Oefentherapeutische aspecten van de CWK bij degeneratieve pathologie en na Whiplash letsel.

Oefentherapeutische aspecten van de CWK bij degeneratieve pathologie en na Whiplash letsel. KRM 23 april 2013 door Nicole Timmerman Lic. Kinesitherapie (VUB,1976) Krankengymnast (Köln,1977) - Sport & Trainungswissenschaftler (Köln, 1980) Lic. Biomedische Wetenschappen Manuele Therapie (VUB,1990) Docent oefentherapie sinds 1994 www.oefentherapie.be

schema Korte opfrissing pathologie & pathomechanica Kwaliteit van zorg Classificaties Aanbevelingen De MOT-pyramide Diagnostiek (Oefen)Therapie

Vroeger: whiplash-letsel = letsel tgv een ongeval of andere plotselinge gebeurtenis waarbij het hoofd krachtig voor- en achteruit wordt bewogen (zweepslag)

Nu: Whiplash Associated Disorders (WAD) = groep van allerlei stoornissen en beperkingen veroorzaakt door excessieve compressie- en tractiekrachten op nek én hoofd in flexie-, extensiemaar ook lateroflexie/rotatie- richting = Whiplash gerelateerde klachten Niet alleen door autobotsingen maar ook door ongevallen bij duiken, uitglijden, van de trap vallen, vallende voorwerpen op het hoofd, bungeejumpen, een kopbal, skie n, karten, paardrijden, een harde vliegtuiglanding, botsauto's of geweld van buitenaf

ligamentum ligamentum nuchae longitudinale spieren ruggenmerg kapsels of banden Anatomische letsels kunnen al dan niet objectief vastgesteld worden direct na het ongeval, maar soms pas dagen, weken of maanden later.. discus uittredende zenuw processus spinosus wervellichaam

De meeste signs (objectiveerbaar) en symptoms (niet of weinig objectiveerbaar) blijven een grijze zone voor therapie.. Nekpijn Hoofdpijn Pijn in het kaakgewricht Pijn in de schouder en arm Pijn in de rug Doofheid Oorsuizen Duizeligheid Verminderde beweeglijkheid van de nek Verminderd gezichtsvermogen Overgevoeligheid voor licht (fotofobie) Slikstoornissen Concentratieproblemen Vermoeidheid Geheugenverlies Depressie, verhoogde irritatie of stress Slapeloosheid Angst Tintelingen, prikkelingen of een doof gevoel in de hand Verminderde geslachtsdrift

Spinale degeneratie = een geleidelijk minder worden van een of meer lichaamsfuncties = geen strikt typerend kenmerk van veroudering want incidentie op alle leeftijden mogelijk (oa posttraumatisch, overuse, disuse ) Spinale degeneratieve aandoeningen: Artrose Spondylose Discopathie En Osteoporose

Cervicale arthrose, spondylose en discopathie = wear and tear of slijtage van gewrichten, gekenmerkt door een langzaam progressief verlies van gewrichtskraakbeen met daarbij het ontstaan van reactieve botwoekeringen (osteofyten), periodieke prikkeling van de synoviale membraan leidend tot gewrichtsontsteking (arthritis, hydrops), mergcompressie (spinaalstenose), wortelcompressie ea

signs & symptoms bij arthrose pijn tijdens beweging stijf of stram gevoel vooral na een tijdje niet bewegen (ochtend, startpijn) Bij ernstig aangedane gewrichten : krakend gevoel (crepitatie) bewegingsbeperking standsverandering (deformatie)

Verwijzing op basis van biomedische diagnose

biomedische codes voor pathoanatomische afwijkingen 1. Degeneratieve aandoeningen Artrose Discopathie Spondylosis Osteoporose 2. Whiplash gerelateerde Aandoeningen Sprain lig. anterior longitudinale Spinale compressie Cervicale discopathie Torticollis enz opgelijst in de Pathoanatomic Based Classifications (PBC)

Klassificaties worden aanbevolen voor Interdisciplinaire interdisciplinairecommunicatie: eenheid van taal efficiënte organisatie van de zorg research naar behandelingen.

