ACCOUNTANTSVERSLAG 2015 GEMEENTE NEDERWEERT

ACCOUNTANTSVERSLAG 2015 GEMEENTE NEDERWEERT P 1 dinsdag 26 juli 2016

ACCOUNTANTSVERSLAG 2015 Aan de leden van de gemeenteraad van de gemeente Nederweert T.a.v. mevrouw E.G. Schrier, raadsgriffier Postbus 2728 6030 AA NEDERWEERT Maastricht, 26 juli 2016 Kenmerk: Dme/1048788/1605772 Geachte leden van de raad, Zoals afgesproken in onze opdrachtbevestiging ontvangt u hierbij ons accountantsverslag 2015 van de gemeente Nederweert. Dit verslag bevat onze belangrijkste bevindingen uit de controle van de jaarrekening 2015. Met dit verslag willen wij u zo goed mogelijk informeren en ondersteunen in de uitoefening van uw kaderstellende en controlerende taak. De onderwerpen, die in dit verslag aan de orde komen, hebben onderdeel uitgemaakt van onze overwegingen bij de bepaling van de aard, het tijdstip van uitvoering en de diepgang van de controlemaatregelen die zijn toegepast bij de uitvoering van de controle van de jaarrekening. De in dit verslag opgenomen bevindingen doen geen afbreuk aan ons oordeel over de getrouwheid en rechtmatigheid van de jaarrekening 2015. Onze bevindingen en aanbevelingen hebben wij afgestemd met de auditcommissie d.d. 9 juni 2016. Een afschrift van dit verslag is toegezonden aan het college van burgemeester en wethouders. Het opstellen en controleren van de jaarrekening vraagt elk jaar weer een aanzienlijke inspanning. Bij deze willen wij alle betrokken medewerkers van de gemeente bedanken voor de constructieve en plezierige samenwerking tijdens de controle. Vanzelfsprekend zijn wij graag bereid om deze rapportage nader toe te lichten. Hoogachtend, BDO Audit & Assurance B.V. drs. D.O. Meeuwissen RA P 2 dinsdag 26 juli 2016

INHOUDSOPGAVE 1 DASHBOARD ACCOUNTANTS- CONTROLE 1.1 ONS OORDEEL 1.2 TOP 3 AANDACHTSPUNTEN VOOR 2016 1.3 RESULTAAT 2015 1.4 TRANSITIE IN HET SOCIAAL DOMEIN 1.5 BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN 2015 1.6 ANALYSE VAN UW FINANCIËLE POSITIE 4 4 4 4 4 4 2 CONTROLEVERKLARING 2.1 STREKKING CONTROLEVERKLARING 2.2 OVERZICHT CONTROLEVERSCHILLEN 3 TOP 3 AANDACHTSPUNTEN VOOR 2016 3.1 INVOERING SOCIAAL DOMEIN 3.2 INVOERING VPB-PLICHT 3.3 INVOERING KENGETALLEN 4 UW FINANCIËLE POSITIE 4.1 RESULTAAT 2015 4.2 UW FINANCIËLE POSITIE VERGELEKEN 4.3 TOELICHTING OP UW FINANCIËLE POSITIE 5 DE UITKOMSTEN VAN ONZE JAARREKENING- CONTROLE 5.1 DE REIKWIJDTE VAN ONZE CONTROLE EN GEHANTEERDE TOLERANTIES 5.2 SOCIAAL DOMEIN 5.3 JAARVERSLAG EN GRONDSLAGEN JAARREKENING 5.4 WETTELIJKE VERSLAGGEVINGSREGELS (BBV) 5.5 ACTUALISATIE EN BIJSTELLING GRONDEXPLOITATIES 5.6 SCHATTINGSPROCESSEN BINNEN DE JAARREKENING 5.7 BEGROTINGSRECHTMATIGHEID 5.8 DE WET NORMERING TOPINKOMENS (WNT) 5.9 DE INTERNE BEHEERSING BIJ UW GEMEENTE BIJLAGEN A. BEVINDINGEN SISA-BIJLAGE IN ÉÉN OOGOPSLAG B. OVERIGE ONDERWERPEN EN BELANGRIJKE ACTUALITEITEN C. ONZE CONTROLE 5 6 7 7 9 10 12 13 17 18 21 22 23 26 29 32 33 35 36 41 P 3 dinsdag 26 juli 2016

1. DASHBOARD ACCOUNTANTSCONTROLE 1.1 Ons oordeel 1.2 Top 3 aandachtspunten voor 2016 1.3 Resultaat 2015: 328.000 voordelig Verklaring met beperking omtrent de jaarstukken 2015 in verband met sociaal domein. De fouten/onzekerheden hebben betrekking op het sociaal domein. Wij hebben geen bevindingen ten aanzien van de SiSa-bijlage. Het jaarverslag is verenigbaar met de jaarrekening. De samenwerking is constructief en plezierig verlopen. Invoering en doorontwikkeling interne beheersing in het sociaal domein. Invoering Vpb-plicht overheidsbedrijven per 1 januari 2016. Invoering kengetallen met ingang van de begroting 2016 en jaarstukken 2015. De exploitatie laat een positief gerealiseerd resultaat (na resultaatbestemming) zien ad circa 328.000. Voordelen zijn op diverse programma s gerealiseerd. De belangrijkste voordelen zijn ontstaan in het sociaal domein. 1.4 Transitie in het sociaal domein 1.5 Belangrijkste bevindingen 2015 1.6 Analyse van uw financiële positie Onzekerheid ad 883.649 omtrent de PGB Jeugd/WMO. Onzekerheid ad 492.772 omtrent de zorg in natura. Fout ad 18.954 omtrent verschillen tussen de productieverantwoordingen en de lasten in de jaarrekening. De grondslagen van de jaarrekening zijn aanvaardbaar en het BBV wordt op enkele kwalitatieve tekortkomingen na nageleefd. Totale boekwaarde grondexploitaties is 3,3 miljoen afgenomen. Totale boekwaarde ultimo 2015 6,5 miljoen. Waardering is aanvaardbaar en de veronderstellingen zijn redelijk. Begrotingsoverschrijdingen zijn adequaat toegelicht in de jaarrekening. Op basis van de set financiële kengetallen in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing in uw jaarstukken 2015 concluderen we dat uw financiële positie in de basis op orde is. Omvang eigen vermogen bedraagt ultimo 2015 circa 23,4 miljoen, 56,8% van het balanstotaal (ultimo 2014: circa 23,6 miljoen, 60,9%). Ratio weerstandsvermogen ultimo 2015 gestegen naar 1,95 (2014: 5,1). P 4 dinsdag 26 juli 2016

