Plattegrond kennistafels in het Queens Restaurant Naar foyer
Kennistafels 1. Ontwikkeling gezamenlijke visie waterketen 4 Eric Lanooy, Assen 2. Optimaliseren investeringen 4 Erwin Rebergen, Utrecht 3. Levensduurverlenging riolering en gemalen 5 Mark Heideveld, RIVUS en Freddy Ten Kate, Deventer 4. Samenwerking in gemalenbeheer 5 Christophe Meijer, Urk 5. In gesprek met kenniscoaches 6 6. SUF-MELD en meldingen als informatiebron voor uw beheer 7 Jeroen Langeveld, Partners4UrbanWater 7. Energie uit riolering met open data 8 Bob Mantel, Amsterdam 8. Verantwoordelijkheden bij funderingsproblematiek 9 Peter de Putter, Sterk Consulting 9. Wateropvang door particulier, gewoon doen! 10 Ytje Hiemstra, Tytsjerksteradiel 10. Hemelwater conform de Vlaamse Waterladder 11 Wendy Francken, VLARIO 11. Raakvlakken rioleringszorg en beheer van de ondergrond 12 Enrico van den Boogaard, GPKL 12. Riolering en boomwortels: hoe voorkom je overlast? 13 Ceciel van Iperen, CROW 13. Het denkstappenmodel: samenwerking waterschappen en gemeenten 14 Bert Palsma, STOWA
1. Ontwikkelen gezamenlijke visie waterketen Door Eric Lanooy, Gemeente Assen, Kenniscoach 2. Optimaliseren investeringen Door Erwin Rebergen, gemeente Utrecht, Kenniscoach De samenwerking in de waterketen is gericht op de 3 k s, kwaliteit, kwetsbaarheid en kosten. Voor het verminderen van de kosten is het belangrijk naar de investeringen te kijken, omdat deze op de rioleringsbegroting de grootste kostenpost vormen. Veel regio s zijn enthousiast gestart met het samenwerken op het gebied van investeringen, maar in praktijk blijkt het toch best lastig te zijn. Diverse oorzaken spelen hierbij een rol. De grootste besparing door samenwerking is te behalen door investeringen die met elkaar samenhangen op elkaar af te stemmen of zelfs te combineren tot één project. Hierbij kan je naar de volgende aspecten te kijken: Hebben de investeringen hetzelfde doel? Bijvoorbeeld het terugdringen van de emissie naar oppervlaktewater. Zit er overlap in de locaties van de investeringen? Dit kan het geval zijn als buurgemeenten vlakbij de gemeentegrens rioleringsprojecten gaan uitvoeren Hebben de investeringen effect op elkaars functioneren? Bijvoorbeeld een investering van gemeenten in de capaciteit van rioolgemalen en investeringen van waterschappen in de capaciteit van de zuivering. Maar wat doe je als er maar een paar kansrijke projecten, waarbij niet alle partijen betrokken zijn? En wat doe je als er uit de verkenning helemaal geen kansrijke projecten komen? Is het dan toch nog zinnig met elkaar samen te werken op het gebied van investeringen? Of is het dan verstandiger dat elke partij voor zich aan de slag gaat met besparingen op investeringen? Graag bespreek ik bovenstaande vragen en uw ervaringen en ideeën. 4
3. Levensduurverlenging riolering en gemalen Door Mark Heideveld, RIVUS en Freddy ten Kate, Deventer 4. Samenwerking in gemalenbeheer Door Christophe Meijer, Gemeente Urk, Kenniscoach De meeste kosten van de afvalwaterketen zitten in het vervangen van de objecten, met name van de riolering. Bij de vervanging wordt veelal uitgegaan van de technische levensduur. Kun je de vervanging uitstellen door bijvoorbeeld een deelreparatie, dan heeft dat besparingspotentieel. Daarbij moet wel rekening gehouden worden met risico s. Binnen RIVUS is door een expertteam onderzoek gedaan naar deze problematiek. Het onderzoek gaat over de levensduur van objecten in de afvalwaterketen en het verlengen hiervan; ofwel de afweging tussen vervanging (= einde levensduur) en reparatie (= verlengen levensduur). In dit onderzoek is uitgezocht