ICD

ICPC-2

..bevatten ook groot deel van onze alarmbellen en rode-vlaggen Childs ea, J Orthop Sports Phys Ther Volume 34 Number 11 Nov 2004

De eisen aan de kwaliteit van zorg nemen gestadig toe Klassificaties worden aanbevolen voor Interdisciplinaire interdisciplinaire Multidisciplinaire communicatie: eenheid van taal efficiënte organisatie van de zorg research naar behandelingen.

ICD: medici ICPC-2 : huisartsen ICF : voor (oa) kinesitherapeuten

Cervicale stoornissen

ICD: medici ICPC-2 : huisartsen ICF : voor kinesitherapeuten

Cervicale beperkingen in de «ACTIVITEITEN &PARTICIPATIE» (D) Nekpatienten hebben vaak beperkingen bij het handhaven van een lichaamshouding (onder andere zitten, staan, liggen, slaaphouding) Bij het uitvoeren van (basis)bewegingen (onder andere reiken, tillen, schrijven) Bij activiteiten gerelateerd aan huishouden, werk, sport en/of vrije tijd Nekpatienten hebben vaak participatieproblemen in verzorging woonruimte, verzorging kinderen, werk, opleiding, sport, hobby s, sociale leven

ICD: medici ICPC-2 : huisartsen ICF : voor kinesitherapeuten Externe factoren steun/contact met de omgeving, werk enz Persoonlijke factoren omgang met de klachten, met werkhervatting bewegingsangst, vermijdingsgedrag, slaapstoornissen enz

Is ICF bruikbaar voor ons? Ja, als communicatiemiddel in het kinesitherapeutisch dossier (KD)

Klassificaties Classificatiesysteem Pathoanatomic Based Classification (PBC) International Classification of Functioning (ICF). maar net zoals het ICD en IPCD bij artsen, schiet ICF tekort op klinisch vlak omdat ze enkel een inventaris maakt van Signs en Symptoms vastgesteld in de anamnese, inspectie en klinisch onderzoek.. een inventaris die te globaal resp niet gedetailleerd genoeg is, om specifieke klinische gegevens vast te leggen (afwijkende bewegingspatronen tijdens stappen, werpen, grijpen bv).. een inventaris die geen aanbevelingen bevat voor behandelingen van die SiSy s

De eisen aan de kwaliteit van zorg nemen toe Klassificaties worden aanbevolen voor multidisciplinaire communicatie: eenheid van taal efficiënte organisatie van de zorg research naar behandeleffectiviteit en efficientie. volop in evolutie, even de stand van zaken

Klassificaties Classificatiesysteem Pathoanatomic Based Classification (PBC) International Classification of Functioning (ICF) Mechanical Diagnosis and Treatment (MDT) O Sullivan Classification System (OCS) Treatment Based Classification (TBC) Movement System Impairment Classification (MSI) Kinetic Control Movement Dysfunctions 5 klassificaties met subgroups die zijn gebaseerd op pathoanatomische maar ook biomechanische Signs en Symptoms vastgesteld in de anamnese, inspectie en klinisch onderzoek met aanbevelingen voor behandelingen van die SiSy s binnen een welbepaalde subgroup

Klassificaties Classificatiesysteem Pathoanatomic Based Classification (PBC) International Classification of Functioning (ICF) Mechanical Diagnosis and Treatment (MDT) O Sullivan Classification System (OCS) Treatment Based Classification (TBC) Movement System Impairment Classification (MSI) Kinetic Control Movement Dysfunctions

Mechanical Diagnosis and Treatment (MDT) vgls Robin McKenzie Wanneer bijvoorbeeld een patïënt klaagt van nekpijn die centraal gelokaliseerd is, die verergert door cervicale flexie/protrusie die vermindert door cervicale extensie /retractie dan zijn dit SiSy s die typerend zijn voor het derangement syndrome type 1

