Projectboek 8 Werken volgens de regels
Colofon Uitgeverij Auteurs Bijdragen beeld Vormgeving Pictogrammen Drukwerk : Uitgeverij Edu Actief b.v. : Stichting Platform afd. Transport & Logistiek Vmbo Marco Baars Johan Hamse Henk Maartens Arie Mahne Theo v.d. Sluijs : Stichting Vakopleiding Transport en Logistiek : Uitgeverij Edu Actief b.v. Tekst in Beeld (omslag) : Geert Westerhof : Drukkerij Krips, Meppel Signaal! ISBN : 978 90 3720 0836 NUR : 171 trefw. Leermiddelen : vmbo Transport & Logistiek Copyright 2007 Uitgeverij Edu Actief b.v. Postbus 1056 7940 KB Meppel telefoon: 0522-235235 fax: 0522-235222 e-mail: info@edu-actief.nl internet: www.edu-actief.nl Tweede druk, eerste oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from the publisher. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 2
Inhoud Pictogrammen 4 5 Casus A: Kwaliteit 23 Casus B: Arbeidsomstandigheden 35 Casus C: Milieu 79 Reactie 103 Begrippenlijst 107 2007 Edu Actief b.v. Meppel 3
Pictogrammen In de Signaal!-boeken komen de volgende pictogrammen voor: Dit betekent dat jullie naar een clip gaan kijken. Opdrachten met dit pictogram kun je alleen doen. Bij dit pictogram overleg je met je docent. Hieraan kun je zien dat je een praktische opdracht gaat doen. Bij opdrachten met dit pictogram spelen jullie een rollenspel. Dit pictogram geeft aan dat je iets op moet gaan zoeken. Hierbij ga je een opdracht met het voorraadbeheerprogramma doen. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 4
Werken volgens de regels 1 KAM-zorgsysteem Het is belangrijk dat bedrijven zich aan allerlei regels houden. Niet alleen omdat het moet, maar ook voor bijvoorbeeld de veiligheid van de werknemers. Er is een systeem dat bestaat uit regels en procedures. Dat systeem wordt het KAMzorgsysteem genoemd. De letters KAM staan voor: kwaliteit (K), arbeidsomstandigheden (A) en milieu (M). Bedrijven besteden hier veel zorg en aandacht aan. Waarom denk je dat het KAM-zorgsysteem er is? Waar letten bedrijven volgens jou precies op om de kwaliteit te verhogen? Wat betekent volgens jou arbeidsomstandigheden? Schrijf dit in je eigen woorden op. Welke regels kunnen er volgens jou worden gemaakt over het onderdeel milieu? Omschrijf dit in je eigen woorden. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 5
In de volgende startopdrachten maak je kennis met de drie onderdelen van het KAMzorgsysteem. Kwaliteit De volgende twee startopdrachten gaan over het onderdeel kwaliteit van het KAMzorgsysteem. Eerst maak je kennis met ISO. Deze organisatie levert regels en aandachtspunten voor de verbetering van de kwaliteit. ISO meet de eisen waaraan processen of bedrijven moeten voldoen om een goed product te leveren. Wanneer een bedrijf aan alle gestelde eisen voldoet, krijgt het een certificaat: het ISOcertificaat. In start 3 lees je meer over de service die een bedrijf kan leveren. Levert het bedrijf de goederen bijvoorbeeld just in time? 2 ISO 9001-kwaliteitsnorm Een bedrijf moet goede kwaliteit leveren. Als je een afspraak met een klant maakt, dan moet je deze afspraak nakomen. Dit heeft te maken met de kwaliteit van de service van je bedrijf. Klanten zullen de kwaliteit waarderen. Als een klant niet goed wordt behandeld, dan gaat hij of zij naar de concurrent. En dat is natuurlijk niet de bedoeling. Een bedrijf dat zich bezighoudt met normen op allerlei gebieden is ISO. Zo is er bijvoorbeeld de ISO 9001-kwaliteitsnorm. Bedrijven die aan de criteria van deze norm voldoen, kunnen een ISO 9001- certificaat krijgen. Als je als klant zaken doet met een bedrijf met een ISO 