Economie Monitor Brabant Vierde kwartaal 2009 3 Het ingezette herstel zet verder door vooruitzichten voor volgend jaar positiever De economie lijkt de weg naar boven weer te hebben gevonden. Na vier achtereenvolgende kwartalen van krimp, groeide de se economie in het derde kwartaal met 0,4%. Deze groei wordt grotendeels gedreven door het aantrekken van de export. Ook bedrijven in zijn aanzienlijk positiever dan vorig kwartaal. De productie en omzet nemen in de meeste sectoren langzaam weer toe. Op de arbeidsmarkt is van daadwerkelijke verbetering echter nog geen sprake. De werkloosheid neemt nog altijd toe. Verder in dit nummer: Arbeidsmarkt Bedrijvendynamiek en woningmarkt Conjunctuurontwikkeling Nieuwsberichten Verwachte groei 2010 in Brabant conform landelijk gemiddelde Op basis van de nieuwste prognoses groeit de se economie volgend jaar met ongeveer 1,0%. Voor wordt dezelfde groei verwacht. Omdat in de Brabantse economie de conjunctuurgevoelige sectoren zoals industrie en transport & logistiek sterk zijn vertegenwoordigd, profiteert Brabant relatief snel en in grote mate van een aantrekkende wereldhandel en uitvoer. Ook de perspectieven voor de zorgsector zijn goed. De bouwnijverheid komt naar verwachting het laatst uit het dal van de crisis. Deze sector heeft ook volgend jaar te kampen met een fors dalende toegevoegde waarde en werkgelegenheid. Arbeidsmarkt: werkloosheid neemt nog altijd toe, daling uitzenduren gestagneerd Er wordt op de arbeidsmarkt nog geen fundamenteel herstel verwacht. Economen zijn unaniem in hun voorspelling dat de werkloosheid volgend jaar verder toeneemt. De daling van de werkgelegenheid en de daaruit voortvloeiende groei van de werkloosheid is tot nu toe beduidend minder groot dan eerder werd voorspeld. De belangrijkste reden hiervoor is dat de bestaande hoeveelheid werk is verdeeld over meer deeltijdbanen. Andere dempende mechanismen zijn onder meer dat jongeren langer doorstuderen en de toepassing van de deeltijd-ww. De verborgen werkloosheid is momenteel relatief groot. De jeugdwerkloosheid blijkt tot dusver minder snel toe te nemen dan eerder is voorspeld. In het laatste half jaar zijn er ongeveer 900 werkloze jongeren bijgekomen in. Een lichtpuntje is dat de daling van de uitzenduren is gestagneerd. Situatie op woningmarkt nog altijd somber Op de huidige woningmarkt staan huizen gemiddeld lang te koop. De verkoopprijzen staan nog altijd onder druk en er zijn relatief weinig woningen verkocht. Maar er is de laatste maanden wel sprake van een bescheiden groei. Zolang de onzekerheid op de arbeidsmarkt voor veel mensen aanhoudt (wat gebeurt er als ik mijn baan kwijtraak?), blijft de terughoudendheid bij grote aankopen.
