Gelderse Bestuursscan Gemeente Wageningen
Inhoudsopgave Voorwoord 2 Deskresearch 3 Kansen- en ontwikkelanalyse 7 Bijlage: Zelfanalyse 9 1
Voorwoord De gemeenten in Gelderland staan voor grote opgaven. Economische, demografische en andere ontwikkelingen vragen om een krachtige gemeenschappelijke aanpak van kansen en problemen. Nieuwe taken op het gebied van zorg, jeugd en arbeidsparticipatie stellen hogere eisen, waardoor gemeenten meer moeten samenwerken. Om deze redenen is in opdracht van de provincie Gelderland en de VNG afdeling Gelderland de adviescommissie gestart met het project Sterk bestuur in Gelderland. Het project gaat na of de Gelderse gemeenten en hun samenwerkingsverbanden voldoende zijn toegerust om ook in de toekomst de kwaliteit te bieden waar inwoners recht op hebben. Om dit te onderzoeken heeft de Adviescommissie de volgende onderzoeksmethoden gehanteerd. Er is gestart met een deskresearch om inzicht te krijgen over de feitelijke situatie van de gemeente. Vervolgens heeft de gemeente een zelfanalyse ingevuld, waarbij zij een beeld heeft geschetst van huidige en toekomstige ontwikkelingen en haar visie daar op. De deskresearch en de zelfanalyse vormden de onderleggers voor het gesprek met het MT, het college en (een delegatie van) de gemeenteraad. Na afloop van dit gesprek is door de Adviescommissie een kansen- en ontwikkelanalyse opgesteld, die de basis vormt voor het regionale rapport en handvatten geeft voor antwoorden op de toekomstbestendigheid van de gemeente, haar positie in de regio en bijbehorende samenwerkingsverbanden. Tot slot danken wij de gemeente voor haar medewerking en de constructieve gesprekken. Namens de adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, mr. G.J. de Graaf, voorzitter 2
Deskresearch De deskresearch op de volgende pagina s is opgesteld op basis van gemeentelijke documenten. 3
Wageningen is een gemeente in de provincie Gelderland. De gemeente telde op 1 mei 2014 37.434 inwoners en heeft een oppervlakte van 32,36 km² (waarvan 1,87 km² water). Wageningen is gelegen waar Veluwerand, Gelderse Vallei en (Neder)Rijn elkaar treffen. De gemeente heeft drie kernen: Wageningen, Wageningen-Hoog en Nude. Wageningen grenst aan de Gelderse gemeenten Ede, Renkum, Overbetuwe en Neder-Betuwe en de Utrechtse gemeente Rhenen. Bevolking: De bevolkingsomvang is in de periode 2001-2014 toegenomen met 11%. De groene druk - de verhouding tussen het aantal 0- tot 19-jarigen en het aantal 20- tot 65-jarigen - bedraagt in de gemeente Wageningen 31,5%. De grijze druk - de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder tot het aantal personen van 20 tot 65 jaar - is met 23,0% lager dan de groene druk. De grijze druk is in de gemeente lager dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare grootte. In de gemeente wonen relatief meer allochtonen (25,8%; deels studenten) dan gemiddeld in de groep gemeenten met een vergelijkbare bevolkingsomvang (13,4%) maar meer dan het gemiddelde van de provincie Gelderland (14,5%). 51,9% van de inwoners is vrouw. Werkgelegenheid: De omvang van de beroepsbevolking is in totaal 19.000. Momenteel zijn er 18.798 banen. Er zijn daarmee 650 banen per 1.000 inwoners, tegenover 611 in gemeenten met vergelijkbare omvang en 693 gemiddeld voor de provincie Gelderland. Sinds 2001 is het aantal banen met 14% toegenomen. In vergelijking met de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang bevinden zich in de gemeente Wageningen minder vestigingen van bedrijven: 81 vestigingen van bedrijven per 1.000 inwoners tegenover 116 in de referentiegroep. Sinds 2001 is het aantal vestigingen toegenomen met 62%, naar een totaal van 2.539. Woningen: In 2012 bedroeg het aantal woningen in de gemeente Wageningen 13.531. 55,6% van de woningvoorraad maakt deel uit van de koopsector. Dit aandeel is kleiner dan de gemeenten uit dezelfde grootteklasse. 