Het verschil maken Rapportage over de ontwikkeling van het cultuuronderwijs in de scholen voor primair onderwijs in Den Haag in de periode

Het verschil maken Rapportage over de ontwikkeling van het cultuuronderwijs in de scholen voor primair onderwijs in Den Haag in de periode 2013-2016

COLOFON Titel: Ondertitel: Opdrachtgever: Het verschil maken Rapportage over de ontwikkeling van het cultuuronderwijs in de scholen voor primair onderwijs in Den Haag in de periode 2013-2016 Expertisecentrum CultuurSchakel Den Haag Datum: September 2016 Auteur: drs. Peter van der Zant Telefoon: 06-12035548 Mailadres: Website: Adres: info@bureau-art.nl www.bureau-art.nl Bureau ART, Peperstraat 46, 2801 RE Gouda Bureau ART Het verschil maken, 2016 2

Samenvatting en conclusies De medewerkers van het Expertisecentrum van CultuurSchakel, de cultuurcoaches, voerden in het schooljaar 2013/14 met de meeste scholen voor primair onderwijs in Den Haag een gesprek over cultuuronderwijs op de school. Tijdens dit gesprek vulden de scholen een Cultuurscan in met vragen over de toenmalige situatie van het cultuuronderwijs in de school en de ambities voor de komende jaren. In de periode mei tot en met september 2016 namen de Cultuurcoaches wederom een Cultuurscan af bij (bijna) alle scholen voor primair onderwijs in Den Haag. Zo kon een beeld worden verkregen van de ontwikkeling van het cultuuronderwijs bij de scholen in de afgelopen drie schooljaren, mede door het werk van CultuurSchakel. Dit is de eindrapportage over alle 152 Cultuurscans die in 2016 werden ingevuld. De belangrijkste conclusies staan hieronder. Het cultuurplan Het aantal scholen dat over een cultuurplan zegt te beschikken is de afgelopen drie jaren gestegen van 19% in 2013/14 naar 45% nu. Bij nog eens 15% van de scholen is het cultuurplan in ontwikkeling. Bijna driekwart (73%) van de scholen die over een cultuurplan beschikken, geeft aan dat het plan ook wordt uitgevoerd; 10% voert het plan niet uit, doorgaans omdat het plan verouderd is. 17% van de scholen geeft nog een ander antwoord, meestal dat het plan slechts deels wordt uitgevoerd. De interne cultuurcoördinator Het aantal scholen dat over een of meer interne cultuurcoördinatoren (icc ers) beschikt is de afgelopen drie jaar gestegen van 45% naar 63%; op nog eens 9% van de scholen coördineert de LKPcoördinator of een werkgroep van leerkrachten het cultuuronderwijs. Op ruim een kwart van de scholen (28%) zijn er dus geen aparte verantwoordelijken voor het coördineren van cultuuronderwijs. Van deze interne cultuurcoördinatoren is momenteel 60% gecertificeerd (tegen 40% in 2013/14). Nog eens 10% volgt momenteel de icc-cursus en zal dus over enige tijd gecertificeerd zijn. Het aantal uren dat interne cultuurcoördinatoren ter beschikking hebben is de afgelopen drie jaar gemiddeld iets gedaald. Meer dan de helft van de icc ers (56%) heeft hooguit 40 uur per jaar beschikbaar voor de uitoefening van hun taak (dat was in 2013/14 53%); 17% (was 13%) heeft zelfs geen specifieke uren beschikbaar en verricht deze taken vanuit de niet-lesgebonden uren. Het budget voor cultuuronderwijs In 2013/14 had ruim een derde van de scholen (37%) het toenmalige standaardbedrag van 10,90 euro per leerling beschikbaar voor cultuuronderwijs. Dit bedrag is inmiddels door het Rijk verhoogd naar 11,64 euro per leerling. Nu geeft 67% van de scholen aan het bedrag van 11,64 euro per leerling beschikbaar te hebben voor cultuuronderwijs. Vaak wordt dit bedrag nog aangevuld uit de ouderbijdragen of uit het LKP-budget. Daarnaast heeft 11% van de scholen een ander (vaak hoger) bedrag per leerling, gemiddeld 22 euro per leerling. Slechts 6% van de scholen heeft geen specifiek budget voor cultuuronderwijs. Deze bedragen zijn exclusief de subsidie die de gemeente Den Haag met ingang van het schooljaar 2016/17 beschikbaar stelt voor activiteiten in het kader van het programma Schoolvoorstellingen & Bezoek aan musea en tentoonstellingslocaties voor Primair Onderwijs. Bureau ART Het verschil maken, 2016 3

