het afgenomen materiaal wordt, onbeoordeelbaarheid. De screeningsorganisatie stuurt een inclusief de benodigde gegevens, in een meegestuurde nieuwe uitnodiging en geeft aan dat de vrouw 6 weken na (retour)envelop gedaan en door de vrouw opgestuurd naar de datum van het eerdere uitstrijkje een nieuw uitstrijkje een daartoe aangewezen screeningslaboratorium. kan maken. Pagina 8 Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Pagina 9

6 Communiceren uitslag / Verwijzen eerste onderzoek Selecteren, uitnodigen en herinneren op 6 maanden Op basis van de beoordeling in het screeningslaboratorium ontvangt de vrouw van de screeningsorganisatie schriftelijk De doelgroep van het bevolkingsonderzoek bestaat: 3. De vrouw meldt zich via het afmeldformulier of cliëntpor- de uitslag en het advies. De volgende uitslagen en Vrouwen die bij het eerste onderzoek een hrhpv-positie- taal af. Zij ontvangt vijf jaar later een nieuwe uitnodiging. vervolgstappen zijn mogelijk: ve test zonder cytologische afwijkingen hadden. 4. De vrouw meldt zich via het afmeldformulier of cliënt- Vrouwen met een hrhpv-positieve zelfafname en die portaal definitief af, in dit geval wordt de uitnodiging De zelfafname of het uitstrijkje was hrhpv-negatief. In Het uitstrijkje was hrhpv-positief en cytologie-positief. geen uitstrijkje hebben laten maken. voor alle latere rondes geblokkeerd. De vrouw kan dit de uitslagbrief wordt aangegeven welke vrouwen in De vrouw krijgt bij de uitslagbrief een folder. Er wordt De screeningsorganisaties nemen de NAW (naam, adres later eventueel herroepen. aanmerking komen voor een uitnodiging over 5 of 10 jaar. aangegeven dat bij de gynaecoloog en woonplaats) gegevens van deze vrouwen af uit de Basis 5. Vrouwen die niet reageren komen in aanmerking voor De zelfafname was hrhpv-positief. De vrouw krijgt bij nodig is. Bij verwijzing naar de gynaecoloog met Registratie Personen (BRP). een herinnering. de uitslagbrief een folder en het verzoek een afspraak te een Pap 3a2 (matige dysplasie) of hoger, streeft de maken bij de huisarts voor een uitstrijkje. huisartsenvoorziening er naar om contact op te nemen Het uitstrijkje was hrhpv-positief en cytologie- met de vrouw, voordat zij de uitslagbrief ontvangt. In Vrouwen waarbij een uitstrijkje cytologisch is beoordeeld Vrouwen die niet hebben gereageerd op de uitnodiging ont- negatief. De vrouw krijgt bij de uitslagbrief een folder. dat contact bespreekt de huisarts met de vrouw de ontvangen zes maanden na datum van de cytologische beoor- vangen een herinnering door de huisartsenvoorziening. De Er wordt aangegeven dat ze 6 maanden later een uitslag en het vervolg. Bij de verwijzing bepaalt de deling een uitnodiging voor. De schriftelijke screeningsorganisatie zoekt bij stichting ION de gegevens van uitnodiging ontvangt voor bij de huisartsenvoorziening in samenspraak met de vrouw bij uitnodiging gaat vergezeld van een afmeldformulier waarmee de huisartsenvoorziening van de vrouw. De huisartsenvoorzie- huisartsenvoorziening. welke gynaecoloog nader onderzoek zal plaatsvinden. de vrouw zich kan afmelden. Vrouwen die na een zelfafna- ning ontvangt van de screenings-organisatie een verzoek om meset geen uitstrijkje hebben laten maken, ontvangen 6 de vrouw te herinneren. De huisartsenvoorziening herinnert maanden na de hrhpv-test in het screeningslaboratorium een de vrouw voor een uitstrijkje op de wijze die past binnen de uitnodiging voor. De uitgenodigde vrouw organisatie van de huisartsenvoorziening. De vrouw kan ver- kan vervolgens op de volgende manieren reageren: volgens (formeel) op de volgende manieren reageren: 1. De vrouw maakt een afspraak bij de huisartsenvoorzie- 1. De vrouw komt op de afspraak en laat een uitstrijkje ning voor het maken van een uitstrijkje. maken. 2. De vrouw meldt zich via het afmeldformulier of cliënt- 2. De vrouw verzet de afspraak en laat een uitstrijkje portaal tijdelijk af i.v.m. zwangerschap. Zij geeft haar maken. vermoedelijke bevallingsdatum op. De screeningsor- Vrouwen kunnen zich weer tijdelijk of definitief afmel- ganisatie stuurt haar zes maanden na de opgegeven den. Vrouwen die niet komen, worden vijf jaar later weer bevallingsdatum een nieuwe uitnodiging. uitgenodigd. Pagina 10 Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Pagina 11

