Accountantsverslag concept Gemeente Roerdalen

Transcriptie

1 Accountantsverslag concept Gemeente Roerdalen 4 juli 2017

2 Accountantsverslag 2016 Aan de raad van de gemeente Roerdalen T.a.v. de heer R.J.J. Notermans Postbus ZH SINT ODILIËNBERG Tilburg, ## juli 2017 Kenmerk: Geachte leden van de raad, Zoals afgesproken in onze opdrachtbevestiging d.d. 30 januari 2017, ontvangt u hierbij ons accountantsverslag 2016 van uw gemeente. Dit verslag bevat onze belangrijkste bevindingen uit de controle van de jaarrekening Met dit verslag willen wij u zo goed mogelijk informeren en ondersteunen in de uitoefening van uw controlerende taak. De onderwerpen, die in dit verslag aan de orde komen, hebben onderdeel uitgemaakt van onze overwegingen bij de bepaling van de aard, het tijdstip van uitvoering en de diepgang van de controlemaatregelen die zijn toegepast bij de uitvoering van de controle van de jaarrekening. Onze bevindingen en aanbevelingen hebben wij toegelicht in de auditcommissie d.d. 10 juli Een afschrift van dit verslag is toegezonden aan het college van burgemeester en wethouders. Het opstellen en controleren van de jaarrekening vraagt elk jaar weer een aanzienlijke inspanning. Bij deze willen wij alle betrokken medewerkers van de gemeente bedanken voor de constructieve en plezierige samenwerking tijdens de controle. Vanzelfsprekend zijn wij graag bereid om deze rapportage nader toe te lichten. Hoogachtend, BDO Audit & Assurance B.V. Drs. D.O. Meeuwissen RA

3 Inhoudsopgave 1. Dashboard accountantscontrole 2. Strekking controleverklaring 3. Belangrijkste bevindingen Uw financiële positie vergeleken 5. Top 3 aandachtspunten 2017 Bijlagen

4 1. Dashboard accountantscontrole Ons oordeel Analyse van uw financiële positie Gerealiseerd resultaat 2016: voordelig Goedkeurende controleverklaring. De belangrijkste fouten en onzekerheden (binnen de toleranties) betreffen het Sociaal Domein. Wij hebben geen bevindingen ten aanzien van de SiSa-bijlage. Het jaarverslag is verenigbaar met de jaarrekening en bevat geen materiële afwijkingen. De samenwerking is constructief en plezierig verlopen. Op basis van de set financiële kengetallen in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing in uw jaarstukken 2016 concluderen we dat de financiële positie in de basis goed is. Omvang eigen vermogen bedraagt ultimo 2016 circa 40 miljoen, 58% van het balanstotaal (ultimo 2015: 42 miljoen, 60%). Ratio structurele weerstandsvermogen is ultimo ,6 (2015: 5,6). De exploitatie laat een voordelig gerealiseerd resultaat zien ad (begroot: voordelig). De exploitatie laat een nadelig gerealiseerd totaal saldo van baten en lasten van afgerond 2,2 miljoen zien. De verschillen zijn op diverse programma s gerealiseerd. Het verschil tussen het gerealiseerd resultaat en het gerealiseerd totaal saldo van baten en lasten wordt veroorzaakt door de verwerkte mutaties in de reserves in de jaarrekening Transitie in het sociaal domein Overige bevindingen 2016 Top 3 aandachtspunten voor 2017 Onzekerheid ad en fout ad ( betreft getrouwheidsfout) omtrent de PGB Jeugd/WMO. Fout omtrent verschillen tussen productieverantwoordingen en de lasten in de jaarrekening. Voor WMO geldt dat productieverantwoordingen hoger en lager zijn dan de lasten in de jaarrekening. Voor Jeugd geldt dat de productieverantwoordingen lager zijn dan de lasten in de jaarrekening. Onzekerheid als gevolg van onvoldoende controle-informatie ter vaststelling dat voor de gefactureerde zorg ook daadwerkelijk prestaties zijn verricht. Voor WMO betreft dit en voor Jeugd De grondslagen van de jaarrekening zijn aanvaardbaar en het BBV wordt nageleefd. Totale boekwaarde van de grondexploitatie ultimo 2016 is negatief. Waardering is aanvaardbaar en de veronderstellingen zijn redelijk. Verder professionaliseren van het proces rondom het sociaal domein. Zelf als gemeente nog meer de regie pakken. In 2016 is de invoering van de Vpb vroegtijdig opgepakt. De concrete last is lastig in te schatten met name als gevolg van het uitblijven oordeel Belastingdienst inzake de grondexploitatie. Werkzaamheden administratieve organisatie/interne beheersing. 4

5 2. Strekking controleverklaring 2.1 Strekking controleverklaring 2.3 Proces totstandkoming jaarrekening 2.2 Overzicht controleverschillen

6 2.1 Strekking controleverklaring Goedkeurende controleverklaring De jaarrekening is getrouw De jaarrekening is rechtmatig Gewijzigde controleverklaring Wij hebben bij de jaarrekening 2016 van de gemeente Roerdalen een goedkeurende controleverklaring afgegeven met betrekking tot de getrouwheid en rechtmatigheid. Een goedkeurende verklaring met betrekking tot getrouwheid betekent dat de jaarrekening 2016 een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van zowel de baten en lasten over 2016 als van de activa en passiva per 31 december 2016 in overeenstemming met het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) voor Provincies en Gemeenten. Een goedkeurende verklaring met betrekking tot rechtmatigheid betekent dat de verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties in de jaarrekening 2016 in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand zijn gekomen en in overeenstemming zijn met de relevante wet- en regelgeving. Mede ingegeven door de financiële crisis, is in de maatschappij de vraag ontstaan om een uitgebreidere en meer begrijpelijke controleverklaring. De NBA heeft hier invulling aan gegeven middels de aangepaste Controle en Overige Standaarden (COS) 700/701. Hierin zijn regels opgenomen ten aanzien van de nieuwe opzet van de verklaring die vanaf januari 2016 verplicht is voor Organisaties van Openbaar Belang (OOB s) ofwel beursgenoteerde bedrijven. BDO heeft besloten deze controleverklaring ook te gaan hanteren voor alle overige klanten. De nieuwe controleverklaring kent de volgende wijzigingen: het oordeel is aan het begin opgenomen; de verklaring geeft ruimte voor het benoemen van kernpunten in de controle; in de controleverklaring kan tevens informatie worden opgenomen omtrent de continuïteitsveronderstelling; tevens is meer aandacht mogelijk voor de materialiteit; de verklaring is beter leesbaar. Omdat de materialiteit wettelijk is bepaald en de continuïteit voor overheden minder relevant is (overheden kunnen niet failliet gaan), zijn deze elementen niet expliciet opgenomen in uw verklaring. De kernpunten zijn weergegeven in ons accountantsverslag dat openbaar beschikbaar is. Indien u dat op prijs stelt zijn wij graag bereid een toelichting te geven op de wijzigingen in de controleverklaring. Geen bevindingen in de SiSa-bijlage Jaarverslag is verenigbaar Wij hebben de in de SiSa-bijlage van de jaarrekening genoemde specifieke uitkeringen gecontroleerd met inachtneming van de Nota verwachtingen accountantscontrole SiSa Op grond van ons onderzoek hebben wij bij uw specifieke uitkeringen geen fouten en/of onzekerheden geconstateerd die de voor SiSa geldende rapporteringstolerantie overschrijden. Ingevolge artikel 213 lid 3 onder d Gemeentewet vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening en geen materiële afwijkingen bevat. 6

