Advies- en implementatierapport Evidence-based ergotherapeutische voor cliënten met chronische a-specifieke rugklachten Nijmegen, April 2012
Junior-adviseurs: Iris Pothoven Marlon Haarhuis Jacob Lodewijks Senior-adviseur: Ton Satink, MSc In opdracht van: Wilhelmina Ziekenhuis Assen Afdeling ergotherapie: Inge van der Leij- Hemmen, MSc Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding ergotherapie 2
Inhoudsopgave Inleiding... 4 1. Analyse feitelijke zorg... 8 1.1 Werkwijze ergotherapeuten Wilhelmina Ziekenhuis Assen... 8 1.2 Doelstelling... 8 2. Stapsgewijze ontwikkeling van de ergotherapeutische... 9 2.1 Wijze van ontwikkeling... 9 2.1.1 Fase 0: Huidige situatie, voorkennis en wensen in kaart brengen... 9 2.1.2 Fase 1: Evidence verzamelen... 10 2.1.3 Fase 2: Literatuur en achtergrondinformatie verzamelen... 10 2.1.4 Fase 3: Vormgeven... 10 2.2 Kwaliteit van de producten... 10 2.3 Aanbevelingen... 10 2.3.1 Aanbevelingen Het Handboek... 11 3. Implementatie voorstel voor verandering... 12 3.1 Implementatie Handboek en Literatuur en achtergrondinformatie... 12 3.1.1 Fase 4: Implementatie... 12 3.2 Aanbevelingen... 14 3.2.1 Aanbevelingen implementatie... 14 3.2.2 Aanbevelingen literatuur/achtergrondinformatie... 15 4. Schematische weergave implementatieplan... 16 5. Uitvoeren implementatie en (Continue) evaluatie en (indien nodig) bijstelling van plan... 17 5.1 De laatste stappen in de implementatie... 17 5.1.1 Fase 5 en 6: In gebruik nemen van de toegepaste producten en evaluatie en bijstelling... 17 Literatuurlijst... 18 3
Inleiding In september 2011 zijn drie junior-adviseurs, op basis van een vraag van het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen gestart met het uitvoeren van een project om tot ontwikkeling te komen van een evidence based ergotherapeutische voor cliënten met chronische a-specifieke rugklachten. Deze zal uitgevoerd gaan worden door een ergotherapeut van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Op de volgende pagina s zijn afbeelding 1, 2 en 3 weergegeven. In de afbeeldingen zijn de fases weergegeven die de junior adviseurs hebben doorlopen. Afbeelding 1 laat het gehele proces zien, evenals wie verantwoordelijk is (geweest) voor de uitvoering van de fasen. Afbeelding 2 laat de fasen 0, 1, 2 en 3 uitgebreider zien. Deze fasen zijn reeds uitgevoerd door de junior-adviseurs en zijn uitgemond in de volgende toegepaste producten voor de opdrachtgever: Document Literatuur en achtergrondinformatie; Het handboek evidence based ergotherapeutische voor cliënten met chronische a-specifieke rugklachten. Afbeelding 3 geeft een weergave van fase 4, 5 en 6. Fase 4 is door de junior-adviseurs uitgevoerd en heeft geleid tot dit Advies- en implementatierapport. Fase 5 en 6 zullen door de ergotherapeuten van het Wilhelmina Ziekenhuis te Assen uitgevoerd worden. In hoofdstuk 1 en 2 wordt ingegaan op de analyse van de feitelijke zorg, de stapsgewijze ontwikkeling van de toegepaste producten en aanbevelingen voor de toegepaste producten. Hoofdstuk 3, 4 en 5 gaan in op fases 4-5-6: de implementatie en evaluatie van de toegepaste producten. De hoofdstukken van dit document kennen een opbouw die gebaseerd is op het model Implementatie van veranderingen (Grol en Wensink, 2011). De fasen van het model Implementatie van veranderingen zijn verwerkt in afbeelding 2 en 3. In dit document zal in het vervolg gesproken worden van het Handboek en van Literatuur en achtergrondinformatie. Deze documenten worden samen de toegepaste producten genoemd. In dit document zal de evidence-based ergotherapeutische voor cliënten met chronische a-specifieke rugklachten verkort worden weergegeven als: de ergotherapeutische.