Economie monitor Brabant Arbeidsmarkt De vacaturegraad, die het aantal openstaande vacatures per 1.000 banen weergeeft, is in gemiddeld 5,4 over het derde kwartaal van 2009. Landelijk is dat 5,5 vacatures per 1.000 banen. Het aantal openstaande vacatures ligt daarmee beduidend lager dan in de voorgaande jaren. Zowel in als in was de arbeidsmarkt voor de crisis krap en het aantal vacatures groot. Die zijn de afgelopen kwartalen flink verminderd waardoor de werkloosheid minder snel is toegenomen dan in de omringende landen. In stonden er in het derde kwartaal van dit jaar gemiddeld ruim 6.700 vacatures open bij de vestigingen van het UWV WERKbedrijf. In dezelfde periode werden maandelijks gemiddeld zo n 2.900 nieuwe vacatures aangemeld. De meeste vacatures staan open voor beroepen op elementair (basis)niveau, gevolgd door technische beroepen en administratief/economische beroepen (met name op middelbaar niveau). Hierbij moet opgemerkt worden dat bij het UWV WERKbedrijf de hogere opleidingsniveaus in de vacaturedata (sterk) ondervertegenwoordigd zijn. Dit komt omdat hoger opgeleiden vaak via andere kanalen een nieuwe baan zoeken. 9 8 7 6 5 4 Vacaturegraad, en 3e kw 06 3e kw 07 3e kw 08 3e kw 09 Bron: UWV WERKbedrijf * # openstaande vacatures per 1.000 banen (werkzame personen) Aantal ingediende en openstaande vacatures in, 3e kw. 2009 Ingediend (gem. 3e kw. 09) Openstaand (gem. 3e kw. 09) aantal abs % abs % Elementaire beroepen 730 25,0 1.712 25,4 Administratieve beroepen 632 21,7 1.352 20,1 Technische beroepen 601 20,6 1.583 23,5 Transportberoepen 327 11,2 541 8,0 Verzorgende beroepen 272 9,3 726 10,8 Pedagogische beroepen 72 2,5 194 2,9 Juridische/bestuurlijke ber. 66 2,3 137 2,0 Ber. gedrag/maatschappij 62 2,1 117 1,7 Agrarische beroepen 57 2,0 146 2,2 (para)medische beroepen 56 1,9 175 2,6 Managementberoepen 13 0,4 26 0,4 Taalkundige/culturele ber. 4 0,1 10 0,1 Overig 26 0,9 11 0,2 Totaal 2.917 100 6.731 100 Bron: UWV WERKbedrijf Uitzendbranche krabbelt langzaam op De uitzendbranche reageert in de regel als eerste op een verandering van de conjunctuur (zowel groei als krimp). De ontwikkeling in het aantal uitzenduren is daarom een vroegtijdige indicator voor de richting die de conjunctuur en dus de economie als geheel opgaat. Ontwikkeling aantal uitzenduren* en (in %) 20 10 0 De afname van het aantal uitzenduren is gestopt. Er is echter nog geen sprake van een sterk herstel. Maar bedrijven die de afgelopen tijd flexibel maar ook vast personeel hebben moeten ontslaan, gaan in geval van groeiende vraag en productie, de komende maanden in eerste instantie waarschijnlijk veel gebruik maken van flexibele arbeidskrachten. De risico s voor bedrijven zijn hierbij minder groot. -10-20 -30-40 200701 200703 200705 200707 200709 200711 Bron: ABU Marktmonitor * Ontwikkeling per periode ten opzichte van een jaar eerder, met correctie voor werkbare dagen (in %) 200713 200802 200804 200806 200808 200810 200812 200901 200903 200905 200907 200909 200911
Groei werkloosheid zwakt af De arbeidsmarkt loopt wat betreft ontwikkelingen en herstel achter op de rest van de economie. De werkloosheid neemt nog altijd toe. Wel is de werkloosheidsgroei de laatste maanden aan het afzwakken. De gerealiseerde toename van het werklozenbestand is tot dusver minder desastreus dan in eerdere voorspellingen werd aangenomen. Het is belangrijk een aantal zaken in het achterhoofd te houden bij de beoordeling van de werkloosheid. Zo is er op de huidige arbeidsmarkt veel verborgen werkloosheid; veel werknemers hebben