7 Onderzoeken ( op 6 maanden) Communiceren uitslag / Verwijzen Het uitstrijkje Cytologische beoordeling bij uitstrijkje Op basis van de beoordeling in het screeningslaboratorium Het uitstrijkje was cytologie-positief. De vrouw krijgt Het screeningsonderzoek start doordat de vrouw Het screeningslaboratorium registreert het monster, ontvangt de vrouw van de screeningsorganisatie schriftelijk bij de uitslagbrief een folder. Er wordt aangegeven een afspraak maakt voor een consult bij de analyseert en beoordeelt deze op cytologische afwijkingen. de uitslag en het advies. De volgende uitslagen en dat ze in aanmerking komt voor verwijzing naar de huisartsenvoorziening voor het maken van een uitstrijkje. Het screeningslaboratorium stuurt de uitslag, inclusief vervolgstappen zijn mogelijk: gynaecoloog voor verder onderzoek. Bij verwijzing naar Het cliëntcontact in de praktijk omvat voorlichting, een advies, naar de screeningsorganisatie en de de gynaecoloog met een Pap 3a2 (matige dysplasie) counseling en anamnese, afname van het uitstrijkje huisartsenvoorziening. Het uitstrijkje was cytologie-negatief. In de uitslagbrief of hoger, streeft de huisartsenvoorziening er naar en het informeren over de wijze waarop de vrouw de wordt aangegeven dat ze ongeveer 4,5 jaar later een om contact op te nemen met de vrouw, voordat zij uitslag ontvangt. Gegevens nodig voor de beoordeling In het screeningslaboratorium kan blijken dat nieuwe uitnodiging ontvangt. de uitslagbrief ontvangt. In dat contact bespreekt de in het screenings-laboratorium worden vastgelegd in de cytologische beoordeling onbeoordeelbaar huisarts met de vrouw de uitslag en het vervolg. De het digitale laboratoriumformulier. Het afgenomen is. Het screeningslaboratorium informeert de huisartsenvoorziening bepaalt in samenspraak met monster wordt verzonden naar een daartoe aangewezen screeningsorganisatie. De screeningslaboratorium de vrouw bij welke gynaecoloog nader onderzoek zal screeningslaboratorium. informeert de huisartsenvoorziening over de reden van plaatsvinden en verwijst de vrouw.<?> onbeoordeelbaarheid. De screeningsorganisatie stuurt de Als het maken van het uitstrijkje niet lukt worden mogelijke vrouw een nieuwe uitnodiging. stappen besproken met de cliënt. Deze zijn: Het uitstrijkje wordt door een andere doktersassistente of huisarts gemaakt. Verwijzing naar de gynaecoloog (de doktersassistente of huisarts geeft dan aan dat het uitstrijkje niet gratis is). Pagina 12 Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Pagina 13

8 Diagnostiek / Behandelen en controleren Praktijkrichtlijn voor het cervix cytologisch onderzoek revisited Dr. H. van der Linden De NVVP heeft al meer dan 20 jaar het voortouw betreffende de praktijkrichtlijn voor het cytologisch onderzoek van de keten partners goed uitgewerkt moeten worden en de eventuele rol van HPV zal worden bezien. Ook het natraject, baarmoederhals. De laatste stamt uit Zoals bekend waar momenteel met voornamelijk de gynaecologen, een zal het bevolkingsonderzoek vanaf 2016 op HPV test worden gestuurd. Verwacht wordt dat dan tussen de nieuwe praktijkrichtlijn CIN wordt geschreven, zal herzien moeten worden. 