Meerjarenevaluatie Buurtbemiddeling September 2009-September 2014 Ingrid Peters Coördinator Buurtbemiddeling Beuningen, Druten, West Maas en Waal
Inhoud Blz. Voorwoord 3 1. Buurtbemiddeling 4 2. Terugblik op 5 jaar Buurtbemiddeling 6 3. Verwijzers 10 4. Vrijwillige bemiddelaars 12 5. Toekomst Buurtbemiddeling 14 2
Voorwoord Voor u ligt de meerjarenevaluatie Buurtbemiddeling Beuningen, Druten en sinds kort ook West Maas en Waal. Jaarlijks wordt er door de coördinator een verslag gemaakt dat in eerste instantie per projectjaar en later per kalenderjaar werd samengesteld. Dit verslag gaat over de afgelopen vijf projectjarenjaren. Hierdoor kunnen de cijfers wat afwijken van de jaarlijkse cijfers die bij u bekend zijn. Ook is het beeld nog niet helemaal compleet aangezien er nog een aantal zaken op het moment van schrijven niet afgesloten zijn. Toch hoop ik u met dit verslag een mooi overzicht te kunnen geven over de afgelopen vijf jaren, waarvan ik er vier actief betrokken heb mogen zijn bij het project Buurtbemiddeling in opvolging van mijn collega Gabrielle Langhout. 3
1. Buurtbemiddeling Buurtbemiddeling is een laagdrempelige voorziening waar buren en buurtgenoten hun conflicten met elkaar oplossen onder leiding van vrijwillige buurtbemiddelaars. Deze vrijwilligers zijn allemaal goed opgeleid. De bemiddeling houdt in dat getrainde onafhankelijke vrijwilligers naar het verhaal van beide partijen luisteren. Ze geven geen oordeel en zijn neutraal. Want het is de bedoeling dat de ruziënde partijen zelf hun conflict oplossen. Het voordeel van Buurtbemiddeling is dat bewoners hun problemen niet bij politie, justitie of anderen neerleggen, maar proberen er onder begeleiding van bemiddelaars onderling uit te komen. Daarmee kan worden voorkomen dat een ruzie te hoog oploopt en komt er uiteindelijk een oplossing die voor beide partijen aanvaardbaar is. Juist door er niet met elkaar over te praten kan zo'n kleinigheidje uit de hand lopen. De politie erbij halen levert niet altijd de verzoening en vrede die buren zich wensen. Het lost misschien het conflict wel op, maar bewerkstelligt niet altijd een duurzame oplossing van het probleem. Buurtbemiddeling is er voor alle inwoners die in een conflictsituatie zitten of dreigen te komen met buren/buurtgenoten. Buren of wijkbewoners met een conflict of een probleem kunnen dat bij Buurtbemiddeling melden, al of niet op verwijzing door instanties zoals gemeente, politie of woningcorporaties. Voorwaarde is dat de mensen vrijwillig deelnemen aan de bemiddeling. Bij Buurtbemiddeling draait alles om vrijwilligers: de buurtbemiddelaars. Bij elk conflict zet de coördinator van Buurtbemiddeling een panel van twee vrijwilligers in. Dit panel wordt samengesteld naar gelang het soort conflict, de achtergrond van de partijen en de buurt waarin het speelt. Vrijwilligers kunnen zich als bemiddelaar actief inzetten voor een leefbare buurt. Ze worden jaarlijks getraind in conflictbemiddeling. Effecten van Buurtbemiddeling Vanuit het CCV (Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid), dat het concept Buurtbemiddeling coördineert, zijn de volgende effecten van Buurtbemiddeling geformuleerd: Preventie Vroegtijdige inzet van Buurtbemiddeling voorkomt de escalatie van conflicten tussen buren. Herstel van de onderlinge communicatie leidt vaak tot een oplossing die voor beide partijen acceptabel is. Hiermee voorkomen partijen strafrechtelijke en civielrechtelijke procedures. Vermindering van de werklast van anderen Buurtbemiddeling neemt werk uit handen van instanties als politie en woningcorporaties. Zij kunnen conflicterende buren doorverwijzen en zo meer tijd besteden aan andere taken. Vergroting van veiligheid en leefbaarheid Door Buurtbemiddeling krijgen bewoners meer begrip voor buurtgenoten met andere leefpatronen en achtergronden. Dit heeft een positief effect op de leefbaarheid in een wijk. 4