38,7% van de woningen in de gemeente bevindt zich in de sociale huursector en 5,7% in de particuliere huursector. Sinds 2000 is de woningvoorraad van deze gemeente toegenomen met 1.210 (+10%) woningen. De gemiddelde WOZ-waarde is met 249.000, hoger dan het gemiddelde in Gelderland ( 237.000, ) en gemeenten van vergelijkbare omvang ( 239.000, ). De functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen werken). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen. In de gemeente Wageningen bedraagt de FMI: 56,3. Daarmee is de gemeente meer een werk- dan woongemeente. Inkomen: Het gemiddeld besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens (inclusief studenten) in de gemeente bedraagt 33.200, en is lager dan het gemiddeld besteedbaar inkomen in de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang ( 33.000, ). Dit ligt ook boven het provinciaal gemiddelde van 34.500, in Gelderland. Er vallen in totaal 2.750 personen terug op een uitkering, relatief gaat het om 102 op de 1.000 personen in de leeftijd 15-65 jaar. Het aandeel personen dat gebruikmaakt van een uitkering is kleiner dan gemiddeld t.o.v. de groep gemeenten van vergelijkbare omvang. Gemeenteraad (totaal 25 zetels) D66 5 zetels GroenLinks 5 zetels Stadspartij 5 zetels PvdA 3 zetels CDA 2 zetels VVD 2 zetels SP 2 zetels ChristenUnie 1 zetel College van Burgemeester en Wethouders Burgemeester Geert van Rumund (PvdA) Wethouder Michiel Uitdehaag (D66) Wethouder Han ter Maat (Stadspartij) Wethouder Lara de Brito (GroenLinks) Gemeentesecretaris Marijke Verstappen Organisatiemodel De organisatie wordt gekenmerkt volgens het het klassieke sectorenmodel. De gemeentesecretaris/algemeen directeur staat aan het hoofd van de ambtelijke organisatie. Daarnaast zijn er drie concerns: Ruimte, Middelen en Samenleving die onder leiding staan van een concernmanager. Binnen ieder concern zijn er meerdere teams werkzaam. Deze staan onder directe leiding van de teammanagers. Bestuurlijke stabiliteit: Na de verkiezingen van maart 2014 is er een coalitie van D66, Stadspartij Wageningen en GroenLinks gevormd. De coalitiepartijen hebben samen een meerderheid van 15 van de 25 zetels en werken op basis van het coalitieakkoord Anders denken, Samen doen. De huidige burgemeester is in 2005 benoemd en in 2011 herbenoemd. Daarvoor was er sprake van meerdere, kort op elkaar volgende burgemeestersbenoemingen in Wageningen. Vergeleken met de vorige bestuursperiode (2010-2014) is de samenstelling van de coalitie gewijzigd: de PvdA is niet teruggekeerd in de coalitie, de Stadspartij Wageningen is er juist bijgekomen. Organisatie op orde: Het college werkt aan ontkokering en erkent dat integraal beleid noodzakelijk is om goed te kunnen inspelen op verbindingen tussen beleidsterreinen. De gemeente Wageningen wil een organisatie zijn die continu inspeelt op de veranderingen in de omgeving en behoeften van de stad en haar inwoners. Zij wil een aantrekkelijke werkgever zijn, die mensen aantrekt en verbindt om dit samen waar te maken. Dat moet in economisch moeilijke tijden waarin flexibiliteit bittere noodzaak is. Een doelmatige en doeltreffende bedrijfsvoering moet hieraan bijdragen en ondersteunend zijn. Een goede bedrijfsvoering maakt ook een goede uitvoering van de programma's mogelijk. Evenals in 2013 zijn in 2014 belangrijke ontwikkelingen en onderwerpen in de bedrijfsvoering; de doorvoering van bezuinigingen, het tijdig (bij)sturen op doelen, het nieuwe werken, de aantrekkelijkheid van de gemeente Wageningen als werkgever en het verbeteren en digitaliseren van de informatievoorziening naar externe en interne klanten. De formatieomvang bedroeg op 1-1-2014 252,55 fte. Bij de kadernota 2011 is besloten voor ruim 30 fte aan taken en vacatureruimte te schrappen. Het laatste deel hiervan gebeurt in 2014. In 2017 wordt ingezet op een formatieomvang van 251,55.