2. CONTROLEVERKLARING 2.1 STREKKING CONTROLEVERKLARING CONTROLEVERKLARING De strekking van de controleverklaring bij de jaarrekening 2015 van de gemeente Nederweert is niet goedkeurend. Wij geven een oordeel met beperking omtrent de getrouwheid en rechtmatigheid van de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening. GETROUWHEID Naar ons oordeel geeft de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening, uitgezonderd de mogelijke gevolgen van het sociaal domein, een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van zowel de baten en lasten over 2015 als van de activa en passiva op 31 december 2015 in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording voor Provincies en Gemeenten. RECHTMATIG Naar ons oordeel zijn de in deze jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties over 2015, uitgezonderd de mogelijke gevolgen van het sociaal domein, in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de relevante wet- en regelgeving, waaronder gemeentelijke verordeningen. GEEN BEVINDINGEN IN DE SISA- BIJLAGE JAARVERSLAG VERENIGBAAR BELANGRIJKSTE PUNTEN IN HET VERANTWOORDINGSPROCES Wij hebben de in de SiSa-bijlage van de jaarrekening genoemde specifieke uitkeringen gecontroleerd met inachtneming van de Nota verwachtingen accountantscontrole 2015. Op grond van ons onderzoek hebben wij bij uw specifieke uitkeringen geen fouten en/of onzekerheden geconstateerd die de voor SiSa geldende rapporteringstolerantie overschrijden. Ingevolge artikel 213 lid 3 onder d Gemeentewet vermelden wij dat het jaarverslag (programmaverantwoording en verplichte paragrafen), voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening (balans met toelichting, overzicht van baten en lasten met toelichting en SiSa-bijlage). Belangrijkste aspecten in het verantwoordingsproces voor onze controletaak zijn het voldoen aan de (interne en externe) aanbestedingsrichtlijnen, de waardering van de (regionale) grondexploitaties en de controle van het sociaal domein. De grondexploitaties zijn geactualiseerd. Het proces van bepaling van de aard en de noodzakelijke omvang van voorzieningen is in opzet en bestaan adequaat en de voor de gevormde voorzieningen gehanteerde uitgangspunten voor schattingen zijn reëel en consistent. Voor wat betreft de lasten omtrent het sociaal domein zijn wij niet in staat geweest om voldoende en geschikte controle-informatie te verkrijgen. De begrotingsoverschrijdingen zijn in de jaarrekening adequaat toegelicht. Tot slot hebben wij vastgesteld dat de bezoldigingen over 2015 niet strijdig zijn met de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) en dat de jaarrekening 2015 van de gemeente Nederweert voldoet aan de publicatieverplichtingen van de WNT. P 5 dinsdag 26 juli 2016

2.2 OVERZICHT CONTROLEVERSCHILLEN Ongecorrigeerde controleverschillen Post/omschrijving van de toelichting Fouten (in euro s) Onzekerheden (in euro s) Verwijzing Getrouwheid Persoonsgebonden budgetten (PGB s) Zorg in natura Afwijkingen van de productieverantwoordingen 18.954 883.649 492.772 Paragraaf 5.2 Totaal 18.954 1.376.421 Rechtmatigheid Persoonsgebonden budgetten (PGB s) Zorg in natura Afwijkingen van de productieverantwoordingen 18.954 883.649 492.772 Paragraaf 5.2 Totaal 18.954 1.376.421 Materialiteit (1% voor fouten / 3% voor onzekerheden) 398.000 1.194.000 De rapportagetolerantie voor fouten en onzekerheden is vastgesteld op 25.000. P 6 dinsdag 26 juli 2016

3. TOP 3 AANDACHTSPUNTEN VOOR 2016 INLEIDING Naar aanleiding van onze controle van de jaarrekening 2015 hebben wij een aantal bevindingen en aanbevelingen weergegeven. Daarnaast willen wij, vanuit onze natuurlijke adviesfunctie, de volgende top 3 van aandachtspunten voor het komende jaar 2016 benoemen. 1. INVOERING SOCIAAL DOMEIN Invoering Sociaal domein De geconstateerde bevindingen over boekjaar 2015 zullen mogelijk ook doorwerken naar 2016. Volledigheidshalve verwijzen we voor de geconstateerde bevindingen naar paragraaf 5.2. Hoe dit dan doorwerkt en welke financieel effect dit heeft is op dit moment nog onvoldoende duidelijk. Graag gaan we met u in overleg om te kijken hoe de interne beheersing vanuit de kant van de gemeente verder vorm kan krijgen. 2. INVOERING VPB-PLICHT Invoering Vpb-plicht overheidsbedrijven per 1 januari 2016 Vanaf 1 januari 2016 zijn overheidsbedrijven Vpb-plichtig, zo ook de gemeente Nederweert. De gemeente Nederweert is momenteel nog druk bezig om de fiscale balans gereed te krijgen en de administratie dusdanig in te richten dat inzicht wordt verkregen in de stromen die voor de bepaling van de Vpb-plicht van belang zijn. Met uitzondering van de grondexploitatie verwacht u dat de Vpb druk op de exploitatie beperkt is. De omvang van de Vpb druk op de grondexploitatie bent u nog aan het inventariseren. De gemeente wordt hierbij ondersteund door een externe partij. Onderstaand geven wij u enkele aandachtspunten mee die van belang zijn bij het inzichtelijke maken van de gevolgen van de invoering van de Vpb-plicht op de gemeente Nederweert. Enkele aandachtspunten Het grootste deel van de activiteiten van overheidslichamen, wordt uitgevoerd in het kader van het maatschappelijk belang. Deze activiteiten zijn normaliter niet rendabel en veelal structureel verlieslatend. Er is dan geen sprake van een ondernemingsactiviteit. Er zijn enkele activiteiten die wel in de belastingplicht kunnen vallen en daardoor extra aandacht vereisen. Denk hierbij aan: het gemeentelijk grondbedrijf, dienstverlening in algemene zin aan burgers en bedrijven en onder omstandigheden ook de decentralisaties. Opvallend is dat de afvalinzameling niet belastingplichtig is omdat dat wordt gezien als een dienst aan de gemeente zelf waarmee niet wordt deelgenomen aan het economisch verkeer. De afvalinzameling van bedrijfsafval is daarentegen wel een belastingplichtige ondernemingsactiviteit. P 7 dinsdag 26 juli 2016

