RIS122479a_06-DEC-2004 De Haagse Voorschool Vierde voortgangsrapportage 2003-2004 Den Haag, november 2004
Informatie over de Haagse Voorschool is te verkrijgen bij: Anne-Mieke Penders tel. 070 3533675 - a.m.w.penders@ocw.dehaag.nl Christine van Bemmel tel. 070 3535596 - c.vanbemmel@ocw.denhaag.nl Dienst OCW/productgroep BSP Postbus 12652 2500 DP Den Haag 2
INHOUDSOPGAVE Inleiding...4 1. De Haagse Voorschool: voorschoolbeleid...5 INLEIDING... 5 MODEL HAAGSE VOORSCHOOL... 5 VERANTWOORDELIJKHEID GEMEENTE EN VOORSCHOLEN... 5 IMPLEMENTATIE HAAGSE VOORSCHOOL EN KWALITEITSBORGING... 5 Certificering... 5 Nascholing... 6 ONDERSTEUNEND TOEZICHT... 6 2. De Haagse Voorschool: de deelnemers...7 INLEIDING... 7 Aantal voorscholen... 7 Spreiding voorscholen...8 Woonplek deelnemers... 8 Etniciteit... 9 Groepen in de voorschool... 9 Deelnemende kinderen...10 Leeftijdsopbouw deelnemers voorschool...10 Leerlinggewicht kleuters...11 Doorstroming peuters na 1 jaar...12 Doorstroming naar groep 1...12 3. De Haagse Voorschool: aanpalend beleid en deelprojecten...13 TOELEI DING...13 Jeugdgezondheidszorg 0-4 jarigen...13 SamenSpel...13 OUDERS...13 Oudereducatie...13 Ouderbetrokkenheid project Meer kansen met ouders...13 TRAINING MULTICULTURELE COMMUNICATIE PEUTERSPEELZAALLEIDSTERS...13 VVE IN DE KINDEROPVANG...14 TAALBELEID 0-6-JARIGEN...14 ICT...14 PEUTERSPEELZAALWERK...14 4. De Haagse Voorschool: conclusies...16 GEMEENTELIJKE DOELSTELLINGEN...16 DOELSTELLINGEN UIT LANDELIJK BELEIDSKADER 2002-2006...16 SLAGVAARDIG VERDER MET DE HAAGSE VOORSCHOOL...17 3
Inleiding In deze vierde tussenrapportage wordt teruggeblikt op de ontwikkelingen van het afgelopen schooljaar en in het kort aangegeven waaraan het komende schooljaar wordt gewerkt. Het Voorschoolbeleid maakt een belangrijk onderdeel uit van het Haagse Onderwijsachterstandenbeleid. Het is de ambitie van de gemeente Den Haag om bij alle 87 GOAscholen een voorschool te realiseren. In het landelijke beleidskader gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid (GOA) is het Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) beleid voor 2002-2006 opgenomen. De doelstellingen daarvoor zijn: A. de realisatie van deelname van 50% van de doelgroepkinderen aan gestructureerde VVE-programma's, B. het tot stand brengen van samenwerkingsverbanden tussen basisscholen, peuterspeelzalen, kinderdagopvangvoorzieningen en consultatiebureaus, C. de deskundigheidsbevordering van medewerkers van kinderdagopvangvoorzieningen, peuterspeelzalen en van de onderbouw van het basisonderwijs met het oog op een adequate aanpak van onderwijsachterstanden. In hoofdstuk 1 wordt kort het Haagse voorschoolbeleid uiteen gezet. Het tweede hoofdstuk is gewijd aan de cijfermatige gegevens met betrekking tot de deelnemers van de Haagse voorscholen. Het aanpalende beleid aan het voorschoolbeleid is beschreven in hoofdstuk 3. Ten slotte wordt aandacht besteed aan de plannen en ontwikkelingen voor het komende schooljaar. In de conclusies, hoofdstuk 4, komt terug in hoeverre de bovengenoemde doelstellingen behaald zijn. 4
1. De Haagse Voorschool: voorschoolbeleid Inleiding Het gemeentelijke voorschoolbeleid 1 dat vanaf 2000 in gang is gezet, richt zich op het verhogen van het ontwikkelingsniveau van kinderen in (dreigende) achterstandssituaties, om daardoor hun kansen te vergroten de basisschool met goed gevolg te doorlopen. De gemeente hanteert het uitgangspunt dat een vroegtijdige aanpak, vanaf 2½ jaar, achterstanden tijdig voorkomt of verkleint, zodat de kinderen optimaal toegerust in groep 3 kunnen starten met het, voor het latere schoolsucces, belangrijke proces van het leren lezen. De ambitie van de gemeente Den Haag om bij alle 87 GOA-basisscholen een voorschool te realiseren is op dit moment voor tweederde gerealiseerd; in de afgelopen vier jaar zijn 5 tranches van in totaal 58 koppels (een met elkaar samenwerkende peuterspeelzaal en basisschool) gestart als Haagse Voorschool. De voorbereiding voor 8 