Financiële positie: Wageningen staat onder repressief toezicht van de provincie Gelderland. De beschreven risico s zijn gekwantificeerd. Er is geen onderscheid gemaakt in structurele en incidentele risico s. Opvallend is het risico BTW Pantarijn van 810.000,-, de gestegen risico grondexploitaties van 2.646.000,- (2013: 2.118.000,-) en de 3 PM-posten. De totale weerstandscapaciteit bedraagt 7.866.000,- tegenover de gekwantificeerde risico s van 4.806.000,-. De berekende ratio is 1,64 (was in 2013: 2,03). De daling van de weerstandsratio is het gevolgd van stijging totaal risico s. Bezuinigingen lopen op naar een structureel bedrag van 400.000. Het gros van bezuinigingsvoorstellen wordt beschouwd als concreet en realistisch. Bij bezuinigingen kiest de gemeente niet voor de kaasschaafmethode, maar wil Wageningen inhoudelijke beleidskeuzes maken. Samenwerking: Uitgangspunt voor regionale samenwerking is dat het duidelijk meerwaarde moet hebben voor de gemeente Wageningen. De zelfstandigheid van de gemeente mag niet in het geding komen. Gemeentelijke samenwerking wordt bij voorkeur niet vormgegeven door een gemeenschappelijke regeling. Bij bestaande gemeentelijke samenwerkingsverbanden wordt getracht de invloed van de gemeenteraden te versterken. Autonomie en lokale beleidsmatige beslissingsvrijheid moeten optimaal geregeld en beschermd worden. Het college zet zich ervoor in om de invloed van de raad in regionale samenwerking te vergroten. De Campus, samenwerking met Ede ter versterking van de Kennisas Ede-Wageningen en samenwerking met buurgemeenten in de regio FoodValley en G5/G12 (regio Arnhem)zijn speerpunten en van strategisch belang voor Wageningen. De gemeente benut de bestaande samenwerkingsverbanden optimaal om kennis te delen en efficiencyvoordelen te behalen zoals de voortzetting van de gezamenlijke repro, gezamenlijk opleiden en inkoop. Ook het regionale Mobiliteitsfonds vormt een voorbeeld van intergemeentelijke samenwerking in de regio (bundeling van projecten en financiën om de mobiliteit te versterken). Strategie en Leiderschap: Halverwege de raadsperiode wordt een evaluatie van de bestuursstijl uitgevoerd. Deze wordt aangeboden aan de raad. Het college staat een open relatie voor tussen individuele raadsleden en de ambtelijke organisatie en wil voldoende ruimte bieden om de ambtenaren aan te kunnen spreken op hun creativiteit en kennis. Het college waardeert en stimuleert creativiteit en deskundigheid in de ambtelijke organisatie en geeft vertrouwen. Het college stimuleert bij de ambtenaren een meedenkende grondhouding naar inwoners van ja, mits en geeft daarbij zelf het goede voorbeeld. De raad, het college en de ambtenaren zijn er voor de inwoners. Samenwerken, meewerken en meedenken moeten het uitgangspunt zijn. Dat betekent niet dat alles kan, maar wel dat er snel duidelijkheid moet komen als iets niet kan. Dat voorkomt onnodig wachten, teleurstellingen, verspilling van tijd en geld en dat mensen zich afzetten tegen het openbaar bestuur. De dienstverlening wordt meer gericht op snellere afhandeling van vragen en procedures en op creatief meedenken met oplossingen voor vraagstukken. Wageningen wil maximale ruimte bieden voor initiatieven en ideeën van inwoners. De overheid trekt zich niet terug, maar trekt juist meer de stad in. Interactie met de samenleving: Het coalitieakkoord spreekt veelvuldig over interactie met de samenleving. Het college zoekt naar vernieuwende en vergaande vormen van burgerparticipatie. Op deze manier kan gebruik worden gemaakt van de kennis en kunde die ruimschoots voorhanden is onder Wageningers. Draagvlak bij alle belanghebbenden is daarbij van belang; het college moet zich sterk maken voor die aanpak. Bij elk project wordt nagedacht over en beschreven hoe het proces van participatie wordt ingegaan, waarbij onder meer duidelijk wordt gemaakt wie bij beleidsvoorbereiding de doelgroep is, wat er van die doelgroep wordt verwacht en wat de doelgroep van het college kan verwachten. Daarbij wordt opgenomen welke trede in de participatieladder gehanteerd wordt. Er komt meer ruimte voor burgerinitiatieven. Er wordt een visie ontwikkeld op overheidsparticipatie (hoe de