OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische volledige versie Mei Onderzoek en rapportage a-advies In opdracht van OFED
Inleiding Inhoudsopgave Hoe ziet de arbeidsmarkt van de elektrotechnische (etd) eruit? En wat betekent dat voor bedrijven en voor hun (aankomende) werknemers? Voor de branche belangrijke vragen, want de antwoorden geven richting aan toekomstige activiteiten. De arbeidsmarktmonitor van OFED poogt inzicht te geven in de kenmerken, de omvang en de ontwikkelingen van de arbeidsmarkt in de etd. Het onderzoek bestaat uit een grondige analyse van het werkgeversbestand, zoals geregistreerd bij Syntrus Achmea, een analyse van de arbeidsmarktmonitor van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel en een online vragenlijstonderzoek dat OFED zelf heeft uitgezet onder werkgevers en werknemers in de branche. Samenvatting 1 De opzet van de arbeidsmarktmonitor 1.1. Achtergrond en doel van het onderzoek 1.2. Opzet van het onderzoek 1.3. Leeswijzer 2 De werkgelegenheid in de elektrotechnische 2.1. Aantal werknemers 2.2. Aantal werknemers per regio 2.3. Aantal werknemers per bedrijfsgrootte 2.4. Vacatures 2.5. Instroom 2.6 Uitstroom 2.7. Vooruitblik werkgelegenheid 3 Werkgevers in de elektrotechnische 3.1. Aantal werkgevers 3.2. Aantal werkgevers per regio 3.3. Aantal werkgevers per bedrijfsgrootte 3.4. Gemiddeld aantal werknemers per werkgever 4 Werknemers in de elektrotechnische 4.1. Werknemers naar geslacht 4.2. Werknemers naar leeftijd 4.3. Werknemers naar etniciteit 4.4. Omvang en type arbeidscontract 4.5. Ervaring in de sector 5 Kennis en ontwikkeling 5.1. Niveau nieuwe werknemers 5.2. Oordeel werknemers over ontwikkelings- en scholingsmogelijkheden 5.3. Oordeel werkgevers over ontwikkelings- en scholingsmogelijkheden 5.4. Ontwikkeling en kennisbehoefte 5.5. Bijhouden van vakkennis 5.6. Gebruik van sociale media 4 6 6 6 6 7 7 7 8 8 8 9 9 11 11 11 12 12 13 13 13 14 14 15 16 16 16 18 18 19 20 2 OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische 3
Samenvatting Een belangrijke taak van OFED is het volgen van ontwikkelingen op de arbeidsmarkt van de elektrotechnische (etd). In dat kader is er in maart een onderzoek gehouden, waarbij gebruik is gemaakt van gegevens van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (Hermes Arbeidsmarktinformatiesysteem), Syntrus Achmea en een onderzoek onder 46 werkgevers en 100 werknemers in de sector. De werkgevers die aan het onderzoek hebben deelgenomen, vertegenwoordigen samen 47% van de werkgelegenheid in de etd. De werkgevers en werknemers is gevraagd naar hun verwachtingen en opvattingen over de instroom, doorstroom en uitstroom van werknemers op korte en langere termijn en naar de opvattingen over kennis en ontwikkeling. Optimisme neemt af Het aantal werknemers in de etd daalt sinds 2007 gestaag, vooral bij grote werkgevers met meer dan 400 werknemers. In zien we weliswaar een lichte stijging van het aantal geregistreerde werknemers bij het pensioenfonds, maar over de langere termijn wordt een blijvende daling van de werkgelegenheid tot 2020 voorspeld. Het verlies van werkgelegenheid wordt geraamd op circa 15%. Deze daling is sterker dan de gemiddelde afname in de in het algemeen. De lichte stijging in is waarschijnlijke het gevolg van het toegenomen aantal parttimers ten opzichte van de fulltimers in de etd. Prognose werkgelegenheidsontwikkeling (Bron: Hermes Arbeidsmarktinformatiesysteem ) % 0-2 -4-6 -8-10 -12 2014 2015 2016 elektronicazaken Het optimisme over de werkgelegenheid is onder werkgevers het afgelopen jaar flink gedaald. Het aantal werkgevers dat een daling van het aantal werknemers in de komende drie jaar verwacht, is ten opzichte van het vorige onderzoek in aanzienlijk toegenomen. Ook op korte termijn verwachten meer werkgevers banen te verliezen. De verwachting dat de komende 12 maanden werknemers zullen moeten vertrekken, is toegenomen van 17% naar 30%. De belangrijkste reden voor het vertrek van werknemers is dat men onvoldoende werk beschikbaar heeft. Alle zeilen bijzetten Sinds 2008 is het aantal werkgevers met 15% afgenomen. De sterkste daling zien we bij werkgevers met minder dan 5 werknemers (-18%) en werkgevers met 10-15 werknemers (-31%). Kleine werkgevers in de etd zijn een kwetsbare groep. Zij vormen het grootste aandeel onder de werkgevers. 