Hetty van Ee. Ormit. Sector: zakelijke dienstverlening Vestigingen: Nederland (De Bilt) en België (Brussel) Aantal medewerkers: 180

Vergelijkbare documenten
Inleiding. Morgen. Whitepaper: Betrokkenheid in bedrijf

Handleiding voor een droom

Hele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig

Talentisme. Het effectiefste wapen in de War for Talent

Gelukkig Werken & Gelukkig Leidinggeven. Erwin Klappe & Onno Hamburger

Ontdek je managementsupport.nl/event

DE PERFECTE MATCH EEN NIEUWE KIJK OP HET VINDEN EN HERKENNEN VAN TALENT

Manifest onze manier van werken

DEEL 1. WERKBOEK 4 Eigenwaarde Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

Niet betrokken medewerkers worden gecreëerd door de organisatie zelf.

Leiderschap, krachtig en inspirerend leidinggeven

Training Persoonlijke Kracht!

Als je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen.

DEDICATED ORMIT. DEDICATED TO MAKING THE MOST OF YOUR TALENT.

Waar een wil is, is een Weg!

Trainingen voor Young Professionals

Workshop en coaching Plezier in je (levens)loopbaan

Toekomstige eerstelijns leidinggevenden alvast voorbereiden: casestudy Janssen Pharmaceutical

Kennis. Behoefte. Carrièrebeurs 2012

Coachvaardigheden, onderzoeken, adviseren en verkopen

Identiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter

Sollicitatie- vragen. De 100 meest gestelde sollicitatievragen

Een Stap voorwaarts in Leiderschap.

De best gelezen tips voor meer zelfvertrouwen! Ilonka Brakman

360 Feedback Rapport Geloofwaardig Leiderschap

die je direct meer winst opleveren

Feedback ontvangen. Feedback ontvangen is moeilijk. Hoe gaan we om met feedback?

Succesvol zijn wie je bent. Monique Dekker, mei 2018

Ondernemerschap door loslaten van vaste functies

De workshop Persoonlijk leiderschap wordt incompany gegeven en op maat aangeboden.

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële

WORKSHOP WERKGELUK & LEIDERSCHAP HAPPY PEOPLE BETTER BUSINESS EVENT Alex Slavenburg / 20 Maart 2018

Kernwaarden Hollands Kroon CONCEPT

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

Transformatie naar een wendbare organisatie

Inspireren, Leren & Werken. Werken aan een nieuwe werkwijze

De aantrekkelijke werkgever. De 6 pijlers onder een organisatie waar mensen met plezier goed werken - en dat nog verder vertellen ook

Workshop Verbindend communiceren

FOLLOW YOUR SUN LESSENREEKS GROEP 7 & 8 SCHOOLJAAR 2018 / Missie: ieder kind straalt!

Haal het beste uit jezelf met een training van het A+O fonds Rijk!

APQ-vragenlijst 30 januari Daan Demo

In 7 stappen terug in je kracht na een Relatie breuk!

Persoonlijk leiderschaps programma

Workshop Lichaamstaal. Lichaamstaal, een krachtig communicatiemiddel

WORKSHOP LEADING WITH HAPPINESS Alex Slavenburg / 15 november 2018

Samen Inspireren Ontdekken. Informatiegids. IKC de Plattenburg.

VERNIEUWEND SAMENWERKEN

THEMAONTMOETINGEN. Er zijn ontmoetingen rondom vier thema s: Waardevol opvoeden Zelfbewust zijn Investeren in je relatie Leven met verlies

Het Wat Werkt boekje. Wat werkt voor wijkteams?

Wat merken we van Gezond Werken? Een kijk achter de schermen bij Achmea

Verantwoordelijkheid ontwikkelen. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress

Leiderschap is dé kritische succesfactor van Het Nieuwe

voor het (be)dienen van jouw natuurlijke Talent

Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan

Het 7 stappenplan voor moeiteloos ondernemen vanuit je hart

3 vragen die managers hun medewerkers nooit stellen

MINISTERIE VAN DEFENSIE WERKGROEP STAAL EERSTE DRUK, NOVEMBER 2007 VISIE LEIDINGGEVEN

Master in. Leadership MAAK HET VERSCHIL IN 2015 VERBIND HART EN HARD START: FEB 2015 KLANTWAARDERING:

Het Nieuwe Werken: Transitie van Controle naar Vertrouwen

Ernst Hijmanslezing Itamar Sharon Happyholics

Zou jij niet domweg gelukkig willen zijn?