Afbeelding 1: Volledige weergave fasen De ontwikkeling van een evidence-based ergotherapeutische voor cliënten met chronische a-specifieke rugklachten, gericht op zelfmanagement en gedragsverandering. Fase 0 Huidige situatie, voorkennis en wensen in kaart brengen Fase 1 Evidence verzamelen Fase 2 Literatuur en achtergrondinformatie verzamelen Fase 3 Vormgeven Fase 4 Ontwikkelen implementatieplan Fase 5 Implementeren van het eindproduct Fase 6 Evalueren en bijstellen van het eindproduct Uitvoering door junior-adviseurs Uitvoering door ergotherapeuten Wilhelmina Ziekenhuis te Assen
Afbeelding 2: Schema fasen 0-1-2-3 De ontwikkeling van een evidence-based ergotherapeutische voor cliënten met chronische a-specifieke rugklachten, gericht op zelfmanagement en gedragsverandering Fase 0: Huidige situatie, voorkennis en wensen in kaart brengen In kaart brengen huidige situatie, kennis, kunde en wensen van de ergotherapeuten - Individuele gesprekken met opdrachtgever - Groepsdiscussie, gericht op therapeutisch, cliënt- en organisatorisch perspectief - Probleemanalyse - Verslag groepsdiscussie Fase 1: Evidence verzamelen In kaart brengen van beschikbare evidence - CBO-richtlijn a-specifieke lage rugklachten (2010) is voor de ergotherapeutische een uitgangspunt - Bestuderen CBO-richtlijnen - Literatuur-onderzoek Literatuuronderzoek Fase 2: Literatuur en achtergrondinformatie verzamelen Aanvullende informatie verzamelen over: doelgroep, ergotherapie, zelfmanagement, gedragsverandering, benaderingswijzen, interventies, In boeken op zoek gaan naar informatie Document Literatuur en achtergrondinformatie Fase 3: Vormgeven Keuzes maken op basis van de informatie uit fase 0 + 1 + 2 met daaruit voortvloeiend de opzet van de ergotherapeutische Grol: Ontwikkeling voorstel voor behandeling Op basis van de verzamelde evidence en informatie de inhoud van de vastleggen en onderbouwen - Handboek - Theoretische onderbouwing 6
Afbeelding 3: Schema fasen 4-5-6 De ontwikkeling van een evidence-based ergotherapeutische voor cliënten met chronische a-specifieke rugklachten, gericht op zelfmanagement en gedragsverandering Fase 4: Ontwikkelen implementatieplan Fase 5: Implementeren van het eindproduct Fase 6: Evalueren en bijstellen van het eindproduct Zorg dragen voor de implementatie van het resultaat uit fase 3 en de nazorg hiervan door middel van aanbevelingen Het in de praktijk brengen van de eindproducten De behandeling wordt geëvalueerd en eventueel bijgesteld op basis van ervaringen en wensen Grol: - Probleemanalyse doelgroep en setting - Ontwikkeling en selectie van interventies/strategieën - Ontwikkeling implementatieplan Grol: Uitvoeren van implementatieplan Grol: - Integratie in routines - (Continue) evaluatie en (indien nodig) bijstelling van plan - Selecteren en invullen van een geschikt implementatiemodel - In kaart brengen proces van verandering - Ontwikkelen en selecteren van implementatie-interventies en -strategieën - Formuleren van aanbevelingen - Presentatie opdrachtgever - Advies- en implementatierapport - Presentatie De ergotherapeuten van het WZA nemen de in gebruik Methoden: De behandelend ergotherapeut evalueert hoe de praktische toepassing van de behandeling verlopen is, wat er goed ging en wat er veranderd moet worden. Daarna wordt de behandeling nogmaals doorlopen om verankering en routinevorming plaats te laten vinden. Ook hierna wordt weer geëvalueerd en eventueel aangepast. Eindproduct: (Eventueel) aangepaste 7