7 2.2 Overzicht controleverschillen Ongecorrigeerde controleverschillen (* 1.000) Post/omschrijving van de toelichting Fouten (in euro s) Onzekerheden (in euro s) Verwijzing Getrouwheid Sociaal domein WMO verschillen tussen productieverantwoordingen en de 117 Paragraaf 3.2 verantwoorde lasten in de jaarrekening 2016 gesaldeerd (productieverantwoording ad hoger en lager dan de lasten in de jaarrekening). Sociaal domein WMO onvoldoende controle-informatie ontvang om vast te stellen 168 Paragraaf 3.2 dat gefactureerde zorg ook daadwerkelijk is geleverd. Sociaal domein Jeugd Sociaal domein PGB WMO/Jeugd Paragraaf 3.2 Paragraaf 3.2 Totaal Rechtmatigheid Sociaal domein WMO verschillen in productieverantwoordingen (absoluut) Sociaal domein WMO onvoldoende controle-informatie Sociaal domein Jeugd Sociaal domein PGB WMO/Jeugd Paragraaf 3.2 Paragraaf 3.2 Paragraaf 3.2 Paragraaf 3.2 Totaal Materialiteit (1% voor fouten / 3% voor onzekerheden) Door de raad vastgestelde rapporteringstolerantie

8 3. Belangrijkste bevindingen Reikwijdte en gehanteerde toleranties Sociaal Domein Grondexploitatie Jaarverslag en grondslagen jaarrekening Wet Normering Topinkomens (WNT) Overige bevindingen

9 3.1 Reikwijdte en gehanteerde toleranties Doel en object van de controle Het doel van de controle is het geven van een onafhankelijk oordeel of de financiële overzichten van de gemeente Roerdalen, in alle van materieel belang zijnde opzichten zijn opgesteld in overeenstemming met het BBV. Voor een uitgebreide beschrijving van onze aanpak verwijzen wij naar onze opdrachtbevestiging d.d. 30 januari Er is gedurende het verloop van de controle op geen enkele wijze sprake geweest van een beperking in de reikwijdte van onze controle. Materialiteit Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fouten of fraude en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Bij onze controlewerkzaamheden hebben wij als uitgangspunt de door de raad vastgestelde toleranties gehanteerd. De raad heeft ons daarbij opgedragen om bij onze oordeelsvorming en rapportering uit te gaan van de hierna vermelde goedkeurings- en rapporteringstolerantie. Goedkeuringstoleranties Fouten 1% van het totaal van de lasten inclusief dotaties reserves Onzekerheden 3% van het totaal van de lasten inclusief dotaties reserves Rapportagetoleranties De rapportagetolerantie voor gesignaleerde individuele fouten en onzekerheden is conform uw controleprotocol vastgesteld op Wij zijn met u overeengekomen dat wij tijdens onze controle geconstateerde afwijkingen boven de rapportagetolerantie rapporteren, alsmede afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve redenen relevant zijn. Het (verplichte) overzicht van controleverschillen treft u aan in hoofdstuk 2.2 van dit accountantsverslag. Onze controle richt zich tevens op de getrouwheid en rechtmatigheid van de informatie in de SiSa-bijlage van de jaarrekening. Voor SiSa gelden specifiek voorgeschreven rapporteringstoleranties die veelal lager zijn dan uw rapporteringstolerantie. Wij passen deze voorgeschreven SiSa-toleranties eveneens op correcte wijze toe. 9

10 3.2 Sociaal Domein Uitgaven sociaal domein nieuwe taken bedragen in 2016 circa 4,0 miljoen Uitgaven Sociaal Domein 2016 In hoofdlijnen is de volgende onderverdeling naar stromen van de nieuwe taken binnen het Sociaal Domein te maken: Onderdelen Sociaal Domein Omvang in miljoen WMO / Jeugdzorg (ZIN) 3,6 Persoonsgebonden budgetten (PGB s) 0,4 Totaal 4,0 Volledigheidshalve melden we dat het bedrag ad 3,6 miljoen enkel betrekking heeft op de uitgaven van zorgaanbieders waarvoor regionaal controleverklaringen worden verlangd. Landelijk beeld: positieve ontwikkelingen in (interne) beheersing in het sociaal domein Ontwikkelingen in het Sociaal domein in 2016 In opdracht van het ministerie van BzK heeft eind 2016 een evaluatie plaatsgevonden omtrent de uitkomsten van de controle in 2015 bij alle 393 Nederlandse gemeenten. Daaruit bleek duidelijk de gevolgen van een hectisch transitiejaar in Circa de helft van de gemeenten kregen geen goedkeurende controleverklaring, het grootste deel hiervan kreeg een verklaring met beperking (43%) de overige een oordeelsonthouding (7%). Als gevolg van de transitie hebben 33% van de gemeenten de controleverklaring 2015 ná de deadline van 15 juli 2016 ontvangen. Ons landelijk beeld is dat in 2016 belangrijke algemene verbeteringen te zien zijn in de interne beheersing van gemeenten met name door het op orde krijgen van de cliëntadministratie c.q. het indiceren van de cliënten. Hierdoor hebben gemeenten beter inzicht in de cliënten versus de kosten. Er is meer grip op de levering van de zorg door goede afspraken te maken met zorginstellingen of op andere wijze de prestatiecontroles uit te voeren. De algemene tendens lijkt daarbij dat de lasten van de PGB s dalen doordat gemeenten meer inzetten op zorg in natura. Dit is ook de situatie voor de gemeente Roerdalen. Wij adviseren voor 2017 om structurele maatregelen te treffen waardoor kan worden vastgesteld dat de zorg in de vorm van zowel zorg in natura als PGB s daadwerkelijk is geleverd. Hiermee wordt meer inzicht verkregen in de door zorginstellingen gefactureerde bedragen en de hiervoor geleverde prestatie. 10