Sterkere sociale samenhang Buurtbemiddeling investeert in de communicatie tussen bewoners. Daarmee verbetert de sociale samenhang in een wijk of buurt. Zelfredzaamheid van bewoners Buurtbemiddeling leert mensen om te gaan met conflicten. Ze ontdekken hun eigen vaardigheden en beseffen dat ze zelf (mede)verantwoordelijk zijn voor de leefbaarheid in hun buurt. Zo draagt Buurtbemiddeling bij aan de zelfredzaamheid van buurtbewoners. Buurtbemiddeling Beuningen, Druten en West Maas en Waal wordt onder de bewoners steeds bekender. Vanuit het project wordt regelmatig, zeker twee keer per jaar, de pers opgezocht. Dit resulteert vaak in mooie persberichten waarin Buurtbemiddeling van alle kanten wordt belicht. Zo zijn er artikelen verschenen over de rol van Buurtbemiddeling, de erkenning die het project heeft gekregen en de motivatie van de vrijwilligers. Maar ook landelijk heeft Buurtbemiddeling veel aandacht. Zo verwijst de rijdende rechter regelmatig naar Buurtbemiddeling en besteden veel landelijke en lokale dagbladen aandacht aan Buurtbemiddeling. Afgelopen zomer is het CCV de landelijke campagne Goede Buren gestart. Daarnaast presenteren zij jaarlijks de landelijke resultaten aan de pers. Buurtbemiddeling Beuningen, Druten en West Maas en Waal neemt deel aan het regiooverleg van het CCV. Hiermee worden ook regionale en landelijke trends en ontwikkelingen op de voet gevolgd. Zo zien we dat landelijk het aantal aanmeldingen stijgt en dat er een toename is van complexe buurtbemiddelingen. In deze bemiddelingen is bij een van de partijen sprake van problemen op meerdere leefgebieden. Inmiddels hebben meer dan 200 gemeenten Buurtbemiddeling in hun aanbod. In 2013 heeft het Project Beuningen en Druten haar officiële erkenning gekregen vanuit het CCV. We zijn heel trots op deze erkenning. Lang niet ieder project in Nederland voldoet aan de strenge eisen van het CCV als het gaat om opleiding, registratie, kwaliteit en het volgen van de methode. In 2015 zullen we uiteraard verlenging aanvragen en dan ook de gemeente West Maas en Waal betrekken! 5
2. Terugblik op 5 jaar Buurtbemiddeling In totaal zijn er gedurende 5 jaar 271 zaken aangemeld, 161 uit de gemeente Beuningen, 106 uit de gemeente Druten en 4 uit de recent opgestarte gemeente West Maas en Waal. De aangemelde buren waren afkomstig uit; Beuningen 126 Druten 79 Ewijk 21 Deest 14 Weurt 9 Horssen 9 Winssen 5 Puiflijk 4 Wamel 2 Boven-Leeuwen 1 Beneden-Leeuwen 1 Beuningen Druten Ewijk Deest Weurt Horssen Winssen Puiflijk Wamel Aanmeldingen verdeeld over de kernen Duidelijk uit bovenstaande cijfers blijkt dat de verreweg de meeste aanmeldingen komen uit de grote kernen. Mogelijk heeft dit te maken met privacy en anonimiteit. In de kleine kernen wordt vaak genoemd dat iedereen elkaar kent. Dit zou als voordeel hebben dat men het met elkaar oplost, maar kan ook als nadeel hebben dat hulp van buiten betrekken een grote drempel is. 6
Beuningen Druten West Maas en Waal Totaal Opgelost door bemiddelingsgesprek 23 7 1 31 Opgelost door aparte gesprekken 22 12 1 35 Opgelost door de coördinator 16 9 25 Niet opgelost 28 19 47 Verwezen 18 9 27 Terug verwezen 7 8 15 Ongeschikt 36 35 71 Coaching 2 2 Actueel 9 7 2 18 In totaal is er bij 162 zaken na de telefonische intake actie ondernomen door de vrijwilligers en/of de coördinator. Zaken waarbij de coördinator inschat dat ze ongeschikt zijn of waarbij de buren niet in gesprek willen met de bemiddelaars worden geregistreerd als ongeschikt. Van de geschikte zaken is 64% opgelost. Onder geschikte zaken worden de zaken verstaan die tot