McKenzie-klassificatie : 3 syndromen 1. Het derangement syndroom Spinale pijnklachten worden gerelateerd aan irritatie van de spinale structuren (oa discus). verergeren of verbeteren door het aannemen van een bepaalde houding of het maken van bepaalde bewegingen. subverdeling in

2. Het dysfunctie syndroom Spinale pijnklachten in de eindstandige ROM s worden gerelateerd aan articulaire en musculaire spinale structuren die adaptief verkort of gecontraheerd zijn secundair tgv zwakke houdingen, en/of aan articulaire en musculaire littekenvorming en adhaesies na trauma(ta) of onjuist weefselherstel verergeren alleen bij rek van die structuren door posities of bewegingen, anders niet * subverdeling in a. Flexie b. Extensie c. Laterale Shift/Side-Gliding d. Adherent Nerve Root

3. Het posturaal syndroom Spinale pijnklachten worden gerelateerd aan onjuiste of langdurig aangehouden postures, waarbij in eindstandige spinale ROM s abnormale mechanische stress wordt geplaatst op normaal weefsel met ischemische pijn vanuit gewrichtskapsels en ligamenten. zijn afwezig tijdens bewegen of activiteiten a. Stenosis b. Heup c. Sacroiliaal gewricht d. niet-mechanisch e. Spondylolisthesis f. Chronische pijn 4. Restgroep

Treatment (MDT) vgls Robin McKenzie Het McKenzie treatment systeem benut directionspecific loading strategies met als voornaamste doelen symptoomvermindering en centralisatie van perifeer gelokaliseerde pijn naar een meer centrale lokatie.

McKenzie technieken (1)postures in eindrom (2)herhalende bewegingen (flexie, extensie, sideglide/rotaties) in de directional preference of movement = bewegingsrichting waarin de symptomen verminderen (3)weefselremodellering via rekkingen van verkleefde & verkorte weefsels (in het dysfunctiesyndroom) (4)weefselrepositionering van symptomatische gedislokeerde weefsels (discusweefsel in het derangement syndroom) (5)mobilisaties, manipulaties (6)posturale educatie (7)cervicale stabilisatie (na centralisatie) (8)neuromobilisaties (9)hulpmiddelen (nekkussentjes)

Enkele McKenzie nekoefeningen directional preference bewegingen in 1 richting uitvoeren, herhalen, eindpositie houden Vb: chin tuck en nek retractie :

postures en rekkingen

EVB/EVP McKenzieconcept Effectiviteit (1) meta-analysis van clinical trials in 2006 stelt dat behandeling vgls de McKenzie methode tamelijk effectief is voor acute LRP, maar niet voor chronische LRP (2) systematic review van 2012 bevestigt voornoemde bevinding. Centralisatie vindt meer plaats bij acute LRP patienten (74%) ivm subacute (50%) en chronische (40%) bij jongere LRP patienten

Cervicale centralisatie wordt slechts bij 37% vd patienten geobserveerd. = redelijk lage score in vgl met LRP (1) MacHado, Luciana Andrade Carneiro; De Souza, Marcelo von Sperling; Ferreira, Paulo Henrique; Ferreira, Manuela Loureiro (2006). "The McKenzie Method for Low Back Pain". Spine 31 (9): E254 62. (2) May, S; Aina, A (2012). "Centralization and directional preference: A systematic review". Manual Therapy 17 (6): 497 506 (3) Meer EVB/EVP op http://www.mckenziemdt.org/libresearchlist.cfm?section=int

Klassificaties Klassificatiesysteem Pathoanatomic Based Classification (PBC) International Classification of Functioning (ICF) Mechanical Diagnosis and Treatment (MDT) O Sullivan Classification System (OCS) Treatment Based Classification (TBC) Movement System Impairment Classification (MSI) Uncontrolled Movement Classification (UMC) Professor aan The School of Physiotherapy,Curtin University, Perth (AUS) OCS enkel voor de lagerug voegt ook de psychosociale aspecten toe aan zijn klassificatie

