De rol van de politie in onze samenleving Prof. E. Enhus Onderzoeksgroep Crime and society (CRiS) Veiligheid, preventie and policing 8/02/2013 pag. 1 Structuur lezing 1. Rol van de politie: empirische resultaten 2. Strategieën om complexe rol in te vullen 1. De mythe van de criminaliteitsbestrijding 2. De community policing mythe 3. De politierol in een postmoderne samenleving? 8/02/2013 pag. 2
Empirisch onderzoek: politierol, complexiteit troef Empirisch onderzoek: geïnspireerd op Monjardet: politiewerk speelt zich af binnen 3 elkaar soms tegensprekende dimensies 1.De politie als een machtsinstrument waaraan bevelen en opdrachten worden gegeven 2.De politie als een openbare dienst waar iedereen beroep kan op doen 3.De politie als een beroep, een organisatie die haar eigenbelangen ontwikkelt 8/02/2013 pag. 3 Politierol complexiteit troef Het functioneren van de moderne politie (en de rol die ze vervult) is de resultante van permanente spanningen (conflicten, compromissen) tussen deze drie verschillende logica s 8/02/2013 pag. 4
a) Instrument van machtsrelaties De machtigen, in de mogelijkheid om een maatschappelijk beleid vorm te geven, creëren en houden de politie in stand als een instrument waarmee wetten worden gehandhaafd, veiligheid en orde worden gecreëerd (structuur) Hun visie op orde belangrijk (cultuur) 8/02/2013 pag. 5 Machtsdimensie 8/02/2013 pag. 6
b) Politie ten dienste van de gemeenschap - burger Burgers en gemeenschappen vragen ondersteuning van de politie in al die situaties waarvan ze oordelen niet in de mogelijkheid te zijn om het probleem te kunnen oplossen (structuur en cultuur) Ze hebben soms verschillende (conflicterende) visies (opvatting over hetgeen criminaliteit overlast is) en verwachtingen tav de politie 8/02/2013 pag. 7 Police at the service of the community 8/02/2013 pag. 8
c) Politie als beroep Politie is ook een beroep met haar eigen belangen: materieel (werkomstandigheden) corporatistisch (manieren van werken, ontbering, veiligheid, gevaar, voorwaarden) professioneel (verwachtingen, motivaties, valorisatie van taken, onderlinge relaties, ) 8/02/2013 pag. 9 3 dimensies beïnvloeden de politierol 8/02/2013 pag. 10
Tegengestelde logica s De drie dimensies versmelten niet in een prefecte harmonie Ze kunnen elkaar zelfs tegenwerken door hun verschillende en tegenstrijdige logica s van handelen De rol van de moderne politie is de resultante van permanente conflicten en compromissen 8/02/2013 pag. 11 Maatschappelijke verschuivingen Model is niet stabiel maar evolueert in klemtonen op bepaalde dimensie Bv. periode 1960 80: verticale dimensie veel gewicht sociaal protest gezien als ordeverstoring niet als verschuivingen in het denken: repressie Gevolg grote kloof in opvattingen tussen samenleving en machtigen = verlies aan legitimiteit 8/02/2013 pag. 12
Verlies aan legitimiteit Empirische onderzoek oplossingen voor legitimiteitsproblemen: inwerken op de beeldvorming tav de burgers, gemeenschappen Zowel vanuit de organisatie als vanuit de verticale dimensie 1.Mythe van de criminaliteitsbestrijder 2.Community policing mythe 8/02/2013 pag. 13 Structuur lezing 1. Rol van de politie: empirische resultaten 2. Strategieën om complexe rol in te vullen 1. De mythe van de criminaliteitsbestrijding 2. De community policing mythe 3. De politierol in een post-moderne samenleving? 8/02/2013 pag. 14
Criminaliteit en politie (1) Internationaal empirisch onderzoek: Geen causale relatie tussen optreden politie en daling criminaliteit gevonden Meer blauw op straat geen effect op criminaliteit wel onveiligheidsgevoelens burgers Krijgt weinig te maken krijgt met criminaliteit en de omstandigheden die criminaliteit genereren (Bayley, 1994; Bayley, 1996) 8/02/2013 pag. 15 Criminaliteit en politie (2) Internationaal onderzoek: belangrijkste aandeel van de tijd van de politie wordt besteed aan ordehandhavend optreden (80%). Dit is niet het opleggen van de visie van de politie over orde aan de burgers. Het is wel het reageren op vragen van (sommige) burgers. Veruit de grote meerderheid van de politieleden is betrokken bij het herstellen van orde en geven van bijstand. 8/02/2013 pag. 16