Training Projectmanagement

Wat is jóuw ultieme gevoel van vrijheid?

Nieuwe arbeidsrelaties: een uitnodiging tot dialoog!

MODULE 1 ZELFANALYSE WERKBOEK: STAP 5. 1 Persoonlijke successen 2 SWOT analyse 3 Samenvatting & conclusie

HOE TOEKOMSTPROOF BEN JIJ?

Begeleiden is kunnen bewegen in spanningsvelden. Spanningsvelden? Dilemma s of paradoxen. Zijn er in jouw school spanningsvelden?

Hoe haal ik het beste uit mijn medewerkers? 2016 Christine Bender Coaching & Consulting 1

BIJLAGE DE GOUDEN TIPS KAART

Lef en out-of-the-boxdenken in Lingewaard

Programma Maak van je Pensioen een Succes. Persoonlijk rapport voor Jan Voorbeeld

Ondernemerschap in Nederland

Stappen Activiteiten Wanneer klaar? Stap 1

Hans Sijbesma. Managing Director, AstraZeneca Nederland

Voorbeeld antwoordblad Logische niveaus

Persoonlijke effectiviteit, bewuster en slimmer (samen)werken. De workshop Persoonlijke effectiviteit wordt incompany gegeven en op maat aangeboden.

De workshop Relatiemanagement wordt incompany gegeven en op maat aangeboden.

3 HELPENDE TIPS OM BIJ JEZELF TE BLIJVEN ALS ER ANGST OF DWANG IN JE GEZIN VOORKOMT

Eigenzinnige zorg van Zideris Wij zijn er voor jou!

MULTIPLIER OF THE YEAR VERKIEZING HET VERHAAL VAN FLEUR VAN VELDHUIZEN

Binnen de staf evalueren we onze voortgang en ook in het verpleegkundig overleg zal het een vast agendapunt zijn.

Leiderschap trainingen. Persoonlijke Effectiviteit trainingen. Coachend Leidinggeven. Leiderschap van Nu. Leiderschap van Nu - Advanced

DE BEZIELDE ORGANISATIE Quick scan. thechangecollective.nl

Emilie Depuydt. Goed gezien. Stel jezelf zichtbaarder op en word wie je werkelijk bent. Witsand Uitgevers

Group Assessment helpt bedrijven en organisaties bij het nemen van de juiste beslissingen.

laat zien wie je bent

Waarde-volle zorg is ook nog JONG!

Groei in Leiderschap & Management - Jaaropleiding

Het Mens Effect. hetmenseffect.nl

De 10 tips om. Aantrekkelijk te blijven als Werknemer

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

Kosmos Uitgevers, Utrecht / Antwerpen

Inhoud. 2 Ondernemen in een veranderende wereld. 4 Inzicht in jezelf en de ander

RELATIEPROBLEMEN? GEWELD IN JE GEZIN? PRAAT EROVER.

LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK!

eigen regie en samen beslissen

OPLEIDING LEIDINGGEVEN IN DE KINDEROPVANG. Een opleiding om hoger op te komen

Rond de Tafel over intrinsiek leiderschap en waarom in de 9+ organisatie?

Gesprekstechniek voor de manager met o.a. The one minute manager

Transcriptie:

Ormit Sector: zakelijke dienstverlening Vestigingen: Nederland (De Bilt) en België (Brussel) Aantal medewerkers: 180 Motto: Mensen maken het verschil Opvallend: Beste werkgever van Nederland 2013 (Great Place to Work) ORMIT is specialist in talent- en leiderschapsontwikkeling. Het bedrijf plaatst afgestudeerde academici als trainees bij organisaties. Gedurende 2 jaar lang voeren ze bij 3 of 4 organisaties opdrachten uit waar ze begeleid worden om een goed resultaat neer te zetten. Ze zijn in dienst bij ORMIT en krijgen een intensief ontwikkelprogramma dat bestaat uit deze opdrachten, opleiding, coaching en intervisie. Daarmee fungeert ORMIT als een soort snelkookpan voor jonge managers. Twee jaar lang meekijken bij grote bedrijven en daarbij keihard aan jezelf werken blijkt een aardige ticket naar een topfunctie. Hier werken betekent: 2 jaar lang in de spiegel kijken en bereid zijn om met jezelf aan de slag te gaan en je bloot te geven. Want dat zijn de kwaliteiten waar het leiderschap van de toekomst op gebaseerd is. Naast het begeleiden van jonge professionals houdt ORMIT zich ook bezig met maatwerk leiderschapsprogramma s. Dat gebeurt vanuit dezelfde filosofie: kijken waar de kracht van mensen zit en dat maximaal faciliteren, zodat de kwaliteiten van de mensen de organisatie versterken en men daadwerkelijk ander gedrag laat zien. De bedrijfsfilosofie van ORMIT leidt niet alleen tot goede resultaten, maar ook tot bevlogen medewerkers. ORMIT was al jaren bezig aan een opmars in het Great Place to Work -onderzoek. Dit onderzoek meet het vertrouwen, de trots en het plezier in organisaties. Op het hoofdkantoor staan en hangen diverse prijzen voor de 3e en 2e plaats. In 2013 eindigde het bedrijf op de eerste plaats, en is daarmee officieel de beste werkgever van Nederland. Hetty van Ee 1976-1993 Diverse functies bij Wang 1993-1995 Regio Directeur Adecco 1995-2000 Directeur ELC 2000-2001 Sector Directielid Ordina 2001-heden Managing Director ORMIT Groep Hetty van Ee

Nieuwe generatie gaat voor verbinden en ontwikkelen Valt hij op door inspirerend gedrag? Krijgt hij mensen achter zich? Het gaat erom dat je echt verschil maakt. Hetty van Ee ziet ze in haar werk als directeur van Ormit dagelijks voorbijkomen: de leiders van de toekomst. Wat bepaalt of mensen het in zich Succesfactoren En dat is wezenlijk een ander slag mensen dan hebben om echt verschil te maken en degenen die nu nog massaal de boardrooms succes te hebben als leider? Hetty bevolken. Jongeren komen niet meer af op van Ee: Dat is een kwestie van eigenschappen. een vet salaris of een dure auto. Zij willen echt verschil maken, trots zijn op hun werkgever en zichzelf blijven ontwikkelen. Dat is het nieuwe statussymbool. Dus daar moet je als organisatie op inspelen. We noemen dat hier: de ORMIT-factor, of de O-factor. Het geheim van ORMIT is dat wij mensen op bepaalde eigenschappen selecteren, omdat we uit onze jarenlange ervaring en de terugkoppeling van onze klanten weten welke eigenschappen tot succes leiden. Uit onderzoek Iedereen bezit unieke kwaliteiten, en het zijn juist die kwaliteiten waarmee je verschil kunt maken voor de organisatie waar je werkt. De uitdaging voor leiders is dan ook om die unieke kwaliteiten in blijkt dat zeer ervaren, succesvolle managers op deze punten heel hoog scoren, dus dat zijn echt factoren met een voorspellende waarde. Belangrijke eigenschappen zijn bijvoorbeeld gedrevenheid mensen de ruimte te geven en te In mijn eerste baan bij en een grote ontwikkelen. Dat is in het kort het WANG heb ik met plezier bereidheid tot leren en leiderschapsmodel van ORMIT. gewerkt. Er werd hard ontwikkelen. Je moet echt Een model waar Hetty van Ee tot en veel gewerkt, omdat serieus met jezelf aan de in haar tenen in gelooft, juist omdat iedereen zich betrokken slag willen. En de focus ze ervaren heeft wat er gebeurt voelde bij het bedrijf. moet zowel mensgericht als mensen niet de ruimte krijgen. als resultaatgericht zijn. In mijneerste baan bij WANG heb ik met plezier gewerkt. Er werd hard en veel gewerkt, omdat iedereen zich betrokken voelde bij het bedrijf. Er heerste een sfeer van vrijheid Mensgerichtheid alleen kan heel waardevol zijn, maar natuurlijk moet het ook om het resultaat gaan. Daarom is de verbinding tussen die twee dingen heel belangrijk. en waardering waar iedereen veel energie van kreeg. In mijn volgende baan was dat compleet Nieuwe generatie anders. Dat was een hiërarchisch bedrijf met De jonge mensen die zich de laatste jaren veel controle en weinig zelfsturing, waar mensen bij ORMIT aanmelden, zitten wezenlijk zich niet geïnspireerd voelden. Daar ben ik ook anders in elkaar dan hun voorgangers. snel weggegaan, want dat paste totaal niet bij Draaide werk tot voor kort toch vooral om geld en me. Het verschil fascineerde haar en Hetty een goede positie, de nieuwe generatie is daar ging op zoek naar het geheim van inspirerend leiderschap. Als daar je interesse ligt, dan is ORMIT the place to be. Want hier is het beste uit mensen halen de corebusiness. Na 10 jaar ORMIT is een ding voor Hetty van Ee glashelder: Leiderschap gaat niet over modellen, of het nu dienend, delend of ondernemend leiderschap is. Bij leiderschap gaat het om mensen. Het is altijd de mens die het verschil maakt. Het is uiteindelijk niet zo interessant welke studie iemand gevolgd heeft. Het gaat om je intellectuele, maar zeker ook je emotionele intelligentie. Het gaat erom wat doet in de praktijk. beduidend minder in geïnteresseerd. In plaats van de auto als statussymbool zoeken zij naar bedrijven waar ze zich kunnen ontwikkelen en een bijdrage kunnen leveren aan de maatschappij. Vroeger koos men een baan met het oog op een uiteindelijke mooie positie. Tegenwoordig staat een mooie ontwikkeling aan het begin van het traject. Ik vind dat hoopgevend. We zitten aan het begin van enorme veranderingen. Jongerenkijken duidelijk anders tegen de wereld aan. Het idee dat werk onderdeel is van je geluk en dat het dus belangrijk is dat je je op je werk gelukkig voelt dat je je talenten kunt inzetten,