een deeltijdbaan maar werken liever fulltime. Dit geldt ook voor zzp-ers (bv. in de bouw), die beduidend minder uren maken omdat er niet genoeg werk is. Bovendien studeren meer mensen langer door om op een beter moment de arbeidsmarkt te kunnen betreden. Bovendien stellen vrouwen herintreding uit. Ten slotte melden veel mensen (vooral jongeren, ouderen en vrouwen) zich niet bij het UWV omdat ze denken toch geen kans te maken op een baan ( discouraged worker effect ). De werkloosheid in bedraagt per november 2009 68.990 personen. De jeugdwerkloosheid ( 27 jaar) is opgelopen tot 8.330 personen in. De doelstelling in het kader van de Intentieverklaring jeugdwerkloosheid om het aantal werkloze jongeren niet verder te laten oplopen dan 11.000 aan het einde van 2009, lijkt daarmee makkelijk gehaald te worden. Ook voor de deelregio s liggen de gerealiseerde groeicijfers nog ruim binnen de gestelde maximumwaarden. Werkloosheid (nww*) als % van beroepsbevolking Werkloosheidsontwikkeling per maand in en, 2009 9 72.000 510.000 70.000 500.000 8 68.000 490.000 7 66.000 480.000 64.000 470.000 6 62.000 460.000 60.000 450.000 5 58.000 440.000 4 56.000 430.000 3e kw 06 3e kw 07 3e kw 08 3e kw 09 54.000 420.000 Bron: UWV WERKbedrijf, EBB (CBS) 52.000 410.000 jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov Bron: UWV WERKbedrijf Werkloosheid (nww-ers*) in naar deelgebied gem. 3e kwartaal 2009 gem. 2e kwartaal 2009 totaal < 27 jaar totaal < 27jaar abs in % van bb abs abs in % van bb abs 487.060 6,3 57.250 473.708 6,1 54.808 66.537 5,8 8.110 62.884 5,5 7.357 West-Brabant 17.023 5,9 2.023 16.239 5,6 1.913 Midden-Brabant 11.300 5,2 1.705 11.125 5,2 1.645 Noordoost-Brabant 15.439 5,2 1.780 14.609 5,0 1.560 Zuidoost-Brabant 22.776 6,7 2.602 20.911 6,1 2.238 B5 Totaal 29.320 7,6 3.811 27.676 7,2 3.560 Breda 5.846 6,9 643 5.610 6,7 657 Eindhoven 8.630 8,5 935 7.894 7,8 825 Helmond 4.101 10,2 579 3.787 9,4 495 s-hertogenbosch 4.286 6,3 528 3.907 5,7 412 Tilburg 6.458 6,6 1.126 6.479 6,6 1.172 Bron: UWV WERKbedrijf, bewerking ETIN Adviseurs * nww staat voor Niet-werkenden werkzoekenden
Economie monitor Brabant Bedrijvendynamiek en situatie in de industrie Het aantal startende ondernemingen is in het derde kwartaal met 3.645 niet fundamenteel lager dan in de voorgaande jaren van economische voorspoed. Een verklaring hiervoor is dat in crisistijd mensen die ontslagen worden of tegen ontslag aan zitten, er vaker voor kiezen voor zichzelf te beginnen om zo brood op de plank te krijgen. Met name in sectoren als de zakelijke dienstverlening (adviesbureaus) en in de bouwnijverheid (klusbedrijven) is dit een veelgezien fenomeen. Startende bedrijven, 4.000 3.800 3.600 3.400 3.200 3.000 2.800 2.600 2.400 3e kw 07 3e kw 08 2e kw 09 3e kw 09 Bron: Kamer van Koophandel Het aantal faillissementen is het afgelopen jaar daarentegen wel fors toegenomen. De invloed van de economische crisis is hier duidelijk zichtbaar. Positief gegeven is dat zich van het tweede op het derde kwartaal van 2009 een lichte daling heeft voorgedaan. De inkoopmanagersindex, een samengestelde index die een beeld geeft van de staat waarin de industrie verkeert, heeft in het derde kwartaal van 2009 een gemiddelde waarde van Faillissementen, 400 350 300 250 200 150 100 50 1e kw 07 2e kw 07 3e kw 07 4e kw 07 1e kw 08 2e kw 08 3e kw 08 Bron: Kamer van Koophandel, Dun en Bradstreet 4e kw 08 1e kw 09 2e kw 09 3e kw 09 49,0. De index bereikte in november met 51,9 het hoogste niveau sinds maart 2008. De index duidt op een herstellende economie. De