72% van de werkgevers heeft minder dan 5 werknemers. Om te overleven, zullen werkgevers alle zeilen moeten bijzetten. Aantal vacatures loopt terug Het aantal vacatures is ten opzichte van vorig jaar afgenomen: 41% van de werkgevers heeft afgelopen jaar een of meerdere vacatures gehad, ten opzichte van 48% het jaar daarvoor. Meer werkgevers geven bovendien aan dat de vacatures gemakkelijk te vervullen zijn. Het aandeel nieuwe werknemers dat rechtstreeks van school komt of van een ander bedrijf in de etd afkomstig is, is ten opzichte van vorig jaar toegenomen. De jonge, mannelijke voltijds werknemer met een contract voor onbepaalde tijd Over het algemeen zijn de werknemers in de etd grotendeels man, relatief jong en met een voltijds arbeidscontract. Wat de leeftijd betreft, is dit beeld iets aan het verschuiven. Het aandeel werknemers dat ouder is dan 30 jaar neemt toe van 44% in 2008 naar 48,5% in en het is de verwachting dat tot 2020 het aandeel werknemers van 30 jaar en jonger zal dalen van 50% naar 44%. Het aandeel vrouwen in de etd blijft met 24,6% flink achterlopen in vergelijking met de (63,4%) en de Nederlandse beroepsbevolking (46,7%). Er zijn relatief veel werknemers met een niet-westerse achtergrond in de sector werkzaam. Het voltijds arbeidscontract en het contract voor onbepaalde tijd zijn verreweg de meest dominante contractvormen in de etd. Iets meer dan een derde van de werknemers werkt meer dan zeven jaar in de sector. Veel ontwikkelingsmogelijkheden in de etd Het kennisniveau van nieuwe werknemers wordt positief beoordeeld door werkgevers en werknemers. Ruim 90% (: 75%) van de werkgevers beoordeelt het kennis- en opleidingsniveau van nieuwe medewerkers als voldoende of goed. Van de werknemers beoordeelt 72% het kennis- en opleidingsniveau van nieuwe collega s als voldoende of goed. De ontwikkeling van werknemers en de mogelijkheden daartoe zijn belangrijk voor de etd. Het maakt de sector interessant om in te werken, biedt werknemers de mogelijkheid om hun eigen inzetbaarheid te versterken en draagt bij aan de kwaliteit van de dienstverlening. 90% (: 85%) van de werkgevers vindt dat de ontwikkelingsmogelijkheden voor werknemers binnen zijn bedrijf voldoende of goed zijn. Zij zijn het ook gemiddeld in vrij sterke mate eens met de stelling: Ik investeer in de kwaliteit van mijn medewerkers. Van de medewerkers vindt ruim 70% dat de ontwikkelingsmogelijkheden binnen het bedrijf voldoende of goed zijn. Werknemers, ouder dan 45 jaar, beoordelen de ontwikkelings-mogelijkheden positiever dan jongere werknemers (78% versus 69%). Werkgevers zijn ook positief over de bereidheid van werknemers om zich te ontwikkelen. Ruim 70% van de werkgevers is het (helemaal) eens met de stelling: Medewerkers zijn bereid zich te ontwikkelen. Over de doorgroeimogelijkheden voor werknemers zijn de werkgevers iets minder positief gestemd: 25% is het (helemaal) oneens met de stelling: Binnen mijn bedrijf zijn voldoende doorgroeimogelijkheden voor medewerkers ; de helft heeft een neutrale mening. Blijvende behoefte aan actuele productkennis en verkoopvaardigheden Op de vraag op welke terreinen de kennis van werknemers zich zou moeten verdiepen, scoren productkennis en kennis van verkooptechnieken het hoogst. Het zelfstandig kunnen werken wordt minder van belang geacht dan het jaar daarvoor. Sociale media in de etd Zowel werkgevers, als werknemers houden hun vakkennis bij door raadplegen van websites, het lezen van vakbladen en het bezoeken van bijeenkomsten en beurzen. Er wordt niet veel vakkennis gehaald uit sociale media als LinkedIn, Twitter en Facebook. Sociale media wordt door zowel werkgevers, als werknemers wel regelmatig gebruikt. Facebook en Twitter zijn hierbij het meest populair. 4 OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische 5