Vakleerkrachten Ruim de helft van de scholen (54%) zet structureel vakleerkrachten in op het gebied van kunst en cultuur, met name voor muziek, beeldende kunst, theater en dans. Cultuurmenu en schoolvoorstellingen In 2013/14 maakte 59% van de scholen gebruik van het Cultuurmenu; dit aantal is gedaald naar 46% thans. In 2013/14 maakte 58% van de scholen gebruik van het programma Schoolvoorstellingen. Aan het nieuwe programma Schoolvoorstellingen & Bezoek aan musea en tentoonstellingslocaties voor Primair Onderwijs, waarvan de activiteiten gekoppeld zijn aan Cultuuronderwijs op zijn Haags, neemt thans 86% van de scholen deel. De rol van CultuurSchakel Ruim driekwart van de scholen heeft de afgelopen jaren ondersteuning gekregen van CultuurSchakel. Dat betrof vooral advisering over culturele activiteiten, cultuuronderwijs, praktische zaken e.d., maar vaak ook ondersteuning bij het ontwikkelen van een visie op cultuuronderwijs, scholing van een of meer interne cultuurcoördinatoren en/ of bemiddeling tussen vraag en aanbod. Driekwart van de scholen (74%) geeft aan dat deze ondersteuning (in enige of zelfs in hoge mate) heeft bijgedragen aan de kwaliteit van het cultuuronderwijs op de school. De scholen die vinden dat de ondersteuning slechts in geringe mate (of zelfs niet of nauwelijks) heeft bijgedragen aan de kwaliteit van het cultuuronderwijs, geven vrijwel alle aan dat dit niet zozeer aan CultuurSchakel lag maar aan de school zelf (te weinig tijd, geen prioriteit, directeurswisseling e.d.). De ambities van de scholen Gevraagd naar de gewenste situatie de komende jaren blijken veel scholen (in vergelijking met de huidige situatie) meer structurele relaties te willen leggen met de kerndoelen, de thema s in de school, de prioriteiten van de school (zoals taal) en methodes voor andere vakken. Ook wil bijna de helft van de scholen de leerlingen beter volgen en/ of beoordelen op het gebied van cultuuronderwijs, zonder dat er sprake is van echt toetsen. Cultuuronderwijs op zijn Haags Meer dan de helft van de scholen (57%) zegt op de hoogte te zijn van Cultuuronderwijs op zijn Haags. Nog eens 30% zegt enigszins op de hoogte te zijn; slechts 13% is niet op de hoogte van COH. 33% van de scholen zegt betrokken te zijn bij COH, als ontwikkelschool, reviewschool of op andere wijze. Ruim de helft van alle scholen zegt nu van een of meer leerlijnen gebruik te maken bij cultuuronderwijs, het meest voor muziek en beeldende kunst. Bij meer dan de helft van deze scholen betreft het een aparte lesmethode (bijv. methode Moet je doen), bij 28% een leerlijn van Cultuuronderwijs op zijn Haags. Bureau ART Het verschil maken, 2016 4

Inhoudsopgave Blz. Samenvatting en conclusies 2 1. Inleiding 6 2. Cultuuronderwijs in de scholen 7 3. De rol van CultuurSchakel 16 4. De ambities van de scholen voor de komende jaren 18 5. Cultuuronderwijs op zijn Haags 19 Bijlage: Cultuurscan Bureau ART Het verschil maken, 2016 5

1. Inleiding De medewerkers van het Expertisecentrum van CultuurSchakel, de cultuurcoaches, voerden in het schooljaar 2013/14 met de meeste scholen voor primair onderwijs in Den Haag een gesprek over cultuuronderwijs op de school. Tijdens dit gesprek vulden de scholen een Cultuurscan in met vragen over de toenmalige situatie met betrekking tot cultuuronderwijs en de ambities voor de komende jaren. In de periode mei tot en met september 2016 namen de Cultuurcoaches wederom een Cultuurscan af bij (bijna) alle scholen voor primair onderwijs in Den Haag (zie bijlage). Zo kon een beeld worden verkregen van de ontwikkeling van het cultuuronderwijs bij de scholen in de afgelopen drie schooljaren, mede door het werk van CultuurSchakel. De gegevens uit de Cultuurscans werden net als drie jaar geleden door Bureau ART verwerkt in een database voor Cultuurschakel. Deze gegevens zijn vertrouwelijk en bedoeld voor de scholen zelf en voor de cultuurcoaches die de contacten onderhouden met deze scholen. Om de gegevens ook voor het beleid te kunnen gebruiken, vroeg CultuurSchakel aan Bureau ART een rapport samen te stellen over de uitkomsten. Deze rapportage is algemeen van aard en bevat geanonimiseerde informatie over het totaal van de scholen. Op basis van deze rapportage kunnen desgewenst de activiteiten van Cultuurschakel voor de scholen worden bijgesteld. Ook kan de rapportage door andere partners (de gemeente, stadsdelen, schoolbesturen) worden gebruikt om hun beleid af te stemmen op de wensen van de scholen. Er werden in 2016 in totaal 152 Cultuurscans ingevuld. De meeste scans (124) werden door of in een direct gesprek met de scholen ingevuld; 28 scans werden door de cultuurcoaches zelf ingevuld, op basis van de beschikbare informatie over de school. Bij deze 28 scans ontbreken de antwoorden op vragen over de ambities van de school e.d. Dit is de eindrapportage over alle 152 Cultuurscans. Hoofdstuk 2 handelt over het cultuuronderwijs in de scholen. De huidige stand van zaken wordt vergeleken met die in 2013/14. Hoofdstuk 3 beschrijft de rol die CultuurSchakel volgens de scholen heeft gespeeld in de ontwikkeling van het cultuuronderwijs de afgelopen jaren. Hoofdstuk 4 gaat in op de ambities van de scholen op het terrein van cultuuronderwijs in de komende jaren. Hoofdstuk 5 gaat in op de resultaten van Cultuuronderwijs op zijn Haags tot nu toe. In de tekst staan kaders met citaten van scholen over de betekenis van CultuurSchakel. Bureau ART Het verschil maken, 2016 6

