PLAN VAN AANPAK GEZAMENLIJKE KNELPUNTEN BIJ WARMTEPROJECTEN Oktober 2009
Hoofdstuk 1: Inleiding Inleiding Op 28 mei is in de stuurgroep Hartverwarmend Haaglanden een lijst met 12 gezamenlijke knelpunten besproken die op 4 juni door de regionale ambtelijke werkgroep definitief is gemaakt. De definitieve lijst van dit plan van aanpak is ingedeeld in activiteiten met de hoogste prioriteit (activiteit A1), met primaire prioriteit (activiteiten B2, B3, B4, B5 en B6) en met een secundaire prioriteit (activiteiten C7, C8, C9, C10, C11 en C12). Alle uit te voeren activiteiten hiervoor worden in de ambtelijke werkgroep Hartverwarmend Haaglanden besproken en met een advies voorgelegd aan de stuurgroep. Alle voorstellen zullen met een cc naar het ACC milieu en het BMO worden ingerout. De knelpunten kunnen niet altijd door de gemeenten en het Stadsgewest zelf opgelost worden. Voor de knelpunten waar hogere overheden en/of marktpartijen nodig zijn, worden de betrokken partijen uitgenodigd om een bijdrage te leveren aan de oplossing voor dit knelpunt. De activiteiten worden uitgevoerd conform het Convenant voor Warmte Haaglanden. Dit betekent dat de activiteiten in ieder geval tot aan de evaluatie van het Convenant (uiterlijk 2012) uitgevoerd kunnen worden. Conform artikel 3 van het Convenant voor Warmte Haaglanden reserveert het Stadsgewest budget in haar begroting voor de uitvoering van de warmtestrategie. Besteding van dit budget kan worden betrokken bij het oplossen van de knelpunten, die in dit plan van aanpak aan de orde komen. In deze eerste versie van het plan van aanpak is de bestemming van het budget echter nog p.m. gelaten. Voor nu ligt de nadruk op het zo scherp mogelijk formuleren van oplossingsrichtingen voor de vastgestelde knelpunten. Leeswijzer In het volgend hoofdstuk staan de activiteiten in factsheets beschreven. Per factsheet staat kort het knelpunt beschreven (vastgestelde formulering), wat de aanpak is, en wie erbij betrokken zijn.
Hoofdstuk 2: Plan van aanpak Hieronder staan voor alle 12 vastgestelde gezamenlijke knelpunten, de aanpak per knelpunt beschreven. (De formuleringen van de knelpunten zijn overgenomen uit de lijst die op 28 mei door de stuurgroep is vastgesteld). Naast de aanpak per knelpunt, worden voor de activiteiten B3, B5, B6, C9, C10, en C11 de ministers VROM, EZ en LNV schriftelijk uitgenodigd om een bijdrage te leveren aan de oplossingen van deze knelpunten. knelpunt A1 Technische randvoorwaarden voor koppeling van warmtenetten. Met het oog op eventuele toekomstige koppeling van warmtenetten moet inzichtelijk worden gemaakt of, en welke afspraken gemaakt moeten worden over de technische specificaties (bv. over diameter van leidingen, temperatuurniveaus, ruimtelijke inpassing) voor de nog te ontwikkelen locale warmtenetten. Om hierin inzicht te krijgen worden 3 adviesbureaus uitgenodigd hun visie en aanpak op deze vraag aan te bieden. Op basis van de offertes wordt een bureau geselecteerd. Eind januari 2010 worden de resultaten gepresenteerd. Voor de uitvoering is een bedrag van maximaal 50.000,- geraamd dat gefinancierd kan worden uit het budget van het Stadsgewest. Extern adviesbureau, werkgroep HV HL Planning Oktober 2009 februari 2010 knelpunt B2 aanpak Rol gemeente bij organisatievorm voor exploitatie De gemeente kan verschillende rollen vervullen bij warmteprojecten: als regievoerder, als afdekker van risico s, als investeerder in de bron en transportnet, als investeerder in een distributienet, als aandeelhouder. Om de voor- en nadelen van de rol als exploitant te verduidelijken, en om ervaringen uit te wisselen over de verschillende bestaande samenwerkingsconstructies met marktpartijen, organiseert het Stadsgewest samen met SenterNovem een symposium voor de bestuurders en ambtenaren. Gedacht wordt aan presentaties over de mogelijke rollen van de gemeenten. Voorbeelden worden hierbij gezocht van bijvoorbeeld de gemeenten Rotterdam, Amsterdam, Den Haag, Westland, Texel, Veenendaal of Apeldoorn. Werkgroep HV HL, sector communicatie HL, ACC leden Wo en EZ, (SVH en haar leden), SenterNovem themateam DE, ministerie EZ. Planning Eerste kwartaal 2010 knelpunt B3 Hoge investeringskosten, beperkte verrekeningsmogelijkheden en een laag projectrendement is een drempel voor marktpartijen Dit knelpunt wordt opgenomen in een brief voor minister Cramer, omdat de minister mogelijk een rol kan spelen bij het oplossen van dit knelpunt.