1 De opzet van de arbeidsmarktmonitor 1.1. Achtergrond en doel van het onderzoek Een belangrijke taak van de OFED is het volgen van ontwikkelingen op de arbeidsmarkt van de elektrotechnische (etd). OFED voert dit arbeidsmarktonderzoek uit om de kennis over de arbeidsmarkt in de sector te vergroten en om aansluitende dienstverlening te ontwikkelen. Werkgevers en werknemers is gevraagd wat hun verwachtingen en opvattingen zijn met betrekking tot de instroom, doorstroom en uitstroom van werknemers op korte en langere termijn, en hoe zij denken over kennis en ontwikkeling. 1.2. Opzet van het onderzoek De Arbeidsmarktmonitor bestaat uit een online vragenlijstonderzoek onder werkgevers en werknemers en een analyse van externe bronnen. Het vragenlijstonderzoek heeft plaatsgevonden in maart. 47 werkgevers en 100 werknemers hebben aan het onderzoek meegedaan. De werkgevers die aan het onderzoek hebben deelgenomen, vertegenwoordigen samen 47% van de werkgelegenheid in de etd. Deelnemende werkgevers, onderverdeeld naar producten 2 De werkgelegenheid in de elektrotechnische Het optimisme neemt af Het aantal werknemers in de etd daalt sinds 2007 gestaag, vooral bij grote werkgevers met meer dan 400 werknemers. In zien we weliswaar een lichte stijging van het aantal bij het pensioenfonds geregistreerde werknemers, maar over de langere termijn wordt een blijvende daling van de werkgelegenheid tot 2020 voorspeld. Het verlies van werkgelegenheid wordt geraamd op circa 15%. Deze daling is sterker dan de gemiddelde daling in de. Werkgevers zijn pessimistischer en onzekerder geworden over de toekomstige werkgelegenheid in de sector. Het aantal werkgevers dat een daling van het aantal werknemers in de komende drie jaar verwacht, is aanzienlijk toegenomen. Ook op korte termijn verwachten meer werkgevers banen te verliezen. Vakmanschap speelt een hoofdrol Voor de etd is er nog geen zicht op groei in de fysieke winkels. De economische recessie, de groei van internetverkoop en het veranderende winkel- en koopgedrag van consumenten spelen hierin een belangrijke rol. 15% 13% 2% Witgoed Computers Combinatie van bovenstaande Bruingoed Telecom Anders, namelijk Verlichting (6), Telecom (3) Voor de branche betekent dit een enorme uitdaging. De vraag is niet alleen: Hoe overleef ik de economische recessie?, maar ook: Hoe speel ik in op het veranderende consumentengedrag? Internet is niet meer weg te denken uit het aankoopproces van de consument. Hierop zullen fysieke winkels slim moeten inspelen. Verkopers zullen het verschil moeten maken. Om die reden speelt vakmanschap in de fysieke winkel een steeds grotere rol. Beschikken over voldoende en up-to-date vakkennis en beheersen van de juiste verkoopvaardigheden die anticiperen op het veranderende koopgedrag van consumenten, is meer dan ooit cruciaal geworden. 43% 7% 2.1. Aantal werknemers Het aantal werknemers in de etd daalt sinds 2007 gestaag. In wordt deze trend doorbroken en stijgt het aantal werknemers naar 18.138. Deze lichte stijging is waarschijnlijke het gevolg van het toegenomen aantal parttimers ten opzichte van de fulltimers in de etd. Bij de werknemers die aan het onderzoek hebben deelgenomen, bestaat een ondervertegenwoordiging van werknemers die jonger zijn dan 25 jaar en een oververtegenwoordiging van werknemers, ouder dan 45 jaar. Het merendeel van de respondenten heeft een functie als verkoper of leidinggevende. Leeftijd 32% 12% 56% <25 25-45 jaar >45 Functie Naast het uitvoeren van de enquête heeft onderzoek plaatsgevonden door middel van het raadplegen van de volgende bronnen: werkgeversbestanden van Syntrus Achmea; Hoofdbedrijfschap Detailhandel i.c. Hermes Arbeidsmarktinformatiesysteem (www.arbeidsmarkt.nl) 1 ; Centraal Bureau voor de Statistiek. 1.3. Leeswijzer Hoofdstuk 2 geeft inzicht in de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de sector: aantallen werkgevers en werknemers, instroom en doorstroom en aantal vacatures. Hoofdstukken 3 en 4 gaan in op de kenmerken van werkgevers en werknemers in de sector. Tot slot kijken we in Hoofdstuk 5 naar kennis en ontwikkeling in de sector: hoe ervaren werknemers en werkgevers de scholingsmogelijkheden, aan welke kennis hebben zij behoefte en in hoeverre gebruiken zij internet en sociale media als kennisbron? 3% 5% 41% 8% 43% Verkoper Kantoor/administratie Anders, namelijk Leidinggevende Logistiek 1. In het Hermes Arbeidsmarktinformatiesysteem zijn voor de etd de webwinkels niet en de fotohandels wel in de bestanden opgenomen. De fotohandel valt niet onder de CAO voor de Elektrotechnische Detailhandel. Vanwege technische redenen was het niet mogelijk om de fotohandel buiten beschouwing te laten; het gaat om 6% tot 7% van het totaalaantal banen in het Hermes Arbeidsmarktinformatiesysteem voor de etd. Aantal werknemers in de elektrotechnische (Bron: OFED/Syntrus Achmea) 20000 19500 19000 18500 18000 17500 17000 16500 16000 2008 2009 2010 2011 2.2. Aantal werknemers per regio Bij werkgevers met minder dan 400 werknemers stijgt het aantal werknemers vooral in het midden en het westen van het land. In de overige regio s blijven de aantallen min of meer gelijk. Ontwikkeling aantal werknemers (bij werkgevers < 400 werknemers) per regio (Bron: OFED/Syntrus Achmea) aantal wns 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 2008 2009 2010 2011 midden noord oost west zuid 6 OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische 7