2. De huidige situatie m.b.t. cultuuronderwijs Dit hoofdstuk handelt over het cultuuronderwijs in de scholen. De huidige stand van zaken wordt waar mogelijk vergeleken met die in 2013/14. Het cultuurplan Het aantal scholen dat over een cultuurplan zegt te beschikken is de afgelopen drie jaren gestegen van 19% in 2013/14 naar 45% nu. Bij nog eens 15% van de scholen is het cultuurplan in ontwikkeling (grafiek 2.1). Grafiek 2.1: Beschikt uw school over een cultuurplan? huidige situatie vergeleken met 2013/14 80% 70% 72% 60% 50% 45% 40% 35% 30% 20% 10% 19% 9% 5% 15% 0% Ja Nee Anders In ontwikkeling 2013/14 huidige situatie Bij anders wordt o.a. vermeld: Gedeeltelijk Moet bijgesteld worden Zit verwerkt in het schoolplan Maakt onderdeel uit van het werkplan Mens&Wereld Alinea in schoolplan, geen behoefte aan apart plan Er wordt nu met NPDL gewerkt en het bestaande Cultuurplan wordt daarop herzien. Door mijn afspraken met de cultuurcoach kan ik duidelijk voor mijzelf op een rijtje zetten waar ik aan moet denken/ werken, als ook naar mijn team/ directie hier duidelijk over communiceren. Bureau ART Het verschil maken, 2016 7

73% van de scholen die over een cultuurplan beschikken, geeft aan dat het plan ook wordt uitgevoerd; 10% voert het plan niet uit, doorgaans omdat het plan verouderd is. Grafiek 2.2: Wordt het plan ook uitgevoerd? huidige situatie 17% 10% 73% Ja Nee Anders De cultuurcoach heeft me geholpen alles op een rijtje te krijgen wat we doen en wat er allemaal onder cultuur verstaat. 17% van de scholen geeft nog een ander antwoord: Leerkrachten zoeken balans tussen NPDL en Cultuuronderwijs. ICC-er verwerkt dit in het nieuwe plan Door een directeurs wisseling gaan we het cultuurplan zeer stapsgewijs invoeren met een paar leerkrachten Gedeeltelijk (4x) Het voorlopige plan wordt in 16/17 uitgevoerd en aangepast Wordt herzien Verouderd, wordt herzien Via projecten. Bureau ART Het verschil maken, 2016 8

De positie van de icc er Het aantal scholen dat over een of meer interne cultuurcoördinatoren beschikt is de afgelopen drie jaar gestegen van 45% naar 63% (grafiek 2.3). Grafiek 2.3: Interne cultuurcoördinator aangesteld? huidige situatie vergeleken met 2013/14 70% 60% 63% 50% 45% 40% 35% 30% 20% 10% 28% 20% 9% 0% Een of enkele icc'ers Nee, geen interne cultuurcoördinator Anders 2013/14 huidige situatie Bij anders wordt o.a. vermeld dat de LKP-coördinator ook het cultuuronderwijs coördineert, of dat er een werkgroep of taakgroep van leerkrachten is die de icc-taken vervult. Een goed netwerk is bij het plannen van allerlei activiteiten best wel belangrijk. De adviezen hierover van CultuurSchakel kwamen goed van pas. Bureau ART Het verschil maken, 2016 9

