Projectboek 11 Voertuigen bedienen en onderhouden
Colofon Uitgeverij Auteurs Bijdragen beeld Vormgeving Pictogrammen Drukwerk Met dank aan : Uitgeverij Edu Actief b.v. : Stichting Platform afd. Transport & Logistiek Vmbo Marco Baars Johan Hamse Henk Maartens Arie Mahne Theo v.d. Sluijs : Stichting Vakopleiding Transport en Logistiek : Uitgeverij Edu Actief b.v. Tekst in Beeld (omslag) : Geert Westerhof : Drukkerij Krips, Meppel : Hiab bv, Meppel Signaal! ISBN : 978 90 3720 0867 NUR : 171 trefw. Leermiddelen : vmbo Transport & Logistiek Copyright 2007 Uitgeverij Edu Actief b.v. Postbus 1056 7940 KB Meppel telefoon: 0522-235235 fax: 0522-235222 e-mail: info@edu-actief.nl internet: www.edu-actief.nl Tweede druk/eerste oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from the publisher. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 2
Inhoud Pictogrammen 4 5 Casus A: Sturen is niet de enige taak van een chauffeur! 13 Casus B: Tachografen en spiegels 31 Casus C: De heftruck beter leren kennen 53 Reactie 57 Begrippenlijst 61 2007 Edu Actief b.v. Meppel 3
Pictogrammen In de Signaal!-boeken komen de volgende pictogrammen voor: Dit betekent dat jullie naar een clip gaan kijken. Opdrachten met dit pictogram kun je alleen doen. Bij dit pictogram overleg je met je docent. Hieraan kun je zien dat je een praktische opdracht gaat doen. Bij opdrachten met dit pictogram spelen jullie een rollenspel. Dit pictogram geeft aan dat je iets op moet gaan zoeken. Hierbij ga je een opdracht met het voorraadbeheerprogramma doen. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 4
Voertuigen bedienen en onderhouden 1 Voorbereidingen voor een rit Een vervoerder heeft niets aan een voertuig dat stilstaat. Dat kost geld. Als je als chauffeur je voertuig regelmatig controleert, voorkom je dat je met pech langs de weg komt te staan. Noem vijf dingen die een chauffeur controleert voordat hij de weg op gaat. 1. 2. 3. 4. 5. Daarnaast moet de chauffeur voorkomen dat hij ongelukken veroorzaakt. Goed gebruik van de spiegels door de chauffeur is van levensbelang voor de andere weggebruikers. Op de Signaal!-website staat de folder: Alle regels rondom spiegels. Lees deze folder goed door. Welke twee voorbereidingen moet je als chauffeur uitvoeren voor het begin van de rit? 1. 2. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 5
Op welke vier zaken moet de chauffeur letten tijdens het rijden? 1. 2. 3. 4. Ondanks alle voorbereidingen kun je tijdens een rit problemen met je voertuig krijgen. Een instructieboekje kan je dan soms verder helpen. Hier moet je goed mee om kunnen gaan. In het boekje kun je bijvoorbeeld vinden waar de zekeringen zitten. En er staat in hoe je een duplolamp moet verwisselen. Wat is de functie van een zekering? Wat is een duplolamp? 2 Arbeidstijdenwet Elke werknemer moet zich houden aan de Arbeidstijdenwet. Daarnaast is er nog een Arbeidstijdenbesluit. Hierin staan aanvullingen of uitzonderingen op de Arbeidstijdenwet. De chauffeur heeft te maken met het Arbeidstijdenbesluit vervoer. Hierop zijn de rij- en rusttijden gebaseerd. URENVERANTWOORDINGSSTAAT Naam chauffeur: Kenteken auto: Datum van: - - Datum tot: - - TIJD Hoe kan gecontroleerd worden of de chauffeur zich aan de rusttijden houdt? DAG Maandag Rijtijd 00:00 / 01:00 01:00 / 02:00 02:00 / 03:00 03:00 / 04:00 04:00 / 05:00 laden / Lossen Wachten Douane Boot Pauze Rust 2007 Edu Actief b.v. Meppel 6