6-9 % cytologische triage behoeven (de positieve HPV testen). Deze dunne laag preparaten zullen een hoger Al met al een goede reden om middels een skms kwaliteit percentage afwijkingen bevatten dan in het huidige bevolkingsonderzoek. project met de pathologie als penvoerder met de keten partners in te zetten. Het project is toegekend en wordt Daarnaast vinden ook uitstrijkjes op indicatie plaats, in verband met klachten. De criteria hiervoor zullen met de momenteel opgestart. Tijdens deze voordracht wordt uw mening uitdrukkelijk gevraagd om tot een goede start van dit project te kunnen komen. Een vrouw die is verwezen, maakt een afspraak bij de gynaecoloog naar keuze. Afhankelijk van de diagnose vindt er eventuele behandeling plaats. Na de behandeling blijft de vrouw tijdelijk onder controle. Na afloop van deze controleperiode kan de vrouw weer deelnemen aan het bevolkingsonderzoek. Dit gebeurt op advies van de gynaecoloog waar zij op dat moment onder controle is. Het screeningslaboratorium controleert bij vrouwen met een Pap 3a2 (matige dysplasie) of hoger, de follow-up en signaleert aan de huisartsenvoorziening als bij deze vrouwen geen bij de gynaecoloog heeft plaatsgevonden. De huisartsenvoorziening neemt zo nodig contact op met de vrouw. Pagina 14 Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Pagina 15

9 Over de overgang en continuïteit: cytologie en de programmacommissie Dr. H. van der Linden Onderzoek HPV self-sampling: de laatste stand van zaken Drs. R. P. Bosgraaf Het huidige bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker nodigt elk jaar vrouwen uit voor het laten maken van een uitstrijkje. Doorgaans geven (ca. 65%) vrouwen hieraan gevolg. Van de uitstrijkjes worden HrHPV test HrHPV + HrHPV - Reflex cytologie triage 1 De incidentie van baarmoederhalskanker is in Nederland laag vergeleken met andere landen door een goede en georganiseerde screening. Een belangrijke beperkende factor in de effectiviteit van het huidige screeningsprogramma is Midden-West en Oost. Deze onderzoeken zijn bekend onder de naam PROHTECT (PRotection by Offering HPV TEsting on Cervicovaginal specimens Trial) en zijn tot stand gekomen n samenwerking met het VUmc en het Radboudumc. cytologische preparaten gemaakt om te controleren op aan- deelname. De deelnamegraad van het bevolkingsonderzoek of afwezigheid van afwijkingen. In ongeveer 3% vergt dit nadere actie zoals vervolgen, verwijzen en follow-up controle. In het nieuwe bevolkingsonderzoek zullen aanvankelijk nog steeds vrouwen een uitstrijkje laten maken, maar HrHPV test HrHPV + HrHPV - Aanvullende cytologie triage 1 (BVO) ligt al jaren rond de 65%. Samen met de opportunistische screening komt de 5-jaarsdekkingsgraad uit op 75 80%. Dit betekent dat een substantieel deel van de doelgroep niet of niet adequaat is gescreend. Deze Thuistests kunnen de deelnamegraad van de screening verhogen. Maar ook wanneer non-respondenten een thuistest aangeboden wordt, is er nog uitval. Bijvoorbeeld in de follow-up van vrouwen van wie de thuistest hrhpv- de test, die vervolgens op de uitstrijkjes wordt verricht, is zogenaamde non-responders hebben een verhoogd risico positief bleek te zijn. Een deel van deze vrouwen geeft geen een risicotest op het hebben van een afwijking in plaats op het ontwikkelen van baarmoederhalskanker. gehoor aan de oproep om vervolgens triage-onderzoek te van een aanwezigheidstest van een afwijking. Ongeveer De tweede belangrijke wijziging betreft de cytologie triage. laten doen. In de PROHTECT-3A studie (Lancet Oncology, 6% zal verhoogd risico hebben en dit zal moeten leiden tot We onderscheiden triage 1 (direct na een test) en triage Het is van belang om de groep non-responders van het 2014) is onderzocht of deze vorm van uitval kan worden cytologietriage en op grond daarvan eventuele nadere acties. 