opbrengstgericht werken in en door de sectie Scan voor de sectie APS en KPC-groep
Colofon Deze uitgave maakt onderdeel uit van de publicatie Opbrengstgericht werkin in en door de sectie. Deze publicatie is voortgekomen uit een door APS en KPC groep ingediend voorstel ten behoeve van de Call for Proposals 2012, uitgezet door School aan Zet. Utrecht, 2013 Titel: Scan voor de sectie Auteur(s): Arjan Clijsen Coördinatie: Job Christians, Gea Spaans Tekstredactie: Jenny van Rooij Vormgeving: Stephanie van Besouw (Joeri Multimedia) Fotografie: Mark Verlijsdonk (Joeri Multimedia) Deze uitgave is digitaal beschikbaar via http://cfp.schoolaanzet.nl/
DEZE UITGAVE De publicatieserie Opbrengstgericht werken in en door de sectie bevat de volgende titels: Scan voor de sectie Interventielijst voor de sectie om het opbrengstgericht werken te versterken De volgende uitgewerkte interventies: 1. Opbrengstgericht leidinggeven aan de sectie 2. Opbrengstgericht werken onderwerp van gesprek maken in de gesprekkencyclus 3. Werken met de sectie aan een OGW-cultuur 4. Afspraken maken in de sectie over de manier van opbrengstgericht werken in de klas 5. Opbrengstgerichte lessen. Een aanpak 6. Doelen stellen en succescriteria formuleren voor leerlingen. Informatie over doelen en succescriteria 7. Van lesplannen naar leerdoelen. Werkwijze om leerdoelen en succescriteria te formuleren 8. Feedback en evaluatie om leerprocessen van leerlingen te bevorderen 9. Toetsanalyse door leerlingen 10. Met leerlingen reflecteren op de toets 11. Met leerlingen eigen leeropbrengsten in beeld krijgen 3
INHOUDSOPGAVE Het onderdeel Scan voor de sectie bevat de volgende hoofdstukken: Inleiding 1. De leraar Deel 1.1 Deel 1.2 Deel 1.3 Deel 1.4 Deel 1.5 Deel 1.6 2. De vaksectie Deel 2.1 Deel 2.2 Deel 2.3 Deel 2.4 Deel 2.5 6. 10. 10. 11. 12. 13. 15. 16. 18. 18. 20. 23. 25. 26. 4
INLEIDING Het Nederlands VO streeft naar verbetering van de leerling resultaten en Opbrengst gericht werken is daar een middel bij. Daarbij is de sectie of vakgroep cruciaal. Deze scan is gemaakt om door de sectie gebruikt te worden als een zelfevaluatie,die zicht geeft op: in hoeverre de sectie al opbrengstgericht werkt. U krijgt hiervan na het invullen van de scan een persoonlijke rapportage. Met de speciale codes op de rapportages van iedere leraar van een sectie kan er een sectiegroepsrapportage worden gegenereerd. U kunt de scan als volgt gebruiken: Kies een aantal onderdelen die u van belang acht. Vul vervolgens de vragenlijst in (of de gekozen onderdelen ervan). Gebruik de uitkomsten als leidraad voor een gesprek in de sectie en maak op basis daarvan afspraken in de sectie over hoe verder te gaan op de weg van Opbrengstgericht werken. De sectie scoort zichzelf op een aantal onderdelen bv. Goed of minder goed en bespreekt aan de hand van de groepsscore wat er nog te doen of te verbeteren is. De inhoud van de scan De scan bestaat uit twee delen. Beide delen worden door de leraren uit de vaksectie ingevuld. Deel 1 De Leraar In dit deel kijkt de leraar naar zijn/haar eigen handelen ten aanzien van opbrengstgericht werken. Waar sta ik nu en wat zijn nog ontwikkelpunten voor mij? Deel 2 De vaksectie In deel 2 kijkt de leraar naar het opbrengstgericht werken binnen zijn/haar vaksectie. De leraar geeft aan waar de vaksectie naar zijn/haar mening nu staat en wat de sectie nog moet doen. Korte instructie Deel 1 en deel 2 bevatten uitspraken die betrekking hebben op opbrengstgericht werken. Geef bij deze uitspraken op een schaal van 1 tot 10 aan waar u of waar de vaksectie nu staat. Hierbij staat de 1 ervoor dat u of uw vaksectie nog helemaal staat. De 10 betekent dat u of uw vaksectie dit al helemaal gerealiseerd heeft. Soms kan het prettig werken als de sectie afspreek wie het voor de bovenbouw en wie voor de onderbouw invult, dat levert meer duidelijkheid op bij het gesprek over de uitkomsten. Maar op sommige scholen zal dit volledig door elkaar lopen en vult ieder het in voor volgens zijn /haar eigen bevindingen door de hele school heen. 5
