Omgevingsplan: eigen afwegingen en gebruiksruimte Liesbeth Schippers Daniëlle Roelands-Fransen Wat gaan we doen vandaag? Het omgevingsplan in het kort Eigen afweging en gebruiksruimte: de theorie Eigen afweging en gebruiksruimte: de praktijk 1
Kern van het nieuwe omgevingsrecht Het beoordelen van projecten in de fysieke leefomgeving door gemeenten is de kern van het nieuwe omgevingsrecht Een instrument hiervoor is: het Omgevingsplan Het omgevingsplan in het kort Bundeling van alle gemeentelijke regels over de fysieke leefomgeving Eén gebiedsdekkende regeling voor de hele gemeente Uitnodigingsplanologie 2
Het omgevingsplan in het kort Overgangsrecht: meteen één omgevingsplan bestaande uit alle bestemmingsplannen en beheersverordeningen. Na inwerkingtreding Ow mag je ze weer splitsen Alle regels uit het omgevingsplan zijn appellabel Opvolger van bestemmingsplan met verbrede reikwijdte (Chw) Het omgevingsplan in het kort art. 4.1 Ow: regels over activiteiten in relatie tot de fysieke leefomgeving art. 4.2 Ow: evenwichtige toedeling van functies aan locaties en regels die met het oog daarop nodig zijn globale normstelling (open) globalere functietoedeling waar mogelijk dynamisch afwegingsruimte voor bevoegd gezag 'ja mits', ipv 'nee tenzij' gebruiker centraal 3
Eigen afweging en gebruiksruimte: de theorie Omgevingswaarden: eigen afweging Beschrijft de daadwerkelijke kwaliteit die op een bepaalde plaats en op een bepaald moment moet worden bereikt, nagestreefd of in stand worden gehouden Gemeenten kunnen in omgevingsplan omgevingswaarden vaststellen Iedere vastgestelde omgevingswaarde moet door middel van een systeem van monitoring worden bewaakt en beoordeeld College van B&W is verplicht tot het vaststellen van een programma indien niet wordt voldaan aan een omgevingswaarde 4
Bkl Omgevingswaarden Voorbeeld: Let op: Het concept 'gebruiksruimte' De gebruiksruimte is een centraal concept in de Omgevingswet, maar is geen juridisch instrument als zodanig. Het begrip was een van de 'ontwerpprincipes' bij de ontwikkeling van de nieuwe Omgevingswet. Toelichting van het ministerie: Als één bedrijf de maximaal beschikbare ruimte voor bijvoorbeeld geur of geluid in een bepaald gebied volledig opsoupeert, dan is de aanwezige gebruiksruimte op. Nieuwe ontwikkelingen leiden dan tot overbelaste situaties, soms zou een gebied dan zelfs op slot gaan, waardoor nieuwe ontwikkelingen niet mogelijk zijn. 5
Geen nieuw fenomeen De introductie van het concept in de Omgevingswet is een voortzetting van het begrip 'milieugebruiksruimte' uit artikel 2.1 van de Crisis en Herstelwet. Art. 2.1 Chw: milieugebruiksruimte: binnen een ontwikkelingsgebied aanwezige marge tussen de bestaande milieukwaliteit en de voor dat gebied geldende milieukwaliteitsnormen, die kan worden benut voor milieubelastende activiteiten. De Omgevingswet kent een integraal karakter, de strekking van het begrip is daarom groter. Het concept 'gebruiksruimte' Memorie van Toelichting: De ruimte die er is voor activiteiten in de fysieke leefomgeving, zonder dat doelen in het gedrang komen of niet voldaan wordt aan omgevingswaarden (MvT Ow p. 285) Begrippenlijst in de Memorie van Toelichting: Gebruiksruimte: Binnen een gebied aanwezige juridische ruimte voor activiteiten in de fysieke leefomgeving (MvT Ow p. 388) 12 6
Het bepalen van de gebruiksruimte De gebruiksruimte wordt bepaald door het draagvermogen van de fysieke leefomgeving Dit draagvermogen wordt nader omgeschreven als het: het product van belangenafwegingen waarin allerlei belangen, zoals gezondheid, veiligheid, milieu, economie en ruimte voor ontwikkeling en het uitvoeren van activiteiten, worden meegewogen. (MvT p 285)" De "concretisering" van de gebruiksruimte De gebruiksruimte kan volgens de Toelichting op twee verschillende manieren worden ingevuld. Voor bijvoorbeeld de fysieke gebruiksruimte gebeurt de invulling vooral in het open proces dat leidt tot een wijziging van een omgevingsplan, een projectbesluit of een omgevingsvergunning; Voor bijvoorbeeld de milieugebruiksruimte is de gebruiksruimte daarnaast begrensd door omgevingswaarden, instructieregels en algemene regels. 7
Beschouwing van de gebruiksruimte De gebruiksruimte laat zich beschouwen in vier verschillende condities. Feitelijk door bestaande activiteiten gebruikte ruimte Toegekende, maar onbenutte ruimte Vrij beschikbare ruimte Overschrijding van de gebruiksruimte Beschouwing van de gebruiksruimte Binnen een gebied aanwezige juridische ruimte voor activiteiten in de fysieke leefomgeving 8
Instrumenten ter beïnvloeding van de gebruiksruimte De Toelichting op de Omgevingswet spreekt over de instrumenten die zijn opgenomen in de wet om de gebruiksruimte te bepalen. De zes kerninstrumenten zijn als volgt: 1. de omgevingsvisie 2. het programma 3. algemene rijksregels 4. decentrale regels 5. de omgevingsvergunning 6. het projectbesluit Gebruiksruimte en omgevingsplan Primaat ligt bij omgevingsplan "Als algemene lijn in de uitvoeringsregelgeving [is] daarom gekozen om de gebruiksruimte in beginsel via het omgevingsplan te reguleren, waarbij zo nodig instructieregels van het Rijk worden ingezet." (Ontwerp Omgevingsbesluit NvT, p. 45.) 9
