Vice-Eerste Minister en Minister van Werk, Economie en Consumenten, Belast met Buitenlandse Handel Vice-Premier Ministre et Ministre de l Emploi, de l Economie et des Consommateurs, Chargé du Commerce Extérieur TOESPRAAK DOOR KRIS PEETERS VICE-EERSTE MINISTER EN MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, CONSUMENTENZAKEN, BELAST MET BUITENLANDSE HANDEL Algemene Vergadering Federgon 15 maart 2016 Mijnheer de Voorzitter van Federgon, Mijnheer de Algemeen Directeur van Federgon, Geachte leden, Dames en heren, We mogen de problemen niet doorschuiven naar een volgende generatie. Het is een zinnetje dat me opviel in de uitnodiging voor deze bijeenkomst. Die zin wordt vaak gebruikt in de context van de begroting. We zijn momenteel bezig met een begrotingscontrole en daarbij is het inderdaad mijn vaste ambitie om de problemen niet door te schuiven. We moeten onze begroting nù op orde brengen. Ook al lijkt dat de kwadratuur van de cirkel, we zullen blijven zoeken naar oplossingen. 1
Tegelijk hebt u gelijk dat de ambitie om de problemen niet door te schuiven naar de volgende generatie, veel breder moet zijn dan een begrotingsverhaal. Ik vind het zeer interessant dat u die zin in een arbeidsmarktcontext plaatst. Want ja, ook daar zitten we met grote uitdagingen. En ook daar is het ontzettend belangrijk dat we nù orde op zaken stellen. Sinds 2010 is de jaarlijkse uitstroom uit de arbeidsmarkt groter dan de instroom. Tegen 2020 zal dat effect het sterkst zijn. Dan komen voor elke 100 mensen die de arbeidsmarkt verlaten, er maar 85 nieuwe bij. En pas in 2037 zal het effect helemaal weg zijn. Zelfs op korte termijn is de uitdaging gigantisch. Tijdens deze legislatuur alleen al moeten we 7 miljard euro extra vinden om de pensioenen te kunnen blijven betalen. 7 miljard. En dat in de huidige budgettaire context. De pensioenhervorming die de regering heeft goedgekeurd, is dan ook niet meer dan logisch. 2
Volgens het Planbureau zal de vergrijzing ons tegen 2040 3% van het BBP extra kosten. Zonder de hervorming was dat echter 6% of zo n 24 miljard euro geweest. Het is één van de beslissingen die bewijzen dat we de problemen inderdaad niet naar de volgende generatie doorschuiven. Anderzijds besef ik maar al te goed dat het verhaal een stuk complexer is dan dat. Want langer werken moet ook haalbaar en doenbaar zijn. Wat baat het om de pensioenleeftijd op te trekken als mensen via andere wegen blijven wegstromen uit de arbeidsmarkt. Het ziekteverzuim in ons land piekt. Het kortdurend ziekteverzuim is tussen 2002 en 2014 gestegen van 2,2% tot 2,5%. Maar wat écht zorgen baart, dat is de stijging van het langdurig ziekteverzuim in diezelfde periode. In 2002 was 1,49% langdurig out. In 2014 was dat gestegen tot 2,62%. Dat betekent dus dat voor het eerst sinds we cijfers bijhouden het langdurend ziekteverzuim hoger ligt dan het kortdurend. 3
Het hoeft dan ook niet te verbazen dat de budgettaire en financiële impact gigantisch is. De RIZIV-uitgaven stegen tussen 2011 en 2014 van 5,4 tot 6,8 miljard euro. Dat is een stijging van 25% op vier jaar tijd. Bovendien is dit ook voor de bedrijven een steeds groter wordend probleem. Een HR-manager noemde onlangs het bedrag van 9.000 euro interne bedrijfskosten per burn-out. Dit moeten we aanpakken, dames en heren. Werkbaar werk en duurzame inzetbaarheid zijn van cruciaal belang als we de puzzel van onze toekomstige welvaart willen doen kloppen. Ik ben er oprecht van overtuigd dat dit een fundament is van de arbeidsmarkt van morgen. Daarom is dit voor mij dé prioriteit van 2016. We lanceren een nieuwe methodiek waarbij bedrijven en sectoren zullen kunnen afwijken van de bestaande arbeidswetgeving. Ze zullen oplossingen op maat kunnen uitwerken die leiden tot meer flexibiliteit voor werknemers én werkgevers. 4
Daarbij zijn tijdelijke contracten geen taboe. De federale overheid bekijkt zelf hoe uitzendarbeid binnen onze diensten kan worden mogelijk gemaakt. Een tijdelijke overeenkomst die geen perspectief biedt op zekerheid voor de werknemer, mag echter niet te lang duren. Wij willen daarom onderzoeken of uitzendarbeid voor onbepaalde duur soelaas kan bieden. De werkgever kan zo arbeidskrachten flexibel blijven inzetten terwijl de werknemer via een uitzendcontract van onbepaalde duur financiële zekerheid heeft. Tegelijk hoop ik dat de uitzendsector zijn verantwoordelijkheid blijft opnemen. Werkbaar werk en het verzekeren van inkomenszekerheid van werknemers, mag ook daar geen blinde vlek zijn. De sector heeft in het verleden trouwens al vaak getoond dat het bereid is inspanningen te leveren. Zo apprecieer is het goede werk dat al geleverd is om discriminatie te bannen, ook al is dat op het terrein nog niet overal doorgedrongen. Het blijft dus een gezamenlijk werk van lange adem. 5