2.3. Aantal werknemers per bedrijfsgrootte Als we kijken naar het aantal werknemers per bedrijfsgrootte, dan zien we bij de grote werkgevers (met meer dan 400 werknemers) over de periode van 2008- een afname van het aantal medewerkers met 21%. Bijna de helft van deze afname (9%) vond plaats in. Bij de werkgevers met minder dan 400 werknemers daalde het aantal werknemers tot en met 2011, maar steeg het aantal weer in. Daardoor bleef over de gehele periode 2008- het aantal werknemers ongeveer gelijk. De stijging in werd voornamelijk veroorzaakt door de bedrijven met 100-400 werknemers in dienst. Opvallend is dat bij de bedrijven met 50-100 werknemers in dienst een omgekeerde beweging zichtbaar was: in de periode 2008- steeg het aantal werknemers met 347%, en daalde in met 13%. Ontwikkeling aantal werknemers bij verschillende werkgevers (Bron: OFED/ Syntrus Achmea) Aantal werknemers per werkgever 2008 2011 2008-2011- meer dan 400 5.682 4.467 4.082-21% - 9% minder dan 14.074 12.983 14.056 0 8% 400 100 400 6.192 4.062 5.545-10% 37% 50 100 493 2.525 2.203 347% - 13% 10 50 2.773 2.285 2.338-16% 2% 5 10 1.560 1.470 1.437-8% - 2% minder dan 5 3.056 2.641 2.533-17% - 4% 2.4. Vacatures Het aantal werkgevers met openstaande vacatures is gedaald: in heeft 41% van de werkgevers een of meerdere vacatures openstaan, tegenover 48% in. Meer werkgevers geven bovendien aan dat de vacatures gemakkelijk te vervullen zijn: een stijging van 33% naar 47%. Vacatures afgelopen 12 maanden (Bron: OFED Enquête werkgevers) Afgelopen 12 maanden vacatures 48% 41% Vacatures moeilijk vervulbaar 33% 27% Vacatures makkelijk vervulbaar 33% 47% 2.5. Instroom De herkomst van nieuwe medewerkers is gevarieerder dan vorig jaar. Nog steeds komen zij vooral uit zeer wisselende situaties, maar daarnaast geven werkgevers ook beduidend vaker specifiek aan dat zij van binnen de sector of rechtreeks van school komen. Ten opzichte van vorig jaar zijn deze categorieën derhalve belangrijker geworden. Wellicht weten werkgevers ook beter waar hun nieuwe medewerkers vandaan komen. Herkomst nieuwe medewerkers (Bron: OFED Enquête werkgevers) Vanuit zeer wisselende situaties 2.6. Uitstroom Het aantal medewerkers dat het voorgaande jaar is vertrokken, is gedaald van 48% in naar 41% in. De verwachting dat er de komende 12 maanden werknemers zullen moeten vertrekken, is echter toegenomen van 17% naar 30%. Vertrek van werknemers (Bron: OFED Enquête werkgevers) Afgelopen 12 maanden werknemers vertrokken 48% 41% Verwacht dat er komende 12 maanden werknemers vertrekken Ja 17% 30% Nee 72% 48% Weet niet 11% 22% De belangrijkste reden voor het vertrek van werknemers is dat er onvoldoende werk beschikbaar is. Andere belangrijke redenen zijn dat werknemers onvoldoende gemotiveerd of geschikt zijn voor het werk of in een andere sector willen werken. Redenen vertrek van werknemers (Bron: OFED Enquête werkgevers) 2.7. Vooruitblik werkgelegenheid Het aantal werkgevers dat een daling van het aantal werknemers in de komende drie jaar verwacht, is aanzienlijk toegenomen. Ook op korte termijn verwachten meer werkgevers banen te verliezen. Te verwachten ontwikkeling aantal werknemers (Bron: OFED Enquête werkgevers) Over een jaar Mw wil in andere sector werken Mw ongeschikt voor werk Mw onvoldoende gemotiveerd Mw wil in ander bedrijf binnen sector Mw ervaart onvoldoende doorgroeimogelijkheden binnen bedrijf Ongeveer gelijk Meer Minder Er is een conflict Mw pensioen-geregtige leeftijd Onvoldoende werk beschikbaar 0% 10% 30% 40% 50% Over drie jaar Ongeveer gelijk Meer Minder Bedrijf binnen de elektrotechnische Weet niet Weet niet Rechtstreeks van school Situatie waarin zij geen werk hadden Bedrijf buiten de elektrotechnische Op basis van een model dat rekening houdt met ondermeer inkomensgroei, ontwikkeling van aantal huishoudens/personen, ontwikkeling van arbeidsproductiviteit, aandeel internet en de nationale economie, is een prognose gemaakt van de werkgelegenheid in de toekomst. 0% 10% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 8 OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische 9