extra voorscholen is in gang gezet. Model Haagse Voorschool In december 2000 heeft de gemeenteraad ingestemd met het invoeren van de Haagse Voorschool op basis van het ontwikkelde model Haagse Voorschool. Vier jaar later is het Haagse voorschoolbeleid een van de pijlers van het gemeentelijke onderwijsachterstandenbeleid. De projectfase is afgerond en de consolidatie is een feit. Om ervoor te zorgen dat de kwaliteit van de Haagse Voorschool hoog blijft is, in overleg met het veld, de notitie 'Kwaliteitsborging' opgesteld en is het 'Model Haagse Voorschool' geactualiseerd en bijgesteld. In de notitie 'Kwaliteitsborging' worden de verantwoordelijkheden van de basisscholen, de peuterspeelzalen en de verantwoordelijkheden van de gemeente uiteengezet. Verantwoordelijkheid gemeente en voorscholen De uitvoering van de Haagse Voorschool is een verantwoordelijkheid van de basisschool, de peuterspeelzaal en de gemeente samen. Bij de basisscholen en peuterspeelzalen ligt de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de voorschool; personeels-, onderwijsinhoudelijk-, en kwaliteitsbeleid dienen hierop afgestemd te zijn. De organisatie van de voorschool dient erop gericht te zijn een kwalitatief sterke voorschool mogelijk te maken. De gemeente ontwikkelt en evalueert, in samenspraak met het veld, het lokale voorschoolbeleid en stelt dit zo nodig bij. De gemeente richt zich erop de randvoorwaarden voor het realiseren van de voorschool vast te stellen, waar nodig te faciliteren en toezicht te houden op de (inhoudelijke en randvoorwaardelijke) kwaliteit van de voorschool. Implementatie Haagse Voorschool en kwaliteitsborging In schooljaar 2004-2005 zijn 32 voorscholen bezig met de implementatie van de voorschool; een uitgebreid scholings- en begeleidingstraject maakt hiervan onderdeel uit. Ondertussen hebben 26 voorscholen hun implementatiefase afgerond; tranche 1 in oktober 2003 en tranche 2 in oktober 2004. Voor de voorscholen die de implementatiefase hebben afgerond ligt de nadruk op kwaliteitsborging. Certificering en nascholing vormen hiervan een belangrijk onderdeel. Certificering Het afgelopen schooljaar hebben 125 peuterleidsters en leerkrachten van groep 1 en 2 hun VVEtraining afgerond en het daarbijbehorende certificaat (van Piramide of Kaleidoscoop) behaald. Omdat dit de eerste uitreiking was en de afronding van de pilotfase van de Haagse Voorschool is 1 Het voorschoolbeleid van de gemeente Den Haag maakt onderdeel uit van het Lokaal Onderwijs Plan, het Programma 0-6 jarigen en het Programma Brede Buurtschool. 5
door het HCO een manifestatie voorschool georganiseerd. Leidsters en leerkrachten die eenmaal gecertificeerd zijn dienen een keer per drie jaar gehercertificeerd te worden. Nascholing Voor de peuterleidsters en leerkrachten van de tranches 1 en 2 worden er nascholingsbijeenkomsten georganiseerd door het HCO. Eveneens zijn er per groep ongeveer 2 coachingsmomenten en voor de coördinatoren 2 bijeenkomsten. Ondersteunend toezicht De onderwijsinspectie ziet toe op de kwaliteit van de uitvoering van de voorschool in de groepen 1 en 2 van de basisschool. De gemeente ziet toe op de kwaliteit van de voorschool in de peutergroepen. Vooralsnog blijft deze situatie gehandhaafd. Het is de bedoeling dat de onderwijsinspectie in de vorm van een pilot een toezichtskader voorschool gaat ontwikkelen en uitvoeren. Dit kader wordt bij wijze van experiment ook van toegepast op de voorschoolpeuterspeelzaal. In Den Haag is door een aantal welzijnsorganisaties toegezegd mee te willen doen aan deze pilot. 6
