M Beperkte groei werkgelegenheid in het MKB

Transcriptie

1 M Beperkte groei werkgelegenheid in het MKB A.M.J. te Peele Zoetermeer, 24 december 2004

2 Beperkte groei werkgelegenheid MKB in De werkgelegenheid in het MKB is in 2002 met 3% toegenomen ten opzichte van De totale werkgelegenheid (inclusief grootbedrijf en overige sectoren) is de afgelopen jaren toegenomen met 5% (1999 tot 2002). Uit een analyse van de werkgelegenheidscijfers blijkt dat in de werkgelegenheid in het MKB zich in een aantal sectoren (licht) positief heeft ontwikkeld en in een aantal sectoren (licht) negatief. Tevens komt naar voren dat vanaf 2002 de werkgelegenheidsgroei in alle sectoren stagneert. In 2005 zal de werkgelegenheid uiteindelijk iets lager uitkomen dan in Kijkend naar een aantal kenmerken van werknemers, vallen een aantal ontwikkelingen op. Het aantal deeltijdwerknemers neemt toe, de leeftijd van werknemers stijgt licht en zij wisselen iets minder snel van baan. In onderliggend document wordt inzage gegeven in de werkgelegenheidsontwikkeling ( ) in het MKB op sectorniveau. Ter vergelijking worden er ook cijfers gegeven die betrekking hebben op de totale populatie van banen (zowel in het MKB als het grootbedrijf en zowel bij de overheid en in het niet-particuliere bedrijfsleven als in het particuliere bedrijfsleven) 1. Daarnaast wordt er ook gekeken of de arbeidspopulatie in is veranderd. De volgende kenmerken worden onder de loep genomen: het geslacht van de werknemer, het opleidingsniveau van de werknemer, het soort dienstverband, de anciënniteit van een dienstverband en de leeftijd van de werknemer. In bijlage 1 wordt een toelichting gegeven op de weergegeven data en in bijlage 2 staan de complete achtergrondtabellen weergegeven. Werkgelegenheid is in dit rapport gedefinieerd als het gemiddeld aantal banen in een bepaalde periode 2. Een baan is een arbeidsplaats die bezet wordt door een werknemer. Als iemand meer dan één baan heeft, telt elke baan als een afzonderlijke baan. Onder een werknemer wordt verstaan iemand die arbeid verricht op basis van loon of salaris. 1 In bijlage 1 wordt de indeling naar categorieën (sectoren en totaal) toegelicht. 2 Met uitzondering van de gegevens omtrent opleidingen. Hier is werkgelegenheid gedefinieerd als het gemiddeld aantal werknemers in een bepaalde periode. 2

3 Werkgelegenheid in industrie, autobranche en groothandel in 2002 kleiner dan in 1999 De werkgelegenheid in het MKB heeft zich in een aantal sectoren (licht) positief ontwikkeld en in een aantal sectoren (licht) negatief. De werkgelegenheid in de industrie, autobranche en groothandel was in 2002 kleiner dan in Met name in de industrie heeft de werkgelegenheid zich negatief ontwikkeld. In deze sector is de werkgelegenheid elk jaar afgenomen. In de overige sectoren viel de werkgelegenheid in 2002 hoger uit dan in De werkgelegenheid in de horeca en de sector ' onroerend goed en verhuur roerende goederen', is elk jaar toegenomen. De laatste sector was de enige waarin in 2002 nog sprake was van substantiële groei. Na 2002 zal de werkgelegenheid nagenoeg gelijk blijven. In alle genoemde sectoren is sprake van een minimale stijging/daling. 1 tabel 1 werkgelegenheid in banen, industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal Noot: bij de werkgelegenheidsverwachtingen ( ) voor de sectoren detailhandel food en non-food is gebruik gemaakt van dezelfde ophogingsfactor (detailhandel totaal). 1 De cijfers over betreffen geen definitieve cijfers maar voorspellingen, zie bijlage 1. 3

