Onderzoek naar schrijfproceskenmerken bij MCI- en Alzheimerpatiënten Aanleiding Bestaande tests gericht op talige en cognitieve aspecten van dementiepatiënten: Uitgestelde woordherinnering Boston Naming Test Verbale vlotheid Mini-Mental State Examination
Doel Ontwikkeling complementair diagnose-instrument voor de ziekte van Alzheimer Analyse van de schriftelijke taalproductie: motorische, cognitieve, linguïstische kenmerken Verloop onderzoek Testen Kopieertaak (deel 1) Descriptieve taak 1 Algemene vragenlijst Mini-Mental State Examination Geriatric Depression Scale Forward en backward digit span Edinburgh Handedness Inventory Descriptieve taak 2 Kopieertaak (deel 2)
Verloop onderzoek Testen Kopieertaak (deel 1) Zinnen, woorden en cijfer- en lettercombinaties Motorische snelheid Descriptieve taak 1 Descriptieve taak 2 Kopieertaak (deel 2) Verloop onderzoek Testen Kopieertaak (deel 1) Descriptieve taak 1 Descriptieve taak 2 Kopieertaak (deel 2)
Dataverzameling via Inputlog www.inputlog.net General analysis Dataverzameling via Inputlog www.inputlog.net Linguistic analysis
Voorlopige onderzoeksresultaten Proefpersonen Gezonde ouderen 20 proefpersonen Gemiddeld 73,8 jaar oud 12 vrouwen, 8 mannen CI-patiënten 12 proefpersonen Gemiddeld 74,7 jaar oud 6 vrouwen, 6 mannen Patiënten met milde dementie door AD Patiënten met MCI
Tekstlengte Voorbeeldtekst gezonde oudere Voorbeeldtekst MCI-patiënt Het tafereeltje speelt zich af in de keuken. Moeder doet de vaat, maar ze is blijkbaar verstrooid. Ze laat de kraan lopen zodat de afwasbak overloopt. Ze staat zelfs al in een plas water. Ondertussen gebeurt er nog een ongeluktje. Het dochtertje vraagt een koekje aan haar broertje. Die wil naar de koekentrommel gtijpen en gaat daarvoor op een stoeltje staan. Bij het grijpen naar een koekje verliest hij zijn evenwicht en hij gaat dus vallen. Gemiddeld 64 woorden 12 woorden per minuut In deze keuken loopt alles mis, de afwas bak loopt over en de huisvrouw merkt daarvan niets, tevens zijn de twee kinderen gevaarlijke pogingen aan het doen om een koekjes doos te bereiken. het jongetje vlat met stoel en al achterover de toestand is ernstig, dit loopt verkeerd af. Gemiddeld 49 woorden 8 woorden per minuut Tekstlengte CI-patiënten schrijven kortere teksten dan gezonde ouderen.
Actieve schrijftijd Voorbeeldtekst gezonde oudere Voorbeeldtekst MCI-patiënt Het tafereeltje speelt zich af in de keuken. Moeder doet de vaat, maar ze is blijkbaar verstrooid. Ze laat de kraan lopen zodat de afwasbak overloopt. Ze staat zelfs al in een plas water. Ondertussen gebeurt er nog een ongeluktje. Het dochtertje vraagt een koekje aan haar broertje. Die wil naar de koekentrommel gtijpen en gaat daarvoor op een stoeltje staan. Bij het grijpen naar een koekje verliest hij zijn evenwicht en hij gaat dus vallen. In deze keuken loopt alles mis, de afwas bak loopt over en de huisvrouw merkt daarvan niets, tevens zijn de twee kinderen gevaarlijke pogingen aan het doen om een koekjes doos te bereiken. het jongetje vlat met stoel en al achterover de toestand is ernstig, dit loopt verkeerd af. 36% actieve schrijftijd 25% actieve schrijftijd Actieve schrijftijd CI-patiënten spenderen minder tijd aan actief schrijven dan gezonde ouderen.