Klassificaties Klassificatiesysteem Pathoanatomic Based Classification (PBC) International Classification of Functioning (ICF) Mechanical Diagnosis and Treatment (MDT) O Sullivan Classification System (OCS) Treatment Based Classification (TBC) Movement System Impairment Classification (MSI) & Uncontrolled Movement Classification (UMC) Nora Corbett & Jennifer Breithaupt van de Temple University - EBP-project versie 2009 (voortzetting basiswerk van Childs)

Treatment based classification approach to neck pain classificatie onderzoek therapie Neck Pain with Mobility Deficits ICF b7101 1. Younger age (< 50 years) 2. Acute Neck Pain (< 12 weeks) 3. Restricted Cervical ROM 4. Segmental hypomobility of the cervical and thoracic spine. 5. Symptoms Isolated to the Neck -referred pain may be present Neck Pain with Radiating Pain ICF b2804 1. Neck pain with radiating (narrow band of lancinating) pain in involved upper extremity 2. Upper extremity paresthesias, numbness, and, weakness may be present 3. May have imaging findings of spondylosis (with foraminal narrowing) or disc herniation Wainner et al. Spine 2004 Test Item Cluster 1. Ipsilateral cervical rotation <60deg. + Upper Limb Tension Test. + Cervical Distraction Test+ Spurling s Test Neck Pain with Headache ICF b28010 3 Main types of headaches: Migraine Tension Cervicogenic Neck Pain with Movement Coordination Impairments ICF b7601 1. Longstanding neck pain (greater than 12 weeks) 2. Abnormal/Standard performance on the cranial cervical flexion test and deep flexor endurance test 3. Coordination Strength and endurance deficits of neck and upper quarter muscles Nora Corbett & Jennifer Breithaupt (Temple University's EBPproject, 2009 Neck Pain with Mobility Deficits -Cervical and Thoracic Range of Motion -Cervical and Thoracic Segmental Mobility Neck Pain with Radiating Pain -Upper Limb Tension Test (ULTT) -Spurling s Test -Distraction -Valsalva -Neurological signs: weakness, sensory loss, reflex changes Neck Pain with Headache - Cervical active range of motion - Cervical segmental mobility - Cervical flexion rotation test - Cranial cervical flexion test Neck Pain with Movement Coordination Impairments - Cranial cervical flexion test - Deep neck flexor endurance - Scapular muscle strength and coordination - Upper quarter muscle length Neck Pain with Mobility Deficits -Cervical and Thoracic Manipulation combined with exerc -Evidence: RCT by Walker et al published in 2008 -Evidence: Leaver et al. 2010 -Evidence: 2010 Cleland et al -Evidence: Cochrane Collaboration Review by Gross et a Neck Pain with Radiating Pain -Cervical and thoracic spine manipulation -Cervical Lateral Glide non thrust manipulation -Strengthening Exercises including deep neck flexors and -Nerve mobilization procedures -Intermittent Cervical Traction -Evidence: Young et al 2009 therapy and exercise alone. -Evidence: Raney et al. Neck Pain with Headache - Cervical manipulation - Thoracic manipulation - Stretching exercises -Coordination, strengthening, and endurance exercises Neck Pain with Movement Coordination Impairments -Coordination, strengthening and endurance exercises Effective exercise methods: proprioceptive exercises and strengthening of neck and shoulder muscles - Patient education and counseling - Stretching exercises

