Inhoudsopgave CONSOLIDATIE 1.0 Kennismaken 2.0 Waarom consolideren? 3.0 Wanneer consolideren? 4.0 Wat is een geconsolideerde jaarrekening? 5.0 De techniek van de integrale consolidatie
1.0 Kennismaken Consolidatie? Consolidatie is een begrip dat je als administrateur en als controller vroeg of laat tegen zult komen. Vaak is het zo dat een BV of NV niet op zichzelf staat. In de praktijk komt het bijvoorbeeld regelmatig voor dat een BV haar onroerend goed heeft ondergebracht in een Vastgoed BV, of haar wagenpark in een Verhuur BV. Als dit het geval is en er is sprake van een verbondenheid met een andere BV, zal er hoogstwaarschijnlijk sprake zijn van een geconsolideerde jaarrekening. Alvorens naar het werkelijke consolidatieproces te kijken, zullen we eerst een aantal begrippen behandelen, die met de consolidatie te maken hebben. In het kader van financieel-economische relaties die ondernemingen onderling kunnen hebben- men spreekt in dit verband wel over verbonden ondernemingen- zijn de volgende drie begrippen van belang: Deelneming Dochtermaatschappij Groepsmaatschappij Er is sprake van een: Ad 1. Deelneming Consolidatie: Deze kapitaalverschaffing dient om een duurzame band aan te gaan. Kapitaalverschaffing en de duurzame band worden aangehouden ten behoeve van de eigen werkzaamheid Het bestaan van een deelneming wordt wettelijk vermoed bij een kapitaalverschaffing van ten minste 20% van het geplaatste aandelenkapitaal. Ad 2. Consolidatie Dochtermaatschappij: Er moet sprake zijn van kapitaalverschaffing Meer dan de helft van de bestuurders of van de commissarissen kan ontslaan. Zeggenschap is hier dus bepalend, niet de omvang van de kapitaalverschaffing. De NV/BV die de beslissende zeggenschap kan uitoefenen in een andere NV/BV wordt in dit verband vaak de moedermaatschappij genoemd. Er is sprake van een groepsmaatschappij als deze samen met een andere BV/NV in een groep is verbonden. Om in dit verband te spreken van een groep, moet worden voldaan aan de volgende voorwaarden: Ad 3. Consolidatie Groepsmaatschappij: Er moet sprake zijn van een economische eenheid De in de economische eenheid opererende vennootschappen moeten organisatorisch verbonden zijn. (gemeenschappelijk beleid) Nu we het onderscheid hebben bepaald tussen deze begrippen, zullen we kijken wat nu eigenlijk een geconsolideerde jaarrekening is, en waarom en wanneer er geconsolideerd moet worden. Meer dan de helft van stemrechten in de AVA
2.0 Waarom consolideren? Hoofdeisen voor de externe jaarrekening volgens het burgerlijk wetboek: De jaarrekening moet een zodanig inzicht geven dat een verantwoord oordeel kan worden gevormd omtrent het vermogen en het resultaat; De balans moet de grootte van het vermogen en zijn samenstelling in actief- en passiefposten moet geven; De winst- en verliesrekening moet de grootte van het resultaat en zijn afleiding uit de posten van baten en lasten weergeven. Het zal duidelijk zijn dat aan deze eisen gesteld aan de groep, beter kan worden voldaan met behulp van een geconsolideerde jaarrekening dan met de enkelvoudige jaarrekening van de moedermaatschappij.