9001-certificaat, dan weet je zeker dat het bedrijf de overeengekomen eisen nakomt. Een voorbeeld van zo n eis is dat is dat het bedrijf moet zorgen voor constante kwaliteit. Dit kun je ook lezen in de volgende tekst over de ISO 9001-kwaliteitsnorm: Zeg wat je doet. Doe wat je zegt. Bewijs dat je doet wat je zegt. Wat wordt hier volgens jou mee bedoeld? Schrijf je antwoord op. Wat vind je ervan dat ISO een norm heeft om consumenten de zekerheid te geven dat de producent levert volgens de vastgestelde eisen? Waarom vind je dat? 2007 Edu Actief b.v. Meppel 6
Natuurlijk zijn er nog meer eisen die ervoor zorgen dat een bedrijf goede kwaliteit levert. Verzin zelf nog een andere eis. In actie A2 ga je zelf oefenen met de ISO 9001-kwaliteitsnorm. 3 Orderverloop bij een logistiek bedrijf In deze startopdracht bekijk je het orderverloop bij een productiebedrijf. Wat is een productiebedrijf? Bekijk het orderverloop van een bedrijf dat stalen meubels maakt. Misschien staat er in je lokaal wel een stalen meubel, zoals een stalen bureau van je docent of een stalen kast. Heeft het bedrijf dat het ene stalen meubel heeft geleverd ook het andere stalen meubel geleverd? Of zijn het verschillende leveranciers? Een bedrijf zoals Overtoom of Wehkamp kan de goederen vaak direct leveren. Waarom denk je dat de goederen direct te leveren zijn? Sommige bedrijven willen goederen liever just in time leveren. Waarom denk je dat dit zo is? Tip: denk bijvoorbeeld aan de voorraad. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 7
Lees de volgende twaalf zinnen goed door. Ze staan nu in een verkeerde volgorde. Zet ze in de juiste volgorde. Achter de zinnen staat een letter. Zet deze letters in de balk die onder de zinnen staat. Als alle letters in de juiste volgorde staan, dan is er een woord van twaalf letters te lezen. Tip: zorg eerst dat de stalen onderdelen in huis zijn voordat je de kunststof onderdelen inkoopt. 1 Opslag gemaakte stalen onderdelen (E) 2 Alle losse onderdelen van het bureau op tijd op de plek om het bureau te assembleren (E) 3 Ritplanning (O) 4 Een klant bestelt een bureau (O) 5 Bestellen/inkopen kunststof onderdelen (bijvoorbeeld doppen van poten/sloten) (R) 6 Productiebon wordt vrachtbrief (L) 7 Bestelbon wordt productiebon (R) 8 In elkaar zetten losse onderdelen tot bureau (assembleren) (R) 9 Opslag inkoop onderdelen (V) 10 Factuur verzenden (P) 11 Stalen onderdelen maken en in kleur spuiten (D) 12 Leveren bij klant (O) Welk woord heb je gevonden? Probeer in je eigen woorden te omschrijven wat dit woord betekent. Arbeidsomstandigheden De volgende twee startopdrachten gaan over het onderdeel arbeidsomstandigheden van het KAM-zorgsysteem. Eerst maak je kennis met de Arbowet. Als je aan de arbeidsomstandigheden in een bedrijf denkt, is ook de behandeling van gevaarlijke stoffen belangrijk. Hier zul je voorzichtig mee om moeten gaan. In start 5 lees je hier meer over. 4 De Arbowet De Arbowet geeft de werkgevers en de werknemers meer verantwoordelijkheid om de arbeidsomstandigheden in het eigen bedrijf beter te regelen. Waarom is het belangrijk dat werkgevers en werknemers de Arbowet in een bedrijf naleven? Praat hierover met je groep. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 8