1. Analyse feitelijke zorg 1.1 Werkwijze ergotherapeuten Wilhelmina Ziekenhuis Assen Cliënten met chronische a-specifieke rugklachten die verwezen worden naar de afdeling ergotherapie van het Wilhelmina Ziekenhuis te Assen werden tot op heden individueel behandeld door middel van poliklinische (revalidatie) behandelingen. Voorheen werd er gebruik gemaakt van een rugscholingsprogramma. Dit programma is echter stopgezet vanwege verouderde informatie en het feit dat het niet evidence-based was. Daarnaast werd er in dit programma niet cliëntgericht gewerkt. Als gevolg hiervan is de afdeling ergotherapie zoekende naar een manier om cliënten met chronische a-specifieke rugklachten te behandelen op een manier die efficiënt, evidence-based en cliëntgericht is. De afdeling heeft het voornemen om een ergotherapeutische voor chronische a-specifieke rugklachten te starten, waarbij de nadruk ligt op zelfmanagement en gedragsverandering. Het concept zelfmanagement wordt op dit moment veel gebruikt in programma s voor mensen met chronische aandoeningen (Jedeloo en Leenders, 2010), maar minimaal toegepast binnen de afdeling ergotherapie van het Wilhelmina Ziekenhuis. Er wordt uitgegaan van medisch management, maar de overige twee pijlers van zelfmanagement, sociaal management en emotioneel management, worden nog weinig toegepast. Op basis van bovenstaand voornemen is een vraag neergelegd bij de opleiding ergotherapie van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Een adviesgroep bestaande uit drie junior-adviseurs en één senior adviseur heeft vanaf september 2011 gewerkt aan de analyse van de feitelijke zorg en de ontwikkeling van de. 1.2 Doelstelling Het doel van de ergotherapeutische zal zijn dat de cliënten met chronische a- specifieke rugklachten in staat zijn om met hun rugklachten in het dagelijks leven om te gaan, hun rollen te vervullen en de controle over hun rugklachten en hun dagelijks leven weer terug te krijgen. De focus van de zal liggen op zelfmanagement en gedragsverandering.
2. Stapsgewijze ontwikkeling van de ergotherapeutische 2.1 Wijze van ontwikkeling Afbeelding 2 geeft een schematische weergave van welke fasen zijn doorlopen om tot de ontwikkeling van de ergotherapeutische te komen. Afbeelding 2: Schema fasen 0-1-2-3 De ontwikkeling van een evidence-based ergotherapeutische voor cliënten met chronische a-specifieke rugklachten, gericht op zelfmanagement en gedragsverandering Fase 0: Huidige situatie, voorkennis en wensen in kaart brengen Fase 1: Evidence verzamelen Fase 2: Literatuur en achtergrondinformatie verzamelen Fase 3: Vormgeven In kaart brengen huidige situatie, kennis, kunde en wensen van de ergotherapeuten - Individuele gesprekken met opdrachtgever - Groepsdiscussie, gericht op therapeutisch, cliënten organisatorisch perspectief - Probleemanalyse - Verslag groepsdiscussie In kaart brengen van beschikbare evidence - Bestuderen CBOrichtlijnen - Literatuuronderzoek Literatuuronderzoek Aanvullende informatie verzamelen over: doelgroep, ergotherapie, zelfmanagement, gedragsverandering, benaderingswijzen, interventies, In boeken op zoek gaan naar informatie Document Literatuur en aanvullende informatie Keuzes maken op basis van de informatie uit fase 0 + 1 + 2 met daaruit voortvloeiend de opzet van de ergotherapeutische Grol: Ontwikkeling voorstel voor behandeling Op basis van de verzamelde evidence en informatie de inhoud van de vastleggen en onderbouwen - Handboek - Theoretische onderbouwing 2.1.1 Fase 0: Huidige situatie, voorkennis en wensen in kaart brengen Om de kennis, kunde en wensen van de afdeling ergotherapie in kaart te brengen, is er in fase 0 gebruik gemaakt van een groepsdiscussie, waarbij gekeken is naar het therapeutisch perspectief, het cliëntperspectief en het organisatorisch perspectief. De ontwikkelde CBO-richtlijn A-specifieke lage rugklachten (2010) is voor de een uitgangspunt geweest. De keuze voor de CBO richtlijn is gebaseerd op het feit dat het een recent ontwikkeld document is met hierin de laatste 9
