Februari 2010 Brancheschets Zorg & Welzijn
Brancheschets Zorg & Welzijn Afdeling Arbeidsmarktinformatie Redactie: Rob de Munnik, Marijke Oosterhuis en Niek Veeken Landelijk Bedrijfsadviseur voor de branche Zorg & Welzijn Jacques Janssens, tel. 020-7515054 (06-50238758) jacques.janssens@cwinet.nl 1. Structuur van de sector Zorg & Welzijn De sector Zorg & Welzijn omvat de volgende deelsectoren: Ziekenhuizen o academische en algemene ziekenhuizen inclusief geestelijke gezondheidszorg Verpleeg- en bejaardenhuizen, waaronder: o verpleging en verzorging; o gehandicaptenzorg; Overige gezondheids- en welzijnszorg, waaronder: o thuiszorg; o overige zorg (waaronder praktijken van huisartsen en tandartsen e.d.). 2. Bedrijven en werkzame personen in Zorg & Welzijn Tabel 1 Aantal bedrijven naar deelsector 2009 Deelsector Ziekenhuizen (incl. g.g.) Verpleeg/verzorgingshuizen/ internaten Gehandicaptenzorg Thuiszorg Overige zorg Totaal zorg Bron: CBS Statline, 2009 Aantal bedrijven Aandeel percentage 215 0% 740 2% 455 1% 1.025 2% 46.280 95% 48.715 100% Afbeelding 1 Verdeling bedrijven Zorg en Welzijn 2009 0,4%2% 1% 2% 95% Ziekenhuizen 0,4% Verpleeg/verzorgingshuizen/ internaten 2% Gehandicaptenzorg 1% Thuiszorg 2% Overige zorg 95% Bron: CBS Statline, 2009 2
In de zorg zijn bijna 50.000 bedrijven actief. De ziekenhuizen en verpleegtehuizen, de intramurale zorg, bestaan uit weinig bedrijven: samen 2,4% van het totaal aantal bedrijven in de zorg. Er zijn juist veel bedrijven in de deelsector overige zorg namelijk 95% van het totaal aantal bedrijven. Tabel 2 Aantal banen naar deelsector 2008 Deelsector Ziekenhuizen (incl. g.g.) Verpleeg/verzorgingshuizen/ internaten Gehandicaptenzorg Thuiszorg Overige zorg Totaal zorg Bron: CBS Statline, 2008 Aantal banen Aandeel percentage 340.400 30% 256.500 23% 143.600 13% 144.400 13% 250.200 22% 1.135.100 100% Afbeelding 2 Verdeling banen Zorg en Welzijn 2008 22% 29% 13% 13% 23% Bron: CBS Statline, 2008 Ziekenhuizen 0,4% Verpleeg/verzorgingshuizen/ internaten 2% Gehandicaptenzorg 1% Thuiszorg 2% Overige zorg 95% Binnen de zorg hebben de ziekenhuizen het grootste aantal banen (30%), gevolgd door de verpleeg- en verzorgingshuizen met 23% van het aantal banen. Samen is de intramurale zorg goed voor meer dan de helft van de banen. En bedrijf in de zorg telt gemiddeld 23 banen. Het beeld is binnen de deelsectoren wel zeer divers. Zo heeft een ziekenhuis gemiddeld bijna 1600 banen en een praktijk (fysiotherapeuten, tandartsen en huisartsen) telt gemiddeld 5 banen. 3
3. De beroepsbevolking in de gezondheidszorg naar geslacht, leeftijd en opleiding Geslacht Mannen Vrouwen Tabel 3 Leeftijd 15-29 jaar 30-49 jaar 50-65 jaar Beroepsbevolking Zorg naar kenmerken Zorg (%) Alle sectoren (%) 19% 57% 81% 43% 20% 22% 53% 54% 27% 24% Onderwijsniveau Lager onderwijs 14% 24% Middelbaar onderwijs 49% 44% Hoger onderwijs 37% 32% Bron: ROA, de arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2014 Tabel 3 geeft aan dat de zorg in sterke mate een vrouwensector is. Qua leeftijd wijkt de zorg af, iets minder jongeren en wat meer ouderen dan het totaal van alle sectoren. Daarnaast stijgt het aandeel ouderen. Qua opleidingsniveau is de sector meer geschoold dan het totaal van alle sectoren. Er zijn meer mensen werkzaam met middelbare en hogere opleidingen. 4. Opleidingen en beroepen In tabel 4 worden de opleidingen weergegeven die gangbaar zijn in de zorg en in tabel 5 de meest voorkomende beroepen. De opleidingen in tabel 4 zijn opleidingen die frequent worden gevolgd voor een baan in de zorg, echter het aantal baanopeningen en de instroom schoolverlaters hebben niet alleen betrekking op de zorgsector maar op alle sectoren. Tabel 4 Opleidingen in de zorg MBO verzorging MBO verpleging MBO sociaal-pedagogisch en welzijn HAVO/VWO HBO maatschappelijk werk en hulpverlening HBO verpleegkunde WO sociale wetenschappen VMBO tl WO (dier)geneeskunde VMBO (uiterlijke) verzorging HBO (fysio)therapie Basisonderwijs Aandeel Bron: ROA, de arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2014 Opleidingen in de Zorg Verwachte baanopeningen