3. TOP 3 AANDACHTSPUNTEN VOOR 2016 Inventarisatie De inventarisatie van de genoemde activiteiten dient nauwkeurig te worden gedaan aan de hand van het inventarisatiemodel. Zowel de opbrengsten als (in)directe kosten dienen in aanmerking te worden genomen bij de beoordeling van de belastingplicht. Ook de subsidies dienen in beginsel tot de opbrengsten van een activiteit te worden gerekend. In het model wordt per activiteit aangegeven welke stappen worden genomen. Het kan dus als audit trail dienen voor Vpb gerealiseerde activiteiten. U bent ten tijde van de jaarrekeningcontrole aan de slag met deze inventarisatie. Grondbedrijf Uit de Samenwerking Vennootschapsbelasting Lokale Overheden (SVLO) blijkt dat het gemeentelijk grondbedrijf één fiscale onderneming is. Dit betekent dat positieve grondexploitaties kunnen worden verrekend met negatieve grondexploitaties. De SVLO heeft eveneens een QuickScan gepubliceerd, waarmee beoordeeld kan worden of het grondbedrijf een fiscaal winstoogmerk heeft. Dit is van belang omdat er dan belastingplicht ontstaat en daarmee de verplichting een openingsbalans op te stellen. De waarde van een grondexploitatie kan worden berekend op basis van de discounted cash flow, rekening houdend met de contante waarde van alle toekomstige kasstromen. Het fiscale resultaat van het grondbedrijf wordt eveneens beïnvloed door de toerekenbare rentekosten. U heeft er voor gekozen om met ingang van de begroting 2016 geen rente meer toe te rekenen aan de grondexploitaties omdat de financiering met eigen middelen plaatsvindt. Hiermee anticipeert u op de BBV wijziging waarbij met ingang van 2016 geen rente mag worden toegerekend indien financiering met eigen middelen plaatsvindt. Samenwerkingsverbanden Lagere overheden kiezen vaak voor samenwerking omdat dit leidt tot meer efficiëntie. Er is een vrijstelling voor samenwerkingsverbanden opgenomen in de wet modernisering Vpb. De activiteiten die gemeenten verrichten in het kader van de Jeugdwet, Participatiewet, WMO en schuldhulpverlening worden veelal in samenwerking verricht. Dit kan onder meer in de vorm van een gemeenschappelijke regeling. Het samenwerkingsverband dient te worden beoordeeld op belastingplicht. Het is van belang dat subsidies in beginsel ook worden meegenomen in de berekening van het fiscale resultaat. Als in de subsidievoorwaarden wordt vastgelegd dat eventuele overschotten moeten worden terugbetaald is geen sprake van een winststreven. Afhankelijk van de vorm waarin samenwerking plaats vindt kan gebruik worden gemaakt van de samenwerkingsvrijstelling. P 8 dinsdag 26 juli 2016 De gemeenschappelijke regeling zal in veel gevallen voldoen aan de samenwerkingsvrijstelling dit is echter niet het geval als het enkel gaat om een kostendelingsovereenkomst. Het is van belang dat het gaat om reële samenwerking. Ook dienstverleningsovereenkomsten kwalificeren niet als samenwerking. De kostendekkende detachering van personeel aan andere gemeenten kan daarom onder omstandigheden aangemerkt worden als belastingplichtige activiteit. Commerciële dienstverlening aan derden zal over het algemeen in de belaste sfeer vallen.

3. TOP 3 AANDACHTSPUNTEN VOOR 2016 3. INVOERING KENGETALLEN Invoering kengetallen in het jaarverslag Met ingang van de begroting 2016 en de jaarstukken vanaf 2015 dient uw gemeente enkele kengetallen op te nemen in de paragraaf betreffende het weerstandsvermogen en risicobeheersing. Voor het jaarverslag 2015 heeft u in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing (hoofdstuk 2.2.1.6) de verplichte kengetallen in overeenstemming met gewijzigde BBV opgenomen. Een deel van deze kengetallen is gebaseerd op balansposities. De kengetallen geven op eenvoudige wijze inzicht over de financiële positie van de gemeente Nederweert. Hoe de kengetallen berekend moeten worden, is bij ministeriële regeling vastgelegd. De invoering van de set van vijf kengetallen is voornamelijk bedoeld om de financiële positie voor raadsleden inzichtelijker te maken. Wij merken op dat de uitkomst van de kengetallen enkel een indruk geven van specifieke onderdelen van de financiële positie van uw gemeente. Aspecten als het weerstandstandsvermogen en de financiële positie in meerjarig kader worden niet in een kengetal uitgedrukt. Deze zijn voor de beoordeling van de totale financiële positie uiteraard ook belangrijk. P 9 dinsdag 26 juli 2016

4. UW FINANCIËLE POSITIE 4.1 RESULTAAT 2015 GEREALISEERDE RESULTAAT 2015 BEDRAAGT 328.000 VOORDELIG Onze analyse van uw resultaat Het feitelijke saldo van baten en lasten in een jaar wordt weergegeven als het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten. Daarnaast kent de gemeente ook het gerealiseerde resultaat. Dit is het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten plus of min de tussentijdse resultaatbestemmingen. Deze bestemmingen bestaan uit in de loop van het jaar gedane onttrekkingen uit reserves minus de tussentijdse stortingen in reserves. De stortingen in dan wel onttrekkingen aan reserves vinden plaats op basis van door u genomen besluiten. Het gerealiseerde resultaat is dus mede het gevolg van de politieke besluitvorming. Concreet betekent dit voor uw gemeente het volgende: Overzicht van baten en lasten Realisatie 2014 Begroot 2015 vóór wijziging Begroot 2015 ná wijziging Realisatie 2015 Verschil begroot 2015 ná wijziging met realisatie 2015 (alle bedragen * 1.000,-) Baten 34.795 36.314 39.239 38.264 -/- 975 Lasten 38.512 36.489 40.606 38.544 2.062 Gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten -/- 3.717 -/- 175 -/- 1.367 -/- 280 1.087 Stortingen in reserves (lasten) 8.616 13 690 1.276 -/- 586 Onttrekkingen aan reserves (baten) 11.580 188 2.057 1.884 -/- 173 Gerealiseerde resultaat -/- 753 0 0 328 328 P 10 dinsdag 26 juli 2016

4.1 RESULTAAT 2015 BELANGRIJKSTE AFWIJKINGEN IN HET RESULTAAT 2015 OP PROGRAMMA ZORGZAME LEEFBAARHEID Het gerealiseerde resultaat over 2015 bedraagt 328.000 voordelig. Dit bedrag is afzonderlijk vermeld onder het eigen vermogen in de balans. De exploitatie over 2015 laat een nadelig gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten van 280.000 zien (begroot 1,4 miljoen nadelig). Dit is een voordeel van afgerond 1,1 miljoen. Deze voordelen zijn op diverse programma s gerealiseerd. In hoofdstuk 3.2 van de jaarstukken wordt een verklaring gegeven voor de gerealiseerde afwijkingen ten opzichte van de begroting na wijziging. Ook is in dit hoofdstuk van de jaarstukken aangegeven dat de meeste van deze afwijkingen incidenteel van aard zijn. In hoofdstuk 3.2.3 wordt als onderdeel van de toelichting op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2015 overzichtelijk aangegeven welke baten en lasten als incidenteel zijn aan te merken. Voor een nader gedetailleerd inzicht van de afwijkingen en de verklarende toelichting hierop verwijzen wij u naar de toelichtingen per programma, zoals opgenomen in hoofdstuk 3.2.1 als onderdeel van de toelichting op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2015. P 11 dinsdag 26 juli 2016

4.2 UW FINANCIËLE POSITIE VERGELEKEN 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 - Ratio weerstandsvermogen 5,10 1,95 2,58 3,65 JR 2014 JR 2015 Begr. 2015 Begr. 2016 Gemid. NL* Begr. 2016 Begr. 2015 JR 2015 JR 2014 Solvabiliteitsratio 32% 56% 56% 57% 61% 0% 20% 40% 60% 80% Gemid. NL* Begr. 2016 Begr. 2015 JR 2015 JR 2014 Netto schuldquote (incl. uitgeleende gelden) -28% -22% -23% -17% 63,30% -40% -20% 0% 20% 40% 60% 80% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Ratio grondexploitatie 28% JR 2014 16% JR 2015 25% Begr. 2015 21% Begr. 2016 24% Gemid. NL* * De bron voor de gemiddelden in Nederland is het dashboard op www.waarstaatjegemeente.nl P 12 dinsdag 26 juli 2016