11 3.2 Sociaal Domein Sociale Verzekeringsbank en uitvoering PGB administratie In 2016 opnieuw afkeurend oordeel accountant SVB De gemeente is afhankelijk van de SVB Met ingang van 2015 is uw gemeente verantwoordelijk voor uitvoering van de Persoonsgebonden Budgetten (PGB s) voor de Wmo en de Jeugdwet. Uitvoering hiervan vindt (verplicht) plaats door de Sociale Verzekeringsbank (SVB). De SVB controleert zorgovereenkomsten, toetst facturen en declaraties en betaalt uit aan zorgverleners of andere instellingen. Uw gemeente verstrekt de beschikkingen PGB en is verantwoordelijk voor een adequate cliëntregistratie en het vaststellen van de prestatielevering. Uitkomsten accountantscontrole SVB: voor 2016 opnieuw een afkeurend oordeel Uit de accountantscontrole 2016 bij de SVB blijkt dat landelijk sprake is van een afkeurend oordeel met een rechtmatigheidsfout voor de WMO van 34,18% (2015: 14,5%). Voor het onderdeel Jeugd is eveneens sprake van een afkeurend oordeel met een rechtmatigheidsfout van 33,9% (2015: 39,4%). De meest voorkomende getrouwheid- en rechtmatigheidsfouten die de accountant van de SVB daarbij rapporteert zijn: Burgerservicenummer (BSN) ontbreekt of is incorrect overgenomen; Type wet is niet of onjuist vermeld; Er is sprake van ontbrekende of strijdige informatie in de zorgovereenkomst; De originele factuur wijkt af van digitale declaratie of de factuur is niet nagestuurd; De uitbetaling wijkt af van de factuur of de digitale declaratie; Het uurtarief dat is gedeclareerd is hoger c.q. lager dan dat op de zorgovereenkomst. Wij hebben een review gedaan en kunnen steunen op de werkzaamheden van de accountant van de SVB. Daarbij concluderen wij dat de formele fouten zoals geconstateerd door de accountant van de SVB geen impact hebben op het rechtmatigheidsoordeel over de jaarrekening 2016 van uw gemeente. Onderstaand geven wij onze inschatting van de financiële c.q. materiële fout weer. 11

12 3.2 Sociaal Domein Wegen uitkomsten SVB Hoe hebben wij de uitkomsten van de SVB controle gewogen voor uw gemeente? Financiële c.q. materiële fouten Een bedrag van is meegenomen als rechtmatigheidsfout in de bestedingen van de PGB (teveel betaalde verstrekkingen). Het foutbedrag inzake getrouwheid bedraagt Deze bedragen komen middels statistisch bepaalde percentages tot stand. De door de SVB geconstateerde formele fouten hoeven we niet mee te nemen in onze foutenevaluatie. Onzekerheden De onzekerheid hebben we geraamd op een bedrag van Bij deze inschatting zijn wij uitgegaan van de volgende omstandigheden: In 2016 is beter inzicht ontstaan in PGB- cliënten en zijn over het algemeen meer herindicaties uitgevoerd; In tegenstelling tot vorig jaar is geen sprake meer van een transitie met alle daaraan gerelateerde problemen; Wij constateren dat sprake is van afnemende financiële fouten bij het SVB in het risicostratum nov-dec 2016; Mede door de herindicaties is de hoeveelheid PBG s in 2016 afgenomen. Afwijkingen bij productieverantwoordingen en onzekerheden Productieverantwoordingen versus lasten in de jaarrekening en onzekerheden In de jaarrekening zijn bij het programma Participatie, ondersteuning en zorg lasten verantwoord die samenhangen met zorg in natura op grond van de Jeugdwet en/of de Wet maatschappelijke ondersteuning. Deze lasten wijken af van de onderliggende (gecontroleerde) productieverantwoordingen. De productieverantwoordingen WMO zijn voor hoger en voor lager dan de lasten in de jaarrekening. De productieverantwoordingen Jeugd zijn voor lager dan de lasten in de jaarrekening. Daarmee bestaat een fout omtrent de getrouwheid en rechtmatigheid van deze lasten. Uit onze controle blijkt dat van een aantal zorginstellingen onvoldoende controle-informatie is ontvangen waarmee kan worden onderbouwd dat voor de gefactureerde WMO-zorg ook daadwerkelijk prestaties zijn verricht. Uitgaande van de interne beheersing op het proces van beschikkingen tot en met betalingen bij uw gemeente ramen wij het bedrag voor de resterende onzekerheid in totaliteit op Inzake de productieverantwoordingen Jeugd maken wij gebruik van de werkzaamheden van de accountant van centrumgemeente Roermond. Uit de controlebevindingen van de accountant van centrumgemeente Roermond blijkt dat er onzekerheden zijn geconstateerd voor een bedrag van Deze onzekerheden hebben wij overgenomen in onze foutenevaluatie. 12

13 3.3 Grondexploitaties Actualisatie en bijstelling grondexploitaties Actualisatie en bijstelling grondexploitaties Door de invloed van de parameters (zoals kostenstijgingen, fasering, druk op verkoopprijzen, rente-effecten) die bepalend zijn voor de in de toekomst te realiseren opbrengsten hebben wij bij onze controle de grondexploitaties diepgaand gecontroleerd. De risico's voor de grondexploitaties zijn in essentie terug te brengen tot drie P s: Planning: is de tijdsplanning van de projecten afgestemd op de (on)mogelijkheden in de markt. Immers, de marktbehoefte bepaalt welke projecten op welk moment te realiseren zijn. Programmering: in de afgelopen jaren hebben economische ontwikkelingen geleid tot belangrijke wijzigingen in vooral de woningbehoefte. Is er een kritische analyse van de mix van woningen (huur, koop, vrije kavel appartementen, etc.) in de projecten in relatie tot de huidige marktvraag in de gemeente? Prijs: inherent gevolg van de economische crisis is dat de verkoopprijzen van woningen en dus van grond onder druk staan. Is afgewogen welke prijzen kunnen worden gehandhaafd, rekening houdend met het risico dat gronden later of in het geheel niet worden afgenomen? Deze drie P s zijn tijdens de jaarrekeningcontrole besproken met uw medewerkers. Tijdens deze gesprekken zijn de uitgangspunten kritisch beoordeeld. De grondexploitaties zijn met deze uitgangspunten per 31 december 2016 geactualiseerd en waar nodig zijn de verwachtingen bijgesteld waarmee tevens is beoordeeld of het onderhanden werk in de jaarrekening op een juiste wijze is gewaardeerd. Ontwikkeling resultaat en boekwaarde Ontwikkeling resultaat en boekwaarde Ultimo 2016 is geen sprake van een voorziening grondexploitaties ten behoeve van nadelige saldo op grondexploitaties. Dit is gelijk aan de situatie ultimo Zie de volgende pagina voor inzicht in de ontwikkeling van de boekwaarden. 13