Marktpartijen zijn om met name financiële redenen terughoudend bij deelname aan lokale warmteprojecten. De financiële risico s zijn groot vanwege de onzekerheid over de omvang van de opbrengsten en de termijn waarop deze worden gerealiseerd. Deze zijn met name afhankelijk van het bouwtempo, van de verkoop van de woningen en utiliteitsbouw en van de warmtetarieven. De financiële risico s zijn een drempel voor marktpartijen om te investeren. Om deze drempel te verlagen is betrokkenheid van een gemeente in een warmteproject belangrijk. De gemeente kan bijvoorbeeld helpen bij het zoeken naar vervangende warmtevraag, wanneer de verkoop van woningen achterblijft. Om de samenwerking tussen een gemeente met de marktpartijen bij nieuwe initiatieven te bevorderen ontwikkelt de stuurgroep Hartverwarmend Haaglanden een intentieverklaring, dat op lokaal niveau wordt ondertekend. In dit document worden gemeentelijke intenties opgenomen waardoor de financiële risico s worden verlaagd (bijvoorbeeld over warmte-tenzij beleid, afspraken over woningbouw, etc.). Deze intenties worden doorvertaald in lokale convenanten en contracten met de projectontwikkelaars. In de gemeentelijke 4 jarige Prestatieafspraken met de woningcorporaties worden afspraken gemaakt over onder andere het aantal en soort gebouwen, het bouwtempo, aansluitkosten en warmtetarieven. In de stuurgroep Hartverwarmend Haaglanden worden deze gemeentelijke Prestatieafspraken op elkaar afgestemd. Om de beperkte verrekeningsmogelijkheden te verbeteren, wordt in overleg met SVH gekeken of het nieuwe woningwaarderingsstelsel voor huurwoningen (ingaande per 1 juli 2010) voldoende uitkomst biedt. Om de hoge investeringen in warmtenetten te verlagen, onderzoekt het Stadsgewest de subsidieregelingen en fiscale mogelijkheden. Ook worden in het kader van KISSZ of door andere organisaties (bijvoorbeeld door de stichting warmtenetwerk of het NEW) financiële arrangementen ontwikkeld, die eventueel kunnen worden toegepast. werkgroep HV HL, SVH, gemeentelijke medewerkers Wonen, Grondzaken, en Financiën, KISSZ netwerk. Planning Eerste kwartaal 2010 knelpunt B4 Kennis is versnipperd of ontbreekt binnen een gemeente evenals capaciteit. De faciliterende mogelijkheden van Haaglanden zijn beperkt. Om kennis zoveel mogelijk te ontsluiten, wordt op Extranet van het Stadsgewest een kenniscentrum ingericht, waarop praktische informatie is te vinden (voorbeeld convenanten, raadsvoorstellen, Bouwverordeningen, uitkomsten uit KISSZ netwerk, etc), die door de betrokken gemeenten worden aangeleverd. In het kenniscentrum kun je bijvoorbeeld alle afgehandelde bezwaren plaatsen die je tijdens warmteprojecten (met verschillende bronnen) tegen kunt komen. Ook kunnen ervaringen uitgewisseld worden met het voorkomen van bezwaren door het organiseren van excursies of informatiebijeenkomsten voor de bewoners uit de buurt. Het organiseren van warmteprojecten is een complexe zaak. Dit vereist specifieke kennis en vergt veel tijd van een gemeente. Kennis is vaak verspreid binnen diverse sectoren van een gemeente. Het formeren van een