3 Werkgevers in de elektrotechnische Uit de prognoses komt naar voren dat het aantal werknemers in de etd tot 2020 met ruim 15% daalt. Deze daling is sterker dan de gemiddelde daling in de in het algemeen. Prognose werkgelegenheid ten opzichte van 2011 (Bron: Hermes Arbeidsmarktinformatiesysteem ) % 0-2 -4-6 -8-10 -12 2014 2015 2016 elektronicazaken Alle zeilen bijzetten Sinds 2008 is het aantal werkgevers met 15% afgenomen. De sterkste daling zien we bij werkgevers met minder dan 5 werknemers (-18%) en werkgevers met 10-15 werknemers (-31%). Kleine werkgevers in de etd zijn een kwetsbare groep. Zij vormen het grootste aandeel onder de werkgevers. 72% van de werkgevers heeft minder dan 5 werknemers. Om te overleven moet deze grote groep werkgevers alle zeilen bijzetten, terwijl juist deze tijd investeringen vraagt op het terrein van vakmanschap. Daarbij vraagt de opleiding en ontwikkeling van medewerkers veel aandacht. Dit is een lastig dilemma, waarmee velen zullen worstelen. Uitgaan van eigen kracht Voor alle bedrijven geldt dat een goede werkgever goede werknemers krijgt. Het thema goed werkgeverschap behoeft aandacht, juist in moeilijke tijden. Voor veel werkgevers is dit geen sinecure. Het gegeven dat het slecht gaat met de Nederlandse economie en het lage consumentenvertrouwen, kan omslaan in verkramping. Een defensieve reactie ligt dan al snel op de loer. Het is de uitdaging van deze tijd om uit te gaan van de eigen kracht, het brengen van vertrouwen en rust in de organisatie, het flexibel zijn en het investeren in mensen. 3.1. Aantal werkgevers Sinds 2008 is het aantal werkgevers met 15% afgenomen: van 1.674 in 2008 tot 1.417 in. De grootste daling vond plaats in 2009 (-6%). In bedroeg de daling 3,3%. Aantal werkgevers in de etd (Bron: OFED/Syntrus Achmea) 1700 1650 1600 1550 1500 1450 1400 1350 1300 1250 2008 2009 2010 2011 3.2. Aantal werkgevers per regio Het grootste aandeel werkgevers (een derde) is gevestigd in de regio west. Een kwart van de werkgevers is gevestigd in de regio zuid en 19% in de regio oost. In de regio midden (9%) en noord (14%) zitten de minste werkgevers. Spreiding werkgevers (< 400 werknemers) naar regio in (Bron: OFED/Syntrus Achmea) 24% 34% 9% 14% 19% midden noord oost west zuid 10 OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische 11
4 Werknemers in de elektrotechnische 3.3. Aantal werkgevers per bedrijfsgrootte De sterkste daling zien we bij werkgevers met minder dan 5 werknemers (-18%) en werkgevers met 10-15 werknemers (-31%). Werkgevers met minder dan 5 werknemers vormen met 72% nog steeds het grootste aandeel onder de werkgevers. Opvallend is de stijging van het aantal werkgevers met 50-100 werknemers. Mogelijk hangt dit samen met de krimp van werkgevers met meer dan 100 werknemers. Aantal werkgevers (incl. werkgevers > 400 werknemers) Categorie Aantal werkgevers (aandeel sector) Ontwikkeling 2008 2008 - minder dan 5 werknemers 1.240 (74,1%) 1.016 (71,7%) -18,1% 5 10 werknemers 224 (13,4%) 207 (14,6%) -7,6% 10 15 werknemers 87 (5,2%) 60 (4,2%) -31,0% 15 20 werknemers 30 (1,8%) 29 (2,0%) -3,3% 20 50 werknemers 42 (2,5%) 37 (2,6%) -11.9% 50 100 werknemers 7 (0,4%) 29 (2,0%) 314,4% meer dan 100 werknemers 44 (2,6%) 39 (2,8%) -11,4% sector 1.674 1.417-15,4% 3.4. Gemiddeld aantal werknemers per werkgever Het gemiddeld aantal werknemers per bedrijf (exclusief werkgevers met meer dan 400 werknemers) is in vijf jaar gestegen van 8,4 naar 10. De grootste stijging van het gemiddeld aantal werknemers per bedrijf komt van de categorie werkgevers met 100-400 werknemers. Gemiddeld aantal werknemers per werkgever (excl. werkgevers > 400 werknemers) Categorie Gemiddeld aantal werknemers per werkgever 2008 2011 minder dan 5 werknemers 2,5 2,5 2,5 5 10 werknemers 7,0 7,1 6,9 10 15 werknemers 11,3 11,7 11,6 15 20 werknemers 17,2 16,2 16,9 20 50 werknemers 30,4 28,9 31,1 50 100 werknemers 70,4 76,5 76,0 meer dan 100 werknemers 167,4 156,2 163,1 sector 8,4 8,9 10,0 De jonge mannelijke voltijds werknemer met een dienstverband voor onbepaalde tijd Dé werknemer bestaat uiteraard niet, maar de werknemers die in de etd werkzaam zijn, kennen wel een aantal kenmerken die de branche typeren. De werknemers in de etd zijn nog altijd grotendeels