Van de interne cultuurcoördinatoren is 60% gecertificeerd (tegen 40% in 2013/14). Nog eens 10% volgt momenteel de icc-cursus en zal dus over enige tijd gecertificeerd zijn (grafiek 2.4). Grafiek 2.4: Is ICC er gecertificeerd? huidige situatie vergeleken met 2013/14 70% 60% 60% 60% 50% 40% 40% 30% 25% 20% 10% 10% 5% 0% Ja Nee Volgt cursus Anders 2013/14 huidige situatie Bij anders wordt vermeld dat de betreffende icc er reeds een module op de PABO heeft gevolgd of een kunstvakopleiding. Het aantal uren dat interne cultuurcoördinatoren ter beschikking hebben is de afgelopen drie jaar gemiddeld iets gedaald. Meer dan de helft van de icc ers (56%) heeft hooguit 40 uur per jaar beschikbaar voor de uitoefening van hun taak (dat was in 2013/14 53%); 17% (was 13%) heeft zelfs geen specifieke uren beschikbaar en verricht deze taken vanuit de niet-lesgebonden uren. Grafiek 2.5: Aantal uren voor de icc er, huidige situatie vergeleken met 2013/14 40% 35% 34% 33% 30% 29% 25% 24% 22% 23% 20% 15% 13% 17% 10% 5% 0% Geen <20 21-40 >40 anders 4% 2013/14 huidige situatie Bij anders wordt vooral gemeld dat het aantal uren voor het schooljaar 2016/17 nog moest worden vastgesteld. Bureau ART Het verschil maken, 2016 10

Het budget voor cultuuronderwijs In 2013/14 had ruim een derde van de scholen (37%) het toenmalige standaardbedrag van 10,90 euro per leerling beschikbaar voor cultuuronderwijs. Dit bedrag is inmiddels door het Rijk verhoogd naar 11,64 euro per leerling in de Prestatiebox Primair Onderwijs. Nu geeft 67% van de scholen aan dit bedrag beschikbaar te hebben voor cultuuronderwijs (grafiek 2.6). Vaak wordt dit bedrag nog aangevuld uit de ouderbijdragen of uit het LKP-budget, het Kunstmagneet-budget of incidentele fondsen. Grafiek 2.6: Budget beschikbaar voor cultuuronderwijs, huidige situatie vergeleken met 2013/14 80% 70% 67% 60% 50% 40% 37% 30% 20% 10% 15% 12% 11% 11% 13% 22% 6% 5% 0% 10,90/ 11,64 euro per leerling Een ander bedrag per leerling Een totaalbedrag voor de school Er is geen specifiek budget Anders/ onbekend 2013/14 huidige situatie Bij scholen die een ander bedrag per leerling hebben (11% van het totaal) bedraagt het budget gemiddeld 22,00 euro (tegen 28,00 euro per leerling in 2013/ 14). Indien er een totaalbedrag voor de school is, bedraagt dit gemiddeld 10.216 euro (tegen 11.672 euro in 2013/14). De cultuurcoach is een kartrekker geweest bij het cultuuronderwijs op onze school. Deze bedragen zijn exclusief de subsidie die de gemeente Den Haag met ingang van het schooljaar 2016/17 beschikbaar stelt voor activiteiten in het kader van het programma Schoolvoorstellingen & Bezoek aan musea en tentoonstellingslocaties voor Primair Onderwijs. Bureau ART Het verschil maken, 2016 11

Vakleerkrachten Ruim de helft van de scholen (54%) zet structureel vakleerkrachten in op het gebied van kunst en cultuur (grafiek 2.7). Grafiek 2.7: Zet uw school structureel vakleerkrachten in? huidige situatie 4% 42% 54% Ja Nee Anders Er wordt vooral gebruik gemaakt van vakleerkrachten voor muziek (92% van alle scholen die vakleerkrachten voor kunst en cultuur inzetten), beeldende kunst, theater en dans (grafiek 2.8). Grafiek 2.8: Inzet van vakleerkrachten per kunstdiscipline, als percentage van het aantal scholen dat vakleerkrachten inzet voor kunst en cultuur, huidige situatie muziek theater cultureel erfgoed mediacultuur dans literatuur beeldende kunst, design, architectuur anders 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bij anders wordt vooral handvaardigheid en tekenen genoemd. Bureau ART Het verschil maken, 2016 12

Belangrijkste factor is de klankbord functie van CultuurSchakel die als zeer waardevol wordt ervaren. In 2013/14 maakte ruim de helft van de scholen (59%) gebruik van het Cultuurmenu; dit aantal is gedaald naar 46% thans (grafiek 2.9). 1 Grafiek 2.9: Maakt uw school gebruik van het Cultuurmenu? Huidige situatie vergeleken met 2013/14 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 59% Ja 46% 2013/14 huidige situatie 1 De deelnamepercentages aan Cultuurmenu en het nieuwe programma Schoolvoorstellingen & bezoek aan musea en tentoonstellingslocaties op basis van de Cultuurscans kunnen enigszins afwijken van de officiële deelnamecijfers, omdat er scholen zijn die niet door CultuurSchakel worden ondersteund -dus waar geen cultuurscan ingevuld is- maar die wel deelnemen aan deze programma's (zoals enkele particuliere en internationale scholen). Bovendien worden in de officiële deelnamecijfers soms meerdere locaties van één school als aparte deelnemers opgevoerd, terwijl er maar 1 Cultuurscan voor deze school is ingevuld. Bureau ART Het verschil maken, 2016 13