14 3.3 Grondexploitaties Ontwikkeling resultaat en boekwaarde Ontwikkeling netto boekwaarde grondexploitaties (x 1.000) Holsterveld - Vlodrop Oortjesveld III - Herkenbosch Wienkeskoel II, fase 2 - Melick Totaal -694 Zoals in paragraaf 4.3 is aangegeven laat de ratio grondexploitatie ultimo 2016 (1,3%) een lichte stijging zien ten opzichte van 2015 (0,2%) en zit deze ratio ultimo 2016 ver beneden het Nederlands gemiddelde (25,8%) voor gemeenten in de categorie < inwoners. Er zijn in 2016 drie bouwkavels verkocht binnen complex Oortjesveld III Herkenbosch. Conform de paragraaf gemeentelijk grondbeleid en de geactualiseerde exploitatieopzet zijn de gerealiseerde verkopen voldoende om de nog te maken kosten te dekken. De looptijd is conform de geactualiseerde exploitatieopzet tot en met Voor Wienkeskoel II, fase 2 Melick wordt conform de geactualiseerde exploitatieopzet rekening gehouden met een looptijd tot en met In de paragraaf grondbeleid zijn de ontwikkelingen van deze grondexploitatie toegelicht. De winstnemingen zijn voorzien in 2017 en 2018 conform de geactualiseerde exploitatieopzet. Ook hier geldt dat de gerealiseerde en nog te realiseren verkopen naar verwachting de (nog te maken) kosten zullen dekken. Wij adviseren u om de ontwikkelingen rondom Oortjesveld III Herkenbosch en Wienkeskoel II, fase 2 - Melick te monitoren en, indien nodig, tijdig bij te sturen. Het complex Holsterveld Vlodrop (voorbereidingsfase) is ultimo 2016 gepresenteerd onder de materiële vaste activa categorie overige gronden met als reden dat de ontwikkelingen omtrent deze exploitatie afhankelijk zijn van de nog op te stellen visie. De grondwaarde is derhalve overgebracht naar de overige gronden ultimo

15 3.3 Grondexploitaties Wij achten de waardering aanvaardbaar en vinden de veronderstellingen redelijk Onze bevindingen ten aanzien van de gehanteerde uitgangspunten en veronderstellingen Bij onze beoordeling van de door uw gemeente gehanteerde veronderstellingen voor actualisatie van de grondexploitaties hebben wij het volgende in overweging genomen: Of de afzonderlijke veronderstellingen redelijk lijken; Of de veronderstellingen onderling afhankelijk en intern consistent zijn; Of de veronderstellingen redelijk lijken wanneer ze collectief of in samenhang met andere veronderstellingen worden beschouwd; Of de veronderstellingen in de markt de waarneembare veronderstellingen op passende wijze weerspiegelen, met andere woorden is er consistentie met de algemene economische omgeving en de economische omstandigheden in/bij uw gemeente; Of de veronderstellingen aansluiten op de (vastgestelde) plannen (besluiten) van de uw raad; Of de veronderstellingen consistent zijn met de ervaringscijfers van uw gemeente (met andere woorden is historische informatie representatief voor toekomstige situaties). Naar onze mening is de waardering van de gronden op een zorgvuldige wijze tot stand gekomen. Wij hebben vastgesteld dat de uitgangspunten en veronderstellingen redelijk zijn tegen de achtergrond van de werkelijke uitkomsten in voorafgaande verslagperiodes, de huidige economische ontwikkelingen niet strijdig zijn met voornemens van uw raad of het college en de directie. Op grond van onze gesprekken en de door ons gecontroleerde documentatie stellen wij vast dat de uitkomsten van de (herziene) grondexploitaties voldoende toereikend tot stand zijn gekomen. 15

16 3.4 Jaarverslag en grondslagen jaarrekening Jaarverslag en grondslagen jaarrekening Het jaarverslag is verenigbaar met de jaarrekening en bevat geen materiële afwijkingen Jaarverslag De jaarstukken 2016 van uw gemeente bestaan uit: Het jaarverslag 2016 (programmaverantwoording en verplichte paragrafen). De jaarrekening 2016 (balans met toelichting, overzicht van baten en lasten in de jaarrekening met toelichting inclusief SiSa-bijlage). In het onderdeel programmaverantwoording van het jaarverslag dient informatie opgenomen te worden over: wat hebben we gedaan, wat hebben we bereikt en wat heeft het gekost? De programmaverantwoording vormt samen met de verplicht voorgeschreven paragrafen (zoals weerstandsvermogen, bedrijfsvoering, etc.) het jaarverslag. Beide onderdelen vallen niet (expliciet) onder de controle van de jaarrekening. Het primaire object van de accountantscontrole (op grond van artikel 213 van de Gemeentewet) is de jaarrekening (de balans met toelichting en het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening met toelichting). De inhoud van het jaarverslag (programmaverantwoording en paragrafen) hebben wij getoetst. Deze toetsing blijft beperkt tot het signaleren van mogelijke materiële afwijkingen tussen het jaarverslag en de jaarrekening. De accountantscontrole omvat daarom geen oordeel over de inhoudelijke juistheid en volledigheid van de informatieverstrekking opgenomen in de programmaverantwoording en de verplichte paragrafen. Bij onze controle hebben wij geen materiële afwijkingen tussen het jaarverslag en de jaarrekening geconstateerd. Het jaarverslag en de jaarrekening zijn goed met elkaar verenigbaar. De grondslagen van de jaarrekening 2016 zijn aanvaardbaar Evaluatie met betrekking tot significante verslaggevingsaspecten De belangrijkste verslaggevingsgrondslagen van uw gemeente zijn uiteengezet in de grondslagen van de jaarrekening In 2016 zijn er geen wijzigingen geweest in toegepaste verslaggevingsgrondslagen die een aanzienlijke invloed hebben op de baten en lasten of de financiële positie van uw gemeente. Significante verslaggevingsgrondslagen en toepassing hiervan zijn belangrijk voor de presentatie van de financiële positie van uw gemeente en de baten en lasten in de jaarrekening. Daarnaast vereisen zij van het college en het management dat zij een oordeel vormen ten aanzien van soms moeilijke, subjectieve en complexe posities vaak vanwege de noodzaak om inschattingen te moeten maken over het effect van zaken die inherent onzeker zijn. Wij hebben het door het college en het management toegepaste proces met betrekking tot significante verslaggevingsaspecten geëvalueerd en hebben gegevensgerichte controlewerkzaamheden uitgevoerd. Het BBV wordt nageleefd Bevindingen ten aanzien van naleving van de wettelijke verslaggevingsregels (BBV) Wij hebben vastgesteld dat uw gemeente de wettelijke verslagleggingsregels (BBV) heeft nageleefd. 16