ontwikkelingen en evidence met betrekking tot de behandeling van cliënten met a-specifieke lage rugklachten. Hoewel dit niet specifiek de doelgroep is van de, heeft het wel betrekking tot het onderwerp rugklachten en staat er in de richtlijn vermeld dat het generaliseerbaar is naar de behandeling van de cliëntengroep chronische rugklachten. Uit de CBO richtlijn zijn aanbevelingen geselecteerd die relevant zijn voor de ergotherapeutische. 2.1.2 Fase 1: Evidence verzamelen Vervolgens is er in fase 1 een aanvullend literatuuronderzoek uitgevoerd, waarbij gezocht is naar evidence met betrekking tot zelfmanagement, gedragsverandering, benaderingswijzen, en ergotherapie. De conclusie van dit onderzoek was dat er veel relevante evidence beschikbaar was met overlap van de CBO-richtlijnen. Echter voor de opzet en invulling van de ergotherapeutische was deze relevante evidence niet voldoende. 2.1.3 Fase 2: Literatuur en achtergrondinformatie verzamelen De vervolgstap was het zoeken naar aanvullende informatie, met de nadruk op de doelgroep, zelfmanagement, benaderingswijzen in gedragsverandering, voorlichting, en ergotherapie. Door de verzamelde informatie uit fase 0-1-2 samen te voegen, is de Literatuur en achtergrondinformatie ontwikkeld. 2.1.4 Fase 3: Vormgeven In fase 3 is het Handboek ontwikkeld aan de hand van de gegevens uit de vorige fasen. Het Handboek bevat vier hoofdstukken met algemene informatie over zelfmanagement, gedragsverandering, de doelgroep en ergotherapie. De Literatuur en achtergrondinformatie kan door de ergotherapeut geraadpleegd worden om aanvullende informatie te verkrijgen over onderdelen die in het Handboek benoemd worden. 2.2 Kwaliteit van de producten De ergotherapeutische is gebaseerd op bewijs uit gepubliceerd wetenschappelijk onderzoek. Relevante artikelen zijn gezocht door middel van systematische zoekacties in PubMed, Sumsearch, Cochrane, CIHAHL, JSTOR en OT-Seeker. Hierbij is gezocht naar artikelen vanaf 2002. Exclusiecriteria waren: cliënten met acute rugklachten en artikelen gericht op medicinale behandelingen. De geselecteerde artikelen zijn door de junior-adviseurs beoordeeld op kwaliteit van het onderzoek. Na de beoordeling van de artikelen zijn op basis hiervan diverse conclusies met betrekking tot relevante onderwerpen geformuleerd. Ook werden bestaande richtlijnen aangaande chronische a-specifieke rugklachten geraadpleegd. Ook is er onderzoek gedaan naar best evidence in de vorm van de gezochte aanvullende informatie om tot de daadwerkelijke ontwikkeling van de ergotherapeutische te komen. Alle producten zijn voorgelegd aan de opdrachtgever en de senior-adviseur. Door middel van feedback en aanpassingen is gezorgd dat de producten voldoen aan de gestelde inhoudelijke eisen en de kwaliteitseisen. 2.3 Aanbevelingen Het Handboek en de Literatuur en achtergrondinformatie is bedoeld voor de ergotherapeut die met de ergotherapeutische gaat werken. Tot zover is het project afgerond. Er blijven echter nog een aantal punten die uitgewerkt dienen te worden, alvorens met de 10
gestart kan worden. Onderstaand worden deze punten door de junior-adviseurs geformuleerd in de vorm van aanbevelingen. 2.3.1 Aanbevelingen Het Handboek Ontwikkeling Werkboek voor de deelnemers: Om te zorgen dat de deelnemers van de ergotherapeutische terug kunnen kijken op een formulier met hierop de informatie uit de sessies, is de aanbeveling van de junior-adviseurs een Werkboek te ontwikkelen met hierin alle informatie die tijdens de tien sessies wordt besproken. Tevens kunnen in het Werkboek de formulieren toegevoegd worden, die toegepast zijn in de sessies. Op deze manier kunnen de deelnemers informatie uit de sessie thuis terug lezen, en zich tijdens de sessies volledig concentreren op de inhoud. Aan het einde van de sessie kan de ergotherapeut alle deelnemers een formulier meegeven die zij kunnen toevoegen aan een eigen persoonlijke map. Ontwikkeling Evaluatieformulier: De aanbeveling van de junior-adviseurs is om een Evaluatieformulier te ontwikkelen die ingevuld kan worden door de deelnemers aan het einde van de ergotherapeutische (huiswerk sessie 9). Het Evaluatieformulier heeft betrekking op de gehele ergotherapeutische en