4 Arbeidspopulatie onderhevig aan enkele veranderingen Man-vrouwverdeling in MKB constant De man-vrouwverdeling in het MKB is over de jaren heen gezien vrij constant gebleven. In 2002 is het aandeel mannen slechts 1 procentpunt gedaald ten opzichte van Kijkend naar de totale populatie van banen (inclusief grootbedrijf en overige sectoren), blijkt dat het aandeel banen dat door vrouwen wordt bezet in 2002 met 2 procentpunten gestegen is ten opzichte van Het aandeel mannen is in het MKB hoger dan in de totale economie. tabel 2 werkgelegenheid in banen naar geslacht (in %), totaal (x 1.000) man vrouw 1999 MKB totaal MKB totaal MKB totaal MKB totaal Aandeel hoger opgeleiden stijgt licht Uit tabel 3 blijkt dat het aandeel hoger opgeleiden (HBO- of WO-niveau) in het MKB, de afgelopen jaren licht gestegen is. In 1999 had 16% van de werknemers een HBO- of WO-opleiding genoten. In 2002 bedroeg het percentage hoger opgeleiden in het MKB 17%. Eén sector springt hierbij in het oog: vervoer, opslag en communicatie. In deze sector is het aandeel werknemers met een HBO- of WO-opleiding met maar liefst 52% gestegen (van 6% naar 10%). Als we kijken naar het totale aantal werknemers in het totale bedrijfsleven, blijkt er sprake te zijn van een minimale stijging in het opleidingsniveau (van 28% naar 29%, oftewel een stijging van 5%). Het aandeel hoger opgeleiden in het MKB is het hoogst in de dienstverlenende sectoren: financiële dienstverlening (31% in 2002), onroerend goed en verhuur roerende goederen (41% in 2002) en en overige dienstverlening (27% in 2002). tabel 3 aandeel werknemers met een HBO- of WO-opleiding (in %), MKB totaal

5 Aandeel deeltijdwerkers neemt toe Het blijkt dat in het MKB het aantal dienstverbanden met een deeltijdcontract de laatste jaren procentueel is toegenomen (van 26% in 1999 naar 31% in 2002). Deze stijging is met name zichtbaar in de autobranche, de groothandel, de horeca, de financiële dienstverlening en de zakelijke dienstverlening, verhuur en handel onroerend goed en verhuur roerende goederen. Ook in de totale economie is het aandeel dienstverbanden met een deeltijdcontract toegenomen. tabel 4 aandeel banen met een deeltijdcontract (in %), industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal Werknemers wisselen iets minder snel van baan tabel 5 werkgelegenheid in banen naar anciënniteit in jaren (in %), totaal (x 1.000) en > 1999 MKB totaal MKB totaal MKB totaal MKB totaal Uit tabel 5 blijkt dat het aantal jaren dat een werknemer een bepaalde baan in het MKB bezet, licht toegenomen is. In 1999 werd 56% van de banen minimaal 2 jaar bezet door dezelfde werknemer. In 2002 was dit 61%. Deze stijging in anciënniteit is in alle sectoren waarneembaar. Wat opvalt is dat deze stijging pas na 2001 heeft plaatsgevonden. In 1999 tot en met 2001 bleef de anciënniteit nagenoeg onveranderd. Dit kan te maken hebben met het feit dat het totale aantal banen in het MKB 5

6 in 2002 is afgenomen. In dergelijke situaties is er weinig instroom en zijn mensen eerder geneigd hun baan vast te houden. Ook onder het totale aantal banen heeft er na 2001 een lichte stijging in anciënniteit plaatsgevonden. Lichte stijging leeftijd werknemers Over het totaal gezien, is de leeftijd van de werknemers die de banen in het MKB bezetten, minimaal omhoog gegaan. Op sectorniveau is deze stijging in leeftijd het meest zichtbaar in de detailhandel non-food en de horeca. Het aandeel banen dat bezet wordt door werknemers van 45 jaar en ouder in 2002, is in deze sectoren met 5 procentpunten gestegen ten opzichte van Over het totale aantal banen is ook een minimale stijging in de leeftijd van werknemers zichtbaar. tabel 6 werkgelegenheid in banen naar leeftijd (in %), totaal (x 1.000) < en > 1999 detailhandel non-food horeca totaal MKB totaal detailhandel non-food horeca totaal MKB totaal detailhandel non-food horeca totaal MKB totaal detailhandel non-food horeca totaal MKB totaal

