Arbeidsintegratie van mensen met ernstige psychische aandoeningen Jaap van Weeghel UWV najaarscongres Amsterdam, 3 november 2011 Menatwork1
Inhoud Over de doelgroep Betekenis van werk Multidisciplinaire richtlijn arbeid en EPA Kenmerken en resultaten IPS Implementatie in Nederland
Mensen met ernstige psychische aandoeningen (EPA) 160.000 personen in Nederland Psychotische stoornissen, bipolair, ernstige depressie of angststoornis, Borderline persoonlijkheidsstoornis Tweederde in zorg bij GGZ waarvan ruim 60% ambulant 13% intramuraal of RIBW 25% combinatie van ambulant en instellingsverblijf Beperkingen in dagelijks leven Achterstand op meerdere levensgebieden
Onvervulde (zorg)behoeften Top vijf: Zingeving en herstel Activiteiten Gezelschap Intieme relaties Betaald werk NB: Dezelfde levenswensen als andere burgers Maar kunnen die wensen veel moeilijker realiserern
Betekenis van werk Algemeen: Inkomen Tijdstructurering Sociale contacten, verbredingsociale horizon Identiteit en status Dwingt tot activiteit, gezondheid Specifiek: Andere rol dan die van patiënt Werken is hét bewijs van psychisch en maatschappelijk herstel Werken als overlevingsstrategie (coping) Publiek stigma wordt veel minder
Maatschappelijke rollen cruciaal bij stigmabestrijding Burgers ervaren veel minder sociale afstand ten opzichte van mensen met schizofrenie als laatstgenoemden een betaalde baan hebben Mental health services should encourage paid employment and other paths to community integration (Perkins et al., 2009) Onderstreept grote belang rehabilitatie bij stigmabestrijding
Mensen met EPA Ambivalent over werken Confrontatie met eerderfalen Bedreiging zelfbeeld Angst voor gezondheidsverlies Angst voor negatieve reacties van anderen (stigma) Angst voor verlies van uitkering
Panel Psychisch Gezien Uitvoering: Trimbos instituut, in samenwerking met LP GGZ, NIVEL en Kenniscentrum Phrenos Representatieve groep mensen met ernstige psychische aandoeningen in Nederland (plm. 900) Doel: feiten, meningen en behoeften over zorg, participatie en andere belangrijke thema s verzamelen Eerste peiling: oktober t/m december 2010 aantal vragenlijsten verstuurd: 752 aantal vragenlijsten geretourneerd: 606 (respons: 81%)
Totaalscore eenzaamheid Panel Nederlandse bevolking
Participatie Werk Panel Betaald werk 12 uur 17% (13% 20%) Vrijwilligerswerk 41% (37% 43%) CBS 67% 42% NPCG 36% 17% Tevredenheid Panel NPCG Betaald werk 66% Vrijwilligerswerk 79% 77% 93%
Mensen met EPA Positie op de arbeidsmarkt Kloof tussen wens en werkelijkheid: Arbeidswensen: 60% 70% wil ooit (weer) werken Arbeidsdeelname: onder 20% Belemmeringen: binnen de persoon (gebrek aan gezondheid, veerkracht, ervaring, vertrouwen, vaardigheden) buiten de persoon (werkgelegenheid, rendement, stigma, kwaliteit beschikbare arbeid, GGz niet erg arbeidsminded, gebrekkig reïntegratiebeleid)
Stigma en discriminatie Centrale concepten: Ervaren discriminatie Verwijst naar episoden of gebeurtenissen waarin daadwerkelijk (negatieve) discriminatie wordt ervaren Geanticipeerde discriminatie ( Why try? ) Verwijst naar het nalaten van activiteiten vanuit de verwachting daadwerkelijk gediscrimineerd te worden 7-11-2011 7-11-2011 12
Bent u de afgelopen 12 maanden oneerlijk behandeld..? Meer dan de helft (53%) van de panelleden voelt zich oneerlijk behandeld op 1 of meer gebieden
Heeft u de afgelopen 12 maanden ervan afgezien om 73% van de panelleden heeft dingen gelaten op 1 of meer gebieden 67% van de panelleden heeft psychische problemen verzwegen of verborgen