classificatie Neck Pain with Mobility Deficits 1. Younger age (< 50 years) 2. Acute Neck Pain (< 12 weeks) 3. Restricted Cervical ROM 4. Segmental hypomobility of the cervical and thoracic spine. 5. Symptoms Isolated to the Neck - referred pain may be present Neck Pain with Radiating Pain 1. Neck pain with radiating (narrow band of lancinating) pain in involved upper extremity 2. Upper extremity paresthesias, numbness, and, weakness may be present 3. May have imaging findings of spondylosis (with foraminal narrowing) or disc herniation Neck Pain with Headache 3 Main types of headaches: Migraine Tension Cervicogenic Neck Pain with Movement Coordination Impairments 1. Longstanding neck pain (greater than 12 weeks) 2. Abnormal/Standard performance on the cranial cervical flexion test and deep flexor endurance test 3. Coordination Strength and endurance deficits of neck and upper quarter muscles 4. Flexibility deficits of upper quarter muscles therapie Neck Pain with Mobility Deficits -Cervical and Thoracic Manipulation combined with exercise -Evidence: RCT by Walker et al published in 2008 manual therapy and exercise superior to minimal intervention. -Evidence: Leaver et al. 2010 cervical thrust manipulation and non-thrust manipulation are equally effective with no difference between the two. -Evidence: 2010 Cleland et al-thoracic Spine Manipulation and exercise more effective compared to exercise alone. -Evidence: Cochrane Collaboration Review by Gross et al published in 2004 High quality evidence for manual therapy combined with exercise. Neck Pain with Radiating Pain (ICF Guidelines, Cleland et al JOSPT Dec 2005) -Cervical and thoracic spine manipulation -Cervical Lateral Glide non thrust manipulation -Strengthening Exercises including deep neck flexors and scapular muscles -Nerve mobilization procedures -Intermittent Cervical Traction -Evidence: Young et al 2009-suggestion that traction + manual therapy and exercise does not improve short-term outcomes in patients with radiating neck pain compared to manual therapy and exercise alone. -Evidence: Raney et al.2009 : clinical prediction rule voor tractie in cluster Neck Pain with Headache - Cervical manipulation - Thoracic manipulation - Stretching exercises - Coordination, strengthening, and endurance exercises Neck Pain with Movement Coordination Impairments - Coordination, strengthening and endurance exercises Effective exercise methods: proprioceptive exercises and dynamic resisted strengthening of neck and shoulder muscles - Patient education and counseling - Stretching exercises

Klassificaties Klassificatiesysteem Pathoanatomic Based Classification (PBC) International Classification of Functioning (ICF) Mechanical Diagnosis and Treatment (MDT) O Sullivan Classification System (OCS) Treatment Based Classification (TBC) Movement System Impairment Classification (MSI) & Uncontrolled Movement Classifications (UMC) Heel wat auteurs hebben modellen ontwikkeld om bewegingen te analyseren en te klassificeren

Besluit classificaties PBC ICD Biomedisch Anatomisch diagnostiek behandeling Alle aspecten neen neen ICF MDT Notulering Overzichtelijk Biomechanisch gericht Alle aspecten neen neen Belasting ter centralisatie vd pijn OSC Biomechanisch gericht neurofysiologisch (centrale vs perifere pijn) psychosociaal (cognitief & gedragsmatig) Bewegingsgcorrectie voor pijnreductie TBC Biomechanisch gericht psychosociaal (fear-avoidance) Belasting ter centralisatie vd pijn MSI UMC Biomechanisch gericht Bewegingscorrectie voor pijnreductie IDEAAL + ICFnotulering biomechanisch+..hiaten biopsychosociaal Allround belastingstrategie Allround bewegingstherapie

dagschema Korte opfrissing pathologie & pathomechanica Kwaliteit van zorg Classificaties Aanbevelingen De MOT-pyramide Diagnostiek (Oefen)Therapie

1. algemene aanbevelingen cervicale nekpijn

Aanbevelingen van.