dat je kunt samenwerken en dat je iets doet waar echt verschil maakt, is nu normaal aan het worden. Dat brengt met zich mee dat er anders naar werk, collega s en leiders gekeken wordt. Integriteit en duurzaamheid zijn tegenwoordig belangrijke begrippen. Jongeren willen echt iets betekenen voor anderen in de wereld. Niet als aflaat, maar omdat dat betekenis geeft aan het leven. Verbinding De huidige generatie jongeren is ook meer gericht op familie en vrienden en hun sociale circuit. Verbinding is voor hen een belangrijke waarde, stelt Hetty. De maatschappij is koeler geworden. We leven niet meer in traditionele sociale verbanden van dorp of kerk, maar de behoefte om je te verbinden blijft wel bestaan, dus zie je dat mensen het steeds meer zoeken in andere hoeken. Bijvoorbeeld op het werk. Dat worden de plekken waar jongeren zin zoeken en vinden. Ze willen werken en leven met anderen die hun waarden delen. Deze jongeren zijn heel erg mensgericht, en ze willen vanuit die verbinding iets neerzetten dat werkelijk waardevol is en waar ze trots op kunnen zijn. Het is belangrijk dat organisaties zich realiseren dat de leiders van de toekomst zo denken en voelen. Het bedrijfsleven zal zich af moeten stemmen op die nieuwe situatie. Voorbeeldgedrag Weg van het slachtofferschap. Je verantwoordelijkheid nemen. Plezier hebben in je werk. Luisteren. Communiceren. Transparant en consequent zijn Als je die dingen over wilt brengen, moet je ook wel zorgen dat je het zelf doet, vindt Hetty van Ee. Voorbeeldgedrag is en blijft cruciaal in leiderschap. Als we leiderschap in de markt willen zetten, moeten we zelf ook goed leiderschap vertonen. Wij zijn bij ORMIT een groot praktijkvoorbeeld van waar we voor staan. De top moet zelf natuurlijk ook wel de O-factor hebben. Daar moet je heel hard aan blijven werken. Fouten maken mag natuurlijk, maar durf daar open over te zijn en blijf verbeteren, Een van onze succesfactoren is dat we koesteren en waarderen wat er goed gaat, en verbeteren wat er kan. Toen ik begon stelde ik medewerkers in eerste instantie de vraag: Wat kan er beter? Ik heb al snel geleerd dat het ook belangrijk is dat je benoemt wat er goed gaat en dat dan met elkaar koestert. Als het gaat om verbetering, is het belangrijk dat je transparant bent over de acties en de resultaten. Dan begin je natuurlijk met de zogenaamde quick wins. Voor de rest is het een kwestie van steeds opnieuw je prioriteiten kiezen en dat consequent terugkoppelen. Dat zorgt ervoor dat de organisatie betrokken blijft bij wat er gebeurt.