Kruis vervolgens aan hoe u de inhoud van de uitspraak vindt: niet, enigszins of. Tot slot vragen wij aan te geven of u vindt dat u of uw vaksectie moet werken aan verbeteringen op dit punt (kolom ontwikkelpunt). Kruis het hokje aan als het voor u of voor uw sectie een ontwikkelpunt is. We vragen u eerst enkele persoonsgegevens in te vullen. Persoonsgegevens Ik werk op een school/afdeling/locatie. (schoolsoort waarin meeste uren les wordt gegeven. O VMBO-BBL O VMBO-KBL O VMBO-TL O HAVO O VWO O Praktijkonderwijs Ik vul deze vragenlijst in als leraar die nu vooral werkt in de. O Onderbouw O Bovenbouw Ik vul deze lijst in als. O leraar Nederlands O leraar Engels O leraar Wiskunde O leraar... 6
7
8
DEEL 1 DE LERAAR Deel 1.1 Systematisch verzamelen van leerresultaten Realisatie: waar staat u nu? Ik sta Gerealiseerd rijk Ik gebruik over het algemeen toetsen die een betrouwbaar beeld geven van de leerprestaties Ik gebruik over het algemeen toetsen die mij inzicht geven in welke doelen uit de leerlijn door de leerlingen beheerst worden Ik gebruik over het algemeen toetsen waarmee ik opeenvolgend de groei en leerwinst van leerlingen kan vaststellen 9
Deel 1.2 Het analyseren van leerresultaten Realisatie: waar staat u nu? Ik sta Gerealiseerd rijk Ik analyseer of de leerlingen de gestelde leerdoelen al dan niet bereikt hebben Ik analyseer of de behaalde leeropbrengsten aan de hand van de ambities of resultaatafspraken van mijn sectie Ik analyseer of de groei en leerwinst van individuele leerlingen conform de verwachtingen zijn Ik ga na waar een teruggang in resultaten aan te wijten is Ik kijk ook naar wat ik bereikt heb op het gebied van werkhouding( en motivatie) van leerlingen 10
Deel 1.3 Ambitieuze doelen stellen en doelgericht werken in de les Realisatie: waar staat u nu? Ik sta Gerealiseerd rijk Ik stel ambitieuze leerdoelen voor leerlingen, op basis van hoge verwachtingen Ik stel uitdagende doelen voor excellente leerlingen Ik heb inzicht in de einddoelen in de leerlijn van mijn vakgebied Ik heb inzicht in de tussendoelen per leerjaar in de leerlijn van mijn vakgebied Ik heb kennis van de referentieniveaus Taal of Rekenen Mijn onderwijsaanbod is afgestemd op het behalen van deze referentieniveaus* * voor leraren uit de vaksectie Engels. 11
Deel 1.3 Ambitieuze doelen stellen en doelgericht werken in de les Ik stel concrete en meetbare leerdoelen voor een lessenserie. Ik bespreek in de les de leerdoelen van een lessenserie met de leerlingen Ik evalueer met de leerlingen of de leerdoelen bereikt zijn Deel 1.4 Planmatig en doelgericht omgaan met verschillen Realisatie: waar staat u nu? Ik sta Gerealiseerd Realisatie: waar staat u nu? Ik sta Gerealiseerd rijk rijk Ik signaleer ruim voor de toets risicoleerlingen die doelen niet (gaan) behalen Ik geef in mijn lessen extra instructie en begeleiding aan leerlingen die moeite hebben met het behalen van leerdoelen Ik signaleer excellente leerlingen die meer uitdaging nodig hebben Ik stel leerdoelen en bied excellente leerlingen opdrachten die hen meer uitdaging bieden 12