2. De Haagse Voorschool: de deelnemers Inleiding Om na te gaan in hoeverre het Haagse Voorschoolbeleid gerealiseerd is wordt in dit hoofdstuk een cijfermatige onderbouwing gegeven van het aantal deelnemers aan de VVE-programma's, welke leerlinggewichten de deelnemers hebben, waar de voorscholen zich in de stad bevinden en hoe de doorstroming is van peuters naar groep 1 van de voorschool. Aantal voorscholen Per september 2004 zijn er in Den Haag 58 voorscholen gerealiseerd. Figuur 1 toont het aantal voorscholen verspreid over de stadsdelen. Figuur 1 Voorschoollocaties in Den Haag per september 2004 (inclusief 5e tranche) Gemeentelijk projectadmistratie voorschool, juli 2004 Het is de ambitie van de gemeente Den Haag om bij alle 87 GOA-basisscholen een voorschool te realiseren. In de afgelopen drie jaar zijn 5 tranches van in totaal 58 koppels gestart als Haagse Voorschool; de ambitie van de gemeente is op dit moment voor tweederde gerealiseerd. Tabel 1 toont het aantal gerealiseerde voorscholen per tranche met het gebruikte VVEprogramma. Momenteel wordt door 8 koppels van basisscholen en peuterspeelzalen het traject van de Doorgaande Lijn doorlopen, dat dient als voorbereiding op de invoering van de voorschool. Tabel 1 Aantal voorscholen (koppels) in Den Haag, uitgesplitst naar VVE-programma Tranches 1 2 3 4 5 totaal Start op 1-1-01 1-8-01 1-8-02 1-8-03 1-8-04 Piramide 11 11 4 9 1 36 Kaleidoscoop 1 2 3 0 0 6 Startblokken 0 1 1 3 1 6 Ko Totaal* 0 0 3 2 5 10 Den Haag totaal 12 14 11 14 7 58 * Ko Totaal is een totaal programma dat in de plaats gekomen is van Taalrijk 7
Spreiding voorscholen De meeste voorscholen zijn te vinden in de stadsdelen met het hoogste aantal doelgroepkinderen. De stadsdelen Centrum en Escamp nemen het grootste aantal voorscholen voor hun rekening. In tabel 2 is per stadsdeel het aantal GOA-basisscholen afgezet tegen het aantal voorscholen in het stadsdeel. Tabel 2 Locaties voorscholen en GOA-basisscholen per stadsdeel stadsdeel Aantal GOAscholen Aantal voorscholen Centrum 32 25 Laak 11 8 Escamp 22 16 Segbroek 6 3 Loosduinen 5 0 Haagse Hout 6 3 Scheveningen 5 3 Achtste stadsdeel 0 0 Totaal 87 58 Gemeentelijk projectadministratie voorschool, juli 2004 (exclusief fusies) Woonplek deelnemers In de tussenrapportage van vorig jaar zagen we dat de meeste deelnemers in het stadsdeel Centrum woonden. In schooljaar 2003-2004 zijn er meer voorscholen of extra groepen bij bestaande voorscholen bij gekomen in Escamp. In juli 2003 woonde 52% van het totaal aantal deelnemers in Centrum en 29% in Escamp. In juli 2004 was dit resp. 41% en 36%. Figuur 2 Aantal deelnemers voorschool juli 2003, naar stadsdeel waar het kind woont Leids/Yp. Haagse Hout 1% 1% Laak 8% buiten DH 1% Loosduinen 0% Escamp 29% Segbroek 5% Centrum 52% Scheveningen 4% Gemeentelijke leerlingenadministratie (LAS), juli 2003 8
Figuur 3 Aantal deelnemers voorschool juli 2004, naar stadsdeel waar het kind woont Leids/Yp. Haagse Hout 1% 3% Laak 8% Loosduinen 0% buiten DH 1% Escamp 36% Centrum 41% LAS, juli 2004 Segbroek 6% Scheveningen 4% Etniciteit Van de meeste deelnemers zijn gegevens over de etniciteit bekend. De etniciteit van de deelnemers wordt in 8 categorieën ingedeeld (zie tabel 3). De eerste 4 categorieën en de laatste categorie spreken voor zich. Onder 'Zuid-Europa' vallen Kroatië, Slovenië, Macedonië, voormalig Joegoslavië, voormalig Zuid-Slavië, Bosnië-Herzegovina, Griekenland, Spanje, Italië, Portugal en de Canarische eilanden. Met de categorie 'geïndustrialiseerde landen' worden voornamelijk Westerse landen bedoeld zoals Australië, Noorwegen, de Verenigde Staten en Groot Brittannie. Alle daarbuiten vallende landen behoren tot de niet-geïndustrialiseerde landen. Onder de voorschooldeelnemers is de groep Turkse deelnemers het grootst. Tabel 3 toont de deelname naar etniciteit in de twee afgelopen schooljaren. De verdeling is ongeveer gelijk gebleven. Tabel 3 Etniciteit deelnemers Etniciteit juli 2003 juli 2004 Suriname 15 % 14% Antillen 4% 4% Turkije 27% 27% Marokko 18% 18% Zuid-Europa 1% 1% Niet-geind. Landen 18% 19% Geind. Landen 1% 1% Nederland 16% 16% Totaal 100% 100% LAS, juli 2003 en 2004 Groepen in de voorschool Een voorschool bestaat uit alle groepen 1 en 2 van een GOA-basisschool en alle peutergroepen van de samenwerkende peuterspeelzaal. Het aantal groepen per voorschool loopt sterk uiteen, en hangt vooral samen met de grootte van de basisschool. Met de uitbreiding van het aantal deelnemende koppels neemt vanzelfsprekend ook het aantal groepen toe. Maar daarnaast neemt 9