bemiddeling komen. Zaken die direct aan de verwijzer worden terug gegeven, na afloop worden doorverwezen of op het moment van schrijven nog actueel zijn, worden hierin niet meegenomen. Buren willen lang niet altijd met elkaar in gesprek. Als coördinator of bemiddelaar streven wij naar contact tussen buren, maar het is en blijft een vrijwillig traject. Van de 271 aanmeldingen wilde de buren in 105 gevallen niet met elkaar om de tafel. Dit werd soms meteen duidelijk bij de telefonische intake of na het contact met de bemiddelaars. Van deze 105 waren er 70 de overlastmelder en 35 de buren van de overlastmelder. Hierbij wil ik vermelden dat het maar cijfers zijn. Het effect van buurtbemiddeling bij een niet opgeloste zaak kan enorm zijn. Buren geven vaak aan als we nog eens na bellen dat ze zich enorm gehoord voelden, dat ze het gesprek als prettig hebben ervaren en de vrijwilligers als zeer betrokken. Soms geeft het ook duidelijkheid en rust als er geen gesprek mogelijk blijkt. Dat zal ongetwijfeld effect hebben op de leefsituatie maar is niet als zodanig meetbaar. De resultaten en aanmeldingen over de jaren heen wisselen nogal. Hiervoor is geen duidelijke verklaring te geven. Vast staat dat iedere aangemelde situatie uniek is. Er is een verschil tussen Beuningen en Druten. Het percentage opgeloste zaken in Beuningen is 68% en in Druten is dit 60%. Voor West Maas en Waal is het aantal zaken nog te gering om hierin mee te vergelijken. Onderstaande grafiek geeft een beeld van de wisselingen in de resultaten. Hierbij moet vermeld worden dat het vijfde jaar nog niet compleet is, aangezien er 16 zaken niet afgesloten zijn. 7
20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 jaar 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 Beuningen Druten aantal opgeloste zaken De oorzaken van de klachten zijn zeer divers en verschillen nogal in zwaarte, van een overhangende tak waarover nauwelijks gesproken is tot een flink uit de hand gelopen woordenwisseling waarbij soms een duw of een klap wordt gegeven. De meest voorkomende klacht is geluidsoverlast. Maar liefst 70 keer was dat de reden, waarom buren onze hulp inschakelde. Daarna volgen bedreiging en intimidatie met 47 meldingen en dierenoverlast met 40 aanmeldingen. In sommige zaken speelden er ook meer overlastoorzaken tegelijkertijd. Over het algemeen kan worden gesteld dat bij het doorlopen van het bemidddelingstraject het vaak niet (of niet alleen) gaat over de overlast. Meestal is sprake van onbegrip en miscommunicatie. Parkeren Bedreiging/intimidatie Geluid Tuin/erfgrens Pesterijen Dieren Verstoorde relatie Rook/Stank Vuilnis/rommel Kinderen Oorzaken van de klachten 8
De cijfers van het project Buurtbemiddeling Beuningen, Druten en West Maas en Waal lopen over het algemeen in lijn met de landelijke cijfers bekend bij het CCV. Het is een landelijke tendens dat zaken complexer worden door toenemende druk van (psychisch) kwetsbaren die normaal wonen in samenleving en daar overlast veroorzaken. Dat komt ook keer op keer aan de orde tijdens landelijke overlegvergaderingen met alle regio s buurtbemiddeling. Wat kan buurtbemiddeling dan wel en niet betekenen? Ook in Beuningen en Druten wordt deze druk gevoeld, zij het wel veel minder dan in de grote steden. De samenwerking met zorgverleners in dit veld is goed. Er liggen directe contacten met hulpverleners van RIBW, NIM en het zorg- overlastoverleg. En omdat buurtbemiddeling alleen kan werken als mensen hiertoe in staat zijn (zelfreflectie, je aan afspraken houden, bereid zijn om dingen te veranderen en bereid zijn om het gesprek aan te gaan) bemiddelen wij alleen als de hulpverlening betrokken is. Zaken als deze kosten veel extra tijd omdat er veel meer afstemming noodzakelijk