verbetering is het gevolg van het toenemende aantal orders, vooral uit het buitenland, en daarnaast een toename van het productievolume bij industriële bedrijven. De verdere verbetering van de index wordt geremd door de nog altijd sombere personeelssituatie. Inkoopmanagersindex*, 60 55 50 45 40 35 30 25 3e kw 07 3e kw 08 2e kw 09 3e kw 09 Bron: NEVI PMI * Samengestelde index: een score <50 geeft een daling van industriële activiteit aan, een score >50 duidt op een groeiende economie. Woningmarkt De prijsindex van bestaande koopwoningen in bedraagt gemiddeld 106,8 in het derde kwartaal. Landelijk is dat 107,3. Daarmee is er nog altijd een forse kloof ten opzichte van hetzelfde kwartaal vorig jaar (112,3) toen de woningmarkt aan de vooravond van de crisis stond. De lang voorspelde forse prijsdalingen zijn tot dusver uitgebleven en er lijkt een eind te komen aan de daling van de woningprijzen. Toch is de situatie op de woningmarkt over de gehele linie nog altijd somber. Er zijn relatief weinig woningen verkocht, hoewel er de laatste maanden sprake is van een bescheiden groei. Bovendien staan woningen gemiddeld flink langer te koop dan vorig jaar voordat ze verkocht worden. In het derde kwartaal van 2009 gemiddeld 133 dagen voor heel Noord- Brabant, ten opzichte van 108 dagen landelijk. Totaal aantal verkochte woningen, 3.000 2.800 2.600 2.400 2.200 2.000 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 okt-07 nov-07 dec-07 jan-08 feb-08 mrt-08 apr-08 mei-08 jun-08 jul-08 aug-08 sep-08 oct-08 nov-08 dec-08 jun-09 feb-09 mrt-09 apr-09 mei-09 jun-09 jul-09 aug-09 sep-09 okt-09 Prijsindex* bestaande koopwoningen, N-Br. en NL 115 110 105 100 Aantal verkochte woningen naar type, 2.500 2.000 1.500 1.000 500 onbekend 2/1 kapwoning vrijstaand hoekwoning appartement tussenwoning Duur* te koop staan woningen, 160 140 120 100 80 60 Bron: Kadaster B5 Overig N-Br. 95 3e kw 07 3e kw 08 3e kw 09 Bron: Kadaster * 2005=100 0 3e kw 07 3e kw 08 3e kw 09 Bron: Kadaster 40 3e kw 07 3e kw 08 3e kw 09 Bron: NVM * Looptijd in dagen
Ontwikkeling conjunctuur : economisch herstel zet (voorlopig) door Uit de Conjunctuurenquête (COEN) blijkt dat het economisch klimaat in Brabant opnieuw aanzienlijk positiever is geworden. Toch zijn drie van de vier deelindicatoren nog altijd negatief. De indicator voor de economische prestaties gaat van -22 naar -13. Er zijn weliswaar per saldo nog altijd meer bedrijven die een afname melden van omzet, export en personeelssterkte, maar tegelijkertijd neemt het aantal bedrijven dat een verbetering verwacht duidelijk toe. Vooral de omzet en export trekken aan. Bedrijven zijn nog altijd uiterst terughoudend met het aannemen van nieuw personeel. De indicator voor de concurrentiepositie is verbeterd van -7 tot -6. Zowel de concurrentiepositie van Brabantse bedrijven op de se markt als op de EU-exportmarkt is verbeterd. Voor de exportmarkten buiten de EU is de concurrentiepositie daarentegen marginaal verslechterd. Ook met de productie en voorraad gaat het duidelijk beter in het derde kwartaal. De indicator bereikt een waarde van 26 ten opzichte van 17 een kwartaal eerder. Eén op de vijf bedrijven meldt inmiddels een productietoename. De score op de indicator voor de orderpositie bevindt zich met -25 nog altijd fors in het rood. Toch is ook hier verbetering zichtbaar, deze zit met name in de afname van het aantal pessimisten. De uitgesproken verwachtingen voor het vierde kwartaal van 2009 zijn overwegend positief en sorteren voor op een verdere verbetering. De indicator voor