Pauzeanalyse Voorbeeldtekst gezonde oudere Voorbeeldtekst MCI-patiënt Het tafereeltje speelt zich af in de keuken. In deze keuken loopt alles mis, de afwas bak loopt over en de 66 P-bursts 7,3 karakters 6,38 seconden 97 P-bursts 3,4 karakters 4,65 seconden Pauzeanalyse 2.61s = 2.36s 5.55s = 5.62s 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 7 16 Pauzes binnen woorden 89 90 Pauzes tussen woorden Gezonde ouderen CI-patiënten
Pauzeanalyse Het schrijfproces is bij CI-patiënten meer gefragmenteerd dan bij gezonde ouderen. CI-patiënten pauzeren vaker binnen woorden dan gezonde ouderen. De pauzes van CI-patiënten en gezonde ouderen zijn even lang zijn. Linguïstische analyse Gemiddeld aantal woorden per categorie 30 25 20 29 24 19 17 15 10 5 11 7 7 4 0
Linguïstische analyse 60% van de woorden zijn zelfstandige naamwoorden, werkwoorden en lidwoorden. Linguïstische analyse 3000 2596 Gemiddelde pauzeduur voor woordcategorieën 2500 2000 1500 1000 500 0 2014 1907 1858 1788 1746 1707 1638
Linguïstische analyse 2500 2000 1500 1000 500 Gemiddelde pauzeduur voor werkwoorden, lidwoorden, zelfstandige naamwoorden 2493 2107 2005 1736 1474 1425 Gezonde ouderen CI-patiënten 0 Werkwoord Lidwoord Zelfstandige naamwoorden Linguïstische analyse CI-patiënten pauzeren langer voor werkwoorden, lidwoorden en zelfstandige naamwoorden.
Conclusies 1. CI-patiënten schrijven kortere teksten, spenderen minder tijd aan actief schrijven, schrijven in kortere segmenten en pauzeren vaker binnen woorden. 2. CI-patiënten pauzeren langer voor werkwoorden, lidwoorden en zelfstandige naamwoorden. Wij zijn nog op zoek naar nieuwe proefpersonen: MCI-patiënten Diagnose volgens Petersen criteria 2004 65 jaar of ouder Computervaardig Typt met AZERTY Geen andere motorische stoornis Grootte huidige database: 8 proefpersonen Alzheimerpatiënten Diagnose volgens NINCDS/ADRDA criteria en bij voorkeur ook DSM-IV criteria 65 jaar of ouder Computervaardig Typt met AZERTY Geen andere motorische stoornis Grootte huidige database: 5 proefpersonen
Contactgegevens marielle.leijten@uantwerpen.be Lokaal S.C.458, Stadscampus Universiteit Antwerpen Prinsstraat 13, 2000 Antwerpen catherine.meulemans@uantwerpen.be Lokaal S.C.459, Stadscampus Universiteit Antwerpen Prinsstraat 13, 2000 Antwerpen Meer weten? Presentatie: @ ResearchGate Leijten, M., Van Waes, L., & Van Horenbeeck, E. (2015). Analyzing writing process data: A linguistic perspective. In G. Cislaru (Ed.), Writing(s) at the Crossroads: The process-product interface (pp. 277-302). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. Andere presentaties ( @ ResearchGate) Leijten, M., & Van Waes, L. (2015). Writing process characteristics in Alzheimer's disease: A cognitivelinguistic analysis of pausing behavior. Paper presented at the Challenging Boundaries - 42nd International Systemic Functional Congress, RWTH Aachen University, Germany. Leijten, M., Engelborghs, S., Van der Mussele, S., Van Horenbeeck, E., Mariën, P., & Van Waes, L. (2014). Cognitive writing process characteristics in Alzheimer's disease. Paper presented at the Conference on Writing Research, University of Amsterdam, the Netherlands.