overheid burgerinitiatieven het beste ondersteunt) en op burgerparticipatie (hoe inwoners kunnen participeren en meebeslissen bij gemeentelijk beleid) waarbij co-creatie (gelijkwaardige samenwerking tussen gemeente en inwoners) bijzondere aandacht krijgt. De gemeente heeft recent niet meegedaan aan een Burgerpeiling of Klanttevredenheidsonderzoek. In 2010 is wel deelgenomen aan een Wmo-benchmark. Hierbij scoorde Wageningen hoger dan gemiddeld. Bezuinigingen: In de laatste jaren is door de gemeente een positief resultaat behaald. Mede hierdoor zijn de totale reserves de afgelopen jaren toegenomen. Het totaal beschikbare weerstandsvermogen is hierdoor groter dan de gekwantificeerde ingeschatte risico s. De begroting van 2014-2017 laat zien dat er de komende jaren nog voor een bedrag van circa 400.000 omgebogen moet worden om de begroting dekkend te houden. De gemeenteraad gaat er in de begroting 2015-2018 vanuit dat ze vooralsnog niet (aanvullend) hoeven te bezuinigen. De raad behandelt de programmabegroting 2015-2018 op 10 november 2014. De netto schuld per inwoner bedraagt 1.218, (Bron: VNG Schuldenmonitor 2012). Krimp: De gemeente heeft te maken met een positief migratiesaldo. De gemeente heeft daarnaast te maken met een natuurlijke bevolkingsafname. Richting 2040 zal het inwonersaantal stijgen (tussen 5%-10%; prognose PBL). Samen met Idealis worden studentenprognoses en planvorming afgestemd (vraag/aanbod). Grondproblematiek: De afgelopen jaren is de financiële positie van het grondbedrijf verslechterd. De verkoop van grond voor de realisatie van nieuwe woningen en kantoren verloopt trager dan voorzien als gevolg van de economische recessie. Wageningen heeft tot 2020 de opgave om circa 1.400 woningen toe te voegen aan de woningvoorraad. De harde plancapaciteit bedraagt ongeveer 1.700 woningen. De stand van de algemene reserve grondexploitatie bedraagt per 1-1-2013 ongeveer 2,4 mln. (was in 2013 4,6 mln.). Deze forse daling is het gevolg van onttrekkingen en een aantal stortingen. Het vrij besteedbare deel van de reserve wordt onder andere gebruikt om risico s af te dekken die zich kunnen voordoen in het grondbedrijf. In de nota Grondbeleid (2009 2012) staat wanneer de gemeente zelf wil ontwikkelen of alleen wil faciliteren. Daarnaast beschrijft het grondbeleid de uitgangspunten voor het kopen, ontwikkelen en exploiteren van gronden en gebouwen. Wageningen maakt gebruik van zowel actief als facilitair grondbeleid.
Samenwerking 4 O s: Wageningen neemt deel aan het Platform Onderwijs en Arbeidsmarkt Vallei, waarin ondernemers, onderwijsinstellingen en gemeenten werken aan versterking van de arbeidsmarkt. Tevens werkt Wageningen samen met de provincie en PPM Oost om (kennisintensieve) bedrijvigheid aan te trekken. In Wageningen zijn momenteel collectieve en zakelijke dienstverlening de grootste sectoren. Ook de haven is een economische factor van belang (industrieel en recreatief). Uit de MKB-monitor 2012/2013 blijkt dat Wageningen als 48 e scoort van de 56 Gelderse gemeenten. Bij de ontwikkeling van de Kenniscampus werkt de gemeente samen met scholen en woningcorporaties (studentenwoningen). Er is een Wmo en WI-adviesraad en een Cliëntenraad WWB. Decentralisaties sociaal domein: De gemeente Wageningen werkt onder de noemer Samen Redzaam aan het implementeren van de decentralisaties. Eind 2015 worden de maatschappelijke effecten van de decentralisaties geëvalueerd. Deze evaluatie zal plaatsvinden door middel van een raadsbrede discussie. In de zomer zijn de conceptverordeningen ter inzage gelegd. Deze zijn begin oktober vastgesteld. Wageningen werkt samen in de regio Arnhem (G12) op de onderdelen Jeugdzorg en AWBZ. Jeugdzorg: Er is een akkoord bereikt met Bureau Jeugdzorg in Gelderland over de functies die het bureau in 2015 gaat uitvoeren. Ook zijn er afspraken gemaakt over het budget. Uitgangspunt: regionaal wat moet, lokaal wat kan. De doorontwikkeling van het Centrum voor Jeugd en Gezin als toegangspoort voor afnemers van jeugdzorg per 1 januari 2015 vindt parallel plaats aan de transitie en transformatie van de jeugdzorg naar de gemeenten. AWBZ/Wmo: Wageningen heeft eind 2013 het de beleidsregels vastgesteld. Op 