17 3.4 Jaarverslag en grondslagen jaarrekening Schattingen bij het opstellen van de jaarrekening De kwaliteit van de onderbouwingen en inschattingen bij het opstellen van de jaarrekening Veronderstellingen en schattingen van het management en het college Het college van burgemeester en wethouders is verantwoordelijk voor het maken van schattingen bij het opmaken van de jaarrekening. Als accountant beoordelen wij deze door het college gemaakte schattingen. Onderstaand hebben wij een beschouwing ten aanzien van de belangrijkste schattingen opgenomen. Voorzieningen Uw gemeente heeft voorzieningen gevormd voor verliezen, risico s of verplichtingen die hun oorsprong vinden in het huidige boekjaar of eerdere boekjaren, maar waarvan de (verwachte) uitgaven in de toekomst liggen. Deze voorzieningen bedragen ultimo 2016 in totaal 10,3 miljoen (2015: 10,0 miljoen). Binnen de voorzieningen maakt u conform het BBV in de toelichting op de balans (hoofdstuk 3.7 in de jaarrekening) onderscheid naar onderstaande voorzieningen: Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico s (2016: 3,8 miljoen); Voorzieningen voor egalisering onderhoudskosten (2016: 1,6 miljoen); Voorzieningen voor van derden verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden (2016: 4,9 miljoen). Vooral de voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico s en de voorzieningen ter egalisering van kosten zijn naar hun aard gebaseerd op veronderstellingen en schattingen van het management en het college. Zij schatten op basis van hun kennis van de gemeente en haar omgeving in wat het effect van de te voorziene risico s, verplichtingen en kosten zullen zijn in de komende jaren en wat de omvang van de voorziening moet zijn. Omdat schattingen per definitie subjectief zijn, besteden wij als uw accountant nadrukkelijk aandacht aan de onderbouwing en redelijkheid van de aannames van het college en het management. Wij hebben als onderdeel van onze controle daarom de volgende werkzaamheden uitgevoerd: Wij hebben uitvoerige gesprekken met het management en het college gevoerd over de aard van de risico s en de verwachtingen over de ontwikkelingen in de komende jaren. De in de jaarrekening 2016 resterende onderhoudsvoorzieningen (voorzieningen ter egalisering van kosten) hebben wij getoetst aan de onderliggende geactualiseerde onderhoudsplannen. Hierbij hebben wij aandacht besteed aan de houdbaarheid en betrouwbaarheid van de onderliggende onderhoudsplannen. Wij hebben de voorziening voor wethouderspensioenen en -uitkeringen getoetst aan de onderliggende actuariële berekeningen. Wij hebben de toereikendheid van de voorzieningen beoordeeld. Waardering van uw debiteuren Debiteuren worden voorzien indien de verwachting is dat deze niet meer inbaar zijn. De voorziening dubieuze debiteuren kent ultimo 2016 een omvang van afgerond (2015: afgerond). Wij zijn van mening dat de gemeente Roerdalen adequate voorzieningen treft voor risico s en verplichtingen die op een betrouwbare wijze zijn in te schatten. 17

18 3.4 Jaarverslag en grondslagen jaarrekening Begrotingsrechtmatigheid Begrotingsrechtmatigheid Begrotingsrechtmatigheid Naast de controle op de rechtmatige totstandkoming van de baten, lasten en balansmutaties in de jaarrekening 2016, hebben wij de begrotingsrechtmatigheid gecontroleerd. De toe te passen normen voor dit begrotingscriterium zijn gebaseerd op artikelen 189, 190 en 191 van de Gemeentewet en moeten door het bestuur nader worden ingevuld en geconcretiseerd. Dit gebeurt door middel van de begroting en via de verordening op het financieel beheer ex artikel 212 van de Gemeentewet. Het begrotingscriterium is verder verfijnd en uitgewerkt in de Kadernota Rechtmatigheid van de Commissie BBV. Belangrijk hierbij is dat het overschrijden van de begroting altijd onrechtmatig is, maar niet in alle gevallen hoeft te worden meegewogen in het accountantsoordeel. In het kader van de begrotingsrechtmatigheid moet gekeken worden naar de lastenoverschrijdingen per programma. Zie hieronder voor een overzicht van de lastenoverschrijdingen per programma. Een overschrijding van de begroting is hieronder weergegeven als (283). Overzicht verschillen tussen begrote en werkelijke lasten 2016 (x 1.000) Begroot Werkelijk (283) (57) 183 (262) Krachtige dorpen 2. Participatie, ondersteuning en zorg 3. Veilige dorpen 4. Economie, natuur, toerisme en cultuur 5. Woonomgeving 6. Mobiliteit, infrastructuur en openbaar groen 7. Bestuur, organisatie en dienstverlening 8. Algemene middelen Zoals blijkt uit bovenstaand overzicht is op drie programma s een begrotingsoverschrijding op de lasten te constateren. Deze zijn in te delen in de categorieën zoals opgenomen in de Kadernota Rechtmatigheid van de Commissie BBV. Uit de tabel op de volgende pagina blijkt dat er geen sprake is van begrotingsoverschrijdingen die meetellen in ons oordeel. 18

19 3.4 Jaarverslag en grondslagen jaarrekening Begrotingsrechtmatigheid Begrotingsrechtmatigheid Lastenoverschrijding programma Begrotingsafwijking Onrechtmatig, telt niet mee in het oordeel Onrechtmatig, telt wel mee in het oordeel 2. Participatie, ondersteuning en zorg (totaal ) Overschrijding betreft open einde regelingen (Wet BUIG). 5. Woonomgeving (totaal ) De overschrijdingen op afval en ruimtelijke ordening worden gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten. 7. Bestuur, organisatie en dienstverlening (totaal ) De overschrijding op bestuurskosten wordt veroorzaakt door extra storting pensioenvoorziening (gewezen) wethouders als gevolg van een aangepaste berekening wegens de bijgestelde rekenrente. De bijstorting voorziening dubieuze debiteuren wordt na afloop van het boekjaar bepaald. Derhalve passen deze overschrijdingen binnen het bestaand beleid en hadden niet eerder gemeld kunnen worden. De hogere afdrachten rijksleges rijbewijzen worden geheel gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten. Wij verwijzen voor een inhoudelijke en meer specifieke analyse van deze begrotingsafwijkingen naar de analyse begrotingsafwijkingen zoals opgenomen in de programmaverantwoording. 19