Deel 1.4 Planmatig en doelgericht omgaan met verschillen Realisatie: waar staat u nu? Ik sta Gerealiseerd rijk Mijn klassenmanage-ment is afgestemd op verschillen in niveau en leerstijlen van leerlingen (ik weet dat via de mentor bv) Ik evalueer de resultaten van mijn extra begeleiding aan risico- en excellente leerlingen Deel 1.5 Reflectie op mijn eigen handelen in relatie tot de leeropbrengsten Realisatie: waar staat u nu? Ik sta Gerealiseerd rijk Ik vraag me regelmatig af wat ik kan doen om betere leerresultaten te boeken en de kwaliteit van mijn onderwijs te verhogen Ik onderzoek hoe ik mijn instructie en didactisch handelen kan verbeteren om de leerresultaten te verhogen Ik evalueer of mijn interventies tot de gewenste resultaten leiden 13
Deel 1.6 Feedback collega s en leerlingen Realisatie: waar staat u nu? Ik sta Gerealiseerd rijk Ik voel mij medeverantwoordelijk voor de leeropbrengsten van mijn vaksectie (bovenbouw of onderbouw) Wij analyseren en bespreken de behaalde leerresultaten met de collega s in mijn sectie Ik vraag mijn collega s advies over hoe ik de resultaten van mijn onderwijs kan verbeteren Ik geef aan mijn collega s advies of tips over wat zij kunnen doen om de leerresultaten te verhogen Ik ga na of oorzaken van eventueel achterblijven liggen in vorige leerjaren en bespreek dat met mijn collega s Ik vraag mijn leerlingen feedback over de kwaliteit van mijn onderwijs 14
DEEL 2 De vaksectie Deel 2.1 Overzicht op de leerresultaten door de leerjaren heen Realisatie: waar staat sectie nu? Ik sta Gerealiseerd rijk In onze school is een systeem aanwezig waarmee de leerresultaten door de leerjaren heen systematisch en periodiek bijgehouden en vergeleken kunnen worden Dit systeem bestaat uit genormeerde toetsen en instrumenten In onze school is er een toetsbeleid met kwaliteitscriteria voor het samenstellen van toetsen 15
Deel 2.1 Overzicht op de leerresultaten door de leerjaren heen Realisatie: waar staat sectie nu? Ik sta Gerealiseerd rijk In onze sectie brengen we (of krijgen we) van alle leerjaren de behaalde leerresultaten in één overzicht bijeen In onze sectie bepalen we de voortgang van de leerlingen ten aanzien van de referentieniveaus Taal of Rekenen* In onze sectie sluiten we in het eerste leerjaar aan bij de resultaten die door de basisscholen overdragen zijn 16
Deel 2.2 Ambitieuze doelen stellen en het analyseren en Realisatie: waar staat sectie nu? Ik sta Gerealiseerd rijk bespreken van de leerresultaten In onze sectie hebben we per leerjaar ambities of resultaatafspraken bepaald In onze sectie is per leerjaar duidelijk wat we willen doen om de referentieniveaus Taal of Rekenen te bereiken* In onze sectie analyseren en bespreken we periodiek de behaalde leerresultaten en leerwinst van de leerlingen Heldere overzichten van de toetsresultaten zijn in onze sectie de basis voor gesprek over opbrengsten 17
Deel 2.2 Ambitieuze doelen stellen en het analyseren en Realisatie: waar staat sectie nu? Ik sta Gerealiseerd rijk bespreken van de leerresultaten In onze sectie bepalen we per leerjaar en klas of de behaalde resultaten conform onze ambities of resultaatafspraken zijn We analyseren en bespreken op welke onderdelen in welke leerjaren de resultaten achterblijven In onze sectie analyseren en bespreken wij de leerresultaten en leerwinst van risicoleerlingen In onze sectie analyseren en bespreken wij de leerresultaten en leerwinst van excellente leerlingen 18