30 juni 2014 is in de raad het kader voor de Wmo behandeld. Hierin is o.m. een onderscheid gemaakt in basis- en overige voorzieningen, de toegankelijkheid en werking van het pgb en eigen bijdragen. Wageningen maakt daarbij gebruik van de Zelfredzaamheidsmatrix van de GGD Amsterdam. Participatiewet: Voor werk, participatie en inkomen blijft het gemeentelijk loket (lees: het Werkplein Ede-Wageningen) de toegang. In navolging van de uitgangspunten 3D wordt gewerkt aan een integraal gemeentelijk loket. Intake en diagnose blijft een gemeentelijke taak. Toegang tot de voorzieningen in het kader van werk en participatie vindt plaats via het Werkplein. Ook het verstrekken van een uitkering is een gemeentelijke taak. Binnen de kaders van deze wet wordt verkend op welke wijze doorontwikkeling naar een regionaal werkbedrijf plaats vindt. Passend onderwijs: De schoolbesturen in de regio werken samen aan het vinden van de juiste plek voor iedere leerling, onder meer met de Stichting Samenwerkingsverband Passend Onderwijs VO Ede, Wageningen en Rhenen en het Samenwerkingsverband Rijn & Gelderse Vallei. Operationele samenwerking: Wageningen werkt op operationeel niveau samen met diverse gemeenten in de regio, zowel in FoodValley als regio Arnhem (G5/G12). De Omgevingsdienst De Vallei verzorgt VTH-taken op het gebied van Wabo/milieu voor de deelnemende gemeenten, naast Wageningen zijn dat Barneveld, Nijkerk, Scherpenzeel en Ede. Via werkvoorzieningsschap Permar wordt met buurgemeenten (Barneveld, Renkum, Scherpenzeel en Ede) samengewerkt aan uitvoering van, straks, de Participatiewet. Daarnaast participeert Wageningen in de Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland Midden. Het samenwerkingsverband FoodValley is het regionale vehikel op het gebied van werken, wonen, economie, ruimtelijke ontwikkeling en mobiliteit. Ingezet wordt op een sterke kennisregio waarbij ondernemers, kennisinstellingen, gemeenten en aanpalende regio s samen investeren. Dit gebeurt door 5 Gelderse en 3 Utrechtse gemeenten. M.b.t. Jeugdzorg en AWBZ wordt regionaal samengewerkt met de G12 rondom Arnhem. Verdergaande operationele samenwerking met de G5 (Arnhem, Lingewaard, Overbetuwe, Rheden en Renkum) behoort voor Wageningen tot de mogelijkheden. Bestaande samenwerkingsverbanden: In de gemeentebegroting 2014 zijn de verbonden partijen (rechtspersonen waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft) opgenomen. Het betreft onder andere de volgende samenwerkingen: - Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland Midden (VGGM; GR) - Permar WS (GR) - Regio De Vallei (GR) - Omgevingsdienst De Vallei (GR) - Regio FoodValley (GR) - Afvalverwerking Regio Nijmegen (BV). Domein Aantal samenwerkingsverbanden Aantal gemeenten Sociaal 17 66 Veiligheid 5 81 Bestuurlijk 10 129 Fysiek 3 81 Totaal 35 178
Kansen- en ontwikkelanalyse Op 1 december 2014 heeft de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland gesproken met het managementteam, het college van burgemeester en wethouders en de fractievoorzitters van de gemeenteraad. De Adviescommissie heeft gesproken met vertegenwoordigers die zich bewust zijn van de eigen kwaliteiten van de gemeente en de grote rol van de Wageningen Universiteit voor de inwoners en ondernemers. In het gesprek is met name veel aandacht besteed aan de samenwerking van Wageningen met de vele andere samenwerkingspartners. De Adviescommissie constateert dat de gemeente Wageningen zelfstandigheid als uitgangspunt hanteert en samenwerking zoekt als dat noodzakelijk is. Onderstaand geven wij naar aanleiding van deze gesprekken aan waarin naar onze mening kansen liggen, alsmede punten die in onze ogen verder ontwikkeld kunnen/moeten worden. Algemeen beeld Wageningen is een gemeente waar het inwonertal nog toeneemt. Een groot deel van de bevolking is student. Uitgangspunten bij de BAG zijn van belang voor de hoogte van de uitkering uit het gemeentefonds. Hierover is momenteel overleg met het Ministerie van BZK gaande. Wageningen is minder sterk gegroeid dan de gemeenten Ede en Veenendaal. Het Wageningse voorzieningen- en detailhandelsaanbod heeft een sterk lokaal verzorgingsgebied, hoewel inwoners uit