Dames en heren, We bieden de sociale partners in ons land nu dus de mogelijkheid om afwijkingen op de arbeidsmarktregelgeving te onderhandelen en te implementeren op sectoraal vlak. Maar we houden ons blikveld ook breed. We blijven zoeken naar goede voorbeelden. In binnen- én buitenland. Zo heb ik in de afgelopen maanden bezoeken gebracht aan Oostenrijk, Denemarken, Zweden en Nederland. Elk van die landen heeft al veel ervaring met duurzame inzetbaarheid. Elk van die landen heeft eigen oplossingen uitgewerkt. Maar met één gemeenschappelijk kenmerk: ze verleggen allemaal de focus van de traditionele naar de transitionele loopbaan. In die transitionele loopbaan wordt het normaler dat mensen soms een tijdje uit de arbeidsmarkt stappen. Niet door onbetaalbare systemen als het ongemotiveerd tijdskrediet opnieuw in te voeren. Wèl door te responsabiliseren. 6
De introductie van een systeem van loopbaansparen kan een grote stap in de goede richting zijn. Mensen kunnen dan tijdens hun carrière bepaalde verloven of financiële vergoedingen opsparen en die later inzetten wanneer ze het een tijdje rustiger aan willen of moeten doen. Waar we moeten toe komen, is dat veranderingen in een carrière omarmd in plaats van vermeden worden. Een transitionele loopbaan is per definitie een niet-lineaire loopbaan. Het Deense flexicurity-systeem kan daarbij een inspiratie zijn. In dat model zijn flexibiliteit en zekerheid niet meer elkaars tegenpolen. Flexibele regels voor het aanwerven van mensen wordt er gecombineerd met een gul uitkeringsstelsel en een intensief activerings- en opleidingsbeleid. Dit soort systeem is de basis voor de introductie van de transitionele loopbaan. Dit gaat verder dan de arbeidsrelatie tussen werkgever en werknemer. Dit is een model dat de angst voor carrièrewijzigingen helpt wegnemen. 7
Het gaat erom dat werknemers met een bepaalde graad aan zekerheid de transities tussen verschillende levensfases en levenssferen kunnen maken. Flexibiliteit en zekerheid behelzen dus meer dan alleen maar soepel aanwerven en ontslaan en in royale uitkeringen voorzien. Tot slot mogen we bij dit alles het welzijn van de mensen niet uit het oog verliezen. Dit soort systemen moet gekoppeld worden aan een goede begeleiding van de mensen. Het feit dat sommige bedrijven nu verzuim- en caremanagers aanwerven die op de werkvloer kijken hoe stress en burnouts kunnen worden teruggedrongen, is een stap in de goede richting. En ook voor u, voor de HR-dienstverleners, voor de leden van Federgon, is een cruciale rol weggelegd. Van outplacement over coaching tot recruitment; het zijn op de arbeidsmarkt van morgen onmisbare diensten. HR-dienstverleners vormen in een transitionele loopbaan precies die levensnoodzakelijke brug tussen de arbeidsmarkt en het leven erbuiten. 8
Jullie zorgen ervoor dat mensen de juiste competenties hebben om een nieuwe job te vinden. Jullie zorgen voor de match tussen werknemer en werkgever. Jullie zoeken mee naar oplossingen voor mensen die toch uitgevallen zijn en later opnieuw willen re-integreren. Dames en heren, Hoe zie ik de arbeidsmarkt in 2020?, vroeg u in uw uitnodiging. Wel, ik zie een arbeidsmarkt die ruimer is dan die van vandaag dankzij de tax shift en de 64.500 nieuwe jobs die ze kan opleveren. Ik zie een arbeidsmarkt waar loopbaanzekerheid primeert op jobzekerheid. Ik zie een arbeidsmarkt waarin flexibiliteit en zekerheid verzoend zijn met elkaar. Waar mensen langer kunnen werken omdat ze hun werk beter kunnen combineren met het leven buiten de werkvloer. En ik zie, uiteraard, een arbeidsmarkt waarin HR-dienstverleners de geleiders zijn. Waarin jullie de transities vlotter doen verlopen. 9
Ik hoop dat u die visie deelt. Want de steun van Federgon en zijn leden is absoluut nodig in onze plannen. Ik dank u dan ook voor de uitnodiging en ik wens u allen veel succes met het uitvoeren van uw belangrijke taken. Ik dank u. 10