20 3.4 Jaarverslag en grondslagen jaarrekening Begrotingsrechtmatigheid Investeringskredieten In het kader van de begrotingsrechtmatigheid hebben wij tevens de lastenoverschrijdingen op investeringskredieten beoordeeld om vast te stellen of de gerealiseerde uitgaven binnen de door de gemeenteraad geautoriseerde kredieten zijn gebleven. Uit deze analyse blijkt dat er sprake is van overschrijdingen van de door de gemeenteraad vastgestelde investeringskredieten. Lastenoverschrijding investeringskredieten Begrotingsafwijking Onrechtmatig, telt niet mee in het oordeel Onrechtmatig, telt wel mee in het oordeel Strategische grondaankopen (totaal ) Betreft aankopen natuurgrond Melick/Herkenbosch. Leidt tot financieringslasten in latere jaren. Bedrijfskavels LOG Montfort (totaal ) Betreft wijziging kader bedrijfsverplaatsing LOG Montfort. Leidt tot financieringslasten in latere jaren. Volledigheidshalve melden we dat genoemde lastenoverschrijdingen die formeel als onrechtmatig worden aangemerkt gezien de oorzaak en de adequate toelichting geen gevolgen hebben voor de strekking van onze controleverklaring. 20

21 3.5 Wet Normering Topinkomens (WNT) Wet Normering Topinkomens (WNT) Naleving van de (publicatieverplichtingen) WNT De Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) is met ingang van 2013 van toepassing en vervangt tegelijkertijd de Wopt (Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens). Doelstelling van de wet is te verhinderen dat instellingen in de publieke en semipublieke sectoren rechtens in staat zijn bovenmatige bezoldigingen toe te kennen. Voor gemeenten geldt dat de gemeentesecretaris en de griffier als topfunctionaris worden aangemerkt. De algemene bezoldiging voor een topfunctionaris mag voor 2016 niet meer bedragen dan per jaar. De externe accountant is belast met de controle op de naleving van de WNT door de instelling. Overschrijding van de bezoldigingsnorm wordt aangemerkt als een onverschuldigde betaling, die door de topfunctionaris terugbetaald moet worden aan de instelling. Gebeurt dit niet, dan is BDO als accountant wettelijk verplicht om bij het ministerie melding te doen van deze onverschuldigde betaling. Wij hebben tevens een meldingsplicht indien u geen of onjuiste gegevens heeft gepubliceerd in de jaarrekening. Wij hebben vastgesteld dat de bezoldigingen over 2016 van de gemeente Roerdalen niet strijdig zijn met de WNT en dat de jaarrekening 2016 van de gemeente Roerdalen voldoet aan de publicatieverplichtingen van de WNT. 21

22 3.6 Overige bevindingen De interne (financiële) beheersing in het kader van onze jaarrekeningcontrole Bevindingen naar aanleiding van onze controle Als onderdeel van de jaarrekeningcontrole hebben wij een interim-controle uitgevoerd. Deze interim-controle is primair gericht op de administratieve organisatie en interne beheersing (AO/IB) voor zover van belang voor onze controle op de betrouwbaarheid en rechtmatigheid van de in de jaarrekening opgenomen gegevens. De bevindingen naar aanleiding van deze controle hebben wij opgenomen in onze managementletter d.d. 9 februari Samenvattend constateren wij dat uw organisatie de belangrijkste onderwerpen vanuit de bedrijfsvoering op de agenda heeft staan, hieraan voldoende aandacht besteedt en daarbij alert inspeelt op de externe en interne ontwikkelingen. De risico s die op korte termijn van belang zijn voor de gemeente, zoals onder andere de ontwikkelingen rondom de decentralisaties, VPB-plicht, IT, de ontwikkeling van de grondexploitatie en aanbestedingen komen in de managementletter aan bod. Voor meer gedetailleerde informatie verwijzen wij u naar onze managementletter d.d. 9 februari Geautomatiseerde gegevensverwerking Naleving (Europese) aanbestedingsrichtlijnen BTW-regime Ingevolge artikel 2:393, lid 4 BW, dient de accountant in zijn verslag aandacht te besteden aan de bevindingen met betrekking tot de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking. Onze jaarrekeningcontrole is gericht op het geven van een oordeel omtrent de jaarrekening zelf en is niet primair gericht op het doen van uitspraken omtrent de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking als geheel of van onderdelen daarvan. Wij hebben de automatiseringsorganisatie van uw gemeente uitsluitend in het kader van de jaarrekeningcontrole beoordeeld. Bij de controle 2016 hebben wij vastgesteld dat we nog niet hebben kunnen steunen op de ITGC s van Key2Financiën. Derhalve hebben we aanvullend gegevensgerichte werkzaamheden dienen te verrichten. De bevindingen inzake de ITGC s hebben betrekking op de aspecten continuïteit, wijzigingsbeheer en logische toegangsbeveiliging. Conform het door de raad vastgestelde normenkader vallen zowel de Europese aanbestedingsrichtlijnen als het gemeentelijk aanbestedingsbeleid binnen de scope van de accountantscontrole. Zoals in onze managementletter d.d. 9 februari 2017 vermeld is een spendanalyse uitgevoerd. Hierbij zijn geen bevindingen geconstateerd. Graag willen we u attenderen op het overleg met de belastingdienst inzake het juiste BTW-regime voor het servicecentrum MER. Het servicecentrum MER zou als BTW ondernemer aangemerkt kunnen worden voor de activiteiten van de MER-OD en de MER-BV met uitzondering van een aantal ondersteunende activiteiten voor het programma Sociaal Domein. De activiteiten van de MER-SD zullen vermoedelijk voor een belangrijk deel onder de BTW vrijstelling vallen. De verwachting is overigens dat eventuele transacties die hieruit volgen budgettair neutraal zullen gaan verlopen. Voor een uitgebreide toelichting verwijzen wij naar de niet uit de balans blijkende verplichtingen in de jaarrekening. 22

23 4. Uw financiële positie vergeleken 4.1 Resultaat Uw financiële positie vergeleken 4.3 Toelichting op uw financiële positie