is en er tijd nodig is om duidelijk te krijgen hoe de situatie precies zit, wie de hulpverlener is hoe daarmee contact te krijgen en voorgesprekken te voeren. Door de opties binnen buurtbemiddeling door te nemen met cliënt en hulpverlener bereik je dat alle mogelijkheden onderzocht worden om buren tot elkaar te brengen. Buurtbemiddeling is nadrukkelijk geen hulpverlening. Vrijwilligers kunnen veel, maar beschikken in dergelijke complexe situaties niet over de vereiste vaardigheden en kennis. Dat is overigens geen enkel probleem, want door buurtbemiddeling wel mee te laten denken of als optie af te strepen worden hulpverleners en verwijzers wel ondersteund in hun werk. En in de gevallen dat het wel zou kunnen werken, komen wij in actie. 9
3. Verwijzers Buurtbemiddeling werkt nauw samen met de diverse instanties in de gemeentes die gaan over de leefbaarheid op straat. Het project wordt jaarlijks geëvalueerd en besproken door de stuurgroep. Hierin zijn vertegenwoordigd de gemeentes, woningcorporaties Standvast Wonen en de Kernen, NIM Maatschappelijk werk en indien mogelijk politie Zuid Gelderland. De wooncorporatie Alphons Ariëns was betrokken bij de start van Buurtbemiddeling Druten in 2010. In 2013 is deze corporatie gefuseerd met Standvast Wonen. Door de verwijzende instanties wordt aangegeven dat buurtbemiddeling wordt gezien als een professionele interventie. Ook wordt bij niet opgeloste zaken de analyse van de coördinator gewaardeerd en meegenomen in de vervolgstappen. Het is een zeer belangrijke stap in de dossiervorming bij zaken die later een juridisch vervolg krijgen. De coördinator legt volgens afspraak binnen twee dagen contact met de doorverwezen buren. Na de telefonische intake geeft de coördinator door aan de verwijzer of buurtbemiddeling gaat starten of wat er anders is afgesproken. Bij afsluiting zal de coördinator het eindresultaat doorgeven aan de verwijzer. Over het algemeen wordt de samenwerking met de verwijzers vanuit de coördinator als zeer prettig ervaren. Een wijkagente zei het volgende over buurtbemiddeling; Wij als politie zijn zeer blij met buurtbemiddeling. Wij worden vaak als partijdig gezien door de burger (mede door ons uniform), of de burger denkt dat de een de politie bij de ander op het dak stuurt. Daarom is buurtbemiddeling een goede optie, zij zijn onpartijdig, zijn gewone burgers en onafhankelijk. Bovendien zijn de vrijwilligers bij buurtbemiddeling speciaal opgeleid voor deze problematiek. Onze samenwerking is zeer goed te noemen en de lijnen zijn kort. Tevens worden heel veel burenproblemen door hen opgelost waardoor verdere interventie door de politie niet meer nodig is en zaken beheersbaar blijven. Een groot deel van de verwijzingen is afkomstig van de politie, m.n. de wijkagenten. Daarnaast verwijst of adviseert de woningcorporatie veel naar Buurtbemiddeling. Ook de gemeente en andere hulpverleningsinstanties verwijzen door naar Buurtbemiddeling, maar in mindere mate. Projectjaar 2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014 Politie 8 24 21 17 21 Woningcorporatie 10 6 29 17 13 Gemeente 3 10 7 5 5 Overige 3 1 1 3 Op eigen initiatief 3 9 11 19 25 Totaal 24 52 69 59 67 10
