Un monde durable: les entrepreneurs le construisent Een duurzame wereld: de aannemer bouwt eraan mee Normalisatie en duurzaamheidsbeoordeling (Europa, België) Belgische Betongroepering Studienamiddag : Beton en Duurzaam Bouwen Johan Van Dessel Afdeling Duurzame Ontwikkeling en Renovatie Technologische Dienstverlening Duurzaam Bouwen en Duurzame Ontwikkeling in het Brusselse Gewest Sectorale operator CEN TC 350 en ISO TC 59 CSTC WTCB BBRI
Prioritaire thema s: Technologische Dienstverlening Duurzaam Bouwen en Duurzame Ontwikkeling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Energie en gebouwen Renovatie en onderhoud van muren en gevels Akoestisch comfort Toegankelijkheid van gebouwen Duurzaam materiaalgebruik Innovatieve prospectie Technology watch (in samenwerking met SIRRIS) Duurzame mobiliteit (in samenwerking met OCW) Missie: Rechtstreekse en multidisciplinaire technische ondersteuning Informatie en collectieve vorming Marktverkenning, informatieverspreiding en innovatiestimulering Doelgroep: Alle Brusselse ondernemingen actief in de bouwsector WTCB Energie en gebouwen Renovatie en onderhoud van muren en gevels Akoestisch comfort Toegankelijkheid van gebouwen Duurzaam materiaalgebruik Innovatieve prospectie Technology watch Duurzame mobiliteit (OCW) Poincarélaan 79 1060 Brussel In samenwerking met de Confederatie Bouw Brussel Hoofdstad info@bbri.be www.wtcb.be\go\td-duurzaambouwen Gesubsidieerd door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest via InnovIRIS +32 (0)2 529 81 06 +32 (0)2 653 07 29
Développement Durable Our Common Future, 1987 => Brundtland report The United Nations Conference on Environment and Development, 1992 => Agenda 21 The United Nations Framework Convention on Climate Change, 1997 => Protocol van Kyoto Den Haag, Nairobi, Bonn, Vienna, Bali, Economie Environnement Société Développement qui répond aux besoins du présent sans compromettre la capacité des générations futures de répondre aux leurs Rapport Brundtland (1987)
Développement Durable àtort et à travers à chaque échelle du projet et à chaque phase du cycle de vie de l ouvrage
Normalisatie
Normalisatie : Internationaal en Europees
Normalisatie : Internationaal en Europees ISO TC 207 Environmental Management SC 3 Environmental labelling SC 5 Life cycle assessment SC 1 Environmental management systems
Normalisatie : Internationaal en Europees ISO TC 207 Environmental Management ISO TC 59/SC 17 Sustainability in buildings and civil engineering works oiso 21930:2007 : Sustainability in building construction -- Environmental declaration of building products oiso 21931-1:2010 : Sustainability in building construction -- Framework for methods of assessment of the environmental performance of construction works -- Part 1: Buildings oiso 15392:2008 : Sustainability in building construction -- General principles!iso/fdis 21929-x : Sustainability in building construction -- Sustainability indicators Part 1: Framework for the development of indicators and a core set of indicators for buildings!iso/np 16745-1 : Environmental performance of buildings -- Carbon metric of building -- Part 1: Inuse stage
Normalisatie : Internationaal en Europees ISO 15392:2008 : Sustainability in building construction -- General principles Six Objectives improvement of the construction sector and the built environment; reduction of adverse impacts while improving value, where impacts as well as value may be judged against any combination of the three primary aspects of sustainability; stimulation of a pro-active approach; stimulation of innovation; decoupling of economic growth from increasing adverse impacts on the environment and/or society; reconciliation of contradictory interests or requirements arising from short-term and long-term planning or decision-making. Nine principles Continual Improvement Equity Global Thinking and Local Action Holistic Approach Responsibility Involvement of Interested Parties Long-Term Consideration Precaution and Risk Transparency
Normalisatie : Internationaal en Europees ISO TC 207 Environmental Management ISO TC 59/SC 17 Sustainability in buildings and civil engineering works CEN TC 350 Sustainability of construction works
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works Figure 1 Concept of sustainability assessment of buildings