Perspectief voor de komende jaren
Multidisciplinaire richtlijn Arbeid en ernstige psychische aandoeningen Voor disciplines: verzekeringsgeneeskundigen, arbeidskundigen, Arbo artsen, trajectbegeleiders, psychiaters en andere GGz behandelaars Focus op baanbehoud Methode: Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) Aanvullend: focusgroepen en casusstudies Methodologische ondersteuning: Trimbos instituut
Selectie uit de 27 aanbevelingen Hoofdstuk 3 (zelfmanagement): Ondanks gebrek aan wetenschappelijk bewijs beveelt de werkgroep inzet van onderzochte zelfmanagementstrategieën (zoals versterken positief zelfbeeld, accepteren van beperkingen, grenzen stellen pauzes nemen, anderen inschakelen en gezond leven) aan voor de praktijk. Professionals, waaronder ervaringsdeskundigen, dienen cliënten te helpen om deze strategieën aan te leren en te ontwikkelen Hoofdstuk 4 (beïnvloedende factoren): De werkgroep adviseert in te zetten op het actief bevorderen van arbeidservaring, startkwalificaties, integrale zorg en arbeidsbegeleiding, benefit counseling, zelfmanagement en copingvaardigheden Hoofdstuk 5 (inschatten competenties): De werkgroep adviseert het gebruik van situationele assessment, d.w.z. assessment die het werkgedrag in kaart brengt van de betrokken werknemer in diens actuele werkomgeving
Selectie uit de aanbevelingen (vervolg) Hoofdstuk 6 (interventies en werkzame elementen): De werkgroep beveelt aan om modelgetrouwe toepassing van IPS te bevorderen door middel van doorlopende monitoring van modelgetrouwheid, IPS training en andere implementatieondersteuning Hoofdstuk 7 (samenwerking tussen actoren): De werkgroep beveelt de verschillende beroepsgroepen aan om beter op de hoogte te raken van elkaars werkwijze en verantwoordelijkheden. GGzhulpverleners moeten meer kennis krijgen over het belang van werk voor hun cliënten en over de wet en regelgeving op dit gebied, en arboprofessionals dienen meer kennis te krijgen over ernstige psychische aandoeningen. Hiertoe zou gezamenlijke scholing kunnen worden ingezet
Individual Placement and Support (IPS) Standaardisatie van Supported Employment voor mensen met psychische beperkingen Grondleggers: Deborah Becker en Robert Drake, Dartmouth Psychiatric Research Center (New Hampshire, VS) Definitie IPS: Reguliere baan in de samenleving Salaris tenminste minimumloon Geïntegreerde werkomgeving: (ook) mensen zonder handicaps IPS biedt doorlopende steun Voor mensen met ernstigste beperkingen Presentatie IPS
Individual Placement & Support (Becker & Drake, 1993) Hoofdkenmerken: Betaald werk is het centrale doel Voorkeuren van de cliënt centraal Snel zoeken naar echte baan ( place then train ) Ondersteuning op lange termijn Doorlopende, systematische inschatting van arbeidsmogelijkheden Integratie met GGZ hulp (trajectbegeleider lid van ambulant, multidisciplinair team) Individuele begeleiding bij uitkeringskwesties ( benefit counseling )
Voordelen: IPS integreren in behandeling Cliënten, vooral degenen met ernstiger beperkingen, worden gemakkelijker bereikt Arbeidsbegeleiding en andere bemoeienissen met cliënt beter op elkaar afgestemd Andere teamleden raken eerder overtuigd van voordelen van werk voor cliënt Kennis van behandelaars heeft toegevoegde waarde voor trajectbegeleiding (Becker & Drake, 2003) Presentatie IPS