zal worden besproken in de laatste sessie(sessie 10). Aan de hand van het Evaluatieformulier kan in kaart worden gebracht wat de meningen over de inhoud en uitvoering van de zijn en of deze voldeed aan de verwachtingen. Aan de hand van het Evaluatieformulier kunnen er mogelijke aanpassingen worden gedaan. Opzetten digitaal forum: Om contact tussen de groepsleden te stimuleren en de mogelijkheid te geven om vragen aan elkaar te stellen en ervaringen te delen buiten de groepssessies om, doen de junior-adviseurs de aanbeveling om een digitaal forum op te zetten voor alle deelnemers en betrokken ergotherapeuten. 11
3. Implementatie voorstel voor verandering 3.1 Implementatie Handboek en Literatuur en achtergrondinformatie Afbeelding 3 geeft een schematische weergave van de fasen 4-5-6. Dit betreft de implementatie en fasen die volgen op de implementatie: het uitvoeren en evalueren van de. Afbeelding 3: Schema fasen 4-5-6 De ontwikkeling van een evidence-based ergotherapeutische voor cliënten met chronische a-specifieke rugklachten, gericht op zelfmanagement en gedragsverandering Fase 4: Ontwikkelen implementatieplan Fase 5: Implementeren van het eindproduct Fase 6: Evalueren en bijstellen van het eindproduct Zorg dragen voor de implementatie van het resultaat uit fase 3 en de nazorg hiervan door middel van aanbevelingen Het in de praktijk brengen van de eindproducten De behandeling wordt geëvalueerd en eventueel bijgesteld op basis van ervaringen en wensen Grol: - Probleemanalyse doelgroep en setting - Ontwikkeling en selectie van interventies/strategieën - Ontwikkeling implementatieplan Grol: Uitvoeren van implementatieplan Grol: - Integratie in routines - (Continue) evaluatie en (indien nodig) bijstelling van plan - Selecteren en invullen van een geschikt implementatiemodel - In kaart brengen proces van verandering - Ontwikkelen en selecteren van implementatieinterventies en -strategieën - Formuleren van aanbevelingen - Presentatie opdrachtgever Advies- en implementatierapport De ergotherapeuten van het WZA nemen de in gebruik Methoden: De behandelend ergotherapeut evalueert hoe de praktische toepassing van de behandeling verlopen is, wat er goed ging en wat er veranderd moet worden. Daarna wordt de behandeling nogmaals doorlopen om verankering en routinevorming plaats te laten vinden. Ook hierna wordt weer geëvalueerd en eventueel aangepast. Eindproduct: (Eventueel) aangepaste 3.1.1 Fase 4: Implementatie Analyse doelgroep en setting Er zijn verschillende subgroepen te onderscheiden binnen een doelgroep van verandering (Grol, 2011). Uit de groepsdiscussie en individuele gesprekken (hoofdstuk 2.1.1) is bekend geworden dat de ergotherapeuten van het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen bestaan uit innovators en early adopters. Innovators is een groep die sterk gericht is op nieuwe ideeën. Early adopters is een actieve groep, die vaak veel status binnen de doelgroep heeft en als referentiepunt voor de meeste 12
innovators fungeert (Grol, 2011). In het onderscheiden van subgroepen herkennen de junioradviseurs de opdrachtgever als innovator en de overige ergotherapeuten als early adopters. Het proces van verandering van zorgverleners en teams kent verschillende fasen en stappen. Deze zijn in afbeelding 4 weergegeven. Fasen Stappen Oriëntatie Bewustzijn van de beoogde verandering; Interesse en betrokkenheid Inzicht Kennis en begrip van de beoogde verandering; Inzicht in de bestaande werkwijze Acceptatie Positieve attitude, motivatie om te veranderen; Intentie, besluit om te veranderen Verandering Invoering van de beoogde verandering in de praktijk (trial); Bevestiging van nut en effect van de verandering Behoud integratie van de verandering in routines; Verankering ervan in de organisatie Afbeelding 4: Fasen en stappen in het proces van verandering bij zorgverleners en teams (Grol, 2011) Oriëntatie heeft plaats gevonden