man, relatief jong en met een voltijds arbeidscontract voor onbepaalde tijd. Meer ruimte voor vrouwelijke werknemers Toch is dit beeld van de typische etd-werknemer iets aan het verschuiven. Het aandeel werknemers dat ouder is dan 30 jaar neemt toe en de verwachting is dat tot 2020 het aandeel werknemers van 30 jaar en jonger zal dalen van 50% naar 44%. Het aandeel vrouwen in de etd is licht gestegen, maar blijft met 24,6% flink achterlopen in vergelijking met de in het algemeen en de Nederlandse beroepsbevolking. Binnen de sector zijn relatief veel werknemers met een niet-westerse achtergrond werkzaam. Het voltijds arbeidscontract en het contract voor onbepaalde tijd zijn verreweg de meest dominante contractvormen binnen de etd. De uitdagingen op het terrein van duurzame inzetbaarheid en diversiteitbeleid Voor werkgevers is het belangrijk zich bewust te zijn van dit langzaam veranderende profi el van werknemers in de etd. Het brengt nieuwe uitdagingen en kansen met zich mee. Vragen als: Hoe houd ik ook mijn oudere werknemer gezond en gemotiveerd aan het werk? en: Hoe kan ik ook aantrekkelijk zijn voor andere doelgroepen, zoals vrouwen en parttimers? worden relevant. De vraag op welke manier binnen het personeelsbeleid moet worden omgegaan met diversiteit aan culturen en niet-westerse achtergronden van werknemers, brengt uitdagingen en kansen met zich mee. Thema s als duurzame inzetbaarheid en diversiteitbeleid worden steeds belangrijker. 4.1. Werknemers naar geslacht Het aandeel vrouwen in de etd blijft met 24,6% flink achterlopen in vergelijking met de in het algemeen (63,4%) en de Nederlandse beroepsbevolking (46,7%). Wel is het aandeel vrouwen in de etd met iets meer dan 1% in de periode 2008- licht gestegen. Werknemers naar geslacht (Bron: Hermes Arbeidsmarktinformatiesysteem en CBS) Detailhandel Elektronicazaken Nederland (werkende beroepsbevolking) 2008 2008 2008 man 37,1% 36,6% 76,6% 75,4% 54,7% 53,3% vrouw 62,9% 63,4% 23,4% 24,6% 45,3% 46,7% 4.2. Werknemers naar leeftijd Er zijn relatief veel oudere jongeren (20-39 jaar) in de sector werkzaam. In tegenstelling tot de werken er in de sector weinig medewerkers die jonger zijn dan 20 jaar. Verdeling werknemers over leeftijdscategorieën (2008) (Bron: Hermes Arbeidsmarktinformatiesysteem ) 50% 40% elektronicazaken 30% 10% 0% jonger 20-29 jr 30-39 jr 40-49 jr 50-59 jr ouder dan 20 jr dan 59 jr De leeftijdsopbouw in de etd verschuift: het aandeel medewerkers in de leeftijdscategorieën 30-59 jaar is in de periode 2008- toegenomen van 44% naar 48,5%. Het aandeel medewerkers, jonger dan 30 jaar, is gedaald van 53% naar 48,7%. De gemiddelde leeftijd van de medewerkers in de sector stijgt. 12 OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische 13
Verdeling werknemers elektronicazaken naar leeftijd (Bron: Hermes Arbeidsmarktinformatiesysteem ) Werknemers naar type contract (Bron: OFED Enquête werkgevers ) 50% 40% 2008 Onbepaalde tijd 30% Tijdelijke ao (max. 1 jaar) Tijdelijke ao (langer dan 1 jaar) 10% Een oproep of 0-uren contract 0% jonger 20-29 jr 30-39 jr 40-49 jr 50-59 jr ouder dan 20 jr dan 59 jr Een uitzendcontract 4.3. Werknemers naar etniciteit Er zijn relatief veel werknemers met een niet-westerse achtergrond in de sector werkzaam. Binnen de etd heeft 11,5% van de medewerkers een niet-westerse achtergrond, tegenover 9,1% in de en 9,3% van de Nederlandse beroepsbevolking. Werknemers naar etniciteit (Bron: Hermes Arbeidsmarktinformatiesysteem en CBS) 4.5. Ervaring in de sector Het grootste deel van de werknemers (36%) heeft meer dan zeven jaar ervaring in de sector. Een derde van de werknemers werkt nog niet zo lang in de sector: zij hebben één tot twee jaar ervaring. Het overige deel werkt drie tot zes jaar in de sector. Aandeel werknemers naar ervaring in de sector (Bron: Hermes Arbeidsmarktinformatiesysteem ) Detailhandel Elektronicazaken Nederland (werkzame beroeps-bevolking) 2008 2010 2008 2010 2008 2010 Autochtoon 84,6% 83,9% 81,4% 80,7% 81,3% 81,6% Niet-westerse allochtoon 8,5% 9,1% 10,8% 11,5% 9,8% 9,3% Westerse allochtoon 6,9% 6,9% 7,8% 7,8% 9,1% 9,1% 4.4. Omvang en type arbeidscontract 60% van de werknemers in de etd heeft een contract voor 80-100% in de week. Dat is bijna twee keer zoveel als in de. Het meest voorkomende deeltijdcontract is een contract voor 20-40% in de week. 40% 35% 30% 25% 15% 10% 5% 0% 1-2 jaar 3-4 