4.3 TOELICHTING OP UW FINANCIËLE POSITIE TOELICHTING RATIO S Meer zicht op toekomstbestendigheid gewenst Voor uw meerjarige financiële positie is een structureel sluitende begroting noodzakelijk. Gemeenten willen zich onderling vergelijken maar dat was tot op heden niet mogelijk door het ontbreken van een standaard-definitie of een set van financiële kengetallen. Gezien het belang van toekomstbestendigheid van gemeenten, een grotere druk op doelmatigheid de ontwikkeling van financiële producten, meer verbonden partijen, meer taken zoals bijvoorbeeld in het sociaal domein is het belang van inzicht in de financiële positie toegenomen. Het BBV schrijft voor dat in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing een verplichte basisset van vijf financiële kengetallen moet worden opgenomen. De invoering van de set van vijf kengetallen is voornamelijk bedoeld om de financiële positie voor uw raadsleden inzichtelijker te maken. De ratio s op de vorige pagina lichten wij hieronder kort toe. Voor nadere details verwijzen wij naar de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing in uw jaarstukken 2015. Volledigheidshalve merken wij hierbij op dat deze cijfers niet aan accountantscontrole of een beoordelingsopdracht zijn onderworpen. Ratio weerstandsvermogen Onze analyse van uw weerstandsvermogen komt verder op in dit hoofdstuk uitgebreid aan bod. Solvabiliteitsratio Onder de solvabiliteitsratio wordt verstaan het eigen vermogen ten opzichte van het totale vermogen. Deze indicator geeft inzicht in de mate waarin de gemeente Nederweert in staat is haar financiële verplichtingen te voldoen. Dit kengetal vertoont in 2015 (57%) een lichte daling ten opzichte van 2014 (61%). Ten opzicht van de begroting 2015 en 2016 (56%) zien we een lichte stijging. Doordat uw gemeente geen langlopende leningen heeft uitstaan ligt het solvabiliteitsratio van uw gemeente ver boven het gemiddelde in Nederland (32%). P 13 dinsdag 26 juli 2016

4.3 TOELICHTING OP UW FINANCIËLE POSITIE TOELICHTING RATIO S Netto schuldquote (inclusief uitgeleende gelden) Aangezien u geen langlopende leningen heeft uitstaan is de schuldquote van uw gemeente negatief (zeer gezond) in vergelijking met het gemiddelde in Nederland (63,3% positief). Uit de realisatie 2015 (-/- 23%) blijkt dat de schuldquote van de gemeente Nederweert ten opzichte van 2014 (-/- 17%) nog sterker is geworden als gevolg van verkoopopbrengsten en een lager investeringsniveau binnen de grondexploitatie. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. De netto schuldquote wordt berekend inclusief doorgeleende gelden door de som van de leningen en schulden te nemen en daar de vorderingen, uitgezette gelden en liquide middelen op in mindering te brengen. Het saldo wordt uitgedrukt in een percentage van de totale baten voor mutaties reserves. Ratio grondexploitatie Hierin wordt informatie gegeven over de waarde van de niet in exploitatie genomen gronden en de bouwgrond in exploitatie bij elkaar opgeteld en gedeeld door de totale baten uitgedrukt in een percentage. Dit kengetal geeft een indruk van de financiële impact van de grondexploitatie op de financiële huishouding van de gemeente Nederweert. Ten opzichte van 2014 (28%) en de begroting 2015 (25%) vertoont dit kengetal in 2015 (16%) een dalende trend. Dit is enerzijds het gevolg van de afgenomen resterende boekwaarde van de grondexploitatie (vanwege verkopen) en anderzijds door de groei van de totale baten voor mutaties reserves (vanwege de decentralisaties). In vergelijking met het gemiddelde in Nederland (24%) heeft de grondexploitatie in uw gemeente een lagere impact op uw financiële huishouding. Hierna gaan wij in dit hoofdstuk nader in op de financiële positie van de gemeente Nederweert. P 14 dinsdag 26 juli 2016

4.3 TOELICHTING OP UW FINANCIËLE POSITIE ONZE ROL IN RELATIE TOT HET WEERSTANDSVERMOGEN DE VERMOGENSPOSITIE VAN UW GEMEENTE Onze rol in relatie tot het weerstandsvermogen De analyse van het weerstandsvermogen is een onderdeel van het jaarverslag (paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing). Vanuit onze controlerende rol stellen wij enkel vast te stellen of het jaarverslag (en dus deze paragraaf) niet strijdig is met de jaarrekening. Omdat de omvang en inschatting van het weerstandsvermogen voor de continuïteit en toekomst van de gemeente van groot belang is besteden wij (vanuit onze natuurlijke adviesfunctie) in dit accountantsverslag hier uitgebreid aandacht aan. Onze analyse van uw vermogen In het BBV wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen resultaatbepaling en resultaatbestemming. Alle baten en lasten dienen via het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening te lopen. Er mogen geen baten of lasten rechtstreeks in het eigen vermogen worden gemuteerd. Uit de jaarrekening 2015 blijkt dat het eigen vermogen van uw gemeente licht is verbeterd. Met name door het positieve gerealiseerde resultaat in 2015. De mutaties in het eigen vermogen vinden plaats door middel van de resultaatbestemming. Het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten bedraagt circa 280.000 nadelig. Per saldo is tussentijds circa 0,6 miljoen aan de reserves onttrokken zodat het uiteindelijk gerealiseerde resultaat over 2015 circa 328.000 voordelig bedraagt. Dit bedrag is afzonderlijk vermeld onder het eigen vermogen in de balans. In het hierna volgende overzicht hebben wij de ontwikkeling van het eigen vermogen en de mutaties in de reserves schematisch weergegeven. (alle bedragen * 1.000,-) 2014 2015 Eigen vermogen per 1 januari 27.366 23.649 Tussentijdse resultaatbestemming -/- 2.964 -/- 608 Gerealiseerde resultaat -/- 753 328 Totaal ( saldo van baten en lasten ) -/- 3.717 -/- 280 De Eigen omvang vermogen van het per eigen 31 vermogen december bedraagt ultimo 2015 58,8% van het balanstotaal (ultimo 23.649 2014: 60,9%). 23.369 P 15 dinsdag 26 juli 2016

4.3 TOELICHTING OP UW FINANCIËLE POSITIE ONTWIKKELING VAN UW WEERSTANDSVERMOGEN Onze analyse van uw weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit vanwege ingeschatte risico s. De beschikbare weerstandscapaciteit (voor samenstelling zie hoofdstuk 2.2.1.2 van uw jaarstukken) van uw gemeente bedraagt 17,6 miljoen (2014: 15,9 miljoen). Dit is inclusief de weerstandscapaciteit voor grondexploitaties van 2,2 miljoen (2014: 2,6 miljoen). De oorzaak van de daling van de weerstandscapaciteit voor grondexploitaties ten opzichte van 2014 betreft onder andere de temporisering van (verwachte) grondverkopen, het neerwaarts bijstellen van de grondprijzen en de stimuleringsmaatregelen voor de woningbouw. De effecten hiervan zijn verwerkt in de voorziening grondexploitatie. De daling wordt daarnaast mede veroorzaakt door de ontwikkelingen op het gebied van de decentralisaties. De inventarisatie van risico s die in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing (in het jaarverslag) is opgenomen geeft een indicatie van de financiële omvang van de belangrijkste (specifieke) risico s inclusief een kans inschatting van het voordoen van het geïdentificeerde risico om zo de benodigde weerstandscapaciteit te bepalen. Daarbij wordt een doorlopend inzicht gegeven in de grootste risico s (qua financiële impact en kans) voor uw gemeente. De ratio weerstandsvermogen (beschikbare weerstandscapaciteit / benodigde weerstandscapaciteit) is verslechterd. De ratio weerstandsvermogen ultimo 2015 is 1,95 ten opzichte van een ratio weerstandsvermogen ultimo 2014 van 5,1. Op basis van door u vastgestelde uitgangspunten voor risicomanagement kan worden geconcludeerd dat de gemeente Nederweert over voldoende weerstandscapaciteit beschikt. Overigens merken wij hierbij op dat deze cijfers niet aan accountantscontrole of een beoordelingsopdracht zijn onderworpen. Wij adviseren u de komende jaren deze ratio adequaat en periodiek te monitoren doordat de vele ontwikkelingen die op uw gemeente afkomen en de daarbij behorende (financiële) onzekerheden een grote impact kunnen hebben op de ratio aan weerstandsvermogen. Voor meer gedetailleerde informatie over uw weerstandspositie verwijzen wij naar hoofdstuk 2.2.1 Paragraaf 1: Weerstandsvermogen en risicobeheersing van uw jaarstukken 2015. Hierbij merken wij aanvullend op dat uw gemeente in deze paragraaf op een transparante en toereikende wijze inzicht geeft in het weerstandsvermogen en het systeem van risicobeheersing. P 16 dinsdag 26 juli 2016