Wat hebben jullie besproken? In de Arbowet worden alleen regels opgenomen op het gebied van: 1 welzijn 2 gezondheid 3 milieu. De Arbowet geldt voor alle bedrijven. Gelden er in je lokaal ook regels voor de arbeidsomstandigheden? Kruis je keuze aan. ja nee Zo ja, welke regels gelden er in jouw lokaal? Bedenk met je groepje een regel die volgens jullie voor veel bedrijven geldt. Zorg ervoor dat het een regel is op het gebied van welzijn, gezondheid en veiligheid. Je mag ook een bestaande regel opzoeken. Welke regel hebben jullie bedacht of gevonden? Een besluit Een bedrijf neemt besluiten over hoe er moet worden omgegaan met welzijn, gezondheid en veiligheid. Deze besluiten moeten bij de Arbowet passen. Een besluit is het vastleggen van een afspraak. Een voorbeeld hiervan is dat wordt afgesproken dat de verbandtrommel door de bedrijfsleider wordt gecontroleerd en bijgehouden. En dat de bedrijfsleider dat vanaf dat moment blijft doen. Wat is volgens jullie de juiste volgorde is? Kruis je keuze aan. Eerst worden de arbobesluiten genomen, daarna komt de Arbowet. Eerst is er de Arbowet, daarna worden de arbobesluiten genomen. Beide zijn even belangrijk. De besluiten worden vastgelegd in een arboregeling. Een voorbeeld van een onderwerp is werktijden. Welke afspraken kunnen hierover worden gemaakt? Praat hier met je groepsleden over. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 9
Hoe laat beginnen je ouders of andere bekenden met werken? Schrijf kort op wat jullie hebben besproken. Welke afspraken zou je nog meer kunnen maken over werktijden in een bedrijf? De taal in wetsteksten is vaak moeilijk te begrijpen. Daarom zijn er informatiebladen gemaakt. Deze arbo-informatiebladen worden ook wel AIbladen genoemd. In deze bladen staat de belangrijkste informatie begrijpelijk omschreven. In de volgende tabel staan drie voorbeelden van AI-bladen. In de tweede kolom zie je of het blad te maken heeft met het onderwerp welzijn, gezondheid of veiligheid. Vul in de derde kolom in welke afspraken een bedrijf zelf zou kunnen maken over dit onderwerp. Titel Onderwerp Welke afspraken? Verzuimbeleid Herrie op de werkplek Hijs- en hefgereedschap Welzijn Gezondheid Veiligheid Alle afspraken en regelingen worden gecontroleerd door de Arbeidsinspectie. Een inspecteur van de Arbeidsinspectie mag overal waar gewerkt wordt onderzoek doen of informatie opvragen. Een inspecteur kan: het werk stilleggen eisen dat er iets veranderd wordt waarschuwingen geven bij bijzondere situaties (zoals gevaarlijke omstandigheden) een boete opleggen wanneer er sprake is van een overtreding met direct gevaar. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 10
Wanneer zou een inspecteur het werk kunnen stilleggen? Noem een voorbeeld. Wanneer zou een inspecteur kunnen eisen dat er iets veranderd wordt? Noem een voorbeeld. Bij welke gevaarlijke omstandigheid zal een inspecteur een boete opleggen? Noem een voorbeeld. De Arbowet thuis Van welke drie gebieden zijn er regels opgenomen in de Arbowet? Geef van deze gebieden vier voorbeelden van regels bij jou thuis. Je mag elkaar helpen of er thuis over praten. Vul de tabel in. Onderwerp Jouw kamer De schuur of de garage Welzijn Gezondheid Veiligheid De keuken De kelder Waarom zijn er bij jou thuis, net als in een bedrijf of op school, afspraken over welzijn, gezondheid en veiligheid? Wie controleert bij jou thuis of deze afspraken worden nageleefd? 2007 Edu Actief b.v. Meppel 11