7 Bijlage 1 Toelichting data Herkomst data De werkgelegenheidscijfers die in dit rapport gepresenteerd worden zijn voornamelijk gebaseerd op de Enquête Werkgelegenheid en Lonen (EWL) van het CBS. De EWL bevat gegevens over de periode De gegevens over opleidingsniveau hebben hun herkomst in de Enquête Beroepsbevolking (EBB) van het CBS. De cijfers over zijn gebaseerd op ontwikkelingsfacturen omtrent de werkgelegenheid (voorspellingen) in het KTO-model van EIM. Gehanteerde indeling naar sectoren en totalen De werkgelegenheidscijfers over het MKB hebben betrekking op de volgende sectoren: industrie (D 15 t/m 37) bouw (F 45) auto's (G 50) groothandel (G 51) detailhandel food (G 5211 en 522) detailhandel non-food (G 5212, 523,524,525,526,527) horeca (H 55) vervoer, opslag & comm. (I 60 t/m 64) financiële dienstverlening (J 65 t/m 67) zakelijke dienstverlening en verhuur en exploitatie van onroerend goed (K 70 t/m 74) en overige dienstverlening (O 90 t/m 93). Achter elke sector staan de bijbehorende SBI-codes vermeld. De categorie 'totaal MKB' of 'MKB' is een sommatie van bovenstaande sectoren. In deze categorie zijn dus niet alle sectoren meegenomen. De categorie 'totaal' heeft betrekking op de totale populatie van banen (zowel in het MKB als het grootbedrijf en zowel bij de overheid en in het niet-particuliere bedrijfsleven als in het particuliere bedrijfsleven). De enige banen die niet zijn meegenomen in deze cijfers, vallen onder de SBI-codes 95 (onderdeel van overige diensten niet-particulier) 99 (onderdeel van overheid) 32 (productie van audio-, video- en telecomapparaten) 601 (vervoer per spoor) 62 (vervoer door de lucht). De reden om deze sectoren niet mee te nemen is voor de eerste twee het uitzonderlijke karakter, en voor de laatste drie het zeer kleine aantal bedrijven dat in de sector actief is. Dit laatste in verband met de geheimhoudingsplicht van het CBS. Definities dienstverband en anciënniteit In tabel 4 wordt de werkgelegenheid voor dienstverbanden met een deeltijdcontract weergegeven en in tabel 9 wordt de werkgelegenheid naar soort dienstverband gepresenteerd. Hierbij worden drie soorten dienstverbanden onderscheiden: dienstverband met een voltijdcontract (minstens 32 uur) dienstverband met een deeltijdcontract (minder dan 32 maar meer dan 1 uur) dienstverband met een flexibel contract (geen vaste arbeidsduur). In tabel 5 wordt de werkgelegenheid naar anciënniteit weergegeven. Onder anciënniteit wordt verstaan het aantal jaren dat een werknemer werkzaam is in een bepaalde baan (dienstverband). Voor elke baan die in een bepaalde periode (jaar) wordt bezet, is bepaald hoe lang deze baan op dat moment wordt bezet door de werknemer. 7

8 Bijlage 2 Achtergrondtabellen tabel 7 werkgelegenheid in banen naar geslacht (in %), totaal (x 1.000) man vrouw 1999 industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal

9 totaal (x 1.000) man vrouw 2001 industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal

10 tabel 8 werkgelegenheid in werknemers naar opleidingsniveau (in %), totaal basis- MAVO/ HAVO/ HBO/ (x 1.000) onderwijs VBO VWO/MBO WO 1999 industrie bouw auto's groothandel detailhandel horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal industrie bouw auto's groothandel detailhandel horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal

11 totaal basis- MAVO/ HAVO/ HBO/ (x 1.000) onderwijs VBO VWO/MBO WO 2001 industrie bouw auto's groothandel detailhandel horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal industrie bouw auto's groothandel detailhandel horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal

12 tabel 9 werkgelegenheid in banen naar dienstverband (in %), totaal (x 1.000) voltijd deeltijd) flexibel 1999 industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal

13 totaal (x 1.000) voltijd deeltijd) flexibel 2001 industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal

14 tabel 10 werkgelegenheid in banen naar anciënniteit in jaren (in %), totaal (x 1.000) en > 1999 industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal

15 totaal (x 1.000) en > 2001 industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal

16 tabel 11 werkgelegenheid in banen naar leeftijd (in %), totaal (x 1.000) < en > 1999 industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal

17 totaal (x 1.000) < en > 2001 industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal industrie bouw auto's groothandel detailhandel food detailhandel non-food horeca vervoer, opslag en communicatie financiële dienstverlening onroerend goed en verhuur roerende goederen en overige dienstverlening totaal MKB totaal