Sinds 2016/17 geeft de gemeente Den Haag een financiële impuls aan Haagse basisscholen voor het bezoeken van culturele instellingen d.m.v. de subsidieregeling Schoolvoorstellingen & Bezoek aan musea en tentoonstellingslocaties voor primair onderwijs. In 2013/14 maakte ruim de helft van de scholen (58%) gebruik van het toenmalige programma Schoolvoorstellingen. Aan het nieuwe programma Schoolvoorstellingen & Bezoek aan musea en tentoonstellingslocaties voor primair Onderwijs waarvan de activiteiten gekoppeld zijn aan Cultuuronderwijs op zijn Haags, neemt thans 86% deel (grafiek 2.10). Grafiek 2.10: Maakt uw school gebruik van het nieuwe programma Schoolvoorstellingen & Bezoek aan musea en tentoonstellingslocaties? huidige situatie vergeleken met deelname programma Schoolvoorstellingen in 2013/14 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 58% Ja 86% 2013/14 huidige situatie Waar mogelijk ondersteuning en/of toelichting van CultuurSchakel t.a.v. te organiseren activiteiten is altijd welkom op onze school en zeker in Transvaal; met het wegvallen van veel organisaties in de wijk worden de mogelijkheden beperkt. Bureau ART Het verschil maken, 2016 14

De helft van de scholen (49%) geeft aan extra subsidie te ontvangen voor cultuuronderwijs en/ of culturele activiteiten (grafiek 2.11). Grafiek 2.11: Ontvangt de school extra subsidie voor cultuuronderwijs/ culturele activiteiten? huidige situatie 51% 49% Ja Nee De scholen noemen vooral gemeentelijke subsidies (brede buurtschool, verlengde schooldag, LKP, zomerscholen) en de subsidie CultuurSchakel (extra impuls cultuuronderwijs). Slechts 7 scholen noemen een ander fonds of een andere subsidiegever: Fonds Cultuurparticipatie (5x), Fonds 1818 (2x) en Rotary (1x) De school heeft regelmatig contact en overleg met de cultuurcoach om te kijken hoe cultuuronderwijs in de toekomst een plek kan krijgen binnen NPDL. Voorlopig is de school nog erg druk met het invoeren van NPDL. Bureau ART Het verschil maken, 2016 15

3. De rol van CultuurSchakel Ruim driekwart (78%) van de scholen heeft de afgelopen jaren ondersteuning gekregen van CultuurSchakel. In 72% van de gevallen betrof dat advisering over culturele activiteiten, cultuuronderwijs, praktische zaken e.d.; in 50% van de gevallen ging het (ook) om ondersteuning bij het ontwikkelen van een visie op cultuuronderwijs en/of het ontwikkelen van een cultuurplan, in 33% van de gevallen (ook) om scholing van een of meer interne cultuurcoördinatoren, in 32% van de gevallen (ook) om bemiddeling tussen vraag en aanbod (grafiek 3.1). Grafiek 3.1: Heeft de school de afgelopen jaren ondersteuning gekregen van CultuurSchakel? huidige situatie ondersteuning bij ontwikkelen visie/ cultuurplan scholing van interne cultuurcoördinator bemiddeling tussen vraag en aanbod advisering over activiteiten, cultuuronderwijs e.d. anders 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% We worden door CultuurSchakel alert gehouden m.b.t. cultuuronderwijs middels de gesprekken met de cultuurcoach. Het is binnen het team een aandachtspunt geworden. Sommige scholen noemen nog andere vormen van ondersteuning, zoals: Studiedag Cultuuronderwijs, netwerkbijeenkomst. Er is regelmatig contact met de cultuurcoach voor afstemming over deelname aan netwerken, ICC en studiedagen. Bijwonen stadsdeelbijeenkomst. Netwerkbijeenkomst voor scholen en culturele aanbieders in het stadsdeel. Cultuuronderwijs op zijn Haags. Op afroep. Kennismaking en van daaruit deskundigheidsbevordering. Bureau ART Het verschil maken, 2016 16