24 4.1 Resultaat 2016 Gerealiseerde resultaat 2016 bedraagt voordelig Onze analyse van uw resultaat Het feitelijke saldo van baten en lasten in een jaar wordt weergegeven als het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten. Daarnaast kent de gemeente ook het gerealiseerde resultaat. Dit is het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten plus of min de tussentijdse resultaatbestemmingen. Deze bestemmingen bestaan uit in de loop van het jaar gedane onttrekkingen uit reserves minus de tussentijdse stortingen in reserves. De stortingen in dan wel onttrekkingen aan reserves vinden plaats op basis van door u genomen besluiten. Het gerealiseerde resultaat is dus mede het gevolg van de politieke besluitvorming. Concreet betekent dit voor uw gemeente het volgende: Overzicht van baten en lasten Realisatie 2015 Begroot 2016 vóór wijziging Begroot 2016 na wijziging Realisatie 2016 (alle bedragen * 1.000,-) Baten Lasten (50.294) (45.145) (53.153) (51.821) Gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten (997) (1.796) (4.761) (2.194) Stortingen in reserves (lasten) (3.918) (35) (979) (1.738) Onttrekkingen aan reserves (baten) Gerealiseerde resultaat Voor een uitgebreide analyse van het resultaat verwijzen wij naar de toelichting op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening. Afwijkingen resultaat ten opzichte van begroting na wijziging Het gerealiseerde resultaat (na resultaatbestemming) over 2016 bedraagt voordelig. Dit bedrag is afzonderlijk vermeld onder het eigen vermogen in de balans. De exploitatie over 2016 laat een nadelig gerealiseerd totaal saldo van baten en lasten (voor resultaatbestemming) ad 2,2 miljoen zien (begroot 4,8 miljoen nadelig). Dit is een voordeel van circa 2,6 miljoen. Deze voordelen zijn op diverse programma s gerealiseerd. Voor een nader gedetailleerd inzicht van de gerealiseerde afwijkingen ten opzichte van de begroting na wijziging en de verklarende toelichting hierop verwijzen wij u voorts naar de toelichtingen per programma zoals opgenomen in de programmaverantwoording. 24

25 4.2 Uw financiële positie vergeleken Ratio weerstandsvermogen Solvabiliteitsratio 8,50 7,50 6,50 5,50 4,50 3,50 2,50 1,50 0,50 7,60 6,50 5,60 5,68 JR 2016 Begr JR 2015 Begr Gemid. NL* 37,9% JR ,0% Begr ,0% JR ,9% Begr ,3% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% * De bron voor de gemiddelden NL is het dashboard op voor gemeenten in de categorie < inwoners Netto schuldquote Ratio grondexploitatie Gemid. NL* JR ,3% 45,6% 30,0% 25,0% 20,0% 25,8% Begr ,0% 15,0% JR ,9% Begr ,0% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 10,0% 5,0% 0,0% 1,3% JR ,2% 0,2% 0,8% Begr JR 2015 Begr Gemid. NL* 25

26 4.3 Toelichting op uw financiële positie Financiële kengetallen Voor uw meerjarige financiële positie is een structureel sluitende begroting noodzakelijk. Gemeenten willen zich onderling vergelijken maar dat was tot voor kort niet mogelijk door het ontbreken van een standaard-definitie of een set van financiële kengetallen. Gezien het belang van toekomstbestendigheid van gemeenten, een grotere druk op doelmatigheid de ontwikkeling van financiële producten, meer verbonden partijen, meer taken zoals bijvoorbeeld in het sociaal domein is het belang van inzicht in de financiële positie toegenomen. Het BBV schrijft voor dat in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing een verplichte basis-set van financiële kengetallen moet worden opgenomen. De invoering van de set van kengetallen is voornamelijk bedoeld om de financiële positie voor uw raadsleden inzichtelijker te maken. De kengetallen op de vorige pagina lichten wij hieronder kort toe. Voor nadere details verwijzen wij naar de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing in uw jaarstukken Volledigheidshalve merken wij hierbij op dat deze cijfers niet aan accountantscontrole of een beoordelingsopdracht zijn onderworpen. Weerstandsvermogen Solvabiliteit Netto schuldquote Grondexploitatie Toelichting weerstandsvermogen Onze analyse van uw weerstandsvermogen is toegelicht op de volgende pagina s. Toelichting solvabiliteitsratio Onder de solvabiliteitsratio wordt verstaan het eigen vermogen ten opzichte van het totale vermogen. Deze indicator geeft inzicht in de mate waarin de gemeente Roerdalen in staat is haar financiële verplichtingen te voldoen. Dit kengetal is ultimo 2016 (58,0%) vrijwel gelijk aan het kengetal ultimo 2015 (59,9%). Ten opzichte van de begroting 2016 (55,3%) is de werkelijke solvabiliteit hoger. Hoe hoger de solvabiliteitsratio is hoe groter de weerbaarheid van uw gemeente. In vergelijking met het gemiddelde in Nederland zien wij dat uw weerbaarheid ten opzichte van andere gemeenten hoger is. Toelichting netto schuldquote (inclusief uitgeleende gelden) De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. De netto schuldquote wordt berekend inclusief doorgeleende gelden door de som van de leningen en schulden te nemen en daar de vorderingen, uitgezette gelden en liquide middelen op in mindering te brengen. Het saldo wordt uitgedrukt in een percentage van de totale baten voor mutaties reserves. De werkelijke netto schuldquote over 2016 (23,3%) en 2015 (28,9%) is lager dan het gemiddelde in Nederland voor gemeenten in de categorie < inwoners (45,6%). Dit betekent dat de rentelasten, in vergelijking met het gemiddelde in Nederland, in mindere mate op uw exploitatie drukken. Volledigheidshalve melden we dat in de begroting 2017 als gevolg van een wetswijziging een geprognosticeerde balans is opgenomen dit in tegenstelling met begroting Toelichting ratio grondexploitatie Hierin wordt informatie gegeven over de waarde van de niet in exploitatie genomen gronden (enkel voor 2015) en de bouwgrond in exploitatie bij elkaar opgeteld en gedeeld door de totale baten uitgedrukt in een percentage. Dit kengetal geeft een indruk van de financiële impact van de grondexploitatie op de financiële huishouding van uw gemeente. Ten opzichte van 2015 (0,2%) is dit kengetal in 2016 (1,3%) licht gestegen. In vergelijking met het gemiddelde in Nederland voor gemeenten in de categorie < inwoners (25,8%) heeft de grondexploitatie in uw gemeente een lage impact op uw financiële huishouding. 26