3.0 Wanneer consolideren? De vraag die we nog niet hebben beantwoord, is wanneer nu voor verbonden ondernemingen een geconsolideerde jaarrekening moet worden opgesteld. Hierover staat in het burgerlijk wetboek het volgende: 1. De rechtspersoon die, alleen of samen met een andere groepsmaatschappij, aan het hoofd staat van zijn groep, neemt in de toelichting van zijn jaarrekening een geconsolideerde jaarrekening op van de eigen financiële gegevens met die van zijn dochtermaatschappijen in de groep en andere groepsmaatschappijen. (lid 1) 2. Een rechtspersoon waarop lid 1 niet van toepassing is, maar die in zijn groep een of meer dochtermaatschappijen heeft, neemt in de toelichting van zijn jaarrekening een geconsolideerde jaarrekening op. Deze omvat de financiële gegevens van het groepsdeel, bestaande uit de rechtspersoon, zijn dochtermaatschappijen in de groep en andere groepsmaatschappijen die onder de rechtspersoon vallen. (lid 2) Uit bovenstaande kan worden afgeleid dat geconsolideerd worden: Dochtermaatschappijen die tevens groepsmaatschappij zijn Andere groepsmaatschappijen Dochtermaatschappijen die geen groepsmaatschappij zijn, worden dus niet geconsolideerd. Anderzijds moeten ondernemingen waarin geen kapitaalparticipatie bestaat, wel worden meegeconsolideerd als ze groepsmaatschappij zijn. Het bovenstaande kunnen we toelichten aan de hand van het volgende voorbeeld Voorbeeld verbonden ondernemingen wel of geen consolidatie? NVA Tussenholding BVB BVC BVD BVE BVF Alle BV s zijn dochtermaatschappij van NV A en - samen met NV A groepsmaatschappij. Hierdoor is NV A, die aan het hoofd van de groep staat, in principe een geconsolideerde jaarrekening moeten samenstellen van de eigen financiële gegevens en die van alle BV s. BV B kan gebruik maken van de vrijstelling van deelconsolidatie door tussenholdings. Er zijn een aantal posten die uitsluitend in de geconsolideerde jaarrekening voorkomen: het aandeel van derden in groepsmaatschappijen (credit op de balans) het aandeel van derden in het geconsolideerde resultaat na belastingen (debet op de winst- en verliesrekening). Nu we kennis hebben gemaakt met een aantal belangrijke begrippen met betrekking tot verbonden organisaties en hebben gezien wanneer en waarom er geconsolideerd moet worden, is het tijd om de techniek van het consolideren te bekijken.
4.0 Wat is een geconsolideerde jaarrekening? Een jaarrekening van een moedermaatschappij en één of meer dochtermaatschappijen, waarin het groepsvermogen en het groepsresultaat worden weergegeven alsof alle tot de groep behorende juridisch zelfstandige ondernemingen één onderneming vormen. In de geconsolideerde jaarrekening worden de onderlinge leveringen geëlimineerd (intercompany omzet), alsmede de winst op onderlinge leveringen die nog niet hebben geleid tot verkopen aan derden. Ook de onderlinge financiële betrekkingen tussen de leden van de groep worden geëlimineerd, denk bijvoorbeeld aan rekening courant verhoudingen tussen de groepsleden of onderlinge debiteuren- en crediteurenverhoudingen. Nadat deze eliminaties hebben plaatsgevonden, geeft de geconsolideerde resultatenrekening uitsluitend de verkopen aan derden en de daarop gerealiseerde winst, terwijl uit de geconsolideerde balans de positie van de groep tegenover derden blijkt.
5.0 De techniek van de integrale consolidatie Voor het consolideren van balansen en resultatenrekeningen bestaan meerdere technieken. De meest bekende techniek is de consolidatie met behulp van een werkblad. Bij deze techniek wordt gebruikgemaakt van een werkblad voor de balansconsolidatie en een werkblad voor de consolidatie van de resultatenrekeningen. Om de geconsolideerde overzichten te verkrijgen, moeten we: alle onderlinge verhoudingen op de te consolideren balansen en resultatenrekeningen elimineren, en vervolgens alle overgebleven posten optellen. Het elimineren van de onderlinge verhoudingen is het belangrijkst van het consolideren en omvat het volgende: de post `Deelneming` debet op de balans van de moeder moet worden geëlimineerd tegen het eigen vermogen op de balans van de dochter; alle onderlinge vorderingen en schulden moeten worden geëlimineerd (bijvoorbeeld de rekening courant verhoudingen) alle onderlinge leveranties moeten worden geëlimineerd. Hierbij moeten we ook denken aan het elimineren van intercompany profits op onderlinge leveranties, die nog niet hebben geleid tot verkopen aan afnemers buiten de groep en dus nog niet gerealiseerd zijn. alle onderlinge toerekeningen van kosten en baten moeten worden geëlimineerd. Bij het optellen van de overgebleven posten moeten we letten op: Formele eenheid in de op te tellen posten > de namen van de op te tellen posten moeten gelijk zijn. Dit kunnen we bijvoorbeeld bereiken door het gebruik van eenzelfde rekeningstelsel voor de consolideren ondernemingen. Materiële eenheid in de op te tellen posten > naast een gelijke benaming van de overeenkomstige op te tellen posten, moeten deze ook inhoudelijk gelijk zijn > lonen van onderhoudspersoneel bij de een onder de post Lonen en bij de ander op de post Onderhoudskosten. Dezelfde grondslagen van waardering en resultaatbepaling > materiële activa bij de een waarderen tegen historische kostprijs en bij de ander tegen de actuele waarde. Het consolideren is altijd een extracomptabele aangelegenheid.