Welke drie instanties mogen controleren of de chauffeur zich houdt aan de rij- en rusttijden? Tip! Het antwoord is te vinden in de Theek-iT. Vallen de volgende voertuigen wel of niet onder het Arbeidstijdenbesluit (ATB)? Noteer dit in de tabel. Voertuig Ja/Nee Vrachtwagens met een laadvermogen van meer dan 500 kilogram Ambulances Vrachtwagens/bestelauto's met een (één- of meerassige) aanhangwagen met een maximaal toelaatbaar gewicht van meer dan 3500 kilogram Vrachtwagen met aanhangwagen waarvan het laadvermogen van de vrachtwagen plus het laadvermogen van de aanhangwagen meer dan 500 kg is Losse trekker of trekker met oplegger Voertuigen die niet zijn ingericht voor het vervoer van goederen (noch voor personen), zoals kraanwagens, betonpompen Taxi's Auto's met privéchauffeur (dienst en privé) Voertuigen waarvan de toegestane maximumsnelheid niet meer dan 30 km per uur bedraagt (bijvoorbeeld voor land- en bosbouw) Legervoertuigen Brandweerwagen Voertuigen die speciaal zijn uitgerust voor reparaties en wegslepen Bussen (geschikt voor vervoer van meer dan negen personen inclusief de bestuurder) 2007 Edu Actief b.v. Meppel 7
3 Taken van een chauffeur Als chauffeur ben je niet alleen een verkeersdeelnemer. Je moet je rit voorbereiden, de lading controleren, laden, stuwen, lossen en je rit afhandelen. Het kan zijn dat de lading voor je wordt geladen en gelost. Bij sommige soorten van transport moet je dat zelf doen. Welke goederen hoeft de chauffeur niet zelf te laden en te lossen? Noem twee voorbeelden. 1. 2. Noem nu twee voorbeelden van goederen die de chauffeur vaak wel zelf moet laden en lossen. 1. 2. Om het laden en lossen gemakkelijker te maken, zijn er verschillende laad- en losmiddelen. Sommige laad- en losmiddelen zijn los van het voertuig te gebruiken, zoals een meeneemstapelaar (kooiaap). Andere zitten vast aan het voertuig, bijvoorbeeld een laadklep. Welke twee laad- en losmiddelen zitten nog meer aan het voertuig vast? Als deze laad- en losmiddelen op je vrachtwagen zitten, zul je ze als chauffeur ook veilig moeten kunnen bedienen. Ook de bijbehorende controles moet je uit kunnen voeren. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 8
4 Gevaren van de heftruck Net als een vrachtwagen moet een heftruck regelmatig worden gecontroleerd en onderhouden. Waarom moet de heftruck regelmatig worden gecontroleerd? Welke gevaren kunnen optreden als je de controle niet uitvoert? Ook bij een heftruck heb je controles die je dagelijks uit moet voeren. Andere controles moeten wekelijks of maandelijks worden gedaan. Het instructieboekje is hiervoor een belangrijk hulpmiddel. Welke controles moeten er dagelijks aan de heftruck worden uitgevoerd, denk je? En welke controles worden er wekelijks uitgevoerd? Welke controles worden er maandelijks uitgevoerd? Als heftruckchauffeur heb je een goede heftruckopleiding nodig. Waarom is dit belangrijk, denk je? 2007 Edu Actief b.v. Meppel 9
Wat kan er misgaan bij het rijden op de heftruck? 5 Vaardigheden van een logistiek medewerker In de logistiek heb je professionele vaardigheden nodig. Bespreek samen met je groep welke vaardigheden een logistiek medewerker moet hebben. Vul de tabel in. Zet eerst een kruisje in kolom 2 achter de vaardigheden die jij belangrijk vindt. Vergelijk daarna de antwoorden met je groep. Welke vaardigheden heb jij zelf die belangrijk zijn voor dit werk? Zet bij die vaardigheden een kruisje in kolom 3. Aan welke vaardigheden zou jij nog moeten werken als jij dit werk wilt gaan doen? Zet een kruisje in kolom 4. Vaardigheid Belangrijk Heb ik/kan ik Ik vat de boodschap die ik krijg samen. Ik leg een moeilijk onderwerp op een duidelijke manier uit. Ik praat in begrijpelijke taal met anderen. Ik gebruik vaktaal als dat nodig is. Aan werken Ik leg een probleem op een duidelijke manier uit aan mijn leidinggevende. Ik signaleer problemen. Ik analyseer het probleem en onderzoek de oorzaken. Ik zoek oplossingen. Ik werk systematisch en stapsgewijs. Ik werk volgens de gekozen oplossing. Ik evalueer het resultaat van de gekozen oplossing. Ik vraag hulp aan collega s. Ik ben actief bij werkbesprekingen. Ik zorg voor een positieve werksfeer. Ik geef duidelijke en complete informatie. Ik vul werkbonnen en andere formulieren duidelijk in. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 10