5. DE UITKOMSTEN VAN ONZE JAARREKENINGCONTROLE 5.1 REIKWIJDTE EN GEHANTEERDE TOLERANTIES DE REIKWIJDTE VAN ONZE CONTROLE ACHTEN WIJ VOLDOENDE De reikwijdte van onze controle Met de opdrachtbevestiging van 13 augustus 2015 heeft u ons opdracht gegeven tot het controleren van de jaarrekening 2015. De reikwijdte van onze controle staat omschreven in de opdrachtbevestiging. Er is gedurende het verloop van de controle op geen enkele wijze sprake geweest van een beperking in de reikwijdte van onze controle. Naast de opdrachtbevestiging zijn bepalend voor onze controle: Het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (Bado). Uw verordening controle op het financieel beheer en op de inrichting van de financiële organisatie van de gemeente Nederweert (controleverordening op grond van artikel 213 van de Gemeentewet). Het door de gemeenteraad vastgestelde normenkader d.d. 29 september 2015 en de aanvulling hierop inzake de drie decentralisaties. d.d. 15 december 2015. Tijdens de uitvoering van de controleplanning hebben zich geen wijzigingen van materieel belang in de reikwijdte voorgedaan. Wij achten de reikwijdte van onze controle voor 2015 voldoende voor de doelstelling van onze controle. Een toelichting op de reikwijdte van onze controle 2015 is opgenomen in bijlage C van dit verslag. GEHANTEERDE TOLERANTIES Goedkeurings- en rapportagetolerantie Wij hebben de jaarrekeningcontrole 2015 uitgevoerd met inachtneming van de volgende toleranties, zoals opgenomen in de door u vastgestelde controleverordening en uw controleprotocol. Goedkeuringstoleranties Fouten 1% van het totaal van de lasten inclusief dotaties reserves 398.000 Onzekerheden 3% van het totaal van de lasten inclusief dotaties reserves 1.194.000 Rapportagetoleranties De rapportagetolerantie voor gesignaleerde individuele fouten en onzekerheden bedraagt 25.000 of meer. Onze controle richt zich tevens op de getrouwheid en rechtmatigheid van de informatie in de SiSa-bijlage van de jaarrekening. Voor SiSa gelden specifiek voorgeschreven rapporteringstoleranties die veelal lager zijn dan uw rapporteringstolerantie. Wij passen deze voorgeschreven SiSa-toleranties eveneens op correcte wijze toe. Het (verplichte) overzicht van controleverschillen treft u aan in hoofdstuk 2.2 van dit accountantsverslag. P 17 dinsdag 26 juli 2016

5.2 SOCIAAL DOMEIN Controle persoonsgebonden budgetten Met ingang van 2015 is uw gemeente verantwoordelijk voor uitvoering van de Persoonsgebonden Budgetten (PGB s) voor de Wmo en de Jeugdwet. Uitvoering hiervan vindt (verplicht) plaats door de Sociale Verzekeringsbank (SVB). De SVB controleert zorgovereenkomsten, toetst facturen en declaraties en betaalt uit aan zorgverleners of andere instellingen. Uw gemeente verstrekt de beschikkingen PGB en is verantwoordelijk voor een adequate cliëntregistratie. AANLOOP PROBLEMEN TEN AANZIEN VAN PGB S 2015 was een transitiejaar met de nodige aanloopproblemen Als gevolg van het transitiejaar zijn aanloopproblemen gesignaleerd bij de uitvoering van de PGB voor 2015. Het accent heeft daarbij gelegen op het continueren van de zorg voor de burger en minder op het organiseren van de controle op en het afleggen van verantwoording. De aanloopproblemen zijn divers van aard en hebben onder meer betrekking op: De achterstanden in de verwerking en totstandkoming van beschikkingen Onjuiste aanlevering van facturen of zorgovereenkomsten De autorisatie voor geleverde prestaties door budgethouders Achterstanden in uit te voeren controles door de SVB en een verminderd controleregime in opdracht van het ministerie van VWS. AFKEURENDE CONTROLEVERKLARING Uitkomsten accountantscontrole SVB: afkeurend oordeel Door de aanloopproblemen is ook de accountantscontrole van de PGB s vertraagd. Op 10 juni jl. is door de accountant van de SVB een afkeurende controleverklaring afgegeven bij de verantwoording Wmo en bij de verantwoording Jeugdwet. Voor het onderdeel WMO is sprake van een afkeurend oordeel met een rechtmatigheidsfout van 14,5% en een getrouwheidsfout van 4,5% Voor het onderdeel Jeugd is eveneens sprake van een afkeurend oordeel met een rechtmatigheidsfout van 39,4% en een getrouwheidsfout van 17,6%. De meest voorkomende getrouwheid en rechtmatigheidsfouten die de accountant van de SVB daarbij rapporteert zijn: Burgerservicenummer (BSN) ontbreekt of is incorrect overgenomen Type wet is niet of onjuist vermeld Er is sprake van ontbrekende of strijdige informatie in de zorgovereenkomst Aantal gedeclareerde kilometers is hoger dan kortste afstand De originele factuur wijkt af van digitale declaratie of de factuur is niet nagestuurd De uitbetaling wijkt af van de factuur of de digitale declaratie Het uurtarief dat is gedeclareerd is hoger/lager dan dat op de zorgovereenkomst. P 18 dinsdag 26 juli 2016