hoe (met welke werkwijze) die afweging het beste gemaakt kan worden en of dit besparingspotentieel heeft. Die afweging werd tot nu toe vooral gemaakt op basis van de technische levensduur gerelateerd aan het geconstateerde schadebeeld. Vanaf nu vindt de afweging meer en meer plaats op basis van omgevingsfactoren en risico s. Er zijn werkwijzen ontwikkeld voor de levensduurverlenging van riolering, rioolgemalen, persleidingen en RWZI s. De werkwijzen gaan uit van het hanteren van risicoprofielen. De risico s bepalen in combinatie met de schadebeelden vervolgens het moment van vervanging. Door deze differentiatie in de werkwijze blijkt het mogelijk stelselobjecten later te vervangen, door o.a. het uitvoeren van deelreparaties. De ontwikkelde werkwijzen worden de komende jaren gemonitord op werkbaarheid, efficiency en besparingsmogelijkheden. Graag willen wij u laten zien waar wij staan! 5
5. In gesprek met kenniscoaches Door de kenniscoaches Steeds meer regio s schakelen een kenniscoach in om de uitwerking van het Bestuursakkoord Water een impuls te geven. De ervaringskennis van de kenniscoaches is breed en gericht op verschillende onderdelen van het stedelijk waterbeheer en de afvalwaterketen. Door verhelderende vragen te stellen, ideeën aan te dragen, feedback te geven en te verbinden kan een kenniscoach met zijn of haar ervaringskennis de gezamenlijke uitwerking verdiepen en versnellen. Aan de kennistafel kunt u kennismaken met de kenniscoaches. U maakt kennis met de aanpak, werkwijze en ervaringen van de kenniscoaches. Ga met de kenniscoaches in gesprek, stel uw vragen en vorm een beeld van de meerwaarde die een kenniscoach in uw regio zou kunnen hebben. Pakt u de uitwerking van het Bestuursakkoord Water samen met uw buurgemeenten en/of het waterschap aan? Wellicht kan een kenniscoach u een stap verder brengen. Bespreek het aan de kennistafel met een kenniscoach of overleg met de coördinator bij Stichting RIONED, Gert Dekker, tel. 0318-631111 of mail gert. dekker@rioned.org. 6
6. SUF-MELD en meldingen als informatiebron voor uw beheer Door Jeroen Langeveld, Partners4UrbanWater Leren van meldingen? TOT NU: VANAF NU: SUF-MELD 1.0 De afhandeling van meldingen is een van de kerntaken van rioolbeheerders. De benchmark riolering laat zien dat de aantallen meldingen per 10.000 inwoners of per 100 km riool per jaar daarbij heel fors verschillen. Deze verschillen hebben vele oorzaken, waarbij de belangrijkste het verschil in taakopvatting en de wijze van registratie zijn. Op initiatief van de G4 is in opdracht van RIONED en de G4 een eenduidige wijze van registratie van meldingen ontwikkeld: SUF-MELD. Tot nu: 4 beheerders, 4 meldingen: A: Riolering, huisaansluiting verstopt B: Perceelslozing ontstoppen in openbare weg C: Slechte/geen afwatering D: Huisaansluiting verstopt Met SUF-MELD: 4 beheerders, 1 melding: Probleem: melding riolering, kan niet lozen Object: perceelaansluiting openbare ruimte Oorzaak: doorboring/schade door nutsbedrijf Actie: reparatie en verhalen claim Gezocht: Gemeenten die willen mee testen 7
7. Energie uit riolering met open data Door Bob Mantel, gemeente Amsterdam 8
8. Verantwoordelijkheden bij funderingsproblematiek Door Peter de Putter, Sterk Consulting 9