Een ander sleutelwoord is voor haar: Verschillen van inzicht mag en kan, als je het verantwoordelijkheid. Wij verwachten van maar benoemt. Duidelijkheid scheppen over iedereen een positief-kritische houding. Ik wat je van elkaar waardeert en waar je samen heb een broertje dood aan heen wilt, is richtinggevend. iemand die alleen vertelt wat Dat vraagt om een stevig Leiderschap gaat niet er niet goed is. Daar hoort bij over modellen, of het fundament, zowel persoonlijk dat je ook meedenkt over hoe nu dienend, delend of als in een team. Als je elkaar het beter kan. Wij stimuleren dat iedereen het lef toont om te vertellen wat er dan beter kan en daar initiatief in neemt! ondernemend leiderschap is. Bij leiderschap gaat het om mensen. vertrouwt en het gevoel hebt dat je samen aan de goede dingen wilt werken zijn zaken als feedback en aanvullende Die houding van maximale kwaliteiten niet langer verantwoordelijkheid en betrokkenheid bij het bedreigend maar instrumenten op weg naar succes van de organisatie leidt tot een enorme verbetering. gedrevenheid en plezier in het werk. Dat voorbeeldgedrag heeft ook als voordeel dat er Levenskunst makkelijk spijkers met koppen geslagen kunnen Als er iets is wat Hetty van Ee probeert worden, omdat volkomen helder is waar het door te geven in haar werk als om gaat en wat de bedrijfscultuur is. Staande belangrijk onderdeel van leven en vergaderen, even een meeting bij de koffieautomaat, investeren in de persoonlijke band, leiderschap, is het wel: levenskunst. Ze gelooft niet zo in de scheiding tussen iemand als en alle neuzen staan weer dezelfde kant op. professional en prive-persoon. Ervaringen De filosofie van ORMIT wordt consequent doorgevoerd, van de receptie tot de administratie. vloeien in elkaar over, dingen uit je werk vormen je als mens en omgekeerd. In de persoonlijke Iedereen doet mee. Mensen die niet het verschil leiderschapsontwikkeling bij ORMIT krijgen willen maken verdwenen uit eigen beweging of na een goed gesprek. Dat zorgt dat er nu alleen mensen werken die dezelfde bevlogenheid delen. we altijd terug dat mensen er ook zo veel aan hebben in hun privé leven. En dat is prachtig. Na 2 jaar ORMIT ken je jezelf heel goed en weet je hoe je je leven wilt leiden en wat er voor jou voor nodig is om gelukkig te zijn. Je ziet dat mensen Adaptatie dan het lef hebben om met die inzichten wat te Wat wij zien bij organisaties dat alle doen. Zowel ten aanzien van het werk kiezen succesvolle verandering begint met dat bij hen past en zich verder te ontwikkelen als voorbeeld gedrag van de top, maar de keuzes die hen prive gelukkiger maken. Hoe vervolgens moet dat gedrag wel overgenomen worden. Dus is het zaak dat leiders de gewenste kwaliteiten bewust belangrijk dat is heb ik geleerd toen ik indertijd een bedrijfskunde opleiding volgde met veel 40-plussers. Die hadden bijna cultiveren. Naarmate de allemaal spijt van hun leven tot hiërarchie wegvalt, wordt Leiderschap gaat niet dan toe, dat ze niet genoeg met het steeds belangrijker dat over modellen, of het de kinderen gedaan hadden, nu dienend, delend of mensen in staat zijn zichzelf niet eerder durfden te switchen ondernemend leiderschap is. Bij leiderschap van baan. Dat is erg! Je moet te managen. Persoonlijk leiderschap dus. Dat zit gaat het om mensen. aan de voorkant het lef hebben volgens Van Ee nog te om keuzes te maken en bewust vaak op het individuele in het leven te staan. Nadenken niveau. Het is de kunst dat organisatiebreed te organiseren. Dat begint met helder maken wat het gewenste gedrag is en het daar met elkaar over hebben. Benoem zaken! Voer de dialoog! over wat je ECHT wilt kan ingrijpende gevolgen hebben, maar zorgt er uiteindelijk wel voor dat je het leven leidt dat je wilt leiden en veel succesvoller wordt in wat je doet. Gooi je gevoel op tafel.