2 (follow up na 6 mnd). Cytologie triage 1 zal bij reguliere reguliere BVO te motiveren om alsnog een screeningstest uit verminderd. In deze studie worden de klinische prestaties Nieuw is het aanbod aan de circa vrouwen, die niet opkomst voor een hrhpv test op hetzelfde sample kunnen te laten voeren. Het aanbieden van een HPV-thuistest heeft van een triage-uitstrijkje vergeleken met die van een opkomen, om gebruik te maken van een zelfafnameset. Na gebeuren ( reflex cytologie ) en in geval van een zelfafname de afgelopen jaren bewezen de deelnamegraad in de groep methyleringstest op het zelf afgenomen materiaal. Als dat toestemming, kan een zelfafnameset toegezonden worden. set, op een apart sample (zie tekening: aanvullende non-responders met 30-35% te vergroten. Met een thuistest laatste even goed functioneert, is het grote voordeel dat Dit werkt mogelijk opkomstbevorderend. Ook hier betreft cytologie ). In beide gevallen zal het profiel van cytologie kunnen vrouwen zelf thuis een uitstrijk afnemen. Het vrouwen niet meer naar de huisarts hoeven voor een triage- het een risicotest gevolgd door cytologie triage. uitslagen sterk verschillen van het profiel met uitslagen: hiervoor benodigde testmateriaal kan hun per post worden uitstrijkje. Het is nog onduidelijk voor welke zelfafnameset de vooraf kans, dat er afwijkingen zullen zijn, neemt aangeboden en na gebruik door hen worden teruggestuurd er gekozen wordt in het nieuwe bevolkingsonderzoek. In de De NVVP heeft over deze overgang van de screentest zorgen sterk toe. Bovendien beïnvloedt de voorkennis, dat een naar het laboratorium. Vanaf januari 2016 krijgen vrouwen PROHTECT-3B studie (International Journal of Cancer, 2014) over de opkomsteffecten (1), en de cytologie triage (2). Met vrouw hrhpv positief is, de beoordeling (Moriarty, Benoj, die niet reageren op een oproep voor het maken van een zijn twee zelfafnamemethoden met elkaar vergeleken op betrekking tot opkomsteffecten zijn de verwachtingen Siebers). Dit laatste effect zorgt voor een extra percentage regulier uitstrijkje de mogelijkheid om een zelfafnameset het gebied van klinische prestaties en gebruikersgemak. betreffende de zelfafnameset () gebaseerd op ervaringen verhoogde afwijkingen. Ook hiervoor zal een proefonderzoek aan te vragen. De uitkomsten van deze beide thuistestonderzoeken zijn in onderzoek bij non-responders. Het is aannemelijk dat noodzakelijk zijn om deze onbekende factoren tijdig te van toegevoegde waarde voor het BVO. De resultaten met de nieuwe opzet reguliere responders gaan kiezen meten en hierop zo nodig bij te sturen. Met een hrhpv-test op door vrouwen zelf afgenomen van de PROHTECT-3 studies zijn dit jaar gepubliceerd ( switchen ) voor de. De effecten van deze switch materiaal zijn goede resultaten te behalen, omdat het virus in vooraanstaande tijdschriften en zullen worden zijn niet goed voorspelbaar omdat er a) weinig bekend vanuit de cervix zich verspreidt in de vagina en er geen intacte gepresenteerd tijdens het symposium. is over bij reguliere responders, b) mogelijk verlies in cervicale cellen nodig zijn om het virus aan te tonen. Een follow-up i.v.m. triage cytologie 1 (zie figuur) en c) mogelijk inherent verminderd sensitief is. Het is onbekend hoe thuistest kan tegemoetkomen aan nadelen die vrouwen soms aan het BVO ervaren, zoals ongemak of gevoelens van In de toekomst zijn er nog meer kansen voor verbetering % van de non-respondenten die de thuistest snel en hoe sterk een switch zal optreden na introductie. schaamte bij het laten maken van de uitstrijk, of logistieke krijgt aangeboden doet niet mee. Zijn er kansen om de Om deze aspecten beter in kaart te hebben, komt er een gerandomiseerde trial. De opzet zal worden toegelicht. NTB problemen bij het maken van een afspraak. Slechts weinigen vinden het moeilijk om een thuistest te doen, zijn onzeker over opkomst verder te vergroten? Is het wenselijk om aan de hele doelgroep (dus niet alleen de non-respondenten) de de juiste uitvoering ervan of vertrouwen de uitkomst niet. mogelijkheid van een thuistest aan te bieden, naast de keuzemogelijkheid van een uitstrijk bij de huisarts? Of moet Er is in Nederland de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan aan alle vrouwen zelfs alleen nog maar een zelfafnameset op het gebied van de HPV-thuistest. Onderzoek naar aangeboden worden? Is de tijd al rijp om volledig moleculair thuistests binnen het kader van het BVO is verricht in een gaan screenen? populatie non-respondenten in de screeningsregio s van Pagina 16 Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Pagina 17