in fasen fases 0-1-2-3(afbeelding 2). Door de groepsdiscussie die heeft plaats gevonden zijn de ergotherapeuten zich bewust van de beoogde verandering. Kennis en begrip en het vormen van een positieve attitude ten aanzien van de verandering zullen worden versterkt door het organiseren van een educatieve bijeenkomst over het Handboek en de Literatuur en achtergrondinformatie. De educatieve bijeenkomst zal op de volgende pagina worden toegelicht (Ontwikkeling en selectie van interventies/strategieën voor implementatie). Bevorderende en belemmerende factoren In elke fase en stap in het proces van verandering kunnen specifieke factoren belangrijk zijn. Zowel bevorderende als belemmerende factoren kunnen een bepalende rol spelen in het al dan niet succesvol implementeren van verbeteringen van de zorg. Inzicht in deze factoren is van groot belang om precies te weten hoe implementatiestrategieën opgebouwd dienen te worden en welke activiteiten ontplooid moeten worden (Grol, 2011). Bevorderende factoren De betrokken ergotherapeuten staan open voor nieuwe ontwikkelingen en zijn gemotiveerd om aan de slag te gaan met de. In het Handboek worden de sessies op heldere wijze beschreven, zodat de vaste uitvoerende ergotherapeut maar ook andere ergotherapeuten het direct kunnen toepassen. In het Handboek is ruimte voor de eigen invulling van de ergotherapeut, waardoor de ergotherapeut haar eigen werkwijze kan invullen of gebruiken. Belemmerende factoren De ergotherapeut die het Handboek daadwerkelijk gaat gebruiken is niet bij de ontwikkeling van het Handboek aanwezig geweest. 13
Het is een nieuwe programma, wat nog niet bestaat en nog niet eerder is toegepast waardoor het onduidelijk is hoe het in de praktijk zal uitpakken. Ontwikkeling en selectie van interventies/strategieën voor implementatie Onderstaand worden interventies genoemd die door de junior-adviseurs zijn geselecteerd voor implementatie. Professionalgerichte interventies Groepsdiscussie; Educatieve bijeenkomst; Lokal consensusprocessen; Toetsing en terugkoppeling(grol, 2011). Bovenstaand wordt allereerst de groepsdiscussie (fase 0; afbeelding 2) genoemd die al heeft plaats gevonden (hoofdstuk 2.1). Door de groepsdiscussie is de kennis, kunde en wensen van de ergotherapeuten van het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen geïnventariseerd. Deze punten zijn meegenomen in de ontwikkeling. Hierdoor is draagvlak gecreëerd voor de. Door een educatieve bijeenkomst (fase 4; afbeelding 3) te organiseren, waarbij er naar wordt gestreefd de gehele afdeling revalidatie te betrekken verwachten de junior-adviseurs de implementatie te bevorderen. In de bijeenkomst zal worden ingegaan op het Handboek, de Literatuur en achtergrondinformatie en de wijze van ontwikkeling. In de vakgroep vergaderingen (ergotherapeuten van het Wilhelmina Ziekenhuis) kan het overleggen/evalueren/discussiëren (fase 5 en 6; afbeelding 3) over de een vast onderdeel worden. Wat gaat goed? Wat gaat minder goed en wat kan gedaan worden om de beter te laten draaien? Toetsing en terugkoppeling kan ook gedaan worden door de deelnemers hierbij te betrekken door het invullen van een evaluatieformulier (aanbeveling hoofdstuk 2.3.1). 3.2 Aanbevelingen Er blijven nog een aantal punten die aandacht behoeven en die een positieve invloed kunnen hebben op een succesvolle implementatie van de. Onderstaand worden deze punten door de junior-adviseurs geformuleerd in de vorm van aanbevelingen. 3.2.1 Aanbevelingen implementatie Toegepaste producten krijgen een vaste plek: Om ervoor te zorgen dat de toegepaste producten (Het Handboek/ de Literatuur en achtergrondinformatie /Advies- en Implementatierapport) voor alle ergotherapeuten makkelijk te vinden zijn, is de aanbeveling van de junior-adviseurs om de toegepaste producten een vaste plek te geven op het kantoor van de ergotherapeuten. Bestuderen toegepaste producten: Om kennis en inzicht te krijgen in wat de inhoudt en hoe deze is opgebouwd is de aanbeveling van de junior-adviseurs dat de ergotherapeut die de gaat verzorgen alle toegepaste producten (Het Handboek/de Literatuur en achtergrondinformatie /Advies- en Implementatierapport) bestudeerd. Dit zo snel mogelijk nadat de junior-adviseurs de educatieve bijeenkomst hebben verzorgt en de toegepaste producten hebben overgedragen aan het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen. Op deze manier kan de ergotherapeut zich uitvoerig voorbereiden voordat gestart wordt met de. 14