het aantal groepen ook toe door toename van het aantal leerlingen in de basisscholen en uitbreiding van het gesubsidieerde peuterspeelzaalwerk. Bovendien kan het aantal groepen per tranche jaarlijks fluctueren door keuzes van de basisscholen met betrekking tot de groepsgrootte. Het aantal peutergroepen is echter nog te klein om 50% van de doelgroeppeuters te bereiken. Tabel 4 Voorschoolgroepen per 1-9-2004 voorscholen peutergroepen kleutergroepen groepen totaal 1e tranche 12 21 50 71 2e tranche 14 30 65 95 3e tranche 11 19 50 69 4e tranche 14 32 65 97 5e tranche 7 19 32 51 totaal 58 121 262 383 Gemeentelijke projectadministratie voorschool, september 2004 Deelnemende kinderen Aan het eind van schooljaar 2003-2004 nemen ongeveer 6550 kinderen deel aan de Haagse Voorschool. Tabel 5 toont het aantal peuters en kleuters in juli 2003 en 2004. Voor deze tussenrapportage gebruiken we de gegevens van de gemeentelijke leerlingenadministratie. De deelname van het aantal peuters aan de voorschool in schooljaar 2003-2004 is vergeleken met schooljaar 2002-2003 meer gestegen dan verwacht. Dit grote verschil is voor een belangrijk deel te verklaren vanwege de onderregistratie van de peuters in schooljaar 2002-2003. Het afgelopen schooljaar werd de aanmelding van peuters al sneller gedaan maar nog steeds blijkt het lastiger om de gegevens van nieuwe peuters tijdig te registreren. Dit blijft een punt van aandacht. In schooljaar 2004-2005 worden de gegevens maandelijks uitgedraaid en zal tussentijds contact opgenomen worden met de besturen van de speelzalen als er vermoedelijk sprake is van onderregistratie. Tabel 5 Deelnemers aan de voorschool tranches 1 t/m 4 peuters kleuters totaal 18-07-2003 777 3581 4358 21-07-2004 1324 5290 6569 Gemeentelijke Leerlingenadministratie, juli 2004 Leeftijdsopbouw deelnemers voorschool Tabel 6 geeft aan welke leeftijd de deelnemers hebben; in juli 2003 betreft het kinderen van tranche 1 t/m 3 en in juli 2004 kinderen van tranche 1 t/m 4. Het aantal 2,5 jarigen, dat deelneemt aan de voorschool is in het afgelopen schooljaar gestegen, evenals het aantal 3 jarigen. In de kolom van juli 2003 staan geen vierjarige peuters vermeld; in principe gaan kinderen zodra ze vier jaar worden naar groep 1. Kinderen die vanaf 1 mei 4 jaar worden blijven echter vaak tot de zomervakantie op de peuterspeelzaal en gaan na de zomervakantie naar groep 1. Voortaan tellen we de vierjarigen die in de periode van 1 mei tot en met juli 4 worden mee met de peuterspeelzaaldeelnemers. In het begin van het schooljaar zijn de meeste kleuters in de voorschool 4 en 5 jaar oud maar een deel van hen wordt in de loop van groep 2 zes jaar; in tabel 6 is te zien dat ongeveer 30% van de kinderen aan het eind van schooljaar 6 jaar is. Een kleine groep kinderen blijft een extra jaar in groep 2; deze kinderen worden in de loop van het schooljaar 7 jaar. In de tabel is te zien dat dit 10
ruim 4% van de kinderen betreft. Van de kolom 'overig' is vooralsnog niet bekend waarom zij nog op de voorschool zitten. Tabel 6 Deelnemers voorschool naar leeftijd Peuterspeelzaal juli 2003 Peuterspeelzaal juli 2004 2½ jaar 128 228 Basisschool juli 2003 3 jaar 649 973 3 4 jaar 122 1130 1627 5 jaar 1246 1792 6 jaar 1077 1539 7 jaar 128 277 overig 1 6 totaal 777 1324 3581 5245 LAS, juli 2003 en 2004 Basisschool juli 2004 Leerlinggewicht kleuters Op basis van gegevens van de landelijke integrale leerlingen telling (ILT) van het ministerie van OCW kan per tranche worden aangegeven hoe groot het percentage is van de verschillende 'leerlinggewichten'. Figuur 4 Verdeling leerlinggewicht 4 en 5 jarigen per tranche en GOA-scholen niet GOA voorschool tranche 5 voorschool tranche 4 voorschool tranche 3 voorschool tranche 2 voorschool tranche 1 GOA, geen voorschool 4 en 5 jarigen 1 okt 2003 0% 20% 40% 60% 