In bovenstaande tabel zijn verschillende verschuivingen te zien. Met name de toename van de meldingen op eigen initiatief zijn opvallend. Dit heeft enerzijds te maken met de bekendheid die het project binnen de gemeente maar ook landelijk heeft gekregen. Anderzijds met een aantal veranderingen binnen de wooncorporatie Standvast Wonen. Daar wordt er veelal direct bij een klacht over de buren bij de telefooncentrale geadviseerd contact op te nemen met Buurtbemiddeling. Deze meldingen op advies van de woningcorporatie zijn soms bekend, maar niet altijd. Zo zijn van de 25 meldingen op eigen initiatief in het laatste projectjaar er 8 op advies van de woningcorporatie. Een andere verandering die merkbaar was binnen de corporatie, was dat er meer verwijzingen gedaan worden door Buurtbeheerders en minder door de wijkregisseurs (voorheen woonconsulenten). Deze verschuiving heeft voor en nadelen. Buren horen al in een vroeg stadium van Buurtbemiddeling en hebben hier een keuze in om er gebruik van te maken. Problemen zijn nog niet zodanig geëscaleerd dat de corporatie er actie op heeft ondernomen. Een nadeel is dat regelmatig niet alle informatie bekend is en in de telefonische intake blijkt dat het om een adres gaat waarbij veel contra-indicaties spelen, die bij de corporatie in het dossier bekend zijn. foto; Thea Vos deed de 100 ste aanmelding buurtbemiddeling begin 2013. 11
4. Vrijwillige bemiddelaars Door de uitbreiding met de gemeente West Maas en Waal was het noodzakelijk om meer bemiddelaars toe te voegen aan het team. Waar we in 2009 begonnen met 5 bemiddelaars is het team inmiddels uitgegroeid naar een compleet en gevarieerd team van 17 bemiddelaars. Vooral in het voor- en najaar is de capaciteit meer dan nodig, want de piek van te behandelen dossiers ligt in de maanden tussen maart en oktober. En uiteraard gaan vrijwilligers ook in deze periode voor een langere periode op vakantie. Allemaal redenen om in de bezetting rekening mee te houden. Er is veel interesse in het vrijwilligerswerk van Buurtbemiddeling. De aangemelde vrijwilligers geven aan graag iets voor hun medemens te willen doen. Een vrijwilliger; Ik heb gekozen voor buurtbemiddeling om de basis voor misverstanden, miscommunicatie, zoveel mogelijk te ontrafelen. De factor vrijwilligheid is een sympathieke manier om een basis te leggen voor een groei in de omgang met mensen en is de beste garantie voor neutraliteit. Dat buurtbemiddeling positief in de belangstelling staat merk ik uit de feedback die ik krijg. Tevens zijn er veel mediators die de opleiding hebben afgerond en willen oefenen in de praktijk met meningsverschillen en conflicten. Hierdoor hebben we structureel een wachtlijst van vrijwilligers die zich voor de buurtbemiddeling zouden willen inzetten. De huidige wachtlijst bestaat vooral uit mensen van buiten onze regio. Zo nu en dan maken we hier gebruik van, maar het heeft de voorkeur om zoveel mogelijk bemiddelaars aan te nemen vanuit de drie gemeentes. Het huidige team bestaat zoals gezegd uit 17 bemiddelaars, 12 vrouwen en 5 mannen. Graag zouden we het team de komende tijd willen aanvullen met 1 of twee mannen. Van deze bemiddelaars zijn er 5 afkomstig uit de gemeente Beuningen, 4 uit Druten, 3 uit de gemeente West Maas en Waal, 3 uit Nijmegen, 1 uit Groesbeek en 1 uit Overasselt. Iedere zes weken komen de bemiddelaars bij elkaar op de teamavond. Het is belangrijk dat de teamleden elkaar regelmatig ontmoeten en spreken, ze gaan immers altijd in tweetallen op pad. De teamavond wordt gebruikt voor het bespreken van de casussen. De focus ligt hierbij op de werkwijze van de bemiddelaars en het feedback geven op elkaar. Ook worden er signalen doorgegeven aan de coördinator. Zo nu en dan worden er verwijzers of andere instanties uitgenodigd voor de teamavond. Zo zijn er al verschillende ontmoetingen geweest met de medewerkers van Standvast Wonen en de wijkagenten. In 2013 waren we te gast bij de coördinator en een vrijwilliger van Vluchtelingenwerk Druten. Naast de inhoudelijke interesse in Buurtbemiddeling is zeker ook het sociale en teamaspect van groot belang. Het is inmiddels een hechte groep vrijwilligers die erg veel belang hecht aan het contact met elkaar. 12