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works - Een kader en de methodologie voor de duurzaamheidsbeoordeling van gebouwen - Gebaseerd op een levenscyclusaanpak - Aan de hand van kwantitatieve en kwalitatitieve indicatoren - Technical & functional performance is een basis-vereiste voor de beoordeling - Duurzaamheidsbeoordeling impliceert de 3 dimensies te beschouwen, maar een beoordeling van milieu, sociaal of economie is tevens afzonderlijk mogelijk. - Zonder waarde-oordeel, minimale eisen of benchmarks
Jan 2012 Due 2013
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works Environmental performance oen 15643-2:2011 Sustainability of construction works - Assessment of buildings - Part 2: Framework for the assessment of environmental performance oen 15978:2011 Sustainability of construction works - Assessment of environmental performance of buildings - Calculation method (Approved 2011-10) ofpren 15804 : Sustainability of construction works Environmental product declarations - Core rules for the product category of construction products" (Ballot is planned from 12th may 2011 until 12th October 2011) oen 15942:2011 Sustainability of construction works - Environmental product declarations - Communication format business-to-business (Approved 2011-09) ocen/tr 15941:2010 Sustainability of construction works - Environmental product declarations - Methodology for selection and use of generic data
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works Environmental performance ogebaseerd op Life Cycle Assessment en bijkomende kwantificeerbare milieu-informatie oniet inbegrepen o Alles buiten het gebouw en zijn site o Transport van gebruikers van het gebouw o Milieu-risico-evaluaties oinformatie gegroepeerd per levenscyclus-fase obeoordelingen zijn gebaseerd op scenario s, die realistisch en representatief dienen te zijn omilieu-informatie op productniveau als (één van de) datagegevens voor beoordeling op gebouw-niveau
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works Environmental performance product level FprEN 15804 : Sustainability of construction works Environmental product declarations - Core rules for the product category of construction products" (Ballot from 12th may 2011 until 12th October 2011) Core rules for the development of EPDs: calculation rules for the LCA: functional unit, system boundaries, allocation, cut-off rules, type of data and data sources, requirements for data quality requirements for verification and communication environmental indicators to be included in the EPD additional information to be included in the EPD (emissions to indoor air, soil and water during t )
EPD Environmental Product Declaration TYPE III Milieu-informatie gebaseerd op LCA Uitgegeven door de producent Op vrijwillige basis Basisregels volgens ISO 14025, ISO 21930 Gebaseerd op een EPD programma-operator - Met bijzondere regels voor LCA (indicatoren, grenzen, hypotheses, ) - Eisen mbt presentatie en interpretatie van de gegevens
CEN TC 350 Sustainability of construction works EPD Cradle to gate EPD Cradle to gate with options EPD Cradle to grave Module D always optional
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works Environmental performance product level Declaration of environmental parameters derived from LCA otable 1 Parameters describing environmental impacts o Global warming o Ozone Depletion o Acidification for soil and water o Eutrophication o Photochemical ozone creation o Depletion of abiotic resources-elements o Depletion of abiotic resources-fossil fuels
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works Environmental performance product level Declaration of environmental parameters derived from LCA otable 2 Parameters describing resource use ouse of renewable primary energy excluding renewable primary energy resources used as raw materials ouse of renewable primary energy resources used as raw materials ototal use of renewable primary energy resources (primary energy and primary energy resources used as raw materials) ouse of non renewable primary energy excluding non renewable primary energy resources used as raw materials ouse of non renewable primary energy resources used as raw materials ototal use of non renewable primary energy resources (primary energy and primary energy resources used as raw materials) ouse of secondary material ouse of renewable secondary fuels ouse of non renewable secondary fuels ouse of net fresh water