tot 2014 Verwachte instroom schoolverlaters tot 2014 Knelpunten persooneelsvoorziening in 2014 Arbeidsmarktperspectief 13% 42.700 46.500 enige redelijk 8% 15.200 16.700 groot goed 7% 27.100 57.900 geen slecht 7% 166.000 133.300 enige goed 6% 23.600 23.600 enige redelijk 5% 20.700 7.700 zeer groot zeer goed 5% 33.300 32.200 enige redelijk 4% 138.600 47.100 groot goed 4% 12.400 13.200 groot goed 4% 41.100 36.200 enige redelijk 4% 12.200 13.400 groot goed 3% 40.500 118.200 geen slecht Voor de opleidingen MBO verpleging, HBO verpleegkunde, VMBO tl, WO (dier)geneeskunde en HBO (fysio)therapie worden grote knelpunten verwacht in de personeelsvoorziening in 2014. De arbeidsmarktperspectieven voor schoolverlaters met deze opleidingen zijn dan ook goed. 4
Tabel 5 Beroepen in de zorg Verzorgend personeel Verplegenden en doktersassistenten Therapeuten en verpleegkundigen Ziekenverzorgenden Hulpkrachten horeca en verzorging Activiteitenbegeleiders en medewerkers Artsen Medewerkers sociaal-cultureel werk Boekhouders en secretaresses Interieurverzorgers Beroepen in de Zorg Aandeel Bron: ROA, de arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2014 Verwachte baanopeningen tot 2014 Knelpunten persooneelsvoorziening in 2014 13% 65.100 groot 11% 29.500 groot 10% 36.100 zeer groot 8% 37.500 groot 8% 58.600 groot 6% 23.800 vrijwel geen 5% 16.100 groot 5% 22.900 vrijwel geen 5% 61.900 vrijwel geen 3% 48.800 enige In de beroepen verzorgend personeel, verplegenden en doktersassistenten, therapeuten en verpleegkundigen, ziekenverzorgenden, hulpkrachten horeca en verzorging en artsen, 55% van het totaal van de beroepen in de zorg, ontstaan in 2014 knelpunten op het gebied van personeelsvoorziening. De bovengenoemde beroepen bieden dan ook kansen voor werkzoekenden in de zorgsector. Het ROA 1 concludeert verder dat in de zorgsector: Het aandeel MBO-sociaal pedagogisch welzijn stijgt; Het aandeel van activiteitenbegeleiders stijgt terwijl het aandeel van therapeuten daalt. 5. Verwachtingen en prognoses Door UWV-Werkbedrijf zijn in 2009 prognoses uitgevoerd. Door de snel veranderende economische ontwikkeling is het zaak de ontwikkeling van de werkgelegenheid en vacatures met enige voorzichtigheid tegemoet te treden. In afbeelding 3 is te zien dat het de laatste jaren goed gaat met de zorgsector. In 2010 wordt een toename van het aantal banen met circa 30.000 verwacht. 1 Onderzoek De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2014, ROA 5
Afbeelding 3 Ontwikkeling banen Zorg en Welzijn (x1000) 1350 1300 1250 1200 1150 1100 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Voor wat betreft de vacatures ligt het niveau in de zorg ruim boven het gemiddelde. Weliswaar loopt het niveau in 2009 iets terug, maar het blijft op een hoog niveau. In 2010 zal het aantal vacatures in de zorg en in alle sectoren samen weer wat stijgen ten opzichte van 2009. Afbeelding 4 Ontwikkeling van vacatures Zorg & Welzijn (2005=100) 160% 140% 120% 100% 80% 60% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gezondheidszorg en welzijnszorg Totaal 6
6. Vacatures in 2009 In het onderzoek vacatures in Nederland 2009 2 wordt de sector Zorg en Welzijn begrepen onder de sector overheid. Zorg en Welzijn worden daartoe gerekend in dit onderzoek. Het gaat om circa 155.000 vacatures in 2009. Daarmee staat deze sector op de derde plaats na zakelijke dienstverlening en handel/horeca. Afbeelding 5 Vervulde vacatures naar kenmerken dienstverband Werkervaring gevraagd Geen werkervaring gevraagd Vast Tijdelijk met uitzicht op vast Tijdelijk Korter dan een half jaar Half tot een jaar Langer dan een jaar Korter dan 12 uur 12-31 uur 32 uur of meer 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Overheid Totaal Uit afbeelding 5 is af te leiden dat: Er verhoudingsgewijs veel vacatures zijn waarvoor werkervaring nodig is; Het werk veelal met uitzicht op vast werk is; Het vaker dan gemiddeld banen zijn voor meer dan een jaar; Het relatief veel dienstverbanden zijn voor deeltijdwerk. 2 De resultaten van dit onderzoek hebben betrekking op de gehele Nederlandse vacaturemarkt 7