Algemene bevindingen 1. Neck pain is a widespread experience: Most sufferers manage to carry on with their usual activities. About 1 or 2 people in 20 will find their pain disabling. 2. Once an episode of neck pain happens, the majority will find it is a persistent or recurrent condition. 1. Nek pijn komt frequent voor (plaats nr 2 na rugpijn). Slechts 1of 2 nekpatienten op 20 worden beperkt in hun ADL, anderen blijven doorwerken 2. Nekpijn is persisterend of recurrerend

Algemene bevindingen 3. There is usually no single cause of neck pain: Many factors play a part including overall physical and mental health, work and daily activities; there are usually multiple factors that contribute to an individual s neck pain. Most neck pain is not the result of serious injury or disease. Diagnostic tests such as X-rays, CT or MRI scans are only required in a minority of cases when a thorough physical examination and patient history indicate further investigation is needed. Routine imaging will not increase understanding of causation. Degenerative changes in the neck increase with age and are common in people with and without neck pain; degenerative changes seen on X-rays are not predictive of neck pain. 3. Er is meestal meer dan één oorzaak meestal geen ernstige oorzaak voor nekpijn multiple factoren beinvloeden nekpijnen RX niet noodzakelijk en vaak misleidend

4. Neck pain including WAD should be classified into a common system and the Neck Pain Task Force recommends 4 Grades: De indeling van nekpijn in 4 graden is gebaseerd op de ernst van de pijn. Deze indeling is ook van toepassing op nekpijn bij WAD. De WAD-patiënt kan echter ook heel wat andere klachten dan nekpijn ervaren (zie verder)..

Indeling van nekpijn vgls ernst Graad 1 Nekpijn zonder tekenen van ernstige (objectieve) afwijkingen, zonder (of met weinig) belemmering van dagelijkse activiteiten. Graad 2 Nekpijn en gevoeligheid zonder tekenen van ernstige (objectieve) Ingeval van afwijkingen whiplash-letsel maar kan bij met elke graad belemmering van ernst de van patiënt echter heel wat andere klachten ervaren (zie verder).. dagelijkse activiteiten. De belemmering kan worden vastgesteld met vragenlijsten Graad 3 Nekpijn met tekenen van zenuwcompressie, (zoals afwijkende peesreflexen, verminderde spierkracht en stoornissen in de gevoelswaarneming, prikkelingen.) Graad 4 Nekpijn met ernstige structurele afwijkingen (fracturen,dislocaties)

5. Most neck pain is Grade 1 or 2: there are a variety of treatments worth considering: Education Exercise Mobilization Manipulation Acupuncture Analgesics Massage Low level laser therapy Deze behandelingen helpen bij graad 1 en 2

6. Treatments unlikely to help Grades 1 or 2 neck pain: Collars Ultrasound, electrical muscle stimulation, Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation (TENS) Most injection therapies such as corticosteroid injections in cervical facet joints Radio frequency neurotomies (overheating of small nerves in the neck to suppress pain) Surgery is not indicated in Grades 1 or 2 neck pain Deze behandelingen helpen waarschijnlijk niet bij gr 1&2

7. There is no best treatment for neck pain that is effective for everyone: Trying a variety of therapies or combination of therapies may be needed to find relief. Pain relief is often modest and short-lived. Be cautious of treatments that make big claims for relief of neck pain. Short episodes of care may be helpful: lengthy treatment is not associated with greater improvements. Voor graad 1 en 2 nekpijn zijn er altijd meerdere oorzaken die verschillende behandelopties verreisen of combinaties van therapiën

..en zelfs 2 boodschappen naar de nekpatiënt (die wij verderzeggen) 1. People with Grade 1 or 2 neck pain can play an active role in managing their pain: Do not expect to find a single cause for your neck pain. Stay as active as you can. You may choose to self-manage your pain; for example, stay active, exercise, reduce mental stress, try over-the-counter pain relievers. If you think you need treatment, talk to your health care provider about the range of effective treatment options that make sense for you; you may need to try a variety of options. Have realistic expectations for relief relief is often modest and short-lived. Do not continue treatment that doesn t provide improvement within a reasonable period of time; you should see improvement after 2-4 weeks if the treatment is the right one for you. Patient informeren en betrekken in zijn/haar behandeling is zeer belangrijk (details later)