Dit maakt ook dat iedereen trouw aanwezig is op de jaarlijkse trainingen. De thema s van de trainingen van afgelopen jaren waren; oplossingsgericht Buurtbemiddelen (Hogeschool Utrecht), Coaching (Paul Tijssen), Verdiepingstraining Buurtbemiddeling en samenwerken (Frieda Boekel). Komend voorjaar staat de training groepsbemiddeling gepland. Dit zou betekenen dat we met ons team ook zouden kunnen bemiddelen bij complexe wijkzaken, of zaken waarbij meerdere partijen betrokken zijn. BuroMediation gaat deze training verzorgen. Dat de vrijwilligers betrokken en actief zijn blijkt ook uit het feit dat er in 2013 een workshop burencommunicatie georganiseerd werd door hen. De workshop werd door 14 buren bezocht. In het voorjaar 2015 staat wederom een workshop op de planning. Maar ook daarbuiten maakt NIM het mogelijk voor haar vrijwilligers om deel te nemen aan workshops en cursussen. Onder andere een workshop netwerken, zingeving en interculturele communicatie stonden open voor alle vrijwilligers van NIM. Daarnaast heeft NIM in 2013 een groots opgezette bedankavond georganiseerd voor haar vrijwilligers, die door velen werd bezocht en gewaardeerd. In 2013 is gebouwd aan een intranetsite voor buurtbemiddelaars. Dit is organisatie breed opgepakt bij NIM Maatschappelijk Werk. Daar zijn drie teams buurtbemiddelaars actief met in totaal bijna 70 vrijwillige buurtbemiddelaars. Het gaat naast Beuningen, Druten en West Maas en Waal om de gemeenten Nijmegen, Lingewaard en Overbetuwe. Dit intranet, met beveiligde en afschermde persoonlijke inlog, biedt mogelijkheden om met elkaar te overleggen over inhoudelijke zaken (hoe zou jij dat aanpakken?), bevat een smoelenboek per team (teams blijven groeien en de inzet is per zaak wisselend, dus dan kun je je collega opzoeken), heeft een documentensysteem met alle relevante naslagwerken (regelgeving, bemiddelingstheorie, werkafspraken, verslagen), agenda, prikbord en een actueel deel (nieuwtjes, nieuws, ontwikkelingen, persberichten, twitterfeed, zowel voor team als voor buurtbemiddeling in het algemeen) en alles wat je verder zou verwachten van een interactieve site. Dit jaar wordt er echt mee gewerkt, dus hier sluit buurtbemiddeling Beuningen, Druten en West Maas en Waal aan op de eisen van de huidige tijd. 13
5. Toekomst Buurtbemiddeling Buurtbemiddeling Beuningen, Druten en West Maas en Waal is zoals hiervoor beschreven een groeiend project met potentie om in kwaliteit en kwantiteit verder te groeien. Met de huidige ontwikkelingen waarin burgers het steeds meer zelf moeten doen, geven wij hiermee een passende ondersteuning waarbij we de buren het op eigen kracht laten op lossen en de verantwoordelijkheid in eerste instantie aan henzelf over laten. Het team buurtbemiddelaars is hun medeburgers graag van dienst en het is leuk om te zien dat dit ervaren team zich blijft ontwikkelen, waardoor we de toenemende complexiteit van de aangemelde zaken aankunnen. Als coördinator kijk ik terug op vijf succesvolle jaren. Natuurlijk komt het succes van meer kanten: verwijzers hebben vertrouwen in de aanpak. Burgers kunnen het steuntje in de rug van de buurtbemiddelaars goed gebruiken om het daarna weer zelf aan te pakken. De partners die buurtbemiddeling financieel mogelijk maken, profiteren van de resultaten. Mijn oprechte dank voor uw betrokkenheid en vertrouwen voor de stuurgroepleden en de partners. Aankomende december zal er een feestelijke bijeenkomst plaats vinden voor de bemiddelaars en de samenwerkende partners i.v.m. ons jubileum. Deze bijeenkomst zal op ludieke wijze in het teken staan van Buurtbemiddeling. Voor de komende jaren ligt er een mooie uitdaging, zowel in aantal zaken als kwaliteitscijfers. We zijn er (uiteraard) klaar voor en hopen u nog vele jaren van dienst te mogen zijn! Ingrid Peters September 2014 14