9. Wateropvang door particulieren, gewoon doen! Door Ytje Hiemstra, gemeente Tytsjerksteradiel Waarom regenwater opvangen en hergebruiken? U herkent het vast wel. Door klimaatveranderingen worden buien heviger en veroorzaken meer overlast. Kelders lopen onder water of na een hevige bui staan straten blank. Jaarlijks valt er in Nederland gemiddeld 900 liter regenwater per m2. Het gemeentelijk waterbeleid richt zich op het voorkomen van overlast en schade door water. Inwoners, bedrijven en overheden zijn samen verantwoordelijk! In Nederland wordt per persoon ongeveer 135 liter drinkwater per persoon per dag gebruikt. Voor het overgrote deel wordt dit gebruikt voor toepassingen waarvoor eigenlijk helemaal geen drinkwaterkwaliteit noodzakelijk is. In plaats van drinkwater kan ook gefilterd regenwater worden gebruikt. In de gemeente Tytsjerksteradiel wordt sinds 2007 particuliere bouwkavels voorzien van een regenwatersysteem. Door het toepassen van een regenwater opvangsysteem wordt het opgevangen hemelwater gebruikt in en om het huis. Wij hebben hiertoe besloten omdat met dit systeem minder regenwater wordt afgevoerd. Het water wordt opgevangen en gebruikt, waardoor het systeem weer vrij komt voor hernieuwde opvang. Tijdens het bouwrijp maken wordt iedere particuliere kavel voorzien van een (betonnen) regenwaterput. Het systeem is bedoeld voor o.a. toiletspoeling, de wasmachine en de buitenkraan. Door het toepassen van deze regenwatersystemen is er sprake van extra berging in het rioolstelsel. Dit helpt in het voorkomen van wateroverlast. Bij een gescheiden stelsel vindt minder afvoer van regenwater plaats en wordt het watersysteem minder belast. Bij een gemengd stelsel wordt de zuivering minder belast met relatief schoon afvalwater. De voordelen voor de particulier zijn besparing op het drinkwater en schoonmaakmiddelen. Bovendien wordt het milieu minder belast en draagt het bij aan de bewustwording van de werking van de afvalwaterketen. Naast het toepassen van regenwatersystemen bij de particulier is ook het gemeentehuis, de wasstraat van de gemeentewerf en een brede school voorzien van een hergebruik regenwatersysteem. 10
10. Hemelwater conform de Vlaamse Waterladder Door Wendy Francken, VLARIO (België) In Vlaanderen hebben we geen overschot aan water, integendeel. Er zuinig mee omspringen is dus de boodschap. Hemelwater is voor laagwaardige toepassingen een goed alternatief voor drinkwater. Door de plaatsing van een hemelwaterput kan men voor de toiletspoeling, schoon maken of voor de wasmachine gebruik maken van dit alternatief. Inzake waterbeheer maken we de vergelijking met afvalbeheer en hanteren we ook het principe van de Ladder van Lansink of de zogenaamde waterladder. Dit principe zit eveneens in de regelgeving verankerd. Voor nieuwbouw wordt dit opgelegd via de bouwvergunning. Voor bestaande woningen is het scheiden van hemelen afvalwater verplicht wanneer er in de straat in (nieuwe) gescheiden riolering wordt aangelegd. De burger heeft dus de verplichting iets te doen met het hemelwater dat op zijn terrein valt. Hoe reageert hij en hij gaat hij hiermee om? Dit wordt behandeld tijdens de kennistafel. 11
11. Raakvlakken rioleringszorg en beheer van de ondergrond Door Enrico van den Bogaard, GPKL Gemeentelijk Platform Kabels & Leidingen: ook relevant voor rioleringsbeheerders GPKL is het kennisnetwerk rond ondergrondse kabels en leidingen. GPKL is een vereniging met uitsluitend gemeenten als lid, bestaande uit een landelijke kerngroep, met daaromheen de overige leden. Er zijn al zo n 100 gemeenten aangesloten, samen goed voor bijna 8 miljoen inwoners. Doelen GPKL: behartiging van gemeentelijke belangen m.b.t. het beheer van de ondergrondse openbare ruimte rond kabels en leidingen (via contacten met alle betrokken partijen); verzamelen van kennis, ervaring en informatie en het bevorderen van de uitwisseling daarvan tussen de leden (via gpkl.nl en op bijeenkomsten). Belang voor rioleringsbeheerders De gemeentelijke