10 Dunnelaag vs conventionele cytologie en de effecten binnen het BVO Mw. Drs. K. Rozemeijer Darmkankerscreening; nieuwe rol bijgeschoolde analist Mw. Prof. dr. I. Nagtegaal Inleiding Resultaten De invoering van het nieuwe bevolkingsonderzoek In 2014 is een cursus gespecialiseerd analist pathologie De afgelopen 10 tot 15 jaar is het gebruik van De 6-jaars cumulatieve incidentie was significant lager darmkanker brengt een aantal veranderingen met voor het bevolkingsonderzoek gestart, met als einddoel de conventionele cytologie test binnen het wanneer gebruik gemaakt werd van SurePath (44.6 zich mee. Standaardverslaggeving van biopten uit dit het toelatingsexamen voor pathologen. Een groep expert bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker vervangen (95% betrouwbaarheidsinterval (BI): 37.8, 52.6)) versus bevolkingsonderzoek is verplicht geworden. Er is een pathologen heeft de lessen verzorgd. Het slagingspercentage door dunnelaag cytologie testen SurePath en ThinPrep. conventionele cytologie (58.5 (95% BI: 54.6, 62.7)). De toelatingstoets voor pathologen en er is een verplichte van de analisten was vergelijkbaar met de pathologen. De In een eerdere studie hebben we laten zien dat het hazard ratio was eveneens significant lager (0.83 (95% BI: kwaliteitsrondzending. Deze veranderingen brengen analisten worden in meerdere laboratoria ingezet in de gebruik van SurePath resulteert in een verhoogde CIN , 0.98)). Eén voorkomen intervalkanker ging gepaard ook kansen met zich mee. Taakherschikking binnen de diagnostiek voor het bevolkingsonderzoek darmkanker. In detectie ten opzichte van conventionele cytologie. Het met het vinden van 9 extra CIN lesies. Het gebruik van pathologielaboratoria is een van die kansen start een nieuwe cursus. gebruik van ThinPrep heeft geen invloed op de CIN2+ ThinPrep resulteerde in een niet-significant hogere 6-jaars detectie, maar lijkt te resulteren in een lagere detectie cumulatieve incidentie (66.8 (95% BI: 56.7, 78.7) versus 58.5 van baarmoederhalskanker. Of de extra gevonden CIN2+ (95% BI: 54.6, 62.7)) en een significant hogere hazard (hazard lesies, in het geval van SurePath, klinisch relevant zijn en ratio = 1.20 (95% BI: 1.01, 1.41)). of de sensitiviteit voor progressieve CIN2+ lesies verschilt tussen de drie testen is niet bekend. Het doel van de Conclusie studie was daarom om de incidentie van intervalkankers Het gebruik van SurePath leidt tot het detecteren van (baarmoederhalskanker gedetecteerd binnen 6 jaar na een meer progressieve CIN2+ lesies en daarmee minder negatieve screentest) met elkaar te vergelijken. intervalkankers. Echter, of de voordelen (minder intervalkankers) opwegen tegen de nadelen (meer Materiaal en methode CIN diagnoses en dus behandelingen) zou met een Alle negatieve primaire screen uitstrijkjes, afgenomen tussen effectiviteitsanalyse moeten worden berekend. Het januari 2000 en maart 2012 binnen het bevolkingsonderzoek gebruik van ThinPrep leidt tot het detecteren van minder baarmoederhalskanker, werden geincludeerd in de studie progressieve CIN2+ lesies en daarmee meer intervalkankers met een follow-up tot en met maart De 6-jaars cumulatieve intervalkanker incidentie per negatieve uitstrijkjes werd uitgerekend voor elke methode. Cox regressie analyses zijn uitgevoerd om de hazard op een intervalkanker te vergelijken, gecorrigeerd voor kalendertijd, leeftijd, screen regio en sociaal-economische status. Pagina 18 Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Papendalsymposium Baarmoederhalskanker Pagina 19

11 Colofon Dit is een uitgave van: Bevolkingsonderzoek Oost Zutphenseweg 51, 7418 AH Deventer Postbus 2107, 7420 AC Deventer