Om te zorgen dat de aanvankelijke idealen niet stranden in de praktijk van alledag, is er bij ORMIT een Raad van Advies die bestaat uit klanten van ORMIT die geloven in het concept. Zij noemen zichzelf de hoeders van het concept. Het is geen spannend commissariaat en ze krijgen er niet voor betaald, maar ze doe mee omdat ze geloven in dit verhaal en er plezier in hebben om jonge mensen een goede start mee te geven. Wat Hetty van Ee betreft is er eigenlijk geen andere keuze dan dit leiderschap faciliteren. De markt vraagt het, zegt ze nuchter. Gezien de toenemende complexiteit van de maatschappij en het feit dat er minder jongeren de arbeidsmarkt op komen, zitten we binnenkort met een gat tussen vraag en aanbod voor de zwaardere functies. We koersen wereldwijd af op een War For Talent, ondanks de crisis. Dit zal niet overwaaien. Bedrijven worden gedwongen om erover na te denken hoe ze goede jonge mensen aan kunnen trekken en ze ook echt kunnen binden. Dat vraagt een andere aansturing en het serieus nemen van werken aan zin en betrokkenheid. Feedback Dat zal even wennen zijn, aanzien de huidige generatie leiders en medewerkers niet allemaal gewend zijn zo te functioneren,. Het grootste verschil is volgens Hetty van Ee de bereidheid om feedback te geven en te ontvangen. Doet de oude generatie dat tandenknarsend, de jongeren zien het als een mogelijkheid om zich te verbeteren en er hun voordeel mee te doen. Feedback is een cadeautje. Zolang je als leider in de gaten houdt dat de positieve punten de overhand moeten hebben, wordt het doorgaans positief ontvangen: als een manier om zich spelenderwijs te ontwikkelen. Jezelf ontwikkelen en verbeteren, daar gaat het om in de toekomst. Mensen na laten denken hierover werkt heel goed. Het benoemen van zaken is belangrijk. Dialoog voeren! Gevoel op tafel. Andere inzichten op tafel durven leggen. Verschil van inzicht mag en kan, als je het maar benoemt. Als je transparant bent over waar je staat en waar je naartoe wil, dan kun je grote sprongen maken. Hetty constateert dat ORMIT ers een geweldige start hebben, waar je anders veel langer over doet om er te komen. Het verschilt natuurlijk nogal uit wat voor gezin je komt, hoe open je bent over dit soort zaken met je vrienden. De 1 is verder dan de ander, maar bij ORMIT leren de trainees zichzelf in ee n veel vroeger stadium kennen en denken na over de dingen die ertoe doen en maken keuzes. En hoewel ze bij ORMIT leren om goede professionals te worden, zit de grootste winst toch in de persoonlijke sfeer. Ze leren hier enorm veel over hun eigen gedrag en sociale omgangsvormen. Op een goede manier kritiek leveren bijvoorbeeld, ook naar boven toe. Zolang je dat op de juiste toon doet en benoemt wat jij voelt, in plaats van in de aanval te gaan, We hadden hier ooit een jongen die al 7 jaar ruzie had met zijn vader. Door wat hij hier geleerd had over communicatie en dingen bij zichzelf houden was hij eindelijk in staat om die vicieuze cirkel te doorbreken. Dat is ontwikkeling en een mooie start om je verdere leven in te richten. Levenskunst zou op de middelbare school gegeven moeten worden wat mij betreft, want het is een gedachtegoed dat je helpt helpen om beter in het leven te staan. Niet als slachtoffer, maar vanuit eigen regie. Je hoeft niet overal goed in te zijn, maar het is wel zaak het talent dat je wel hebt, maximaal te benutten.