80% 100% 1.00 1.25 1.40 1.70 1.90 Integrale Leerling Telling (ILT), 1 oktober 2003 Opvallend is dat GOA-basisscholen die nog geen voorschool zijn een aanzienlijk lager percentage 1.25 en 1.9 kinderen op hun scholen hebben dan de GOA-scholen die wel voorschool zijn. Hieruit mag geconcludeerd worden dat de meeste doelgroepkinderen nu al een voorschool bezoeken. Figuur 5 Aantal 4 en 5 jarigen op Haagse scholen, naar leerlinggewicht 4 en 5 jarigen op Haagse scholen naar leerlinggewicht 1.90 3082 876 108 1.40/1.70 1.25 1.00 817 7 13 1 344 182 148 893 4148 0% 20% 40% 60% 80% 100% GOA, voorschool GOA, geen voorschool niet GOA ILT, 1 oktober 2003 11
Doorstroming peuters na 1 jaar In juli 2003 stonden 777 peuters in het gemeentelijk leerlingenadministratiesysteem ingeschreven bij een van de voorschool-peuterspeelzalen. In tabel 7 zien we waar de kinderen die in juli 2003 op de voorschoolpeuterspeelzaal zaten (in de leeftijd van 2,5 tot 4 jaar) in juli 2004 gebleven zijn. Tabel 7 Doorstroming (juli 2004) van peuters die in juli 2003 op een voorschoolpeuterspeelzaal zaten Bestemming in juli 2004 Zit nog op voorschool-peuterspeelzaal 143 18% Zit in groep 1 voorschool, binnen koppel Zit in groep 1 andere voorschool, hetzelfde programma Zit in groep 1 andere voorschool, ander programma Zit in groep 1 andere basisschool (geen voorschool) % 429 55% 27 3% 30 4% 84 11% Verhuisd / school onbekend 64 8% Totaal 777 100% LAS, juli 2004 Een deel van de peuters (18%) zit nog op de peuterspeelzaal van de voorschool; het gaat hier om de kinderen die in juli 2003 tussen de 2,5 en 3 jaar waren. 55% zit in groep 1 van de voorschoolbasisschool van hetzelfde koppel. 3% van de kinderen is naar groep 1 van een andere voorschoolbasisschool gegaan waar echter wel hetzelfde VVEprogramma gebruikt wordt als op de vorige voorschool. Samengevat komt het erop neer dat 19% van de kinderen die in juli 2003 op de voorschoolpeuterspeelzaal zat niet meer deelneemt aan een VVE-programma op de voorschool (11% zit op een 'gewone' basisschool en 8% van de kinderen is verhuisd of het is niet bekend waar zij terecht zijn gekomen). Doorstroming naar groep 1 Wanneer we alleen naar de kinderen kijken die naar groep 1 van de basisschool zijn gegaan (in totaal 570 kinderen) dan zit driekwart op de basisschool van het voorschoolkoppel. 10% zit in groep 1 van een andere voorschoolbasisschool en 15% zit niet meer op de voorschool, maar in groep 1 van een andere basisschool. Tabel 8 Doorstroming vanaf voorschool-peuterspeelzaal Zit in: Bestemming in juli 2004 % groep 1 voorschool (vs.) binnen koppel 429 75% groep 1 andere vs., hetzelfde programma 27 5% groep 1 andere vs., ander programma 30 5 groep 1 andere basisschool (geen voorschool) 84 15% Totaal 570 100% LAS, juli 2004 12
3. De Haagse Voorschool: aanpalend beleid en deelprojecten Toeleiding Jeugdgezondheidszorg 0-4 jarigen Het consultatiebureau speelt een belangrijke rol in de toeleiding van kinderen naar de voorschool. Eind 2003 zijn twee bijeenkomsten georganiseerd voor artsen en verpleegkundigen van de jeugdgezondheidszorg voor 0 tot 4 jarigen. In deze bijeenkomst is door het team 0-6 jarigen van de gemeente Den Haag informatie verstrekt over de Haagse Voorschool en het toeleidingsprogramma SamenSpel. Met name is daarbij aan de orde geweest de verwijzing naar beide activiteiten en het benadrukken van de doelgroep van SamenSpel en de Haagse Voorschool. SamenSpel Het programma SamenSpel heeft als doel het bevorderen van deelname aan de voorschool, het stimuleren van de ontwikkeling door middel van spel en de opvoedingsondersteuning. Per groep nemen maximaal 10 moeders met hun kind (van 2 tot 2,5 jaar) deel aan het programma. De consultatiebureauarts of -verpleegkundige kan de ouder (moeder) verwijzen naar SamenSpel. In het afgelopen hebben 27 groepen SamenSpel gedraaid. Het programma SamenSpel is bedoeld voor de moeilijker te bereiken groep ouders. Ouders Oudereducatie In schooljaar 2003-2004 hebben 29 