2. There is relatively little research on what does or does not prevent neck pain from occurring in the first place or from recurring; For example, ergonomics, cervical pillows, postural improvements, may or may not help. Weinig research over preventieve technieken of over hulpmiddelen

Advies voor de zorgverstrekkers 1. Conduct a thorough patient history, physical examination and patient self-assessment questionnaire to identify or rule out Grades 3 or 4 neck pain, e.g. radiculopathy, tumor, fracture, infection, systemic disease. 2. Routine imaging in Grades 1 or 2 neck pain will not increase understanding of causation: Avoid unnecessary investigations for Grades 1 and 2 neck pain, e.g. X-ray, MRI, CT scan. Degenerative changes seen on X-ray are not predictive of neck pain. Neem een volledig onderzoek af, met vragenlijst om graden 3 & 4 uit te sluiten. Geen medische beeldvorming voor graden 1& 2.

3. Treat based on Grades of neck pain: Provide the patient with an informed choice of effective treatment options: Involve the patient in decision-making/trial of different options no one treatment works best for everyone. Proceed cautiously with Grade 3 neck pain: There is little research on non-surgical interventions for Grade 3 neck pain. - Consider epidural corticosteroid injections for temporary relief of radiculopathy. - Consider surgery in the presence of serious pathology or persistent radiculopathy. Whiplash associated disorders (WAD) may fall into any of the 4 Grades of neck pain: assess and treat according to Grade. Grade 4 patients should be treated in accordance with best practices for the diagnosed pathology: - It was beyond the mandate of the task force to study Grade 4 neck pain. Behandel volgens de graad

4. Cervical manipulation is a reasonable option for people with Grade 1 or 2 neck pain: The risk of vertebrobasilar (VBA) stroke associated with a visit to a chiropractor s office appears to be no different from the risk of stroke following a visit to an MD s office: - It is likely that patients in the early stages of VBA stroke are presenting to both chiropractors and family doctors because of neck pain and headache due to preexisting vertebral artery dissection which is a risk factor for VBA stroke. - VBA dissection and stroke is extremely rare and there is no practical way to screenneck pain and headache patients for this problem. Cervicale manipulatie, voor gr 1 & 2 is goede optie, is niet risicovol want kans op Art.Vertebrobasilair accident is zeer zeldzaam

N e c k Pa i n : C l i n i c a l P r a c t i c e G u i d e l i n e s Childs JD, Cleland JA, Elliott JM, Teyhen DS, Wainner RS, Whitman JM, Sopky BJ, Godges JJ, Flynn TW; American Physical Therapy Association.,Neck pain: Clinical practice guidelines linked to the International Classification of Functioning, Disability, and Health from the Orthopedic Section of the American Physical Therapy Association J Orthop Sports Phys Ther. 2008 Sep;38(9):A1-A34., erratum in J Orthop Sports Phys Ther. 2009 Apr;39(4):297.

Aanbevelingen van APTA Recommendation based on strong evidence= level A Clinicians should use validated self-report questionnaires, such as the Neck Disability Index (NDI) and the Patient-Specific Functional Scale (PFPS) for patients with neck pain. These tools are useful for identifying a patient s baseline status relative to pain, function, and disability and for monitoring a change in a patient s status throughout the course of treatment. Gebruik van vragenlijsten wordt sterk aanbevolen NDI (10 vragen berekenen beperkings%). Download op http://www.whiplashstichting.nl/assets/files/downloads%20oc/ DeNeckDisabilityIndex.pdf PSFS (11 vragen, puntenscore activiteitenbeperking) Download op http://www.tac.vic.gov.au/media/upload/patient-specific.pdf Review 2010. Download op http://www.mulderenvanoostveen.nl/files/review-nekklachten.pdf