Deel 2.2 Ambitieuze doelen stellen en het analyseren en Realisatie: waar staat sectie nu? Ik sta Gerealiseerd rijk bespreken van de leerresultaten In onze sectie analyseren en bespreken we de resultaten op het centraal examen In onze sectie analyseren en bespreken we de resultaatverschillen tussen het schoolexamen en het centraal examen In onze sectie analyseren en bespreken we het opbrengstrendement van de onderbouw en van de bovenbouw We analyseren per leerjaar en klas de voortgang van leerlingen ten aanzien van de referentieniveaus Taal en Rekenen* 19
Deel 2.2 Ambitieuze doelen stellen en het analyseren en bespreken van de leerresultaten In onze sectie bevragen we leerlingen regelmatig over de kwaliteit van het onderwijs in ons vak Deel 2.3 Het vaststellen verbeterpunten, het uitzetten van Realisatie: waar staat sectie nu? Ik sta Gerealiseerd Realisatie: waar staat sectie nu? Ik sta Gerealiseerd rijk rijk interventies en het evalueren van de resultaten Op basis van de analyse van de leerresultaten stellen we in onze sectie samen de verbeterpunten vast 20
Deel 2.3 Het vaststellen verbeterpunten, het uitzetten van Realisatie: waar staat sectie nu? Ik sta Gerealiseerd rijk interventies en het evalueren van de resultaten Het merendeel van onze sectie werkt planmatig aan de verbeteractiviteiten De meeste leraren zijn betrokken bij en voelen zich verantwoordelijk voor het uitvoeren van de verbeteractiviteiten We evalueren in onze sectie systematisch wat het effect van de stappen en interventies is op de leerresultaten 21
Deel 2.4 Opbrengstgerichte leercultuur binnen onze vaksectie Realisatie: waar staat sectie nu? Ik sta Gerealiseerd rijk Het streven naar hogere opbrengsten maakt deel uit van de visie en de cultuur van onze vaksectie In onze sectie is er een goede regie ten aanzien van opbrengstgericht werken De meeste collega s in onze sectie voelen zich verantwoordelijk voor de leeropbrengsten van de sectie De sectie is over het algemeen een veilige en vertrouwde omgeving om over leeropbrengsten te praten 22
Deel 2.4 Opbrengstgerichte leercultuur binnen onze vaksectie In onze POP- of functioneringsgesprekken worden de behaalde resultaten met ons besproken en hoe die te verbeteren Voor de sectie is er voldoende professionalisering om de opbrengsten te verhogen Deel 2.5 Uitwisseling en samenwerking met anderen Realisatie: waar staat sectie nu? Ik sta Gerealiseerd Realisatie: waar staat sectie nu? Ik sta Gerealiseerd rijk rijk Onze schoolleiding draagt haar visie op opbrengstgericht werken uit en stimuleert vaksecties dit uit te voeren 23
Deel 2.5 Uitwisseling en samenwerking met anderen Realisatie: waar staat sectie nu? Ik sta Gerealiseerd rijk Onze vaksectie wisselt de behaalde opbrengsten met de schoolleiding uit en geeft aan wat haar verbeterpunten zijn De schoolleiding zal onze sectie steunen bij de uitvoering van de verbeterpunten Onze sectie werkt waar mogelijk bij het vergroten van de leeropbrengsten samen met andere secties Onze sectie deelt en verspreidt succesvolle interventies in de school 24
Deel 2.5 Uitwisseling en samenwerking met anderen Realisatie: waar staat sectie nu? Ik sta Gerealiseerd rijk In onze school be- spreken we de opbrengsten ten aanzien van werkhouding (en motivatie) en stellen verbeterpunten vast In onze sectie is zijn de meesten op de hoogte van landelijke ontwikkelingen ten aanzien van opbrengstgericht werken In onze sectie is komt het vaak voor dat men zich oriënteert bij andere scholen op interventies die bijdragen verhogen van de leeropbrengsten 25
School aan Zet Lange Voorhout 20 2514 EE Den Haag Postbus 556 2501 CN Den Haag www.schoolaanzet.nl