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works Environmental performance product level Declaration of environmental parameters derived from LCA otable 3 Other environmental information describing different waste categories ohazardous waste disposed onon hazardous waste disposed oradioactive waste disposed otable 4 Other environmental information describing different output flows ocomponents for re-use omaterials for recycling omaterials for energy recovery oexported energy
Jan 2012 Due 2013
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works Assessment of social performance oen 15643-3 Sustainability of construction works - Assessment of buildings - Part 3: Framework for the assessment of social performance (Under Approval 2012-01) opren 16309 Sustainability of construction works - Assessment of social performance of buildings Methods (Under Approval 2013-04)
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works Assessment of social performance osteeds gebaseerd op een levenscyclus-aanpak, omaar momenteel gelimiteerd tot gebruiksfase van het gebouw ode sociale prestatie wordt voorgesteld door de volgende categorieën Accessibility Adaptability Health and Comfort Loadings on the neighbourhood Maintenance Safety / Security (Sourcing of Materials and Services) (Stakeholder Involvement)
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works Assessment of social performance Accessibility Accessibility for people with specific needs Access to building services Adaptability Health and comfort Thermal characteristics Characteristics of indoor air quality Acoustic characteristics Characteristics of visual comfort Spatial characteristics Loadings on neighbourhood Noise Emissions to outdoor air, soil and water Glare/ Overshadowing Shocks/vibrations Maintenance Maintenance Operations Safety and security Resistance to climate change Accidental actions (earthquake, explosions, fire and traffic impacts) Personal safety and security against intruders and vandalism Security against interruptions of utility supply
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works Assessment of social performance Accessibility Accessibility for people with specific needs Access to building services Adaptability Health and comfort Thermal characteristics Characteristics of indoor air quality Acoustic characteristics Characteristics of visual comfort Spatial characteristics Loadings on neighbourhood Noise Emissions to outdoor air, soil and water Glare/ Overshadowing Shocks/vibrations Maintenance Maintenance Operations Safety and security Resistance to climate change Accidental actions (earthquake, explosions, fire and traffic impacts) Personal safety and security against intruders and vandalism Security against interruptions of utility supply
CEN TC 350 Sustainability of construction works Assessment of social performance Accessibility Accessibility for people with specific needs Access to building services Adaptability Health and comfort Thermal characteristics Characteristics of indoor air quality Acoustic characteristics Characteristics of visual comfort Spatial characteristics Loadings on neighbourhood Noise Emissions to outdoor air, soil and water Glare/ Overshadowing Shocks/vibrations Maintenance Maintenance Operations Safety and security Resistance to climate change Accidental actions (earthquake, explosions, fire and traffic impacts) Personal safety and security against intruders and vandalism Security against interruptions of utility supply
Jan 2012 Due 2013
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works Assessment of economic performance oen 15643-3 Sustainability of construction works - Assessment of buildings - Part 4: Framework for the assessment of social performance (Under Approval 2012-01) o/ (not yet defined)
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works Assessment of economic performance osteeds gebaseerd op een levenscyclus-aanpak, oagreed economic indicators for future standardisation Life Cycle Cost : Economic performance expressed in cost terms over the life cycle Financial Value over the Life Cycle : Economic performance expressed in terms of financial value over the life-cycle oeconomic indicators without an agreed bases for standardisation Ratio market value to capital cost Future proofing long-term value/stability of economic value Economic risk indicators External costs (CO2, environmental or health related costs) Consequential economic aspects (energy efficiency, adaptability, design for retrofitting, )