Recommendation based on strong evidence= level A Clinicians should consider utilizing cervical manipulation and mobilization procedures, thrust and non-thrust, to reduce neck pain and headache. Combining cervical manipulation and mobilization with exercise is more effective for reducing neck pain, headache, and disability than manipulation and mobilization alone. Manipulaties & mobilisaties van de Cw reduceren nek- en hoofdpijn beter in combinatie met oefeningen

Recommendation based on weak evidence= level C Thoracic spine thrust manipulation can be used for patients with primary complaints of neck pain. Thoracic spine thrust manipulation can also be used for reducing pain and disability in patients with neck and neck-related arm pain. Manipulaties & mobilisaties van de Tw kunnen primaire klachten, nekpijn & beperkingen en nekgerelateerde armpijn reduceren.

Recommendation based on weak evidence= level C Flexibility exercises can be used for patients with neck symptoms. Examination and targeted flexibility exerices for the following muscles are suggested: anterior/medial/posterior scalenes, upper trapezius, levator scapulae, pectoralis minor, and pectoralis major. Stretching van scaleni, trapezius p superior, levator en pectorali kunnen overwogen worden om pijn te reduceren.

Recommendation based on strong evidence= level A Clinicians should consider the use of coordination,strengthening, and endurance exercises to reduce neck pain and headache. Oefeningen die de coördinatie, kracht en uithouding verbeteren, reduceren de nek- en hoofdpijn.

Recommendation based on weak evidence= level C Specific repeated movements or procedures to promote centralization are not more beneficial in reducing disability when compared to other forms of interventions. Specifieke herhalende oefeningen of procedures die centralisatie beogen (McKenzie-oefeningen) lijken niet beter te zijn dan andere oefeningen om pijn te reduceren. Cfr voorgaande vaststelling

Recommendation based on moderate evidence=level B Clinicians should consider the use of upper quarter and nerve mobilization procedures to reduce pain and disability in patients with neck and arm pain. Mobilisaties van het bovenste quadrant en neurodynamische mobilisaties reduceren pijn en beperkingen bij patiënten met nek- en armklachten.

Recommendation based on moderate evidence=level B Clinicians should consider the use of mechanical intermittent cervical traction, combined with other interventions such as manual therapy and strengthening exercises, for reducing pain and disability in patients with neck and neck-related arm pain. (Recommendation based on moderate evidence.) Mechanisch intermitterende cervicale tracties in combinatie met MT & versterkende oefeningen reduceren pijn en beperkingen bij patiënten met neken armklachten.

Recommendation based on strong evidence= level A To improve recovery in patients with whiplash-associated disorder, clinicians should (1) educate the patient that early return to normal, non-provocative pre-accident activities is important, and (2) provide reassurance to the patient that good prognosis and full recovery commonly occurs. Educatie van en motiverend advies bij de whiplashpatiënt is zeer bevorderlijk voor het herstelproces (noot docent : geldt voor alle klachten en alle patiënten! )

2. aanbevelingen bij WAD

Patiënt inzicht in en advies geven over de eigen klachten. De patiënt moet leren zelfstandig om te gaan met de klachten en weten hoe deze te beïnvloeden. Bij een terugval of verergering van klachten dient te patiënt te weten hoe te handelen Richtlijn whiplash Nederlands Tijdschrift voor Fysiotherapie. Nummer 3, 2001.

Fysiotherapeutische behandeling vgls fases Eerste 4 dagen na ongeval: pijnvermindering Vanaf 4 dagen tot 3 weken: functieherstel van nek, bijsturen van activiteiten waarbij klachten optreden. Na 3 tot 6 weken : opbouw belasting, langzaam hernemen van normale dagelijkse activiteiten. Nooit de pijn centraal stellen wel altijd focus op actief oefenen leggen.

Indien tussen 6 weken tot 3 maanden geen vooruitgang is geboekt is er sprake van vertraagd herstel. Bij langer dan 3 maanden klachten zal de kans op volledig herstel afnemen