Ik voldoe aan de wensen van de klant. Ik rapporteer over de voortgang van mijn eigen werk. Ik breng in kaart wat goed en nog niet goed gaat. Ik doe voorstellen om het werk te verbeteren. Ik weet welke werkzaamheden ik nog verder moet ontwikkelen. Ik zet de juiste stappen om mijzelf verder te ontwikkelen. Ik verzamel belangrijke informatie. Ik voer het werk in de juiste volgorde uit. Ik houd rekening met knelpunten. Ik stem mijn aanpak van het werk af met anderen. Ik verzamel de juiste materialen en gereedschappen. Ik maak materialen en gereedschappen klaar voor gebruik. Ik ontdek fouten, verstoringen en afwijkingen in mijn eigen werk. Ik ontdek fouten, verstoringen en afwijkingen in het werk van anderen. Ik werk volgens vastgestelde procedures. Ik kan een rit voorbereiden. Ik ken de rij- en rusttijden. Ik begrijp hoe een dieselmotor werkt. Ik controleer en onderhoud motoronderdelen. Ik meet de profieldiepte van een band. Ik vul een tachograafschijf in. Ik begrijp de basis van de digitale tachograaf. Ik kan verschillende soorten spiegels onderscheiden. Laat je docent een paraaf zetten. Paraaf docent: 2007 Edu Actief b.v. Meppel 11
2007 Edu Actief b.v. Meppel 12
Casus B Actie Casus A Sturen is niet de enige taak van een chauffeur! Een chauffeur is natuurlijk geen monteur. Toch is het wel belangrijk om technische kennis te hebben. De chauffeur moet eenvoudige controlewerkzaamheden uit kunnen voeren zoals het peilen van de olie of het controleren van het koelvloeistofniveau. Ook kleine onderhoudswerkzaamheden moet je als chauffeur kunnen uitvoeren. Denk bijvoorbeeld aan het verwisselen van een achterlampje. Het is belangrijk dat de chauffeur tijdens het rijden let op dingen als vreemde geluiden of trillingen. Als hij stilstaat, let hij bijvoorbeeld op lekkages onder het voertuig. Bijna alle vrachtwagens hebben een dieselmotor. De chauffeur moet bekend zijn met het principe en de opbouw van zo n motor. Tot slot moet je als chauffeur iets weten van de volgende systemen: smeersysteem koelsysteem brandstofsysteem startsysteem laadsysteem. Actie A1 Maken van een planning Bekijk actie 2 tot en met actie 8 in de tabel. Maak met je medeleerlingen een planning. Vul samen de tabel in: Actie Wat? Hulpmiddelen/instructies Hoelang? Hoelang gewerkt? A2 De werking van de dieselmotor A3 Motoronderdelen herkennen A4 Controles en onderhoud A5 Cilinder, vermogen en koppel 2007 Edu Actief b.v. Meppel 13
Casus B A6 A7 A8 Onderhoudsbeurt (vracht)wagen Een lekke band! Profieldiepte meten Laat je planning controleren door je docent. Totaal Paraaf docent: Actie A2 De werking van de dieselmotor In deze actie maak je kennis met de dieselmotor en de werking hiervan. Voor het maken van de opdrachten in deze actie heb je een leermodel van een vierslagdieselmotor nodig. Bekijk het leermodel goed. Er zit een handwieltje aan. Hiermee kun je de krukas verdraaien waardoor de zuiger op en neer gaat in de cilinder. In werkelijkheid gaat het als volgt: de zuiger gaat op en neer en dan gaat de krukas draaien. Hiermee wordt uiteindelijk de vrachtwagen in beweging gezet. Het proces dat zich in de motor afspeelt, bestaat uit vier onderdelen. Dit wordt het vierslagproces genoemd. Voor een verbranding heb je drie hulpmiddelen nodig. Welke drie hulpmiddelen zijn dit? Tip! Denk aan de branddriehoek. 1. 2. 3. Bij een verbrandingsmotor heb je deze drie hulpmiddelen ook nodig. Het hele proces speelt zich af in de vier slagen die de zuiger aflegt van boven naar beneden en omgekeerd. 1 e slag: inlaatslag 2 e slag: compressieslag 3 e slag: arbeidsslag 4 e slag: uitlaatslag. Per slag wordt nu uitgelegd wat er gebeurt. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 14