Place then train Rationale: Als vooraf niet bekend is welke baan deelnemer gaat krijgen, is het inefficiënt om hem/haar te trainen in specifieke arbeidsvaardigheden (generalisatieprobleem) Cliënten vinden voorbereidingsprogramma s ( train then place ) vaak saai, niet uitdagend en onrealistisch Beter om benodigde vaardigheden en vormen van ondersteuning vast te stellen in de context van de baan/functie waarin de deelnemer aan de slag gaat: efficiënter én motiverender
Flexibele werktijden Werkaanpassingen in het kader van IPS Bv. later aan de werkdag beginnen als iemand juist in de ochtend moeizaam functioneert Taakaanpassing Bv. als iemand moeite heeft bepaalde taken te combineren, deze na elkaar uitvoeren of met anderen delen Communicatie en ondersteuning Bv. heldere stijl van leidinggeven en zoeken van een maatje op de werkplek Werkplekaanpassingen Bv. een rustkamer waarin iemand zich tijdelijk kan terugtrekken om overstimulatie te voorkomen
IPS bewezen effectief Eerst in USA, later ook in Canada, Australië, Nieuw Zeeland, Hongkong, vijf Europese landen Percentage cliënten met reguliere baan: 40% tot 60% via IPSprogramma s 20% tot 30% via andere arbeidsrehabilitatie (trajectbegeleiding, arbeidstraining, beschutte werkplaatsen, doorstroombanenplan, etc.) IPS ook op langere termijn (8 á12 jaar na instroom in programma) effectief (Salyers e.a. 2004; Becker e.a. 2007): 'duurzaam inzetbaar' Na verloop van tijd vaak stijgende lijn in arbeidscarrière (Becker e.a. 2008) Presentatie IPS
Outcomes IPS v. traditional models (Latimer, 2008) 25
Introductie IPS in Nederland Verschillen in cultuur, arbeidsbestel, zorgsysteem, financiering, etc. Modelgetrouwheid versus heruitvinding ( not invented here ) Twee hoofdvragen: Is IPS ook in Nederland uitvoerbaar? Onderzoek naar proefimplementatie op vier locaties (2003 2006) Is IPS ook in Nederland effectief? Multisite RCT naar IPS in Nederland (bijna afgerond); Europese RCT (Eqolise, afgerond, in Groningen)
Implementatiestudie IPS 2003 2007 Modeltrouwscores (max. score: 75) modeltrouwscore 70 60 50 40 30 20 10 0 0 12 24 maanden meetmoment Eindhoven Utrecht Den Haag Groningen
Implementatie IPS in Nederland aandachtspunten Formeer een krachtige stuurgroep op lokaal niveau, waarin alle stakeholders zitting hebben Benoem kundige, inspirerende projectleider die voldoende tijd in de IPS opbouw kan investeren Intervisie en directe werkbegeleiding ( shadowing ) Gebruik het IPS werkboek Gebruik eigen netwerken bij het zoeken naar banen Formuleer heldere doelen en monitor de resultaten IPS vereist inzet van het hele GGZ team! 27 maart 2007 Presentatie IPS
Goede implementatievoorwaarden op landelijk niveau In de VS lukte de implementatie van IPS het beste in staten waarin beleidsmakers het volgende geregeld hadden: Financiering en regelgeving Kundig leiderschap bij implementatie Opleidingen en deskundigheidsbevordering geregeld en kwaliteitsbeleid ingevoerd (Isett e.a., 2007) 7-11-2011 29
Research team Scion A Study on Cost effectiveness of IPS regarding Open employment in the Netherlands J. van Busschbach & H Michon (project supervisors) M. van Vugt,, D. Stant (Core team, economic evaluation) L. Aerts Roorda,, N. van Erp,, H Kroon Advisors J. van Weeghel,, H. Kroon, D. Wiersma Data coordinating from staff at the four Mental health Agencies Grant: UWV (add. funding for T30 by ZonMw ) RGOc University medical center Groningen; Trimbos instituut instituut; Kenniscentrum Phrenos. GGzEindhoven, Lentis UCP (Groningen), Parnassia Bavogroep / Pameijer (Rotterdam), Dimence (Deventer / Almelo).