voorscholen oudereducatie geboden. In 2004 heeft onderzoeksbureau Sardes in opdracht van de gemeente onderzoek gedaan naar de kosten van de oudereducatie, de geleverde resultaten en het cursusaanbod en bereik van de oudereducatie. Naar aanleiding van dit rapport en de financieringsbron die met ingang van 2004 is gewijzigd ten gevolge van de aangepaste afspraken in het kader van GSB over het oud- en nieuwkomersbeleid vindt in 2004-2005 een herijking plaats van de inhoud en vorm van de oudereducatie. Ouderbetrokkenheid project Meer kansen met ouders In schooljaar 2004-2005 zijn 10 brede buurtscholen met voorschool gestart met het project "Meer kansen met ouders". Het doel van het project is het verbeteren en versterken van de afstemming tussen ouders en (voor)school om zo de ontwikkelingskansen van kinderen te vergroten. De school formuleert hiervoor een helder ouderbeleid dat onderdeel uitmaakt van het schoolbeleid en concretiseert dit in acties, opgenomen in een meerjaren werkplan. Op verzoek van het veld is gekozen voor een aanpak als bij het onderwijskansenbeleid. Dit houdt in dat gedurende twee jaar voor een beperkt aantal scholen extra middelen beschikbaar gesteld worden om intensief en planmatig op het thema ouders te kunnen inzetten. Na deze twee jaar dient het ouderbeleid ingebed te zijn in het schoolbeleid. Training multiculturele communicatie peuterspeelzaalleidsters Door verschillende welzijnsorganisaties is aangegeven dat hun leidsters het moeilijk vinden om te communiceren met ouders van verschillende culturele achtergronden. Peuterleidsters zijn specifiek getraind in het omgaan met peuters en minder in het omgaan met ouders (van verschillende culturele achtergronden). Omdat de contactmomenten met ouders in de voorschoolpeuterspeelzalen verdubbeld zijn vraagt deze communicatie ook andere en meer capaciteiten van de leidsters. In overleg met de welzijnsorganisaties en andere instanties die voorschoolpeuterspeelzaalwerk bieden heeft de gemeente de organisatie Mutant gevraagd in schooljaar 2004-2005 een training interculturele communicatie met ouders te organiseren. Veel 13
van de organisaties maken van dit aanbod gebruikt. Een drietal organisaties organiseert de training binnen de eigen organisatie. VVE in de kinderopvang De pilot VVE in de kinderopvang loopt eind 2004 af. De twee organisaties die hebben meegedaan met de pilot zijn enthousiast over het gebruik van het programma Piramide in de kinderopvang. In de eerste fase van de pilot is vooral ervaring opgedaan met het programma Piramide en het werken daarmee in de kinderopvang. In de tweede fase lag het accent op de organisatorische en beleidsmatige aspecten van het gebruik van Piramide in de eigen organisatie. In een vervolgpilot zal verder gewerkt worden aan het zoeken naar oplossingen voor de gesignaleerde knelpunten (onder andere de doelgroepbepaling en de samenwerking en overdracht naar de voorschoolbasisscholen). In overleg met het HCO en de organisaties die mee hebben gedaan wordt een vervolgtraject ingezet dat gericht is op certificering van de leidsters en op verder ontwikkelen en uitvoeren van VVE in de kinderopvang. Ook in de vervolgpilot hanteert de gemeente de voorwaarde dat het gebruik van de VVEprogramma zich richt op doelgroepkinderen in de kinderopvang. Taalbeleid 0-6-jarigen In het kader van het gemeentelijke taalbeleid is een taalbeleidsplan 0-6-jarigen ontwikkeld. In dit taalbeleidsplan zijn stedelijke doelstellingen opgenomen en doelstellingen voor de afzonderlijke instellingen. De kwaliteitscirkel taalbeleid, een werkgroep van de adviesgroep 0-6-jarigen, heeft op basis van dit taalbeleidsplan een werkplan gemaakt en bewaakt de voortgang hiervan. In april 2004 is een start gemaakt met de uitvoering van de stedelijke aspecten van dit plan door het organiseren van een visiediscussie over tweetaligheid voor managers en coördinatoren van de instellingen die werkzaam zijn met 0-6-jarigen. Vervolgens zal in november een