Driekwart van de scholen (74%) geeft aan dat deze ondersteuning (in enige of zelfs in hoge mate) heeft bijgedragen aan de kwaliteit van het cultuuronderwijs op de school (grafiek 3.2). Grafiek 3.2: Heeft deze ondersteuning bijgedragen aan de kwaliteit van het cultuuronderwijs op uw school? Huidige situatie 13% 13% 32% 42% in hoge mate in enige mate in geringe mate niet of nauwelijks CultuurSchakel vormt de verbindende schakel tussen en is essentieel in het contact met de culturele instellingen. Daarnaast is Cultuurschakel belangrijk als klankbord, vraagbaak en inspiratiebron. De scholen die vinden dat de ondersteuning slechts in geringe mate (of zelfs niet of nauwelijks) heeft bijgedragen aan de kwaliteit van het cultuuronderwijs, geven vrijwel alle aan dat dit niet zozeer aan CultuurSchakel lag maar aan de school zelf: Icc'er is weg, tijdelijke directie heeft geen aandacht voor cultuuronderwijs. School kan weer van voor af aan beginnen. De prioriteiten van onze school lagen op een ander vlak i.v.m. ontbreken bestendige directie. Onze school heeft tot nu toe andere prioriteiten gesteld op gebied van taal en rekenen. Onze school heeft andere prioriteiten, wij hopen in 17/18 meer aandacht aan verbinding LKP en cultuur te kunnen leggen. Er is een directeurs wisseling geweest waardoor het contact een jaar heeft stil gelegen. Er waren andere prioriteiten. De school gaat dit jaar tijdelijk verhuizen i.v.m. met nieuwebouw maar de intentie is uitgesproken om meer contact te houden en eventueel in 17/18 een leerkracht de ICC cursus te laten volgen. Door veel wisselingen en andere prioriteiten binnen de school, heeft de werkgroep enigszins stil gelegen. De ICC-er is niet meer actief op de school en daarom kiest de werkgroep ervoor om twee leerkrachten naar de ICC cursus te laten gaan. Hiervoor moet nog wel goedkeuring van de directie komen. Bureau ART Het verschil maken, 2016 17

4. De ambities van de scholen Gevraagd naar de gewenste situatie de komende jaren blijken veel scholen (in vergelijking met de huidige situatie) meer structurele relaties te willen leggen met de kerndoelen, de thema s in de school, de prioriteiten van de school (zoals taal) en methodes voor andere vakken. Ook wil bijna de helft van de scholen de leerlingen beter volgen en/ of beoordelen op het gebied van cultuuronderwijs (grafiek 4.1). Grafiek 4.1: Mate waarin structurele relaties worden gelegd bij de culturele activiteiten met kerndoelen, methodes en thema s, huidige situatie vs. gewenste situatie 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% De kerndoelen Methodes voor kunstzinnige oriëntatie Methodes voor andere vakken Thema s in de school Prioriteiten van de school Toetsen van leerlingen Op andere wijze volgen of beoordelen van leerlingen huidige situatie door scholen gewenste situatie Onze cultuurcoach van Cultuurschakel geeft ons de juiste input op professionele wijze. Zij stelt daarnaast vragen die nodig zijn om tot een goede analyse te komen van cultuuronderwijs te komen en om te weten wat de vervolgstappen zijn. Dit gebeurt op coöperatieve wijze en het is dan ook prettig samenwerken met haar. Bureau ART Het verschil maken, 2016 18

5. Cultuuronderwijs op zijn Haags Aan alle scholen werden vijf stellingen voorgelegd die betrekking hebben op de doelen van Cultuuronderwijs op zijn Haags. Deze vijf stellingen waren ook al in 2013/14 aan de scholen voorgelegd. Respondenten konden ook dit keer een score van 1 tot en met 7 kiezen, waarbij 1 stond voor niet van toepassing, 7 voor geheel van toepassing en alle andere cijfers tussenposities vormden. Uit de scores blijkt dat er de afgelopen drie jaar nog slechts lichte vooruitgang is geboekt. Tabel 5.1: Gemiddelde scores op stellingen over inhoud van cultuuronderwijs, huidige situatie vergeleken met 2013/14 Gem. score 2013/ 14 Huidige score Bij elke culturele activiteit kijkt onze school wat de relevantie is voor de school en hoe de inhoud aansluit bij het gehele onderwijsprogramma. 4,3 4,5 Onze school legt relaties tussen de culturele activiteiten op school en buitenschoolse culturele activiteiten (d.w.z. culturele activiteiten op school buiten de reguliere lesuren) 3,1 3,3 Onze leerkrachten zijn zich bewust van de mogelijkheden die de culturele omgeving aan hen biedt. 3,4 3,9 Onze leerkrachten volgen nascholing op het gebied van cultuureducatie 1,7 2,2 Onze school bespreekt met culturele instellingen/ aanbieders hoe de inhoud van hun aanbod bijdraagt aan het nastreven van doelstellingen met betrekking tot de ontwikkeling van de leerlingen. 2,7 3,0 De vraag van CultuurSchakel of we reviewschool wilden worden voor muziek, heeft een enorme impuls gegeven. We waren daar anders nooit mee begonnen. Bureau ART Het verschil maken, 2016 19

Ruim de helft van de scholen (52%) zegt nu van een of meer leerlijnen gebruik te maken bij cultuuronderwijs (grafiek 5.2). Grafiek 5.2: Maakt school gebruik van een of meer leerlijnen bij cultuuronderwijs? huidige situatie 11% 37% 52% Ja Nee Anders Het meest worden leerlijnen gebruikt voor muziek en beeldende kunst (grafiek 5.3). Grafiek 5.3: Voor welke discipline is er een leerlijn?, huidige situatie leerlijn muziek leerlijn beeldende kunst leerlijn theater leerlijn dans leerlijn erfgoed leerlijn mediacultuur leerlijn literatuur leerlijn kunst algemeen/ interdisciplinair anders 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100 % Bureau ART Het verschil maken, 2016 20