Mythe van de criminaliteitsbestrijder Politiek maar ook politie zelf houdt mythe in stand. Politie profileert zich sterk op haar vermogen om de criminaliteit te bestrijden Creëert een beeld over zichzelf telkens opnieuw gereproduceerd in de media In praktijk van de werking: enkel criminaliteitsbestrijding wordt als de kern van het werk gezien. 8/02/2013 pag. 17 Verklaring bestaan mythe Het in stand houden van dit beeld, alhoewel het absoluut niet strookt met de realiteit, is volgens Manning een strategie om met de vaak conflicterende verwachtingen te kunnen omgaan en legitimiteit te behouden of herstellen. Men zal zich voorstellen als een neutrale bureaucratie en vooral het professionalisme waarmee de taak wordt ingevuld, beklemtonen. Deze wijze van voorstellen wordt verder sterk ondersteund door media. 8/02/2013 pag. 18
Structuur lezing 1. Rol van de politie: empirische resultaten 2. Strategieën om complexe rol in te vullen 1. De mythe van de criminaliteitsbestrijding 2. De community policing mythe 3. De politierol in een postmoderne samenleving? 8/02/2013 pag. 19 Community policing Buzzword: impliceert een stijl en filosofie van politiewerk die rekening houdt met de noden van de lokale gemeenschap Een verschuiven van het accent van de verticale naar de horizontale dimensie in politiewerk Gemeenschappen worden belangrijker in het bepalen van de politierol 8/02/2013 pag. 20
Community policing Momenteel op veel plaatsen in de wereld geïmplementeerd in verschillende stadia en vormen Discours kent massale aanhang maar de implementatie is sterk problematisch 8/02/2013 pag. 21 Community policing empirisch onderzoek Community policing initiatieven: Zijn weinig bekommerd om de politiewijken te laten samenvallen met natuurlijke gemeenschappen (Skogan and Hartnett, 1997) Ontkennen en verscherpen zelfs problemen zoals conflict, diversiteit en verschillen (Boostrom, 2000) Ontkennen kwesties van institutionele vertegenwoordiging, participatie en democratie (Mastrowski, 1988) Hebben de tendens om degenen te versterken die meer politie willen ten koste van degenen die soms terecht meer controle over de politie wensen (Brogden and Nijhar, 2005, p. 55) 8/02/2013 pag. 22
Community policing empirisch onderzoek Community policing initiatieven: Legitimeren het binnendringen van gemeenschappen door machtige overheidsinstellingen en verhogen de relatieve macht van de politie over deze instellingen, waardoor ze de democratische rechtsregels verzwakken (Bayley, 1994) Werken het best waar ze het minst nodig zijn (homogene gemeenschappen met weinig criminaliteit waar de steun voor politie vrijwel algeheel is) Werken het slechtst waar ze het meest nodig zijn (heterogene of verdeelde gemeenschappen en de armste gemeenschappen waar de criminaliteit hoog is) en de steun voor politie het laagste (Brogden and Nijhar, 2005) 8/02/2013 pag. 23 Community policing: conclusie is in de meeste gevallen een methode van strategisch bufferen van de traditionele kerntaak van het politiemandaat (Brogden, Nijhar, 2005) hun doel is om de machtsrelatie van de politie te verbergen en te mystificeren (Klockars, 1988) Het mystificeert de machtsrelatie in de roldefinitie 8/02/2013 pag. 24
Structuur lezing 1. Rol van de politie: empirische resultaten 2. Strategieën om complexe rol in te vullen 1. De mythe van de criminaliteitsbestrijding 2. De community policing mythe 3. De politierol in een postmoderne samenleving? 8/02/2013 pag. 25 Politierol in een postmoderne samenleving Voorwaarden: Mythes ontkrachten en reëel beeld geven van politiewerk Erkennen dat conflict en diversiteit kenmerk is = verwerpen consensusmodel Erkennen dat macht belangrijke factor speelt in organisatie van samenleving Mentaliteitswijziging ivm mensenrechten: belangrijk criterium Meer aandacht voor voorkomen en bestrijden van machtsmisbruik in samenleving (dus ook intern binnen politie) Organisatiestructuur en cultuur richten op toekomst Wil om ook in te zetten op horizontale relatie zonder dat daar iets tegenover staat 8/02/2013 pag. 26
Politierol in een postmoderne samenleving 3 dimensies zullen steeds aanwezig zijn: onderlinge conflicten en contradicties onderhandelen (cfr. Habermas) Rol tav burger en gemeenschappen opwaarderen (niet als informatieverschaffers) 8/02/2013 pag. 27 Diversiteit van verwachtingen is groot: streven naar maataanpak en informeren Wederzijds respect nastreven Systematisch reageren op en confronteren met onderhandelde regels