taalmiddag voor de werkers plaats vinden. Bij alle consultatiebureaus zijn door de openbare bibliotheek manden met leesmateriaal ter bevordering van de taalontwikkeling voor doelgroepkinderen uitgeleend. Ten behoeve van de VVE en SamenSpel zijn extra materialen ontwikkeld door de bibliotheek. ICT De uitvoering van het project ICT in de VVE is in het schooljaar 2003-2004 voortgezet. In deze periode is vooral aandacht besteed aan de pedagogische aspecten van het gebruik van ICT bij peuters. In dit kader is een visie ontwikkeld en zijn kijkwijzers ontworpen. Door middel van netwerkbijeenkomsten hebben de leidsters hun ervaringen kunnen uitwisselen. Peuterspeelzaalwerk In het schooljaar 2003-2004 is de realisatie van vaste koppelingen tussen GOA-basisscholen en gesubsidieerde peuterspeelzalen voortgezet. Deze vaste koppelingen zijn voorwaarde voor het kunnen realiseren van voorscholen bij alle GOA-basisscholen. Op grond van de extra middelen die de gemeenteraad hiertoe heeft beschikbaar gesteld zijn in 2004 negen extra peuterspeelzalen gesubsidieerd. Tevens is een raadsvoorstel voorbereid om de subsidie van peuterspeelzalen die niet samenwerken met een GOA-basisschool af te bouwen teneinde uiteindelijk alle GOAbasisscholen van een gesubsidieerde peuterspeelzaal te kunnen voorzien. Met de welzijnsinstellingen wordt overleg gevoerd over mogelijkheden voor herschikking in dit kader. Tevens is in oktober 2004 een herhaling van het in april 2003 uitgevoerde wachtlijstonderzoek bij voorschoolpeuterspeelzalen uitgevoerd. De resultaten hiervan worden op dit moment verwerkt. De gemeenteraad heeft extra middelen beschikbaar gesteld voor het wegwerken van wachtlijsten bij voorschoolpeuterspeelzalen. Op basis van de recente wachtlijstgegevens, de meerjarenprognose van de voorschoolbasisschool, de ontwikkelingen in de wijk en mogelijkheden voor huisvesting zullen deze middelen worden ingezet. 14
Een speciaal aandachtspunt vormt de huisvesting van de peuterspeelzalen. In 2004 hebben bij vijf basisscholen verbouwingen van lokalen tot peuterlokaal plaatsgevonden of is bij de nieuwbouw van een basisschool een peuterlokaal meegebouwd. Tevens is in samenhang met het onderwijshuisvestingsprogramma 2005 het huisvestingsprogramma voor voorschoolpeuterspeelzalen 2005 voorbereid, waarin de (ver)bouw van vijf peuterlokalen is voorzien. 15
4. De Haagse Voorschool: conclusies In deze afsluitende paragraaf trekken we conclusies ten aanzien van het bereiken van de gemeentelijke doelstellingen en de landelijke doelstellingen die in 2006 bereikt moeten zijn. Gemeentelijke doelstellingen De gemeente Den Haag wil bij iedere GOA-basisschool een voorschool realiseren. Daarnaast wil zij dat er voor iedere peuter die naar een GOA-basisschool zal gaan, een plekje is op de peuterspeelzaal van de voorschool. Dit met uitzondering van de kinderen die in plaats van de peuterspeelzaal de kinderdagopvang bezoeken. Op dit moment zijn er 58 voorscholen gerealiseerd. Daarmee is tweederde van de GOA-scholen voorzien. Een uitbreiding met 8 in 2005 is voorzien. De beschikbare capaciteit voor de peuters op de voorschoolpeuterspeelzalen is nog onvoldoende, er bestaan soms lange wachtlijsten. Met gemeentelijke middelen kunnen in 2005 15 extra peutergroepen bij voorscholen gerealiseerd worden. Doelstellingen uit Landelijk Beleidskader 2002-2006 Doelstelling 1: De realisatie van deelname van 50% van de doelgroepkinderen aan gestructureerde VVE-programma's. Om te weten hoeveel procent van de doelgroep deelneemt dient eerst exact te worden vastgesteld wat de omvang van de doelgroep is. De richtlijnen van het ministerie hierover zijn echter nog niet helder. Daarom zal op dit schooljaar een gemeentelijke meetmethodiek vastgesteld worden. Op basis van de cijfers die beschikbaar zijn kan niettemin geconcludeerd worden dat de doelstelling van 50% in 2006 zeker gehaald worden. In 2005 is immers nog een verdere uitbreiding van het aantal voorscholen met 8 voorzien, evenals