In meer dan de helft van de gevallen betreft de leerlijn een aparte lesmethode. Bij 28% van de scholen die een of meer leerlijnen gebruiken, betreft het een leerlijn van Cultuuronderwijs op zijn Haags (grafiek 5.4). Grafiek 5.4: Waar bestaat/ bestaan leerlijnen uit? huidige situatie aparte methode leerlijn Cultuuronderwijs op zijn Haags leerlijn Leer Kansen Profielschool leerlijn Kunstmagneetschool anders 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bij anders wordt vaak genoemd dat (vak)leerkrachten zelf een leerlijn hebben ontwikkeld. Door de ondersteuning van de Cultuurcoach zijn we tot meer overwogen en bewuste keuzes gekomen voor Cultuuronderwijs. Bureau ART Het verschil maken, 2016 21

Meer dan de helft van de scholen (57%) zegt op de hoogte te zijn van Cultuuronderwijs op zijn Haags. Nog eens 30% zegt enigszins op de hoogte te zijn; slechts 13% is niet op de hoogte van COH. Grafiek 5.5: Op de hoogte van COH? Huidige situatie 13% 30% 57% Ja Enigszins Nee De school is veel in contact met de cultuurcoach en door deelname aan COH zijn we goed op de hoogte. 33% van de scholen is betrokken bij COH, ofwel als ontwikkelschool (9%), ofwel als reviewschool (11%) ofwel op andere wijze (13%). Grafiek 5.6: Bent u betrokken bij COH? Huidige situatie 9% 11% 13% 67% ja, als ontwikkelschool ja, als reviewschool ja, op andere manier nee Bureau ART Het verschil maken, 2016 22

Andere manieren waarop scholen betrokken zijn: School gaat in 16/17 met hele team thema Identiteit met beeldend en muziek uitproberen Wel gepolst als ontwikkelschool literatuur Wil in 16/17 onderzoeken of het aansluit bij LKP De Cultuurcoach heeft hierover in een werkgroep bijeenkomst informatie gegeven. Wil graag ontwikkel/ reviewschool worden De ICCer is ook lid van de Ontwerpgroep en de school gaat onderzoeken hoe COH aansluit bij IPC Wil in16.17 themaweek koppelen aan COH We gaan in 16/17 testen hoe COH binnen de themaweken past Middels een pilot literatuur, het thema Identiteit, i.s.m. Kinderboekenmuseum Wil opzet voor internationale scholen delen met andere internationale scholen in Den Haag. Bureau ART Het verschil maken, 2016 23

SCAN CULTUURONDERWIJS PRIMAIR ONDERWIJS DEN HAAG 2016 Naam school : Naam contactpersoon voor cultuuronderwijs: 1. Beschikt de school over een schriftelijk vastgelegd cultuurplan? 0 Ja 0 Ja, in ontwikkeling 0 Nee 0 Anders, nl Zo ja, wordt dit cultuurplan ook uitgevoerd? 0 Ja 0 Nee 0 Anders, nl 2. Heeft de school een interne cultuurcoördinator (icc er) aangesteld? 0 Ja, de school heeft een of meer icc er(s) 0 Ja, de functie van icc er maakt deel uit van de LKP-coördinatie 0 Nee, de school heeft geen interne cultuurcoördinator 0 Anders, nl... Zo ja, is deze interne cultuurcoördinator gecertificeerd? 0 ja 0 nee 0 volgt momenteel cursus 0 anders, nl Zo ja, heeft de interne cultuurcoördinator speciale taakuren ter beschikking? 0 0 uur/ geen speciale taakuren 0 61 80 uur per jaar 0 1-20 uur per jaar 0 81 100 uur per jaar 0 21 40 uur per jaar 0 > 100 uur 0 41 60 uur per jaar 0 anders, namelijk 3. Welk budget heeft de school in het schooljaar 2015/ 16 voor cultuuronderwijs? 0 11.50 euro per leerling 0 Een ander bedrag per leerling, namelijk.. per leerling 0 Een totaalbedrag voor de school, namelijk.. 0 Er is geen specifiek budget 0 Anders, namelijk Bureau ART Het verschil maken, 2016 24