gemeentelijke integrale werkgroep kan deze kennis intern bij elkaar brengen. Indien een lokaal project dreigt te stranden door personeelstekort of kennisgebrek dient dit in de stuurgroep besproken te worden en moet er worden gezocht naar een oplossing. Te denken valt bijvoorbeeld aan het instellen van een regionale Expertpool of het inhuren van een extern deskundige. Planning werkgroep HV HL, diverse sectoren van de gemeenten. Optioneel: extern deskundige doorlopend knelpunt B5 Ordening van de ondergrond gewenst voor optimalisatie warmtestystemen en de aanvraag van de boorvergunning in het kader van de Mijnbouwwet Deze twee knelpunten worden opgenomen in een brief voor het rijk, omdat de minister mogelijk een rol kan spelen bij het oplossen van deze knelpunten. Op basis van een onderzoek (2009) naar optimalisatie van geodoubletten door TNO en op basis van het advies van de Taskforce WKO, adviseren beide bureau s om de ondergrond te ordenen, zodat de WKO systemen en geodoubletten optimaal worden benut en kostenvoordeel behaald kan worden. Een regionale ordening van de ondergrond is tevens gewenst uit oogpunt van andere bodemgebruiksfuncties. Door het succes van het geothermieproject van een tuinder in Bleiswijk hebben vele tuinders uit de regio een aanvraag ingediend voor een boorvergunning bij het ministerie van EZ. Ook de TU Delft en de gemeente Den Haag, Pijnacker-Nootdorp en Westland hebben een (concurrerende) boorvergunning aangevraagd. De vergunningen worden nu op basis van binnenkomst toegekend, waardoor suboptimalisatie van de geodoubletten dreigt. De stuurgroep onderzoekt of aanvullende eisen nodig zijn voor de vergunningsprocedure in het kader van de Mijnbouwwet voor het aanvragen van een boorvergunning in de regio Haaglanden (bijvoorbeeld een advies van de gemeente of provincie aan het ministerie van EZ over de locatie waarvoor een vergunning wordt aangevraagd). Indien deze aanvullende eisen nodig worden geacht, wordt een lobbytraject gestart richting het ministerie van EZ. De aanpak van dit knelpunt wordt afgestemd met de provincie, die al enkele bestuurlijke bijeenkomsten hierover heeft georganiseerd. Daarnaast wordt in samenwerking met SenterNovem (Bodem+) een plan van aanpak opgesteld voor de ontwikkeling van een regionale visie op de ondergrond. werkgroep HV HL, diverse sectoren van de gemeenten, provincie, Senter- Novem (Bodem+), GIS medewerkers, werkgroep HV HL Planning Begin 2010
knelpunt C6 Planning Warmtesystemen hebben slecht imago bij afnemers (duur/electrisch koken), niet elke warmtetechniek levert dezelfde faciliteiten (geen eenduidigheid voor eindgebruiker). Om het imago van warmteprojecten te verbeteren, worden zolang de stuurgroep actief is, positieve berichten onderling uitgewisseld en indien zinvol, lokaal verspreid. Ludieke voorbeelden worden opgeschaald binnen de warmteprojecten. Indien zinvol worden regelmatig bijeenkomsten voor communicatiemedewerkers georganiseerd, om elkaar onderling te informeren en communicatie activiteiten op elkaar af te stemmen. De warmtestrategie Haaglanden streeft ernaar om in de toekomst, de warmtetarieven goedkoper te maken dan berekend op basis van het Niet Meer dan Anders principe. Zodra dit tijdens een project wordt bereikt, zal dit uitgebreid gecommuniceerd worden. Wanneer de nieuwe transparante berekeningsmethode voor warmtetarieven door het kabinet wordt vastgesteld, wordt een persbericht hierover verspreid via de-huis-aanhuisbladen op. Bij herstructureringsprojecten zal in overleg met de betrokken marktpartijen worden onderzocht hoe de warmtegebruikers op een positieve manier kunnen worden begeleid bij de overschakeling van koken op gas naar elektrisch koken (denk aan het aanbieden van een gratis set pannen voor elektrisch koken). Mogelijk worden bij herstructureringsprojecten waar wordt overgesschakeld van gas naar warmte, excursies georganiseerd voor de toekomstige bewoners. Werkgroep HV HL, sector Communicatie, Nationaal Expertisecentrum