5.2 SOCIAAL DOMEIN INDIVIDUELE DOORVERTALING VAN BEVINDINGEN NAAR UW GEMEENTE IS NIET MOGELIJK GEBLEKEN. Hoe hebben wij de uitkomsten van de SVB controle gewogen voor uw gemeente? We hebben de werkzaamheden van de accountant van de SVB beoordeeld en zijn daarbij tot de conclusie gekomen dat we uitkomsten van deze werkzaamheden niet één op één kunnen doorvertalen naar uw gemeente om de volgende redenen: Door de SVB accountant zijn fouten geconstateerd ten aanzien van getrouwheid en rechtmatigheid. De toerekening van deze fouten naar uw gemeente is niet te herleiden. Daarmee is onzeker welk deel van de totale fouten toegerekend moet worden naar de gemeente. Er is daarnaast sprake van verschillen in materialiteit en diepgang van de controle van de SVB (deze toetst landelijk per wet) en individuele gemeenten. De door de Auditdienst SVB gecertificeerde verantwoording gaat over de verrichte betalingen in 2015, dus op kasbasis. Dit matcht niet met het stelsel van baten en lasten wat door uw gemeente wordt gehanteerd. De accountant van de SVB heeft daarnaast niet de opdracht gekregen om te toetsen of voor de zorgkosten de prestaties ook geleverd zijn. Bij uw gemeente was het over 2015 eveneens nog onvoldoende mogelijk om zelf hierop een controle uit te voeren (informatie over facturen, informatie over levering zorg van PGB genieters). Hierdoor is er over 2015 nog onvoldoende relevante controle-informatie te verkrijgen en daarmee blijft sprake van een onzekerheid voor de PGB verstrekkingen. Deze onzekerheid bestaat uit lasten verantwoord in de jaarrekening bij het programma Zorgzame leefbaarheid. Een bedrag van 883.649 is daarom voor onze evaluatie meegenomen als onzekerheid. Wat betekent dit voor 2016? De geconstateerde bevindingen over boekjaar 2015 zullen mogelijk ook doorwerken naar 2016. Hoe dit dan doorwerkt en welke financieel effect dit heeft is op dit moment nog onvoldoende duidelijk. Graag gaan we met u in overleg om te kijken hoe de interne beheersing vanuit de kant van de gemeente verder vorm kan krijgen. GEEN CONTROLE OP PRESTATIELEVERING BIJ ZORG IN NATURA Controle zorg in natura In de jaarrekening zijn bij het programma Zorgzame leefbaarheid lasten verantwoord van 492.772 die samenhangen met zorg in natura op grond van de Jeugdwet en/of de Wet maatschappelijke ondersteuning. De gemeente Nederweert heeft over 2015 in onvoldoende mate geschikte controle-informatie verkregen waaruit blijkt dat voor deze lasten de zorgprestaties zijn geleverd. Daarmee bestaat een onzekerheid omtrent de getrouwheid en rechtmatigheid van deze lasten. P 19 dinsdag 26 juli 2016

5.2 SOCIAAL DOMEIN AFWIJKINGEN BIJ PRODUCTIE- VERANTWOORDINGEN Productieverantwoordingen versus lasten in de jaarrekening In de jaarrekening zijn bij het programma Zorgzame leefbaarheid lasten verantwoord die samenhangen met zorg in natura op grond van de Jeugdwet en/of de Wet maatschappelijke ondersteuning. Deze lasten wijken af van de onderliggende productieverantwoordingen. De productieverantwoordingen zijn voor 33.705 lager en voor 14.751 hoger dan de lasten in de jaarrekening. Daarmee bestaat een fout ad 18.954 omtrent de getrouwheid en rechtmatigheid van deze lasten. Conclusie Als gevolg van bovenstaande bevindingen hebben wij onvoldoende c.q. geschikte controle-informatie kunnen verkrijgen omtrent deze posten. Wij hebben geconcludeerd dat de mogelijke effecten van deze aangelegenheden van materieel belang zijn voor de jaarrekening maar niet van diepgaande invloed. P 20 dinsdag 26 juli 2016

5.3 JAARVERSLAG EN GRONDSLAGEN JAARREKENING HET JAARVERSLAG IS VERENIGBAAR MET DE JAARREKENING Jaarverslag De jaarstukken 2015 van uw gemeente bestaan uit: Het jaarverslag 2015 (programmaverantwoording en verplichte paragrafen). De jaarrekening 2015 (balans met toelichting, overzicht van baten en lasten in de jaarrekening met toelichting en de SiSa-bijlage). In het onderdeel programmaverantwoording van het jaarverslag dient informatie opgenomen te worden over: wat hebben we gedaan, wat hebben we bereikt en wat heeft het gekost? De programmaverantwoording vormt samen met de verplicht voorgeschreven paragrafen (zoals weerstandsvermogen, bedrijfsvoering, etc.) het jaarverslag. Beide onderdelen vallen niet (expliciet) onder de controle van de jaarrekening. Het primaire object van de accountantscontrole (op grond van artikel 213 van de Gemeentewet) is de jaarrekening (de balans met toelichting en het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening met toelichting). De inhoud van het jaarverslag (programmaverantwoording en paragrafen) hebben wij marginaal getoetst. Deze toetsing blijft beperkt tot het signaleren van mogelijke tegenstrijdigheden tussen het jaarverslag en de jaarrekening. De accountantscontrole omvat daarom geen oordeel over de inhoudelijke juistheid en volledigheid van de informatieverstrekking opgenomen in de programmaverantwoording en de verplichte paragrafen. Bij onze controle hebben wij geen tegenstrijdigheden tussen het jaarverslag en de jaarrekening geconstateerd. Het jaarverslag en de jaarrekening zijn goed met elkaar verenigbaar. DE GRONDSLAGEN VAN DE JAARREKENING 2015 ZIJN AANVAARDBAAR Evaluatie met betrekking tot significante verslaggevingsaspecten De belangrijkste verslaggevingsgrondslagen van uw gemeente zijn uiteengezet in de grondslagen van de jaarrekening 2015. In 2015 zijn er geen wijzigingen geweest in toegepaste verslaggevingsgrondslagen die een aanzienlijke invloed hebben op de baten en lasten of de financiële positie van uw gemeente. Significante verslaggevingsgrondslagen en toepassing hiervan zijn belangrijk voor de presentatie van de financiële positie van uw gemeente en de baten en lasten in de jaarrekening. Daarnaast vereisen zij van het college en het management dat zij een oordeel vormen ten aanzien van soms moeilijke, subjectieve en complexe posities vaak vanwege de noodzaak om inschattingen te moeten maken over het effect van zaken die inherent onzeker zijn. Wij hebben het door het college en het management toegepaste proces met betrekking tot significante verslaggevingsaspecten geëvalueerd en hebben gegevensgerichte controlewerkzaamheden uitgevoerd. P 21 dinsdag 26 juli 2016