jaar 5-6 jaar 7 jaar of meer Omvang arbeidscontract werknemers (2010) (Bron: Hermes Arbeidsmarktinformatiesysteem ) 70% 60% elektronicazaken 50% 40% 30% 10% 0% 0-20-40% 40-60% 60-80% 80-100% Bijna driekwart van de werknemers (74%) heeft een contract voor onbepaalde tijd. In het jaar heeft er ten aanzien van dit type contract een lichte daling (3%) plaatsgevonden. Het aandeel flexibele contracten is klein: 2% van de werknemers werkt op basis van een uitzendovereenkomst en 5% op basis van een oproepcontract. Dit laatste type contract is binnen een jaar gedaald met 3%. Het aandeel tijdelijke contracten met een termijn langer dan één jaar is gestegen van 3% in tot 9% in. 14 OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische 15
5 Kennis en ontwikkeling Veel ontwikkelingsmogelijkheden binnen de etd De ontwikkeling van werknemers is belangrijk voor de etd. Het maakt de sector interessant om in te werken, biedt werknemers de mogelijkheid om hun eigen inzetbaarheid te versterken en draagt bij aan de kwaliteit van de dienstverlening. 90% van de werkgevers vindt dat de ontwikkelingsmogelijkheden voor werknemers binnen zijn bedrijf voldoende of goed zijn. Van de medewerkers vindt ruim 70% dat de ontwikkelingsmogelijkheden in het bedrijf voldoende of goed zijn. Werkgevers zijn ook positief over de bereidheid van werknemers om zich te ontwikkelen. Over de doorgroeimogelijkheden voor werknemers zijn de werkgevers iets minder positief gestemd. Blijvende behoefte aan actuele productkennis en verkoopvaardigheden Op de vraag op welke terreinen de kennis van werknemers zich zou moeten verdiepen, scoren productkennis en kennis van verkooptechnieken het hoogst. Dit sluit aan bij de snelle veranderingen die zich op deze twee terreinen voordoen. Productinnovaties volgen elkaar razendsnel op en het winkel- en koopgedrag van consumenten is niet meer hetzelfde als dat van een paar jaar geleden. Het bijblijven op deze terreinen vraagt continu aandacht, van werkgevers en werknemers. Werkgevers en werknemers geven aan hun vakkennis bij te houden door het raadplegen van websites, het lezen van vakbladen en het bezoeken van bijeenkomsten en beurzen. Er wordt (nog) niet veel vakkennis gehaald uit sociale media als LinkedIn, Twitter en Facebook. Sociale media wordt door zowel werkgevers, als werknemers wel regelmatig gebruikt. Facebook en Twitter zijn hierbij het meest populair. 5.1. Niveau nieuwe werknemers Uit de OFED Enquête werkgevers en werknemers blijkt dat ruim 90% van de werkgevers het kennis- en opleidingsniveau van nieuwe medewerkers als voldoende of goed beoordeelt. Dit is een sterke stijging ten opzichte van, toen 75% van de werkgevers het niveau voldoende achtte. Van de werknemers beoordeelt 72% het kennis- en opleidingsniveau van nieuwe collega s als voldoende of goed. 5.2. Oordeel werknemers over ontwikkelings- en scholingsmogelijkheden Van de medewerkers vindt ruim 72% dat de ontwikkelingsmogelijkheden binnen het bedrijf voldoende of goed zijn. Werknemers die ouder dan 45 jaar zijn, beoordelen de ontwikkelingsmogelijkheden positiever dan jongere werknemers (78% versus 69%). Werknemers zijn het (in lichte mate) eens met de stelling dat ze regelmatig een training of cursus kunnen volgen en dat de werkgever voldoende investeert in de ontwikkeling van werknemers. Wel geven werknemers aan dat er naar hun mening onvoldoende doorgroeimogelijkheden binnen het bedrijf zijn. Doorgroeimogelijkheden zijn volgens hen belangrijk voor zichzelf en voor werknemers in het algemeen. Ook zijn zij het eens met de stelling dat werknemers over het algemeen bereid zijn zich te ontwikkelen. Medewerkers zijn het in lichte mate eens met de stelling: Ik spreek jaarlijks met mijn leidinggevende over mijn persoonlijke ontwikkeling. Stellingen voor werknemers met betrekking tot ontwikkeling (Bron OFED Enquête werknemers ) 5.3. Oordeel werkgevers over ontwikkelings- en scholingsmogelijkheden Ruim 90% (: 85%) van de werkgevers beoordeelt de ontwikkelingsmogelijkheden voor werknemers binnen het eigen bedrijf als voldoende of goed. Zij zijn het ook eens met de stelling: Ik investeer in de kwaliteit van mijn medewerkers. Werkgevers zijn ook positief over de bereidheid van werknemers om zich te ontwikkelen. Ruim 70% van de werkgevers is het (helemaal) eens met de stelling: Medewerkers zijn bereid zich te ontwikkelen. Over de doorgroeimogelijkheden