Evalueren Groepsbehandeling: De aanbeveling van de junior-adviseurs is om de te evalueren in overleg momenten waarbij alle ergotherapeuten betrokken zijn. Dit is toegelicht in hoofdstuk 3.1.1. Het Handboek en de Literatuur en achtergrondinformatie zijn digitaal terug te vinden: Om het mogelijk te maken onderdelen te lezen, aan te passen of toe te voegen in Het Handboek of de Literatuur en achtergrondinformatie, is de aanbeveling van de junior-adviseurs om de toegepaste producten op computers te zetten waarvan de ergotherapeuten gebruik maken. 3.2.2 Aanbevelingen literatuur/achtergrondinformatie Vergroten van inzicht: Om meer inzicht te krijgen in onder andere; groepsbegeleiding, groepsprocessen, soorten groepen en rollen binnen een groep, raden de junior-adviseurs aan verdieping te zoeken in Groepsbegeleiding en in de gezondheidszorg (Haas, 2008). Verdiepen in werkvormen: Voor verdieping in activerende werkvormen in verschillende situaties, met verschillende groepsgroottes en doelen bevelen de junior-adviseurs het boek; Het gaat steeds beter!: activerende werkvormen voor de opleidingspraktijk (Bijkerk; Heide, 2006) aan. Inzicht in Goal Attainment Scaling: Om inzicht te krijgen in onder andere het doel, de werkwijze en de achtergrond van de Goal Attainment Scaling, doen de junior de aanbeveling om; Goal Attainment Scaling, in de praktijk, Handleiding (Dekkers, 2011) te raadplegen. 15
4. Schematische weergave implementatieplan Implementatiepunt Activiteiten/aanbevelingen Datum Verantwoordelijke 1. Educatieve bijeenkomst over het Handboek en de Literatuur en achtergrondinformatie Fase 4 (afbeelding 3) Een presentatie door de junior-adviseurs voor de afdeling revalidatie over het Handboek en de Literatuur en achtergrondinformatie 9 Mei 2012 Junioradviseurs 2. Verdieping in de toegepaste producten die door de junior-adviseurs zijn aangeleverd Fase 4 (afbeelding 3) Alle toegepaste producten (Handboek/de Literatuur en achtergrondinformatie /Advies- en implementatierapport) worden uitvoerig bestudeerd door de ergotherapeut die de gaat verzorgen Onduidelijkheden kunnen worden gecommuniceerd met junior-adviseurs en collega ergotherapeuten. Op deze manier start de ergotherapeut goed voorbereid aan de reeks sessies van de Mei 2012 Uitvoerend ergotherapeut en overige ergotherapeuten van het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen 3. Het Handboek/ de Literatuur en achtergrondinformatie / Advies- en implementatierapport krijgen een vaste plek toegewezen op het kantoor van de ergotherapeuten Fase 4 (afbeelding 3) 4. Het Handboek/ de Literatuur en achtergrondinformatie / Advies- en implementatierapport is op de harde schijf terug te vinden voor ergotherapeuten Fase 4 (afbeelding 3) Om ervoor te zorgen dat de toegepaste producten makkelijk terug te vinden zijn op de afdeling wordt er voor gezorgd dat de documenten die zijn aangeleverd door de junior-adviseurs een vaste plek krijgen op het kantoor van de ergotherapeuten De documenten die zijn aangeleverd door de junior-adviseurs worden tevens als een digitaal bestand aangeleverd. Op deze manier kan er in de toekomst makkelijker eventuele aanpassingen worden gedaan. De junior-adviseurs zullen de digitale bestanden aanleveren en de ergotherapeut zal ervoor zorgen dat ze makkelijk zijn terug te vinden op de computers waarvan