Design: pragmatic trial multi site RCT 4 mental health organisations teams for community mental health care (mostly ACT and FACT teams) for persons with severe mental illnesses aim: 160 respondents eligible: unemployed clients, wish to find paid work random assignment to IPS or TVS stratified according to work history
Baseline characteristics (n 151)
Follow up 18 months main outcome (competitive work)
Follow up 30 months main outcome (competitive work)
IPS model fidelity Moderate fidelity
IPS model fidelity Low contrast
Conclusies
Beperkingen evidentie IPS Niet alle deelnemende cliënten vinden baan Veel cliënten verliezen baan op den duur Veel banen aan onderkant arbeidsmarkt (weinig uitdaging, laag salaris, geen perspectief); de drie C s van Murphy e.a., 2005: Cooking, Cleaning & Clerical Dus: toevoegingen en nieuwe accenten: Cliënten helpen bij extra opleiding en training om carrièrekansen te vergroten (begeleid leren): betere banen in betere werkomgevingen Meer aandacht voor (coping)vaardigheden om baan te behouden: zelfmanagement op de werkplek En nog veel meer Presentatie IPS
IPS als kerstboom (toegevoegde interventies) In de VS worden nieuwe combinaties ontwikkeld en onderzocht: IPS plus moderne psychofarmaca IPS plus motiverende gespreksvoering IPS plus cognitieve gedragstherapie IPS plus cognitieve vaardigheidstraining IPS plus Work Place Fundamentals ( Omgaan met werk ) IPS plus zelfmanagement symptomen IPS plus begeleid leren IPS plus sociale steun 7-11-2011 39
Evidente relatie tussen (begeleid) leren en (begeleid) werken Opleiding staat mede in perspectief van latere arbeidsloopbaan Arbeid leertrajecten zijn heel gebruikelijk aan begin van loopbaan Arbeidsloopbaan zonder bij en nascholing tegenwoordig ondenkbaar Leren zonder arbeidsperspectief is doodlopende straat, net als werken zonder leerperspectief Ondersteuning opleidingstraject vereist meestal continuering in ondersteuning arbeidstraject (en omgekeerd) Zowel bij leren als bij werken is aandacht voor cognitieve mogelijkheden en beperkingen essentieel Zowel bij leren als bij werken zijn zelfmanagement van symptomen/klachten en goed kunnen omgaan met stigma(verwachtingen) belangrijke succesfactoren
Aanpassingen IPS bij jongeren met psychosen IPS model: geen expliciete aandacht voor ontwikkelingsfasen Uitsluitend arbeidsgerelateerde uitkomsten Vanuit ontwikkelings en persoonlijk perspectief is direct aan het werk is niet voor iedere cliënt passend Noodzaak om opleiding als tweede valide uitkomstmaat in IPSprogramma s op te nemen (zie Killackey e.a., 2008; Nuechterlein e.a., 2008)
Goede resultaten IPS bij cliënten met eerste psychosen Rinaldi e.a. (2004) in UK: aantal cliënten met betaald werk steeg in 12 mnd van 10% tot 41% (geen controlegroep) Nuechterlein e.a. (2005 en 2008) in VS: 93% na 18 mnd. had betaald werk of opleiding, vs. 55% in controlegroep Killackey e.a. (2008) in Australië: 13 van de 20 cliënten in IPSconditie hadden baan en 4 deden opleiding. In controleconditie hadden 2 cliënten een baan en deden 4 een opleiding. Cliënten in IPS conditie hadden ook beduidend hogere inkomens
Conclusies IPS Van alle arbeidsintegratiemodellen heeft IPS (Individual Placement and Support, of: Individuele Plaatsing en Steun) veruit de beste papieren: Bewezen effectief Welomschreven, gestandaardiseerd (modelgetrouwheidsmaat) Hoe modelgetrouwer, des te beter de resultaten Dynamisch model: nieuwe elementen toevoegen Duidelijke aanwijzingen voor de implementatie, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en praktijkervaringen
Tot slot: is werken wel goed voor psychiatrische patiënten? If you think work is bad for people with mental illness, try poverty, unemployment, and social isolation. Marone & Golowka (2000) Psychiatric Rehabilitation Journal