Warmte, SVH?, Doorlopend knelpunt C7 Planning Verschillende verwachtingspatronen bij betrokken partijen werkt frustrerend Om tuinders en projectontwikkelaars te overtuigen om deel te nemen in een lokaal warmteproject voor woningbouw, dienen vooraf heldere afspraken gemaakt te worden over de fasering en looptijd van het project. Duidelijke besluitmomenten met uiterste termijnen dienen gecommuniceerd te worden met de projectontwikkelaars, bij voorkeur schriftelijk. Dit voorkomt frustratie bij de partijen. De werkgroep adviseert om de fasering en looptijd op te nemen in de intentieverklaring, zoals die in B3 werd geadviseerd. Gemeentelijke ambtenaren en betrokken lokale tuinders en projectontwikkelaars Doorlopend knelpunt C8 Ontbreken garantieregeling voor geothermie Waarschijnlijk start de garantieregeling in november 2009. Dit knelpunt is dan opgelost. Er komen signalen dat deze regeling niet optimaal is voor tuinders. Als blijkt dat deze (P90) garantieregeling niet voldoende is om tuinders uit onze regio
te stimuleren tot het gebruik van geothermie, wordt onderzocht of een vervolgactie zinvol is. TNO presenteert eind dit jaar een rapport waarin de gebieden worden aangegeven, waarvoor de (P90) regeling optimaal is. Gemeentelijke ambtenaren, provincie. LTO Glaskracht en betrokken lokale projectontwikkelaars. Planning Tweede kwartaal 2010 knelpunt C9 Warmtewet beschermt de consument maar kan belemmering vormen voor toekomstige projecten Dit knelpunt wordt opgenomen in een brief voor minister Cramer, omdat de minister mogelijk een rol kan spelen bij het oplossen van dit knelpunt. In het najaar van 2009 wordt de uitwerking voor de vaststelling van het warmtetarief verwacht. De in februari 2009 vastgestelde warmtewet is echter niet duidelijk over toekomstige warmteprojecten, het risico bestaat dat deze financieel onhaalbaar worden, waardoor marktpartijen niet meer willen investeren. In overleg met Aardwarmtebedrijf Den Haag en Warmtebedrijf Eneco Delft en met lopende warmte-initiatiefnemers, worden de knelpunten geïnventariseerd die worden veroorzaakt door de Warmtewet. Deze knelpunten worden besproken met de sectie Beleid en regelgeving van de stichting Warmtenetwerk. Werkgroep HV HL, stichting Warmtenetwerk, aardwarmtebedrijf Den Haag, Warmtebedrijf Eneco Delft, LTO Glaskracht Planning Eerste helft 2010 HOOFDSTUK 3: COMMUNICATIE Voor het oplossen van de knelpunten B3, B5, B6, C9, C10 en C11 is steun van het rijk nodig. De betrokken ministers worden per brief uitgenodigd om mee te helpen bij het zoeken naar oplossingen. Na ondertekening van het convenant voor Warmte Haaglanden (begin 2010), wordt een folder ontwikkeld waarmee betrokken lokale marktpartijen kunnen worden geïnformeerd. Deze folder wordt onder andere gebruikt om interessante marktpartijen uit te nodigen om een bijdrage te leveren bij de uitvoering van de regionale warmtestrategie. Na de gemeenteraadsverkiezingen wordt in het najaar van 2010 ter inspiratie een excursie voor de nieuwe stuurgroep Hartverwarmend Haaglanden georganiseerd naar diverse landelijke warmteprojecten. Daarnaast kan gedacht worden aan het organiseren van een excursie voor bestuurders en raadsleden naar een regionaal warmtenet in het buitenland (Denemarken, Wenen). Per activiteit wordt in overleg met de werkgroep Hartverwarmend Haaglanden bekeken welke communicatieactiviteit nodig is. Kenniscentrum Warmte Haaglanden op Extranet bijhouden. De leden van de werkgroep dienen interessante documenten via het Stadsgewest aan te leveren voor het Kenniscentrum.