Afbeelding 6 Vervulde vacatures naar persoonskenmerken Man Vrouw Jonger dan 25 jaar 25-39 jaar 40-54 jaar 55 jaar en ouder Etnische minderheid Geen etnische minderheid Basisonderwijs VMBO HAVO, VWO MBO HBO, WO Had een baan Nee, zat zonder werk Nee, was schoolverlater Nee, is student Geen werk/ wel uitkering Geen werk/ geen uitkering 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Overheid Totaal Uit afbeelding 6 blijkt dat er: Meer vrouwen worden aangenomen; Vaker kadidaten worden aangenomen die in de leeftijdscategorie 25-39 jaar en 40-54 jaar zitten; Relatief meer mensen worden aangenomen met een hogere opleiding; Er vaak mensen worden aangenomen die al werk hadden. 8
7. Vraag en aanbod Tabel 6 Top 20 vacatures en NWW <6 maanden December 2009 Zorghulp Helpende thuiszorg Helpende instelling Sociaal-cultureel werker, specialisatie samenlevingsopbouw Assistent-woonbegeleider gezinsvervangend huis/wooncentrum Wijkverpleegkundige Maatschappelijk werker, specialisatie volwassenen Activiteitenbegeleider Fysiotherapeut Alfahulp Maatschappelijk werker, specialisatie kinder- en jeugd Sociotherapeut Verpleegkundige spoedeisende hulp Anesthesiemedewerker Geriatrisch verpleegkundige Coördinator begeleider gezinsvervangend huis, wooncentrum Tandarts Transferverpleegkundige Zorgmanager thuiszorg Sociaal-cultureel werker, specialisatie educatie/recreatie Aantal openstaande vacatures Uit tabel 6 3 blijkt dat de meeste vacatures bij het UWV Werkbedrijf zijn voor zorghulp en helpende thuiszorg. Er is voor enkele beroepen sprake van een knelpunt: zorghulp en wijkverpleegkundige. Uit bovenstaand overzicht blijkt verder dat de meeste vacatures betrekking hebben op de lagere uitvoerende beroepen in de zorg als zorghulp en helpende thuiszorg. NWW < 6 maanden 652 314 600 951 202 650 59 291 46 149 45 24 45 273 41 498 40 93 39 173 28 104 15 15 15 6 13 5 13 3 13 16 13 15 12 7 12 19 11 66 In 2009 is er bij het UWV WERKbedrijf sprake van een vrij constante vraag die schommelt tussen 1500 en 2000. Ook het aanbod (korter dan 6 maanden ingeschreven) is tamelijk constant, maar ligt in 2009 wel op een hoger niveau. Er bestaat een duidelijke discrepantie tussen vraag en aanbod: er is zelfs een aanbodoverschot voor de deelmarkt als geheel. Afbeelding 7 Ontwikkeling vacatures en aanbod (UWV) Zorg 6000 5500 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 Januari Maart Mei Juli September November vacatures nww < 6 mnd 3 Voor actuele vraag- en aanbodcijfers zie branchemonitorpagina op Intranet. 9
8. Ontwikkeling WW uitkeringen 2009 De instroom en uitstroom in de WW loopt doorgaans in de pas met de economische ontwikkeling. Hieronder is het beeld van de ontwikkeling van de WW rechten in de zorg over 2009 te zien. De linkeras geeft de waarden voor de in- en uitstroom, terwijl de rechteras de totaalstand geeft. De instroom en uitstroom voor deze sector vertonen een wat grilllig beeld. In de maanden juli en oktober ligt de instroom duidelijk hoger dan de uitstroom. Het resultaat is dat er sprake is van een tamelijk geleidelijke toename van het aantal WW rechten in deze sector (ca 17%). Deze ontwikkeling komt sterk overeen met de ontwikkeling van het NWW < 6 maanden in afbeelding 7, waar het NWW een soortgelijke toename laat zien over 2009. Afbeelding 8 Ontwikkeling WW Zorg 2009 3.000 23.000 2.500 22.000 2.000 21.000 1.500 20.000 1.000 19.000 500 18.000 0 Januari Maart Mei Juli September November nieuw recht beëindigd recht lopend recht 17.000 9. Links www.azwinfo.nl/ Arbeidsmarktinformatie Zorg & Welzijn. www.gobnet.nl Opleidingen en beroepen in Zorg & Welzijn. www.stagemarkt.nl Informatie over stages en leerbanen. www.calibris.nl Kenniscentrum Calibris (voorheen OVDB) voor praktijkleren in de zorg. www.actiz.nl Brancheorganisatie voor ondernemers in de verplegingszorg en de thuiszorg www.prismant.nl Zakelijke dienstverlener in (oa) de zorg. Advies, onderzoek en expertise. www.cbs.nl Doorklikken naar Statline voor statistische gegevens. http://www.zorginnovatieplatform.nl/kennis/5/documentatie/ Informatie over innovatie in de zorg 10