Normalisatie : Internationaal en Europees ISO/CD 14067 Carbon footprint of products ISO TC 207 Environmental Management ISO TC 59/SC 17 Sustainability in buildings and civil engineering work CEN TC 350 Sustainability of construction works ISO/NP 16745-1 : Environmental performance of buildings -- Carbon metric of building -- Part 1: In-use stage ISO/DIS 13315 Environmental management for concrete and concrete structures
Normalisatie : Internationaal en Europees ISO TC 207 Environmental Management SC 3 Environmental labelling o o o ISO 14020:2000 Environmental labels and declarations -- General principles ISO 14024:1999 Environmental labels and declarations -- Type I environmental labelling -- Principles and procedures ISO 14025:2006 Environmental labels and declarations -- Type III environmental declarations -- Principles and procedures SC 5 Life cycle assessment o ISO 14040:2006 Environmental management -- Life cycle assessment -- Principles and framework o ISO 14044:2006 Environmental management -- Life cycle assessment -- Requirements and guidelines SC 1 Environmental management systems o ISO 14001:2004 Environmental management systems -- Requirements with guidance for use SC 7 Greenhouse gas management o ISO/CD 14067 Carbon footprint of products -- Requirements and guidelines for quantification and communication
Normalisatie : Internationaal en Europees ISO TC 59/SC 17 Sustainability in buildings and civil engineering works oiso 15392:2008 : Sustainability in building construction -- General principles oiso 21930:2007 : Sustainability in building construction -- Environmental declaration of building products oiso 21931-1:2010 : Sustainability in building construction -- Framework for methods of assessment of the environmental performance of construction works -- Part 1: Buildings oiso/fdis 21929-1 : Sustainability in building construction -- Sustainability indicators -- Part 1: Framework for the development of indicators and a core set of indicators for buildings oiso/cd 21929-2 : Sustainability in buildings and civil engineering works - Sustainability indicators -- Part 2: Framework for the development of indicators for civil engineering works oiso/np 16745-1 : Environmental performance of buildings -- Carbon metric of building -- Part 1: In-use stage
Normalisatie : Internationaal en Europees CEN TC 350 Sustainability of construction works EN 15643-1:2010 Sustainability of construction works - Sustainability assessment of buildings - Part 1: General framework EN 15643-2:2011 Sustainability of construction works - Assessment of buildings - Part 2: Framework for the assessment of environmental performance FprEN 15643-3 Sustainability of construction works - Assessment of buildings - Part 3: Framework for the assessment of social performance (Under Approval 2012-01) FprEN 15643-4 Sustainability of construction works - Assessment of buildings - Part 4: Framework for the assessment of economic performance (Under Approval 2012-01) EN 15978:2011 Sustainability of construction works - Assessment of environmental performance of buildings - Calculation method (Approved 2011-10) FprEN 15804 : Sustainability of construction works - Environmental product declarations - Core rules for the product category of construction products" (Ballot is planned from 12th may 2011 until 12th October 2011) EN 15942:2011 Sustainability of construction works - Environmental product declarations - Communication format business-to-business (Approved 2011-09) CEN/TR 15941:2010 Sustainability of construction works - Environmental product declarations - Methodology for selection and use of generic data pren 16309 Sustainability of construction works - Assessment of social performance of buildings Methods (Under Approval 2013-04)
Normalisatie Milieu : -harmonisatie, maar geen gelijkschakeling van EPD programma s in Europa -Verdere ontwikkeling van EPD databanken en rekentools voor de milieu-impact van componenten en gebouwen