5.4 WETTELIJKE VERSLAGGEVINGSREGELS (BBV) HET BBV WORDT NAGELEEFD MET UITZONDERING VAN ENKELE KWALITATIEVE TEKORTKOMINGEN Bevindingen ten aanzien van naleving van de wettelijke verslaggevingsregels (BBV) Het Bbv is medio 2015 beperkt aangepast. Wij hebben vastgesteld dat uw gemeente de wettelijke verslagleggingsregels (BBV) voldoende heeft nageleefd met uitzondering van onderstaande kwalitatieve tekortkomingen: Reserves: In de toelichting op de balans ontbreekt, in afwijking van artikel 54.1 Bbv, de toelichting van de aard en reden van elke reserve. Voorzieningen: In de toelichting op de balans ontbreekt, in afwijking van artikel 55.1 Bbv, de toelichting van de aard en reden van elke voorziening. De omvang van de verliesvoorzieningen op de grondexploitaties Leveroy en Centrumplan ultimo 2015 zijn groter dan de boekwaarde ultimo 2015 van de betreffende grondexploitaties. In de balans zijn beide verliesvoorzieningen, in afwijking van de Vragen- & Antwoordenrubriek Commissie Bbv (Vraag 2015.65), volledig aan de actiefzijde van de balans gepresenteerd. Een verliesvoorziening voor een grondexploitatie dient voor zover mogelijk met de boekwaarde van de betreffende grondexploitatie worden gesaldeerd. Wanneer de voorziening groter is dan de boekwaarde, dient het restant van de voorziening dat niet kan worden gesaldeerd, aan de passiefzijde van de balans onder de voorzieningen te worden gepresenteerd. Paragraaf Verbonden Partijen: In de lijst van verbonden partijen is, in afwijking van artikel 26 Bbv, niet voor alle verbonden partijen opgenomen: De verwachte omvang van het eigen vermogen en het vreemd vermogen van de verbonden partij aan het begin en aan het einde van het begrotingsjaar. De verwachte omvang van het financiële resultaat van de verbonden partij in het begrotingsjaar. Wij adviseren u deze kwalitatieve aspecten op te pakken bij de jaarrekening 2016. P 22 dinsdag 26 juli 2016

5.5 ACTUALISATIE EN BIJSTELLING GRONDEXPLOITATIES ACTUALISATIE EN BIJSTELLING GRONDEXPLOITATIES Actualisatie en bijstelling grondexploitaties De veruit grootste balanspost met betrekking tot onderhanden projecten betreft de voorraden (grondexploitatie). Door de invloed van de parameters (zoals kostenstijgingen, fasering, druk op verkoopprijzen, rente-effecten) die bepalend zijn voor de in de toekomst te realiseren opbrengsten hebben wij bij onze controle de grondexploitaties diepgaand gecontroleerd. De economische crisis heeft immers (nog steeds) grote invloed op de resultaten van (gemeentelijke) grondexploitaties. De risico's voor de grondexploitaties zijn in essentie terug te brengen tot drie P s: Planning: is de tijdsplanning van de projecten afgestemd op de (on)mogelijkheden in de markt. Immers, de marktbehoefte bepaalt welke projecten op welk moment te realiseren zijn. Programmering: in de afgelopen jaren hebben economische ontwikkelingen geleid tot belangrijke wijzigingen in vooral de woningbehoefte. Is er een kritische analyse van de mix van woningen (huur, koop, vrije kavel appartementen, etc.) in de projecten in relatie tot de huidige marktvraag in de gemeente? Prijs: inherent gevolg van de economische crisis is dat de verkoopprijzen van woningen en dus van grond onder druk staan. Is afgewogen welke prijzen kunnen worden gehandhaafd, rekening houdend met het risico dat gronden later of in het geheel niet worden afgenomen? Deze drie P s zijn tijdens de jaarrekeningcontrole besproken met uw medewerkers. Tijdens deze gesprekken zijn de uitgangspunten gechallenged. De grondexploitaties zijn met deze uitgangspunten per 31 december 2015 geactualiseerd en waar nodig zijn de verwachtingen bijgesteld waarmee tevens is beoordeeld of de niet in exploitatie genomen gronden en het onderhanden werk in de jaarrekening op een juiste wijze zijn gewaardeerd en of er mogelijk een (aanvullende) verliesvoorziening moet worden getroffen. VOORZIENING BEDRAAGT ULTIMO 2015: 4,5 MILJOEN. Ontwikkeling resultaat en boekwaarde Ultimo 2015 bedraagt de voorziening grondexploitaties 4,5 miljoen. In 2015 is aan deze voorziening 0,6 miljoen toegevoegd. De voorziening is bedoeld om de naar verwachting niet meer met verkopen goed te maken kosten te dekken. Voor een nadere onderbouwing van de hoogte van de voorziening verwijzen wij u naar de paragraaf grondbeleid (hoofdstuk 2.2.6 van het jaarverslag) en de toelichting op de balanspost onderhanden werk en grondvoorraad van het grondbedrijf (hoofdstuk 3.3.2 van de jaarrekening). Een overzicht van de ontwikkeling in boekwaarden van de grondexploitaties en de omvang van de voorziening grondexploitaties treft u op de volgende pagina aan. P 23 dinsdag 26 juli 2016

Anselberg Leveroy Merenveld Hoebenakker Tiskeswey Centrumplan Voorziening negatieve expl. resultaten Niet in exploitatie genomen bouwgronden 5.5 ACTUALISATIE EN BIJSTELLING GRONDEXPLOITATIES TOTALE BOEKWAARDE GRONDEXPLOITATIES 6 5 4 3 2 1-1,0 1,0 Ontwikkeling geïnvesteerd vermogen grondexploitaties 2014 2015 (x 1 miljoen) 0,7 0,8 1,9 1,6 5,6 3,1 2,0 2,1 0,7 0,8 4,0 4,5 1,6 1,6 2014 2015 Uit bovenstaand overzicht blijkt ultimo 2015 een afname van de totale boekwaarde van de grondexploitaties ten opzichte van 2014. Deze afname is voornamelijk het gevolg van verkopen in Merenveld en in Hoebenakker. Op basis van de huidige prognoses verwacht u voor de komende jaren een verdere afname van de totale boekwaarde van de grondexploitaties enerzijds als gevolg van het afsluiten van grondexploitaties Leveroy (2016), Anselberg (2017) en Centrumplan (2018) en anderzijds als gevolg van de verwachte voortgang van de verkopen van de bouwgrond. Voor de grondexploitaties met een verwacht negatief eindresultaat is een verliesvoorziening gevormd. Ter zake van aanvullende risico s in het kader van de grondexploitatie heeft de gemeente Nederweert een risicoreserve grondexploitatie (Algemene reserve woningbouwexploitatie) ultimo 2015 ad circa 2,2 miljoen. Daarnaast is bij de berekening van het weerstandsvermogen rekening gehouden met een extra risicobuffer voor grondexploitaties (stagnering in afzet kavels) ter grootte van circa 0,5 miljoen. P 24 dinsdag 26 juli 2016

5.5 ACTUALISATIE EN BIJSTELLING GRONDEXPLOITATIES WIJ ACHTEN DE WAARDERING AANVAARDBAAR EN VINDEN DE VERONDERSTELLINGEN REDELIJK Onze bevindingen ten aanzien van de gehanteerde uitgangspunten en veronderstellingen Bij onze beoordeling van de door uw gemeente gehanteerde veronderstellingen voor actualisatie van de grondexploitaties hebben wij het volgende in overweging genomen: Of de afzonderlijke veronderstellingen redelijk lijken. Of de veronderstellingen onderling afhankelijk en intern consistent zijn. Of de veronderstellingen redelijk lijken wanneer ze collectief of in samenhang met andere veronderstellingen worden beschouwd. Of de veronderstellingen in de markt de waarneembare veronderstellingen op passende wijze weerspiegelen, met andere woorden is er consistentie met de algemene economische omgeving en de economische omstandigheden in/bij uw gemeente. Of de veronderstellingen aansluiten op de (vastgestelde) plannen (besluiten) van de uw raad. Of de veronderstellingen consistent zijn met de ervaringscijfers van uw gemeente (met andere woorden is historische informatie representatief voor toekomstige situaties). Naar onze mening is de waardering van de gronden op een zorgvuldige wijze tot stand gekomen. Wij hebben vastgesteld dat de uitgangspunten en veronderstellingen redelijk zijn tegen de achtergrond van de werkelijke uitkomsten in voorafgaande verslagperiodes, de huidige economische ontwikkelingen niet strijdig zijn met voornemens van uw raad of het college en de directie. Op grond van onze gesprekken en de door ons gecontroleerde documentatie stellen wij vast dat de uitkomsten van de (herziene) grondexploitaties voldoende toereikend tot stand zijn gekomen. De relatief grote financiële omvang van de grondportefeuille, de daarbij nog te maken kosten en nog te realiseren opbrengsten maken uw gemeente gevoelig voor de huidige marktontwikkelingen. Wij adviseren u om de frequentie van het actualiseren van de grondexploitatieberekeningen gezien de economische omstandigheden op het huidige niveau te handhaven en de resultaatverwachtingen van de grondexploitaties nauwlettend te blijven monitoren, gekoppeld aan toekomstige besluitvorming. P 25 dinsdag 26 juli 2016