de gemeente Bennekom ook gebruik maken van dit aanbod in Wageningen. Kansen Organisatie Door tijdig te anticiperen is de ambtelijke organisatie verkleind en kon het aantal ontslagen binnen de ambtelijke organisatie beperkt blijven. Improvisatie en de korte lijnen zijn typerend voor de handelwijze. Organisatiestructuren hebben weinig betekenis in Wageningen. Op pragmatische wijze wordt samenwerking met andere gemeenten gezocht, wanneer extra of specifieke kwaliteiten nodig zijn. De ambtelijke organisatie loopt met de 3D/4D goed in de pas. De gemeente heeft hiervoor samenwerking met de G12 gezocht. De eigen kaders en uitwerking heeft men laten toetsen door de Radbouduniversiteit. Het resultaat was goed. Financiën De bezuinigingen zijn achter de rug. De begroting is van 80 naar 70 miljoen euro teruggebracht. De begroting over 2015 en 2016 is positief. Een verandering van de BAG-gelden (als gevolg van het niet meetellen van de studenten als inwoner) kan resulteren in verminderde inkomsten van 1,5 miljoen euro. De gemeente heeft een sluitende begroting en een goede reservepositie. Samenvattend ziet de adviescommissie dat de financiële positie van de gemeente goed is. De effecten van de 3D/4D s zijn goed in beeld; er is rekening gehouden met 20% risico en een reserve. Bestuur De gemeenteraad schuwt een stevig debat met het college niet. De raad kent de eigen rol als kadersteller en controleorgaan. Het sturen op afstand (zaken die bijvoorbeeld regionaal zijn opgepakt) verloopt goed. 7
Intergemeentelijke samenwerking Geen van de mensen die de adviescommissie heeft gesproken twijfelt eraan of Wageningen zelfstandig kan blijven. Wageningen is een aantrekkelijke samenwerkingspartner die veelvuldig door andere gemeenten wordt benaderd voor samenwerking. De samenwerking is vooral praktisch en dossier gerelateerd. Twee regio s zijn voor Wageningen belangrijk, te weten Food Valley en de G12. Een keuze voor één regio voelt men als een keurslijf. In Food Valley-verband zijn ruimte, economie en verkeer en vervoer georganiseerd. Met de G12 is een groot deel van de 3D/4D s ter hand genomen, bijvoorbeeld jeugd en Wmo. Het vorige college heeft destijds de keuze voor de G12 gemaakt. De raad was het daar niet mee eens, maar kon dit besluit niet meer beïnvloeden. Nu denkt de raad mee over de juiste kaders in G12-verband voor het sociale domein. Door Arnhem wordt de as Nijmegen, Arnhem en Wageningen genoemd en als wenselijk gezien. Wageningen is daar vooralsnog terughoudend in. Als het Wageningen iets oplevert, staat men er voor open, maar zolang het in Ede/Wageningen economisch meer floreert dan in Arnhem/Nijmegen is Wageningen terughoudend ( profielverdunnen ). Een aantal zaken is samen met Renkum opgepakt, bijvoorbeeld cultuur, afval, participatie. Wat betreft toerisme zoekt de gemeente Wageningen nog naar samenwerkingspartners. Toerisme betreft vooral het bevrijdingstoerisme en het bezoek van de landgoederen. Wageningen lift met Ede en Zuid-Veluwe mee. Ontwikkelpunten Organisatie Het ambtelijk apparaat kent eenpersoonsfuncties. De kwetsbaarheden die dat oplevert, worden opgevangen door de tijdelijke inhuur van ambtenaren uit andere gemeenten of externe inhuur. Het is de vraag of deze oplossingen nog volstaan met het oog op de nieuwe taken en maatschappelijke opgaven waarvoor de gemeente zich gesteld ziet. Intergemeentelijke samenwerking Wageningen gaat uit van de eigen kracht, maar ziet in toenemende mate het belang van samenwerken. Zolang het goed gaat met de gemeenten, en vooral met de universiteit, heeft Wageningen weinig te vrezen. De samenwerking in Triple Helix-verband met Arnhem/Nijmegen is voor Wageningen op dit moment niet van groot belang, maar Wageningen volgt de ontwikkeling wel in verband met nieuwe economische kansen voor FoodValley. In de FoodValley is het vooral Ede waarmee Wageningen samenwerkt, waarbij de andere gemeenten in toenemende mate ook van belang zijn. De samenwerking met andere overheden is een gevolg van de aanwezigheid van de universiteit. Een duidelijke verankering met de gemeente heeft dat niet. Onderwijs en ondernemingen kunnen voor de inwoners van Wageningen, maar ook van andere gemeenten, mogelijk meer betekenen wanneer hier koppelingen met sociale werkgelegenheid, stageplaatsen et cetera worden gelegd. De Adviescommissie constateert dat er veel goed loopt in de gemeente. De noodzaak van verandering en strategische visievorming worden gevoeld, maar laat zich kenmerken door een pragmatische benadering (zoals het zoeken van toepassingen en het doen van experimenten) meer dan het vastleggen in beleid. Voor toekomstige nieuwe maatschappelijke opgaven zal de gemeente zich verder strategisch moeten versterken, solitair en binnen de regionale samenwerking. Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, Namens deze, Charlotte Nauta 8
Bijlage: Zelfanalyse 9
Vragenlijst Sterk Bestuur in Gelderland Ter voorbereiding op het gesprek met de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland heeft de gemeente een vragenlijst ingevuld. Het onderzoek voor het project is opgebouwd uit: deskresearch (inventarisatie feiten); vragenlijst (inventarisatie meningen); gesprek Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland met regio en gemeenten. De antwoorden op deze vragenlijst staan daarom niet op zichzelf maar dienen in de context van het totale onderzoek gezien te worden. Onderwerpen vragenlijst Voorliggende rapportage omvat de resultaten van de vragenlijst die door de gemeente is ingevuld. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod: Kenmerken van de gemeente Realisatie van de opgaven door de gemeente Samenwerken op strategisch, tactisch en operationeel niveau Belang bij en bijdrage aan samenwerken Decentralisaties Invullen vragenlijst De vragenlijst is toegestuurd aan het college van Burgemeesters en Wethouders. Zij zijn aanbevolen om de vragenlijst ter consultatie voor te leggen aan de fractievoorzitters. Ook kon men maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven betrekken bij het invullen van de vragenlijst. Drie niveaus van samenwerken In de vragenlijst is onderscheid gemaakt tussen drie niveaus in samenwerken: Strategische samenwerking: economische, ruimtelijke ordenings- en infrastructurele keuzes en maatregelen die bijdragen aan het versterken van de (internationale) concurrentiepositie van de regio; Beleidsvorming en -uitvoering: het maken van beleidskeuzes en de beleidsuitvoering van gemeentelijke taken in het fysieke en sociale domein; Bedrijfsvoering en dienstverlening: het beheer van de ambtelijke organisatie en de uitvoering van gemeentelijke diensten die zich richten op buurten, wijken en dorpskernen ( schoon, heel en veilig ). 10
1. Karaktereigenschappen van uw gemeente 1.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Het College van B en W beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De gemeenteraad beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De ambtelijke organisatie beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwaliteit). De ambtelijke organisatie heeft voldoende capaciteit om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwantiteit). De gemeente is in staat om voldoende kwalitatief goed personeel aan te trekken. De financiële positie van de gemeente is een belemmering voor het adequaat functioneren van het lokaal bestuur. De nieuwe strategische opgaven zijn voor de gemeente aanleiding om de omvang van het totale takenpakket te heroverwegen (kerntakendiscussie). Onderlinge verhoudingen tussen College en Raad zijn goed. Antwoord Niet eens en niet oneens Mee oneens Helemaal mee oneens 1.2 Op welke twee punten vindt u dat de organisatie van uw gemeente positief scoort ten opzichte van de organisaties van andere gemeenten? 1. Betrokkenheid 2. Verbinding met het imago van de stad; gedrag en insteek past daarbij (duurzaam, sociaal, kritisch) 1.3 Wat zijn twee verbeterpunten binnen uw organisatie? 1. Gezamenlijk (raad-college-ambtenaren)optrekken en opereren in de discussie over de transformatie 2. De kunst van het terugleggen, ofwel echt prioriteiten kunnen en durven stellen en bewust ophouden met stapelen van ambities en ideeën 1.4 Welke drie kenmerken kenschetsen het politiek/bestuurlijk klimaat van uw gemeente het best? Maatschappelijk betrokken Probleemgericht Goede onderlinge verhoudingen 11