de ergotherapeuten gebruik maken Mei 2012 Mei 2012 Uitvoerend ergotherapeut Junior-adviseurs en uitvoerend ergotherapeut 5. Evalueren van de toepassing van het Handboek / de Literatuur en achtergrondinformatie / Advies- en implementatierapport in de praktijk (vakgroep vergaderingen) Fase 5 en 6 (afbeelding 3) Tijdens de overleg momenten tussen de ergotherapeuten van het Wilhelmina Ziekenhuis wordt de besproken. Wat gaat goed en wat zal eventueel anders kunnen? - Bij vragen/opmerkingen/problemen kan de uitvoerend ergotherapeut terecht bij de junior adviseurs(mail) en de opdrachtgever. Met de opdrachtgever dient tijdig een afspraak ingepland te worden voor overleg - Uitgebreide evaluatie aan het einde van de reeks van 10 sessies van de Datum afhankelijk van de start van de Uitvoerend ergotherapeut, overige ergotherapeuten en junior adviseurs 6. Updaten van de Fase 6 (afbeelding 3) Het Handboek zal na de eerste reeks van 10 sessies van de worden herzien(implementatiepunt 5) en eventueel worden aangepast. Aanpassingen kunnen ook gedaan worden naar aanleiding van de Evaluatieformulieren die worden ingevuld door de deelnemers van de Datum afhankelijk van de start van de Uitvoerend ergotherapeut 16
5. Uitvoeren implementatie en (Continue) evaluatie en (indien nodig) bijstelling van plan 5.1 De laatste stappen in de implementatie Een laatste stap in de implementatie van innovaties in de zorg is de evaluatie van de bereikte resultaten: zijn de beoogde doelen behaald? Dit is een cruciale stap die vaak onvoldoende aandacht krijgt. Men heeft de uitkomsten van een dergelijke evaluatie nodig om vast te stellen of de geïnvesteerde energie tot resultaat heeft geleid en om, als dat niet het geval is, te bezien hoe meer succes geboekt kan worden (Grol, 2011). 5.1.1 Fase 5 en 6: In gebruik nemen van de toegepaste producten en evaluatie en bijstelling In fase 5 (afbeelding 3) zal het Handboek en de Literatuur en achtergrondinformatie daadwerkelijk toegepast gaan worden binnen het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen. Een ergotherapeut zal de ergotherapeutische gaan uitvoeren. In fase 6 vindt er een evaluatie plaats. De evaluatie kan consequenties hebben voor: Aanpassing van het voorstel voor verandering; Opnieuw meten van de feitelijke zorg; Aanvullende analyses ten aanzien van belemmerende en vervorderende factoren; Strategieën en maatregelen om tot verandering te komen: potentieel effectievere strategieën kunnen ontwikkeld worden; Planning en uitvoering van de implementatie: de wijze waarop de uitvoering of het proces van verandering is georganiseerd wordt bijgesteld (Grol, 2011). Al deze consequenties zijn stappen welke worden doorlopen in het proces van implementatie. In de vakgroep vergaderingen waarin alle ergotherapeuten van het Wilhelmina Ziekenhuis bij elkaar komen kan aandacht worden besteed aan de implementatie van Het Handboek. Wanneer er knelpunten ontstaan kan het implementatieplan naar inzicht van de therapeuten worden aangepast. 17
Literatuurlijst Bijkerk, L., Heide, W, van der. (2006) Het gaat steeds beter!: activerende werkvormen voor de opleidingspraktijk. Houten: Bohn Stafleu van Lohum Dekkers, K., Vliet, E. de., Eilander, H., Steenbeek,D. (2011) Goal Attainment Scaling, in de praktijk, Handleiding. Geraadpleegd op 12 april 2012 via http://www.revant.nl/dynamic/media/1/documents/handleiding_gas.pdf Grol, R., Wensink, M.(2011) Implementatie, effectieve verbetering van de patiëntenzorg. Amsterdam: Reed Business Haas, W, de. (2008). Groepsbegeleiding en in de gezondheidszorg. Soest: Nelissen Jedeloo, S., Leenders, J.(2010). Zelfmanagement, Den Haag: Lemma Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO (2010). Ketenzorgrichtlijn Aspecifieke Lage Rugklachten, Utrecht. Poelgeest, A., Noordstar, J., Mares, M., Luijnenburg-Kroes, P., Balm, M. (2010). Gezond bewegen kun je leren, Den Haag: Boom Lemma Uitgevers 18