een uitbreiding van het aantal peutergroepen in de voorschool. Doelstelling 2:Het tot stand brengen van samenwerkingsverbanden tussen basisscholen, peuterspeelzalen, kinderdagopvangvoorzieningen en consultatiebureaus Het realiseren van samenwerkingsverbanden tussen GOA-basisscholen en peuterspeelzalen neemt binnen het Haagse VVE-beleid een belangrijke plaats in. Bij alle 58 voorscholen is deze samenwerking inmiddels vanzelfsprekend geworden. Daarnaast neemt het aantal basisscholen dat zich samen met de peuterspeelzaal voorbereidt op deelname nog steeds toe. Knelpunt vormen nog de witte vlekken; plaatsen waar een peuterspeelzaal in de omgeving van de basisschool ontbreekt. Over het wegwerken hiervan wordt intensief overleg gevoerd tussen welzijnsinstellingen, schoolbesturen en gemeente. De samenwerking tussen kinderopvang en voorscholen is een punt van aandacht in de pilot VVE in de kinderopvang. Aan de samenwerking tussen voorscholen en consultatiebureaus zal in het kader van het zorgbeleid in de voorschool in het komende jaar meer aandacht besteed worden. Tevens vindt er in het kader van het taalbeleid 0-6-jarigen uitwisseling plaats tussen de verschillende instellingen die zich bezig houden met 0-4-jarigen. Doelstelling 3: de deskundigheidsbevordering van medewerkers van kinderdagopvangvoorzieningen, peuterspeelzalen en van de onderbouw van het basisonderwijs met het oog op een adequate aanpak van onderwijsachterstanden. Alle voorschoolmedewerkers volgen een training van 3 jaar bij het Haags Centrum voor Onderwijsbegeleiding. De trainingen worden afgerond met het behalen van een geldig certificaat. Ook in de periode na de scholing blijft een nascholingsaanbod bestaan. Ook de leidsters die meedoen met de pilot VVE in de kinderopvang zullen een certificaat behalen dat de deskundigheid van de leidsters wat betreft het VVE-programma garandeert. 16
Naast deze verplichte trainingen organiseert de gemeente jaarlijks een taalbijeenkomst voor werkers op het gebied van 0-4-jarigen evenals trainingen gericht op actuele knelpunten of vragen van leidsters (zie training multiculturele communicatie). Slagvaardig verder met de Haagse Voorschool De gemeente Den Haag is met haar voorschoolbeleid ambitieus aan de slag om jonge Hagenaars met (dreigende) achterstanden betere kansen op een goede schoolloopbaan te bieden. De gemeente doet dit uiteraard in goede samenwerking met schoolbesturen, instellingen voor peuterspeelzaalwerk, directies, leidsters, leerkrachten en onderwijsassistenten. Samen met de uitvoerende partners hebben we in korte tijd veel bereikt. Zoals aangegeven wil de gemeente haar beleid voortzetten en verder uitbreiden. Het Haagse VVE-beleid is tot stand gekomen op basis van beleid van de rijksoverheid. De VVEmiddelen, door de gemeente in te zetten in peuterspeelzalen en in de onderbouw van de basisscholen, maken onderdeel uit van de GOA-middelen. Daarnaast investeert de gemeente eigen middelen in de VVE. Voor de uitvoering van het VVE-beleid heeft de gemeente Den Haag afspraken gemaakt met de schoolbesturen en de instellingen die het peuterspeelzaalwerk uitvoeren. Dit is vastgelegd in het Model Haagse Voorschool en het subsidiebeleid. Dit alles binnen de kaders van het Landelijk Beleidskader van het ministerie van OCW. De gemeentelijke regierol heeft de afgelopen jaren z n diensten bewezen. Ook de minister van OCW wil het VVE-beleid verder uitbreiden. Dat is uiteraard zeer verheugend. De minister heeft nu echter tot een andere financieringswijze besloten, waardoor een deel van de VVE-middelen rechtstreeks naar de scholen gaat. De gemeentelijke ambitie om de voorschool op een kwalitatief goede wijze in stand te houden en uit te breiden blijft overeind. De schoolbesturen en de instellingen voor peuterspeelzaalwerk delen deze ambitie. Wel zal er in de komende periode extra overleg met de schoolbesturen nodig zijn om binnen gewijzigde verhoudingen het voorschoolbeleid slagvaardig te kunnen voortzetten. 17