economische prestaties verandert volgend kwartaal wellicht van een negatieve in een positieve waarde. Ook de indicator orderpositie verbetert volgens de verwachtingen aanzienlijk tot rond de nul. Dat zou betekenen dat de optimisten en pessimisten elkaar weer in evenwicht houden. Score* en op 4 hoofdindicatoren: 2e kwartaal en 3e kwartaal 2009 Orderpositie 2e kwartaal 2009 3e kwartaal 2009 Economische prestaties 30 20 10 0-10 -20-30 Productie en voorraad Bron: CBS Statline/COEN-partners: COEN-resultaten 2e kwartaal 2009 3e kwartaal 2009 Concurrentiepositie * Toelichting Hoe groter het web, des te groter is de economie. Duidelijk te zien is dat de Brabantse economie in het 2e kwartaal 2009 op alle onderdelen is verbeterd ten opzichte van het 1e kwartaal 2009. presteert iets beter dan het landelijk gemiddelde. Sectorale ontwikkelingen Wat betreft de sectorale ontwikkeling in het bedrijfsleven in het derde kwartaal kunnen de volgende highlights worden genoemd. In de industrie nemen de productie en omzet langzaam weer toe. De omzetverbetering wordt voor een belangrijk deel gedreven door het herstel van de uitvoer. Wat betreft personeelsomvang is de situatie nog altijd verre van rooskleurig; bedrijven hebben volop gesneden in het personeelsbestand om kosten te besparen. De echte verbetering in de groothandel laat op zich wachten. Ondernemers blijven redelijk somber over het economisch klimaat in hun sector. Wel is enige verbetering zichtbaar in omzet en export. De winstgevendheid staat nog altijd zwaar onder druk. Ondernemers in de Brabantse detailhandel zijn nog altijd niet te spreken over het economisch klimaat in de sector. De omzetpositie is van het tweede op het derde kwartaal verslechterd. De transport-, opslag- & communicatiesector, de hardst getroffen sectoren door de crisis, krabbelen weer langzaam op. De productie neemt bij meer bedrijven weer toe en het economisch klimaat wordt iets minder somber beoordeeld. Omzet en export blijven vooralsnog minimaal. Ook in de Brabantse bouwnijverheid is de klap van de crisis bijzonder hard aangekomen. Ondernemers zijn in het derde kwartaal zeer pessimistisch over het economisch klimaat in hun sector. Bovendien rapporteren maar liefst vier op de tien bouwbedrijven een daling van de productie. Ook de omzetpositie is ten opzichte van een kwartaal eerder achteruit gegaan. Winst en personeelssterkte staan onder druk. In de zakelijke dienstverlening is de productie toegenomen. Wat betreft de omzetpositie zijn er eindelijk weer evenveel optimisten als pessimisten. Voor het volgend kwartaal wordt een verdere verbetering verwacht. Ook de personeels-situatie is er minder negatief op geworden. Het aantal bedrijven dat winst maakt, neemt eveneens toe.
Economie monitor Brabant De horeca (met name het hogere segment) lijdt nog altijd fors aan lagere koopkracht en lagere bestedingen door consumenten als gevolg van de economische crisis. Prijsverlagingen, die vooral zijn doorgevoerd in de hotellerie, beginnen langzaamaan effect te hebben; de daling van het aantal overnachtingen vermindert. Toch staan omzet maar vooral winst en personeelssterkte zwaar onder druk. In de landbouw zit weinig beweging in de beoordeling van het economisch klimaat. Het overheersende beeld blijft daardoor negatief. Toch is de beoordeling van agrarische bedrijven van hun omzetpositie wel beduidend positiever. Binnen zijn de volgende regionale accenten te leggen: De regio Noordoost is iets minder gevoelig voor economische schokken door de sterke vertegenwoordiging van de overheidsector