Normalisatie Milieu : -Harmonisatie, maar geen gelijkschakeling van EPD programma s in Europa -Verdere ontwikkeling van EPD databanken en rekentools voor de milieu-impact van componenten en gebouwen Sociaal : -Harmonisatie???? -Opname van NIEUWE core indicators? - aesthetic quality, - servicability, - Resistance to climate change - Accidental actions (earthquake, explosions, fire and traffic impacts) - Security against interruption Economie : -Introductie van het concept LCC
Duurzaamheidsbeoordeling van gebouwen
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Duurzaamheidsevaluatie van gebouwen Valideo Commercial (offices, retail, industry) Waardering van kantoorgebouwen Bâtiments exemplaires Breeam Woningen Afwegingsinsturment Duurzaam wonen en bouwen in in Vlaanderen Bâtiments exemplaires HQE DGNB Referentiekader duurzame woningen Stadsmonitor Stadsontwikkelingen Duurzaamheidsmeter Stad Gent Quarties durables
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Duurzaamheidsevaluatie-systemen in focus Afwegingsinstrument Duurzaam wonen en bouwen in Vlaanderen, blauwdruk dec 2010 In opdracht van LNE EVR architecten, SUMResearch, Daidalos-Peutz, WTCB Testfase momenteel in uitvoering Instrument wordt voorgelegd aan de Vlaamse Regering ter onderbouwing van de definitie/beleid van duurzaamheid
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Duurzaamheidsevaluatie-systemen in focus Waardering van kantoorgebouwen, Op weg naar een duurzame huisvesting voor de Vlaamse Overheid, uitgave december 2010 In opdracht van LNE / AFM Versie 2007 KU Leuven Versie 2010 update WTCB met ambitieniveaus en thema s materialen, energie, akoestiek, licht, binnenklimaat Toegepassing op VAC Leuven en enkele externe gebouwen, waaronder Virix-Grontmij, Mechelen
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Duurzaamheidsevaluatie-systemen in focus Naar een inspirerende leeromgeving, Instrument voor duurzame scholenbouw, GO Agion, mei 2010 In opdracht van GO / AGION EVR architecten PPS Scholenbouw bevat verwijzing in zijn Outputspecificaties naar dit duurzaamheidsinstrument De duurzaamheid zal afgewogen worden aan de duurzaamheidsmeter uitgewerkt door GO! en AGIOn. Dit instrument meet niet alleen de duurzaamheid maar tracht ze vooral van bij de start van het project te implementeren. Aan de hand van 10 thema s worden alle aspecten van duurzaamheid in kaart gebracht en afgetoetst in het ontwerp van schoolgebouwen. ( ) Duurzame schoolgebouwen ontstaan vanuit een voorkomend denken en gaan in deze zin efficiënter om met energie, water, grondstoffen, natuurlijke voordelen (en beperkingen) en financiële middelen. Een totale score van 70% wordt vooropgesteld, naast een minimumscore per thema van 50%.
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Duurzaamheidsevaluatie-systemen in focus Duurzaamheidsmeter Gent, Instrument voor duurzaamheid en kwaliteit in Stadsprojecten, feb 2011 Duurzaamheidsmeter Gent, leidraad en meetinstrument voor bestaande en nieuwe Economische sites, feb 2011 EVR architecten, SUMResearch, Daidalos-Peutz (Eerste versie dec 2008) De duurzaamheidsmeters worden nu al gebruikt als leidraad in verschillende stadsprojecten (Gasmetersite, Gent Sint-Pieters, Oude Dokken) en economische sites (Eiland Zwijnaarde, Oostakker I Noord).
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Duurzaamheidsevaluatie-systemen in focus Batex - Bâtiments exemplaires 2011, Leefmilieu Brussel 4de editie, budget van 5 miljoen! Geen label, maar selectiecriteria voor projecten Gerealiseerd 117 projecten «Voorbeeldgebouw» totale oppervlakte van 265 000 m2, waarvan 35% in de renovatiesector. Steun een financiële steun van 10 /m2 voor de ontwerper (architect, studiebureau ) (max 100 000 per project) een financiële steun van 90 /m2 voor de bouwheer van het project, met een maximum van 500.000 per project een kosteloze technische ondersteuning om de ontwerpers en de bouwheren te helpen om hun kwaliteitsdoelstellingen te bereiken
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Duurzaamheidsevaluatie-systemen in focus Valideo is een systeem van vrijwillige certificatie op het gebied van Duurzaam Bouwen. De certificatie is van toepassing op: nieuwe gebouwen, bestaande gebouwen of renovaties de bekwaamheid van organisaties in het ontwerpen en bouwen van duurzame bouwwerken Valideo is gericht op het leveren van een duidelijke meerwaarde op lange termijn zowel voor de gebruiker als eigenaar van een gebouw.