5.6 SCHATTINGSPROCESSEN BINNEN DE JAARREKENING DE KWALITEIT VAN DE ONDERBOUWINGEN EN INSCHATTINGEN BIJ HET OPSTELLEN VAN DE JAARREKENING Veronderstellingen en schattingen van het management en het college Het college van burgemeester en wethouders is verantwoordelijk voor het maken van schattingen bij het opmaken van de jaarrekening. Als accountant beoordelen wij deze door het college gemaakte schattingen. Onderstaand hebben wij een beschouwing ten aanzien van de belangrijkste schattingen opgenomen. Voorzieningen Uw gemeente heeft voorzieningen gevormd voor verliezen, risico s of verplichtingen die hun oorsprong vinden in het huidige boekjaar of eerdere boekjaren, maar waarvan de (verwachte) uitgaven in de toekomst liggen. Deze voorzieningen bedragen ultimo 2015 in totaal 12,0 miljoen (2014: 11,1 miljoen). Binnen de voorzieningen maakt u conform het BBV in de Staat reserves en voorzieningen (hoofdstuk 4.1) onderscheid naar onderstaande voorzieningen: Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico s (2015: 1.668.108); Voorzieningen ter egalisering van kosten ( groot onderhoud ) (2015: 9.941.259); Voorzieningen voor middelen van derden waarvan de bestemming gebonden is (2015: 394.303). Vooral de voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico s en de voorzieningen ter egalisering van kosten zijn naar hun aard gebaseerd op veronderstellingen en schattingen van het management en het college. Zij schatten op basis van hun kennis van de gemeente en haar omgeving in wat het effect van de te voorziene risico s, verplichtingen en kosten zullen zijn in de komende jaren en wat de omvang van de voorziening moet zijn. Omdat schattingen per definitie subjectief zijn, besteden wij als uw accountant nadrukkelijk aandacht aan de onderbouwing en redelijkheid van de aannames van het college en het management. Wij hebben als onderdeel van onze controle daarom de volgende werkzaamheden uitgevoerd: Wij hebben uitvoerige gesprekken met het management en het college gevoerd over de aard van de risico s en de verwachtingen over de ontwikkelingen in de komende jaren; De in de jaarrekening 2015 resterende onderhoudsvoorzieningen (voorzieningen ter egalisering van kosten) hebben wij getoetst aan de onderliggende geactualiseerde onderhoudsplannen. Hierbij hebben wij aandacht besteed aan de houdbaarheid en betrouwbaarheid van de door uw gemeente opgestelde onderhoudsplannen. Wij hebben de voorziening voor wethouderspensioenen en -uitkeringen getoetst aan de onderliggende actuariële berekening. Wij hebben de toereikendheid van de voorzieningen beoordeeld. Wij zijn van mening dat de gemeente Nederweert adequate voorzieningen treft voor risico s en verplichtingen die op een betrouwbare wijze zijn in te schatten. P 26 dinsdag 26 juli 2016

5.6 SCHATTINGSPROCESSEN BINNEN DE JAARREKENING Bouwgrondexploitaties en de niet in exploitatie genomen gronden (NIEGG) Ten behoeve van uw jaarrekening 2015 heeft een gedetailleerde herijking plaatsgevonden waarbij is nagegaan in hoeverre de gehanteerde uitgangspunten realistisch zijn. Wij constateren dat de schattingen binnen de grondexploitaties van de gemeente Nederweert op een grondige wijze tot stand komen. Dit neemt niet weg dat een aantal exploitaties specifieke risico s hebben zoals met name de daadwerkelijke afzet van grond welke een onzekere factor vormt in deze tijd. Dit zien wij ook terug in het achterblijven van de daadwerkelijke uitgifte van gronden in 2015 ( 4,3 miljoen) ten opzichte van wat was begroot in 2015 ( 6,2 miljoen). Medio 2015 heeft de raad het stimuleringspakket woningbouw geactualiseerd en de grondprijzen voor de woongebieden te Budschop (Merenveld), Nederweert-Eind (Tiskeswej) en Ospeldijk (Anselberg) naar beneden bijgesteld om aan te sluiten bij marktconforme prijzen. Het uitblijven van voldoende vraag is een reden geweest om de lopende grondexploitaties te actualiseren. Medio 2015 heeft dit geleid tot het afboeken van deelfase 2 van het woongebied Tiskeswej op basis van een door de raad genomen besluit. Hieruit blijkt onder meer dat de gehanteerde uitgangspunten voor schattingen naar onze mening reëel zijn toegepast. Met de uitgifte van het bedrijventerrein Pannenweg is voorlopig het laatste bedrijventerrein in Nederweert gerealiseerd. U heeft geen plannen voor het ontwikkelen van nieuwe bedrijventerreinen. Het actieve grondbeleid zoals dat wordt gevoerd voor de ontwikkeling van de in exploitatie genomen woongebieden zult u verder afronden. Nieuwe uitbreidingsprojecten zijn, gezien de bouwopgave uit de Structuurvisie Wonen, Zorg en Woonomgeving, niet meer aan de orde. Uw aandacht zal zich naar de toekomst toe meer gaan richten op transformatie van bestaande woningvoorraad en vastgoed in het kader van dynamisch voorraadbeheer. In algemene zin constateren wij een positieve tendens in 2015 ten aanzien van de uitgifte van bouwgrond. Met name in Hoebenakker is de verkoop van kavels en projectmatige (starters)woningen ten opzichte van voorgaande jaren zichtbaar toegenomen. Dit heeft ertoe geleid dat in het plan Hoebenakker nagenoeg geen kavels meer voor uitgifte beschikbaar zijn en voorbereidingen worden getroffen voor de ontwikkeling van een vervolgfase. Deze is tevens gericht op afbouw van het uitbreidingsgebied. Uw heeft de verwachting dat de reserve woningbouwexploitatie, naast de getroffen voorzieningen grondexploitaties toereikend is om de risico s in de grondexploitaties op te vangen. Wij zijn van mening dat de gehanteerde uitgangspunten voor schattingen reëel en consistent zijn toegepast. Voor een verdere toelichting omtrent de waardering en risico s verwijzen wij naar onze bevindingen rondom de grondexploitaties in hoofdstuk 6.4 in dit accountantsverslag. P 27 dinsdag 26 juli 2016