en zakelijke dienstverlening in s-hertogenbosch. Midden-Brabant lijkt door het grote belang van de nog kwakkelende transportsector het langzaamst te herstellen van de crisis. Na enkele kwartalen de rij gesloten te hebben neemt Zuidoost- Brabant deze keer de middenpositie in. Het dynamische economische karakter (sterk conjunctuurgevoelig) van deze regio lijkt hiermee bevestigd te worden. Het bedrijfsleven in Kamergebied Zuidwest- (waarin West-Brabant het grootste aandeel heeft) scoort gemiddeld genomen slechter dan KvK Brabant, maar iets beter dan de regio Midden-Brabant. Prognose economische ontwikkeling naar regio en sector in 2010 staat op het punt om bovengemiddelde groei te hervatten Het ING Economisch Bureau verwacht dat de se economie in 2009 krimpt met 4,2%. De sche Bank becijfert de krimp op 4,0% in haar decemberraming. Voor 2010 verwacht ING een bescheiden groei van 1,0%. DNB is iets pessimistischer en gaat uit van 0,7% in 2010 en 1,2% in 2011. Het CPB raamt een groei van 1,5% voor 2010. Deze beperkte economische groei is onvoldoende om de werkgelegenheid op peil te houden. Verwacht wordt dat de werkgelegenheid volgend jaar met ruim 2% afneemt. Dit betekent dat de werkloosheid ten minste nog volgend jaar, en waarschijnlijk ook nog in 2011, toeneemt. Op basis van de productiestructuur van de regionale economie in vergelijking met het landelijke gemiddelde, kan een doorrekening van de economische groei voor de provincies worden gemaakt. Voor de provincie is een groei van 1,0% in 2010 de prognose. Dat is gelijk aan het landelijke groeicijfer. De werkgelegenheid neemt naar verwachting met ongeveer 2% af conform de landelijke ontwikkeling. Door de relatief sterke vertegenwoordiging van de conjunctuur- en exportgevoelige industrie en transport & logistiek in Brabant is de economische crisis hier hard aangekomen. De Brabantse maakindustrie is goed voor 16% van de totale werkgelegenheid (ten opzichte van 12% landelijk) en bijna een kwart van de totale toegevoegde waarde (brp) (NL: 16%). De motor achter het se herstel is de uitvoer. Deze trekt nu al aan; in het derde kwartaal nam de export met 2,8% toe, terwijl de import met slechts 1,5% steeg. De groeiende uitvoer is mede een gevolg van de aantrekkende economieën in de voor belangrijke handelspartners Duitsland en in mindere mate Frankrijk. De EU-16 is met een groei van 0,4% in het derde kwartaal van 2009 officieel uit de recessie. De Amerikaanse economie nam in het derde kwartaal met 2,8% (op jaarbasis) toe ten opzichte van een kwartaal eerder. Door de structuur van de Brabantse economie is de teruggang dieper, maar is ook het herstel eerder en sterker door de aanwezigheid van veel vroeg-cyclische bedrijven. Prognose economische groei 2010 Bron: CBS, raming ING Economisch Bureau (kwartaalbericht regio s december 2009). De perspectieven voor 2010 zijn het slechtst voor de bouwnijverheid. De toevoegde waarde (economische groei) neemt waarschijnlijk met meer dan 6% af in deze sector. Ook de detailhandel zal het volgend jaar nog moeilijk hebben met een verwachte economische krimp van circa 2%. De laatste sector waarvoor een negatief groeicijfer wordt verwacht, is de horeca (grofweg -1%). In alle overige sectoren neemt de economie volgend jaar waarschijnlijk toe. Volgend jaar is de economische groei naar verwachting het grootst in de zorgsector, veroorzaakt door een constant stijgende vraag. Van de marktsectoren wordt de sterkste opleving verwacht in de conjunctuurgevoelige industrie en transport & opslag (beide ongeveer 3%).