2. Realisatie van de opgaven door uw gemeente 2.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente is in staat om lokale doelen te stellen. De gemeente is in staat om lokale doelen te bereiken. Inwoners hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Ondernemers hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Maatschappelijke organisaties hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Niet eens en niet oneens Helemaal mee eens 2.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De (financiële) positie van de gemeente maakt regionale samenwerking noodzakelijk. De (financiële) positie van de gemeente maakt ambtelijke samenwerking met andere gemeente(n) noodzakelijk. De gemeente verkent een ambtelijke fusie. De gemeente verkent een bestuurlijke fusie (herindeling). Helemaal mee oneens Helemaal mee oneens Helemaal mee oneens Helemaal mee oneens 12
3. Samenwerken op strategisch, beleidsmatig en operationeel niveau 3.1. Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw belangrijkste strategische samenwerkingspartners? In regio In andere Gelderse regio Buiten Gelderland Barneveld Ede Nijkerk Scherpenzeel Arnhem Nijmegen Renkum Veenendaal Rhenen 3.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De bestuurlijke invloed van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. De ambtelijke inzet van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. Antwoord Mee oneens 3.3 Hoe waardeert u de samenwerking voor de strategische opgaven? Goed. 3.4 Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw belangrijkste beleidsmatige (dus niet: PIOFA) samenwerkingspartners op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? In regio In andere Gelderse regio Buiten Gelderland Barneveld Ede Scherpenzeel Arnhem Lingewaard Rozendaal Duiven Westervoort Renkum Rijnwaarden Overbetuwe Rheden Zevenaar Veenendaal Rhenen Het toekomstperspectief ziet er netzelfde uit. 3.5 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord 13
De bestuurlijke invloed van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. 3.6 Hoe waardeert u de beleidsmatige samenwerking tussen de partners? Goed. 3.7 Met welke gemeenten werkt u op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen? In regio In andere Gelderse regio Buiten Gelderland Ede Toekomst: Renkum, Rheden, Overbetuwe, Lingewaard, Arnhem 3.8 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. Niet eens en niet oneens 3.9 Hoe waardeert u de operationele samenwerking? Goed. 14
4. Bijdrage aan samenwerking De thema s zijn als volgt gecategoriseerd: Speler: De gemeente geeft aan zowel veel belang te hebben als veel middelen aan het thema bij te dragen in het regionale samenwerkingsverband. Contextbepaler: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben, maar wel veel middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. Omstander: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben en ook weinig middelen bij te dragen voor dit thema in het regionale samenwerkingsverband. Afhankelijke speler: de gemeente geeft aan veel belang te hebben bij het thema, maar weinig middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. 4.1 Strategische opgaven in de regio 15
4.2 Beleidsvorming en -uitvoering in de (sub)regio 16
4.3 Bedrijfsvoering en Dienstverlening Hierin is het volgende uitgevraagd: Planning en control, Communicatie, Shared Service Center, ICT, Personeel (uitwisseling), Sociale Dienst, Belastinginning, Afvalverwerking, Juridische dienstverlening, Cultuur(historie). 17
5. Drie decentralisaties in het verschiet 5.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de Participatiewet De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisaties van de Jeugdzorg Helemaal mee eens 5.2 Met welke gemeenten bereidt u de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz, jeugdzorg en participatiewet voor? Awbz Jeugdzorg Participatiewet Arnhem Lingewaard Rozendaal Duiven Westervoort Renkum Rijnwaarden Overbetuwe Rheden Zevenaar Arnhem Lingewaard Rozendaal Duiven Westervoort Renkum Rijnwaarden Overbetuwe Rheden Zevenaar Barneveld Ede Scherpenzeel 18
Sterk Bestuur in Gelderland is een samenwerkingsproject van de provincie Gelderland en VNG Gelderland