zorg voor riolering noopt tot goede afstemming met beheerders van de openbare weg en met netbeheerders. Bij aanleg en onderhoud, maar ook bij stedelijke planning. De gemeente heeft daarin als eigenaar van de grond - een coördinatierol te vervullen. Ook de rioleringsbeheerder heeft direct belang bij een goede ordening van de ondergrond. GPKL reikt haar leden kennis en tools aan o.a. om die regierol beter in te vullen. Dat is geen overbodige luxe, gezien de toenemende drukte in de ondergrond. Actuele aandachtspunten Herziening WION (positionering huis- en kolkaansluitingen, werkwijze revisietekeningen). INSPIRE-plicht voor rioolbeheer. Ordening ondergrond: voorkoming van hinderlijke ligging bij aanleg gescheiden stelsels etc. Uw brandende vraag. 12
12. Riolering en boomwortels: hoe voorkom je overlast? Door Ceciel van Iperen, CROW Riolering en boomwortels: hoe voorkom je overlast? Verstopping door wortel ingroei, breuk door vergroeiing: boomwortels kunnen destructief zijn, met name bij rioolbuizen van beton en gres. Met negatieve gevolgen voor het riool, de beheerder en de klant. Is dit eigenlijk op te lossen? Vanwege de schaarse openbare ruimte is het vaak onvermijdelijk om bomen en kabels, leidingen en riolering op korte afstand van elkaar te plaatsen. CROW heeft samen met Stichting RIONED een aantal maatregelen en technieken op een rij gezet. Met alle vooren nadelen, zowel bij bestaande knelpunten, als bij herinrichting. De oplossingen variëren van wortelgeleiding- en wering, groeiplaatsconstructies, mantelbuizen en kabelgoten tot groeiplaatsverbetering. En ook: checklist voor een beter ruimtelijk ontwerp, waarin optimaal rekening wordt gehouden met de eisen vanuit het riool én de boom. Hoe ontwerp je 4-dimensionaal? Aandachtspunten voor de samenwerking tussen riool- en boombeheerder. Bijvoorbeeld: als je weet hoe boomwortels groeien, kun je ze sturen. Deze informatie is onderdeel van de CROW-publicatie Combineren van onder- en bovengrondse infrastructuur met bomen. Meer informatie: http://www.crow.nl/vakgebieden/openbare-ruimte/ontwerp-en-inrichting/infra-enbomen. 13
13. Het denkstappenmodel: samenwerking waterschappen en gemeenten Door Bert Palsma, STOWA Het waterbeheer in Nederland maakt een omslag van normatief beleid naar een meer effectgerichte benadering. Het denkstappenmodel helpt gemeenten en waterschappen om samen vraagstukken over stedelijk water op te lossen. Het geeft geen antwoorden, normen of voorschriften, maar een structuur die houvast biedt. De denkstappen stimuleren maatwerk, samenwerking en het benutten van aanwezige vak- en gebiedskennis. Het model bestaat uit drie delen met ieder drie stappen. In deel 1 Grove schifting wordt door het vergelijken van kaders en systeemkenmerken bepaald of er daadwerkelijk een probleem is. Als dat zo is, volgt deel 2 Nadere analyse. Daarin formuleren betrokkenen een gezamenlijke ambitie en analyseren het (water)systeem. Hieruit volgt of er maatregelen nodig zijn. Als dat zo is, worden in deel 3 Maatregelen de mogelijkheden afgewogen tegen de kosten. Als besloten wordt tot uitvoering van de maatregel(en), dan is het belangrijk om deze te volgen en sturen. Tijdens het proces worden alle afwegingen vastgelegd. De denkstappen laten bewust veel ruimte voor de ideeën, kennis en behoeften van de betrokkenen. Wat wel vastligt is dat er drie voorwaarden zijn om vraagstukken over stedelijk water goed te kunnen oplossen. Dat zijn: 1) een gezamenlijke ambitie, 2) kennis van het water-/rioleringssysteem en de maatschappelijke functies en 3) volgen en sturen van keuzes, maatregelen en effecten. 14