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Duurzaamheidsevaluatie-systemen in focus BREEAM BREEAM is the world's foremost environmental assessment method and rating system for buildings, with 200,000 buildings with certified BREEAM assessment ratings and over a million registered for assessment since it was first launched in 1990. Country-specific BREEAM Schemes
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Duurzaamheidsevaluatie-systemen in focus
Duurzaamheidsbeoordeling
Duurzaamheidsbeoordeling De huidige ontwikkeling van een duurzaamheidsbeoordeling, op initiatief van het Brussels Gewest, gebaseerd op -VALIDEO -Maatstaf Duurzaam wonen en Bouwen (Vl) -Batex -met de wens tot BREEAM compatibiliteit Met de medewerking van de 3 Gewesten (en federaal) Met de opening naar de federaties van de bouwsector en de bedrijven Succes afhankelijk van de aanvaardbaarheid door de sector
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Duurzaamheidsevaluatie-systemen Site et Construction Impact site Matériaux Chantier Adaptabilité Gestion Energie Eau Entretien Déchets en exploitation Confort et santé Confort hygrothermique Confort visuel Confort acoustique Santé Valeur sociale Lieu de vie Accessibilité Mobilité Anti-effraction p
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Duurzaamheidsevaluatie-systemen Beton in focus
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Het materiaal-luik binnen duurzaamheidsevaluatie-systemen Site et Construction Impact site Matériaux Chantier Adaptabilité Gestion Energie Eau Entretien Déchets en exploitation p Confort et santé Confort hygrothermique Confort visuel Confort acoustique Santé Valeur sociale Lieu de vie Accessibilité Mobilité Anti-effraction
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Ingezoomd op enkele systeem-vereisten voor materiaal-evaluatie
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Ingezoomd op enkele systeem-vereisten voor materiaal-evaluatie
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Het materiaal-luik in BREEAM Mat 1 - Materials Specification (Major Building Elements) Mat 2 - Hard Landscaping and Boundary Protection OPTION 1 Green Guide to Specification OPTION 2 Other Materials Assessment Tools Use of an Embodied Energy or Carbon Footprinting tool to evaluate a range of material options for the building, and the design team can demonstrate how this evaluation has positively influenced the design Mat 3 - Re-Use of Facade Mat 4 - Re-Use of Structure Mat 5 - Responsible Sourcing of Materials To recognise and encourage the specification of responsibly sourced materials for key building elements Mat 6 Insulation To recognise and encourage the use of thermal insulation which has a low embodied environmental impact relative to its thermal properties and has been responsibly sourced. Mat 7 - Designing for Robustness To recognise and encourage adequate protection of exposed parts of the building and landscape, therefore minimising the frequency of use of replacement materials
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Het materiaal-luik binnen duurzaamheidsevaluatie
Conclusies
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Conclusies De normalisatie van duurzaamheidsevaluatie is in volle beweging De as milieu-performantie is verregaand genormaliseerd in al zijn onderdelen Duurzaamheidsevaluatie is een multi-criteria-analyse De keuze voor een bepaald materiaal of technologie is een combinatie van verschillende aandachtspunten, keuzes en technische oplossingen Materiaalevaluatie in het kader van duurzaamheidsevaluatie evolueert naar een gebalanceerde mix van Hergebruik van bestaande gebouwdelen Milieu-impactevaluatie van materialen op element of gebouwniveau Responsible sourcing van materialen Juiste product/materialen op de juiste plaats Gezondheidsaspecten Afvalbeheer Er is een grote divergentie in de milieu-impactevaluatie van materialen in de Belgische rating-systemen. Milieu-product-informatie (EPDs), LCA databanken en bijhorende tools of referentie-publicaties ivm milieu-impact zijn de sleutel tot een meer coherente benadering van de milieu-impact van het materiaalgebruik over de levenscyclus van een gebouw
Centre Scientifique et Technique de la Construction http://www.cstc.be Un monde durable: les entrepreneurs le construisent Een duurzame wereld: de aannemer bouwt eraan mee Dank u voor uw aandacht Johan Van Dessel Afdeling duurzame ontwikkeling en renovatie www.wtcb.be COPYRIGHT CSTC 2009