5 Gevaarlijke stoffen Als logistiek medewerker kun je in contact komen met gevaarlijke stoffen. Een stof is gevaarlijk als hij bijvoorbeeld brandbaar is. Maar een stof kan ook om andere redenen gevaarlijk zijn. Noem zelf nog drie andere gevaren van een stof. 1. 2. 3. Als je gevaarlijke stoffen in huis hebt, wil je dat natuurlijk wel weten. Ook als je gevaarlijke stoffen gaat vervoeren, is het belangrijk dat je dit weet. Waarom denk je dat het verstandig is om te weten of een stof gevaarlijk is? Noem twee redenen. 1. 2. De gevaarlijke stoffen die je thuis hebt staan, zijn vaak verpakt in een consumentenverpakking. Dit betekent dat ze zijn verpakt volgens de regels die gelden voor een gelimiteerde hoeveelheid (LQ). In chloor zit bijvoorbeeld een kleine hoeveelheid gevaarlijke stof. Hierdoor is er een beperkt risico. In magazijnen staan vaak grote verpakkingen van het product. Het risico is dan ook groter. Het product is dan verpakt in een UNgekeurde verpakking. De verpakking van de gevaarlijke stoffen zorgt ervoor dat: het product op een normale manier kan worden behandeld niets van de inhoud uit de verpakking kan ontsnappen het materiaal van de verpakking niet door gevaarlijke stoffen kan worden aangetast. Op het etiket moet duidelijk staan dat er een gevaarlijke stof in zit. Op de verpakking staat een stofidentificatienummer. Dit nummer wordt ook wel een UNnummer genoemd. Het is een viercijferige code. Hieraan kun je precies zien om welke stof het gaat. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 12
Bekijk de volgende lijst met UN-nummers. Wat voor stoffen zijn dit? Zoek dit op en schrijf het erachter. UN 1011. UN 1017. UN 1044. UN 1049. UN 1072. UN 1090. UN 1202. UN 1203. UN 1263. UN 1170. Als je gevaarlijke stoffen gaat vervoeren, moet je ze kunnen herkennen. In het ADR zijn Europese regels vastgesteld voor het vervoer van gevaarlijke stoffen. Een chauffeur die gevaarlijke stoffen vervoert, moet weten hoe hij hiermee om moet gaan. Daarom moeten chauffeurs het ADR-certificaat halen. Het ADR gebruikt een indeling van dertien klassen van gevaarlijke stoffen. Bij elke klasse hoort een etiket. Op de Signaal!-website staan dertien gevaarsetiketten. Bekijk deze etiketten goed. Schrijf van elk etiket op welke gevarenklasse erbij hoort en wat de betekenis is van die klasse. 1. 2.1. 3. 4.1. 4.2. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 13
4.3. 5.1. 5.2. 6.1. 6.2. 7. 8. 9. Het voertuig waarmee je gevaarlijke stoffen vervoert, moet voorzien zijn van oranje borden. De gevarenklasse staat in combinatie met het stofidentificatienummer op een rechthoekig, oranje bord. Tankwagens hebben behalve deze oranje borden ook kenmerkingsborden. Hierop staat de Kemlercode. Deze code staat altijd boven het stofidentificatienummer. De kenmerkingsborden worden ook wel kemlerborden genoemd. Milieu De volgende twee startopdrachten gaan over het onderdeel milieu van het KAMzorgsysteem. 6 gaat over wat er in jouw omgeving wordt gedaan voor een beter milieu, bijvoorbeeld het scheiden van afval. In start 7 lees je meer over het energieverbruik. Wat kun jij zelf doen om het energieverbruik terug te brengen? 2007 Edu Actief b.v. Meppel 14
6 Een beter milieu begint bij jezelf Wat wordt er volgens jou bedoeld met de uitspraak Een beter milieu begint bij jezelf? Wat doe je zelf voor een beter milieu? Schrijf vijf dingen op. 1. 2. 3. 4. 5. Veel verpakkingsmiddelen zijn geschikt voor recycling. Je kunt bijvoorbeeld denken aan glas. Welke verpakkingen kunnen nog meer worden gerecycled? Noem drie soorten verpakkingen. 1. 2. 3. Bij jou thuis wordt het afval waarschijnlijk ook gescheiden. Je kunt het afval indelen in verschillende materialen. Vul de tabel in. Schrijf daarin welke soorten afval er bij jou thuis zijn. Schrijf ook op of je dit afval zelf wegbrengt of dat deze soorten apart worden opgehaald. Als ze worden opgehaald, vermeld dan hoe vaak dit wordt gedaan. Soort afval Zelf wegbrengen (ja/nee) Apart opgehaald (ja/nee) Hoe vaak wordt het opgehaald? 2007 Edu Actief b.v. Meppel 15