Reguleren van de gebruiksruimte op lokaal niveau Functies aan locaties toedelen Gebruiksruimte regels per locatie stellen (bv. emissieplafond) Algemene regels stellen Informatieplicht of meldingsplicht instellen Vergunningplicht voor bepaalde activiteiten instellen Eigen afweging en gebruiksruimte: de praktijk 10
Gebruiksruimte in de praktijk Verschillende gemeenten werken al met het omgevingsplan (bestemmingsplan verbrede reikwijdte Chw) en dus ook met het begrip gebruiksruimte. Alpen aan den Rijn Den Haag Boekel Alphen aan den Rijn Omgevingsplan Rijnhaven Oost Doel: "flexibele transformatie naar gemengd woon-, werk- en recreatiegebied mogelijk te maken". Regels voor geur en geluid Geluid: gebiedsgericht met toepassing van artikel 2.19 Activiteitenbesluit 11
Alphen aan den Rijn Alphen aan den Rijn 12
Alphen aan den Rijn Alphen aan den Rijn 13
Alphen aan den Rijn Alphen aan den Rijn 14
Alphen aan den Rijn Art. 3.1.2 lid 2 Bro: beleidsregels veelgebruikt instrumentarium Uitwerking ruimtelijke beleid bij beleidsregel Dynamische verwijzing maakt tussentijdse aanpassing mogelijk Omgevingsplan behoudt functie als raamwerk en wordt tussentijds aangepast naar aanleiding van actuele behoeften rondom de fysieke leefomgeving Aandachtspunten: rechtszekerheid en appellabiliteit beleidsregel Den Haag Omgevingsplan Binckhorst Doel: transformatie naar flexibel woon- werkgebied. Maakt gebruik van het OmgevingsEffectRapport (OER) om tot een optimale kwaliteit van de fysieke leefomgeving te komen. OER is een combinatie van het MER en de toelichting op een bestemmingsplan. 15
Den Haag In het OER wordt gewerkt met thema's die moeten worden afgewogen, waaronder geluid, lucht en licht. Per thema is een factsheet opgenomen. De ambities en randvoorwaarden op de factsheets vormen de basis voor de regels van het omgevingsplan: elke ambitie en randvoorwaarde is vertaald in een planregel (tenzij wettelijke randvoorwaarden in wetgeving al uitputtend zijn geregeld). Den Haag Factsheet luchtkwaliteit 16
Den Haag Factsheet luchtkwaliteit Den Haag Vertaling van factsheet naar de planregels 17
Den Haag Omgevingsplan Binckhorst werkt ook met beleidsregels zoals bedoeld in artikel 3.1.2. lid 2 Bro (gelijk aan Alphen aan den Rijn) Artikel 12 Omgevingsplan bevat ook dynamische verwijzing naar beleidsregels De beleidsregels vormen de randvoorwaarden voor vergunningverlening op grond van de planregels (vb. bezonningsbeleid, windhinderbeleid). Boekel Omgevingsplan Buitengebied Boekel Bestemmingsplan verbrede reikwijdte met bijzondere aandacht voor het aspect 'gezondheid' in relatie tot de agrarische sector. Omgevingsplan gaat uit van realistische ontwikkelscenario's met oog voor actuele ontwikkelingen in de agrarische sector. Doel is om het buitengebied toekomstbestendig te houden voor de agrarische sector zonder afbreuk te doen aan de leefbaarheid en de kwaliteit van de fysieke leefomgeving te verbeteren. 18
Boekel Enkele voorbeelden: Emissiestandstill: in planregels wordt vastgelegd dat stikstofemissies op perceelsniveau niet mogen toenemen. Uitbreiding is mogelijk door het treffen van voldoende stikstofreducerende maatregelen (toepassen van emissie-arme stalsystemen). Boekel Enkele voorbeelden: Opvullen van ruimte binnen de normen voor de achtergrondbelasting van geurhinder is op grond van het omgevingsplan niet toegestaan voor toekomstige veehouderijinitiatieven. 19
Boekel Enkele voorbeelden: Specifiek inpassen bestaande functies met doel om concentraties fijn stof en geuremissie in het totale gebied terug te dringen.??? 20
Aandachtspunten Normstelling omgevingsplan geldt niet voor bestaande bedrijvigheid ivm bestaande rechten; Uitnodigingsplanologie impliceert een afweging per activiteit en risico van onevenwichtige verdeling van gebruiksruimte; Kavelsgewijze sturing is complex, voor gebieden waar het nu ingewikkeld is, zal het in beginsel dus ingewikkeld blijven. Nu al aan de slag! Inventariseer de gebruiksruimte voor gebieden waar ontwikkelingen (gaan) spelen om zodoende het ontwikkelpotentieel te bepalen. Inventarisatie per gemeente van gebieden waarvoor omgevingswaarden kunnen/moeten worden vastgesteld; vergeet daarbij de onderwerpen die nu nog geregeld zijn in verordeningen niet! Opstellen van visie voor ontwikkelgebieden en nadenken over randvoorwaarden waarbinnen nieuwe ontwikkelingen wenselijk zijn. Omgevingsplan avant la lettre: begin er alvast mee! 21
VRAGEN? Ook na vandaag beantwoorden wij graag uw vragen! Liesbeth Schippers ecm.schippers@pelsrijcken.nl tel: 06 53 15 10 36 Daniëlle Roelands-Fransen dsp.roelands@pelsrijcken.nl tel: 06 51 03 40 90 22