4. Maakt de school structureel gebruik van de inzet van vakleerkrachten op het gebied van kunst en cultuur? 2 0 ja 0 nee 0 anders, nl. Zo ja, voor welke vakgebieden worden vakleerkrachten ingezet? (meerdere antwoorden mogelijk) 0 Muziek 0 Theater 0 Cultureel erfgoed 0 Mediacultuur 0 Dans 0 Literatuur 0 Beeldende kunst, design, architectuur 0 Anders, nl. 5. Maakt de school gebruik van het Cultuurmenu? 0 ja 0 nee 0 school gaat op eigen gelegenheid 6. Neemt de school deel aan het programma Schoolvoorstellingen? 0 ja 0 nee 0 school koopt zelf voorstellingen in 7. In hoeverre legt de school momenteel bij de culturele activiteiten relaties met De kerndoelen (o.a. voor kunstzinnige oriëntatie) Methodes voor kunstzinnige oriëntatie Methodes voor andere vakken (geschiedenis, aardrijkskunde, wereldoriëntatie e.d.) structureel incidenteel nooit weet niet Thema s in de school Prioriteiten van de school (bijv. taal) Toetsen van leerlingen Op andere wijze volgen of beoordelen van leerlingen Nog iets anders, nl. 2 Het gaat hierbij om structurele inzet van leerkrachten, gedurende het schooljaar of bijvoorbeeld jaarlijks in een projectweek of in het kader van LKP. Het gaat niet om de inzet van vakleerkrachten in het kader van de Verlengde Schooldag. Bureau ART Het verschil maken, 2016 25

8. In hoeverre wil de school de komende jaren bij de culturele activiteiten relaties leggen met De kerndoelen (o.a. voor kunstzinnige oriëntatie) Methodes voor kunstzinnige oriëntatie Methodes voor andere vakken (geschiedenis, aardrijkskunde, wereldoriëntatie e.d.) structureel incidenteel nooit weet niet Thema s in de school Prioriteiten van de school (bijv. taal) Toetsen van leerlingen Op andere wijze volgen of beoordelen van leerlingen Nog iets anders, nl. 9. Maakt de school gebruik van een of meerdere leerlijnen bij cultuuronderwijs? 0 ja 0 nee 0 anders Zo ja, voor welke disciplines is er een leerlijn? 0 kunst algemeen/ interdisciplinair 0 literatuur 0 theater 0 dans 0 muziek 0 beeldende kunst 0 erfgoed 0 mediacultuur 0 anders, nl.. Zo ja, waar bestaat/ bestaan deze leerlijn(en) uit? 0 aparte methode 0 leerlijn Cultuuronderwijs op zijn Haags (COH) 0 leerlijn in het kader van Leer Kansen Profiel school 0 leerlijn Kunstmagneetschool 0 anders, nl. Toelichting: Bureau ART Het verschil maken, 2016 26

10. Kunt u aangeven in welke mate de vijf onderstaande uitspraken van toepassing zijn op uw school? (Graag cijfer omcirkelen 1 = helemaal niet van toepassing, 7 = geheel van toepassing, alle andere cijfers vormen tussenposities) a. Bij elke culturele activiteit kijkt onze school wat de relevantie is voor de school en hoe de inhoud aansluit bij het gehele onderwijsprogramma. (Helemaal niet van toepassing) 1 2 3 4 5 6 7 (geheel van toepassing) b. Onze school legt relaties tussen de culturele activiteiten op school en buitenschoolse culturele activiteiten (d.w.z. culturele activiteiten op school buiten de reguliere lesuren) (Helemaal niet van toepassing) 1 2 3 4 5 6 7 (geheel van toepassing) c. Onze leerkrachten zijn zich bewust van de mogelijkheden die de culturele omgeving aan hen biedt. (Helemaal niet van toepassing) 1 2 3 4 5 6 7 (geheel van toepassing) d. Onze leerkrachten volgen nascholing op het gebied van cultuuronderwijs (Helemaal niet van toepassing) 1 2 3 4 5 6 7 (geheel van toepassing) e. Onze school bespreekt met culturele instellingen/ aanbieders hoe de inhoud van hun aanbod bijdraagt aan het nastreven van doelstellingen m.b.t. de ontwikkeling van de leerlingen. (Helemaal niet van toepassing) 1 2 3 4 5 6 7 (geheel van toepassing) 11. Heeft de school de afgelopen jaren ondersteuning gekregen van CultuurSchakel? 0 ondersteuning bij ontwikkelen visie/ cultuurbeleidsplan 0 scholing van interne cultuurcoördinator 0 bemiddeling tussen vraag en aanbod 0 advisering over activiteiten, cultuuronderwijs, praktische zaken e.d. 0 anders, nl. In hoeverre heeft deze ondersteuning bijgedragen aan de kwaliteit van het cultuuronderwijs op uw school? 0 in hoge mate 0 in enige mate 0 in geringe mate 0 niet of nauwelijks Kunt u hieronder uw antwoord toelichten? Bureau ART Het verschil maken, 2016 27

12. Bent u bekend met Cultuuronderwijs op zijn Haags (COH)? 0 ja 0 enigszins 0 nee Zo ja, bent u betrokken bij Cultuuronderwijs op zijn Haags (COH)? 0 ja, als ontwikkelschool 0 ja, als reviewschool 0 ja, op een andere manier, nl 0 nee 13. Ontvangt de school extra subsidie voor cultuuronderwijs/ culturele activiteiten? 0 ja 0 nee Zo ja, van welke instantie(s)/ fonds(en)? Dit was het! Bedankt! Bureau ART Het verschil maken, 2016 28