Nieuwsberichten over de conjunctuur Decemberraming CPB: Economie veert op Op basis van de nieuwste raming van het CPB groeit de se economie met 1,5% in 2010. Zowel in het eurogebied, de Verenigde Staten en Japan is het bbp in het derde kwartaal toegenomen ten opzichte van een kwartaal eerder. Het herstel wordt gedreven door de forse stimuleringsmaatregelen door overheden, het zeer ruime monetaire beleid (historisch lage rente), het terugkeren van de rust op de financiële markten en een positieve impuls van de voorraadvorming bij bedrijven. De productie in neemt na vier kwartalen met krimp, sinds het derde kwartaal weer toe. Ook deze keer is de export de motor achter het economisch herstel. De voor 2010 geraamde economische groei komt volledig voor rekening van de uitvoer. De export van goederen volgt grotendeels het patroon van de wereldhandel. Na een geraamde afname van 9,5% dit jaar volgt in 2010 naar verwachting een groei van 6%. De consumptie van huishoudens daalt over 2009 naar verwachting met 2,5% en blijft volgend jaar stabiel (+0,25%). CPB, december 2009 Consumentenvertrouwen licht verbeterd De opgaande lijn in het consumentenvertrouwen zet door. Consumenten zijn opnieuw minder pessimistisch. De indicator verbetert dan ook van -14 in november naar -11 in december. De stemming is in de loop van 2009 gestaag verbeterd, wat vooral komt doordat consumenten minder negatief oordelen over het economisch klimaat. CBS Conjunctuurbericht, december 2009 Brabander gemiddeld positiever over economie Uit een enquête van het PON blijkt dat Brabanders het afgelopen half jaar positiever zijn geworden over de toekomst van de economie. Terwijl in juni nog 60% dacht dat het met de economie het daaropvolgende halfjaar slechter dan wel veel slechter zou gaan, is dat aandeel nu teruggelopen tot 27%. Bron: Brabants Dagblad, 19 december 2009 Kleine terugval in producentenvertrouwen Ondernemers in de industrie zijn in december iets somberder gestemd dan een maand eerder. De indicator voor het producentenvertrouwen is gedaald van -5,6 naar -8,6. Ondernemers in zijn vooral een stuk pessimistischer over de toekomstige productie. CBS Conjunctuurbericht, december 2009 Bouwdeskundigen somber: 10% van bouwers gaat failliet in 2010 Zeker vijf van de vijftig grootste bouwers van overleven het jaar 2010 niet, aldus bouwexport Verstraete van PWC in de Cobouw 50. Hij geeft aan dat bouwbreed momenteel een kwart van de aannemers onder beheer van banken staat, wat betekent dat zij serieus moeten vrezen voor hun voortbestaan. Jan Boeve, directeur Economische Zaken van Bouwend, is evenmin positief over volgend jaar: Het dieptepunt is nog niet bereikt. Barometer Brabants Dagblad In de bijlage De Ondernemer van het Brabants Dagblad geeft een panel van sleutelpersonen en economie experts, maandelijks een cijfer voor het economisch klimaat in. Deze individuele cijfers vormen tezamen een barometerscore voor de gehele Brabantse economie. Uit het verloop van de barometerscore is de economische recessie van het laatste jaar duidelijk af te lezen. De opgaande lijn lijkt echter weer ingezet te zijn. Want vanaf juli dit jaar heeft de barometerscore zich vier keer op een rij verbeterd. Alle panelleden, met uitzondering van één persoon, zijn positiever dan wel neutraal gestemd in vergelijking met vorig kwartaal. 7 6,5 6 5,5 5 jul-08 aug-08 sep-08 oct-08 nov-08 dec-08 jun-09 feb-09 mrt-09 apr-09 mei-09 jun-09 jul-09 aug-09 Prognose komende 3 maanden 12 dec: 5,86 sep-09 okt-09 nov-09 dec-09 Bron: Brabants Dagblad, De Ondernemer Noot: op 1 november 2002 is de barometer op een waarde van 5 vastgesteld.
Colofon De Economie Monitor Brabant geeft een integraal beeld van belangrijke, actuele ontwikkelingen in de Brabantse economie, waar mogelijk gespiegeld aan landelijke ontwikkelingen, op basis van diverse bronnen. De Economie Monitor Brabant is een uitgave van de provincie, in samenwerking met SER Brabant en de Kamer van Koophandel. Opdrachtgever Provincie Samenstelling ETIN Adviseurs Redactie Mercuur Communicatieadvies Vormgeving Cragt Communicatie & Creatie Contactadres ETIN Adviseurs Postbus 3255 5203 DG s-hertogenbosch info@etin.nl Voor meer informatie over de Economie Monitor Brabant en andere relevante documenten over de economie in : www.brabant.databank.nl