27 4.3 Toelichting op uw financiële positie Weerstandsvermogen onze rol als accountant De vermogenspositie van uw gemeente is licht verslechterd Onze rol in relatie tot het weerstandsvermogen De analyse van het weerstandsvermogen is een onderdeel van het jaarverslag (paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing). Vanuit onze controlerende rol stellen wij enkel vast of het jaarverslag (en dus deze paragraaf) verenigbaar is met de jaarrekening en geen materiële afwijkingen bevat. Omdat de omvang en inschatting van het weerstandsvermogen voor de continuïteit en toekomst van de gemeente van groot belang is besteden wij (vanuit onze natuurlijke adviesfunctie) in dit accountantsverslag hier aandacht aan. Onze analyse van uw vermogen In het BBV wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen resultaatbepaling en resultaatbestemming. Alle baten en lasten dienen via het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening te lopen. Er mogen geen baten of lasten rechtstreeks in het eigen vermogen worden gemuteerd. Uit de jaarrekening 2016 blijkt dat het eigen vermogen van uw gemeente licht is verslechterd. De mutaties in het eigen vermogen vinden plaats door middel van de resultaatbestemming. Het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten bedraagt circa 2,2 miljoen nadelig. Per saldo is tussentijds circa 2,4 miljoen aan de reserves onttrokken zodat het uiteindelijk gerealiseerde resultaat over 2016 circa voordelig bedraagt. Dit bedrag is afzonderlijk vermeld onder het eigen vermogen in de balans. In het hierna volgende overzicht hebben wij de ontwikkeling van het eigen vermogen en de mutaties in de reserves schematisch weergegeven. Bedragen x Eigen vermogen per 1 januari Tussentijdse resultaatbestemming (per saldo onttrokken) Gerealiseerde resultaat Totaal ( saldo van baten en lasten ) (997) (2.194) Eigen vermogen per 31 december De omvang van het eigen vermogen bedraagt ultimo % van het balanstotaal (ultimo 2015: 59,9%). 27

28 4.3 Toelichting op uw financiële positie Ontwikkeling van uw weerstandsvermogen Onze analyse van uw weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit vanwege ingeschatte risico s. De beschikbare structurele en incidentele weerstandscapaciteit van uw gemeente bedraagt 29,1 miljoen. Voor de samenstelling van de beschikbare weerstandscapaciteit en een gedetailleerde toelichting hierop verwijzen wij u naar de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing van uw jaarverslag. De inventarisatie van risico s die in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing is opgenomen geeft een indicatie van de financiële omvang van de belangrijkste (specifieke) risico s inclusief een inschatting van de kans van het voordoen van het geïdentificeerde risico om zo de benodigde weerstandscapaciteit te bepalen. Daarbij wordt een doorlopend inzicht gegeven in de grootste risico s (qua financiële impact en kans) voor uw gemeente. De benodigde weerstandscapaciteit heeft u berekend op 4,0 miljoen. De ratio weerstandsvermogen ultimo 2016 is 7,6 (ultimo ,6). Op basis van de paragraaf weerstandsvermogen kan worden geconcludeerd dat uw gemeente over voldoende weerstandscapaciteit beschikt. Overigens merken wij hierbij op dat deze cijfers niet aan accountantscontrole of een beoordelingsopdracht zijn onderworpen. Wij adviseren u de komende jaren deze ratio adequaat en periodiek te monitoren doordat de ontwikkelingen (denk aan de Vpb-plicht) die op uw gemeente afkomen en de daarbij behorende (financiële) onzekerheden een grote impact kunnen hebben op de ratio aan weerstandsvermogen. Hierbij merken wij aanvullend op dat uw gemeente in deze paragraaf op een transparante en toereikende wijze inzicht geeft in het weerstandsvermogen en het systeem van risicobeheersing. 28

29 5. Top 3 aandachtspunten Top 3 aandachtspunten 2017

30 5. Top 3 aandachtspunten voor 2017 Inleiding Vanuit onze natuurlijke adviesfunctie benoemen we de volgende top 3 van aandachtspunten voor het komende jaar. 1. Sociaal Domein Sturing en monitoringsinformatie sociaal domein Conform onze managementletter adviseren wij u om tijdig concrete afspraken te maken met de externe partijen over de noodzakelijke inhoud van de controlewerkzaamheden op recht, hoogte en duur, de wijze en het moment van (tussentijdse) verantwoording en de eisen aan het daarbij te ontvangen assurance- rapport, productieverantwoordingen en controleverklaringen. Daarnaast adviseren wij u de afhankelijkheid van derden (zorgaanbieders) nog verder te minimaliseren door systematisch zelf werkzaamheden te verrichten ten aanzien van de kwaliteit van de geleverde zorg. In december 2016 is door I-Sociaal Domein een handreiking Stappenplan gemeentelijke controle-aanpak uitgebracht. In de handreiking wordt de gemeente gewezen op haar eigen verantwoordelijkheid en mogelijke controlemiddelen om zelf de kwaliteit van de levering vast te stellen door onder meer: Accountgesprekken tussen gemeente en aanbieders; Toetsing uit gespreksverslagen wijkteam; Klachten; Cliënt ervaringsonderzoeken Signalen van een ombudsman Sociaal Domein; en Effectmetingen. Bij de interim-controle 2017 zullen wij de voortgang op dit aspect beoordelen. 2. Fiscaliteiten Invoering vennootschapsbelasting Overheidsondernemingen zijn met ingang van 1 januari 2016 belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Vanaf het boekjaar 2016 zullen overheidsondernemingen dan ook aangifte vennootschapsbelasting moeten gaan doen. Er is geen integrale belastingplicht. Belastingplicht voor de vennootschapsbelasting bestaat slechts voor zover de overheidsinstelling met een activiteit deelneemt aan het economische verkeer. Dat wil zeggen als de activiteit wordt verricht buiten de eigen kring. Daarnaast is een aantal ondernemingsactiviteiten specifiek vrijgesteld van de heffing van vennootschapsbelasting. Dit vloeit rechtstreeks voort uit de bedoeling van de wetgeving, te weten het tegengaan van mogelijke concurrentieverstoringen met private ondernemingen. Gegeven de onderhanden implementatie heeft de gemeente in de jaarrekening 2016 nog geen verplichtingen uit hoofde van de Vpb verwerkt. Volledigheidshalve melden we dat in het jaarverslag in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing een nadere toelichting is opgenomen omtrent dit onderwerp. 3. Interne beheersing Werkzaamheden administratieve organisatie/interne beheersing Samenvattend constateren wij dat uw organisatie de belangrijkste onderwerpen vanuit de bedrijfsvoering op de agenda heeft staan, hieraan voldoende aandacht besteedt en daarbij alert inspeelt op de externe en interne ontwikkelingen. De planning van de interne controlewerkzaamheden versus de beschikbare capaciteit betreft een aandachtspunt. 30