voor werknemers zijn de werkgevers iets minder positief gestemd: 25% is het (helemaal) oneens met de stelling: In mijn bedrijf zijn voldoende doorgroeimogelijkheden voor medewerkers. De helft heeft een neutrale mening. Net als de werknemers geven ook de werkgevers gemiddeld aan het in lichte mate eens te zijn met de stelling dat zij jaarlijks met hun werknemers praten over hun persoonlijke ontwikkeling. Stellingen voor werkgevers met betrekking tot ontwikkeling (Bron: OFED Enquête werkgevers ) Ik investeer in de kwaliteit van medewerkers Medewerkers zijn bereid om zich te ontwikkelen Mws volgen regelmatig een training of cursus Doorgroeimogelijkheden zijn belangrijk om wns voor het bedrijf te behouden Ik spreek jaarlijks met mws over persoonlijke ontwikkeling Voorkeur aan meer mws met een flexibel contract tov mws met een vast contract Er zijn voldoende groeimogelijkheden voor mws 1 2 3 4 5 5.4. Ontwikkeling en kennisbehoefte Op de vraag op welke terreinen de kennis van werknemers zich zou moeten verdiepen, scoren productkennis en kennis van verkooptechnieken het hoogst. Het zelfstandig kunnen werken wordt minder van belang geacht dan het jaar daarvoor. Focus ontwikkeling werknemers (Bron: OFED Enquête werkgevers ) Waar moeten mdw. zich verder in ontwikkelen? 1 = helemaal oneens, 5 = helemaal eens Doorgroeimogelijkheden zijn belangrijk voor wns in het algemeen Doorgroeimogelijkheden zijn belangrijk voor mij Als wn kun je regelmatig een cursus/training volgen Wns zijn over het algemeen bereid om zich te ontwikkelen 1 = helemaal oneens, 5 = helemaal eens Kennis van producten Verkooptechnieken Contacten met klanten Sociale vaardigheden Meerzelfstandig werken Mijn wg investeert voldoende in ontwikkeling van wns Anders, namelijk Ik spreek jaarlijks met mijn lg over mijn persoonlijke ontwikkeling Nergens in Er zijn voldoende groeimogelijkheden 1 2 3 4 5 16 OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische 17
Bij medewerkers ligt de kennisbehoefte vooral bij productkennis, vaardigheidstrainingen en online cursussen. Er is weinig behoefte aan kennis over EVC, duurzaamheid, opleidingsmogelijkheden op MBO-/HBO-niveau en loopbaanmogelijkheden. Productkennis Vaardigheidstrainingen Online cursussen/toetsen Consumentenrecht Begeleiden leerlingen/nieuwe mw Gebruik social media in bedrijf Trainingen in smart media (netwerken) Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Veiligheid Loopbaanmogelijkheden Opleidingsmogelijkheden (MBO HBO) Duurzaamheid EVC Veel interesse Beetje interesse Geen interesse De kennisbehoefte van werkgevers ligt over het algemeen lager dan de kennisbehoefte van werknemers. Werkgevers hebben vooral interesse in kennis over producten, trainingen in smart media en vaardigheidstrainingen. Werkgevers hebben weinig tot geen interesse in kennis over loopbaanmogelijkheden, EVC en duurzaamheid. Productkennis Vaardigheidstrainingen Online cursussen/toetsen Consumentenrecht Begeleiden leerlingen/nieuwe mw Gebruik social media in bedrijf Trainingen in smart media (netwerken) Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Veiligheid Loopbaanmogelijkheden Opleidingsmogelijkheden (MBO HBO) Duurzaamheid EVC Veel interesse Beetje interesse Geen interesse 5.6. Gebruik van sociale media Driekwart van de medewerkers zit op Facebook; meer dan de helft van de werknemers Facebookt regelmatig. Medewerkers tot 45 jaar gebruiken dit medium vaker en intensiever dan medewerkers boven de 45 jaar. Bijna 40% van de medewerkers gebruikt LinkedIn en ruim 80% gebruikt Twitter. Werknemers Facebook Linkedin Gebruik Facebook < 45 > 45 Twitter Werkgevers maken minder gebruik van sociale media dan werknemers. Bijna 60% zit op Facebook, bijna 40% gebruikt LinkedIn en ongeveer de helft maakt gebruik van Twitter. Werkgevers/bedrijf Facebook Linkedin Twitter Nooit Soms Regelmatig Nooit Soms Regelmatig Nooit Soms Regelmatig 5.5. Bijhouden van vakkennis Werkgevers en werknemers houden hun vakkennis vooral bij door het raadplegen van websites, het lezen van vakbladen en het bezoeken van bijeenkomsten en beurzen. Zowel werkgevers, als werknemers halen niet veel vakkennis uit sociale media als LinkedIn, Twitter en Facebook. 100% 90% 80% WN WG 70% 60% 50% 40% 30% 10% 0% Linkedin Twitter Facebook Beurzen Bijeen komsten Vakbladen Websites 18 OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische 19
www.ofed.nl