DE DOKTERSTAS Versie januari 2001 HUISARTS- OPLEIDING
Algemene gegevens Dit onderwijsprogramma is ontwikkeld door de staf van de afdeling Huisartsopleiding van de Vrije Universiteit ten behoeve van de huisartsopleiding aan de VU. De stuurgroep HAIO-onderwijs van de afdeling heeft uiteindelijk de ontwerptekst vastgesteld. Nadere informatie kan verkregen worden bij de onderstaande personen die de ontwerptekst hebben samengesteld. De gegevens van dit programma worden aangeboden aan het Samenwerkings Verband Universitaire Huisartsopleidingen in Utrecht voor centrale archivering in de Centrale Onderwijs Bank. In geval anderen dan de Huisartsopleidingen van dit programma gebruik willen maken of, indien de uitgave voor andere doeleinden of in een ander verband wordt gebruikt, geldt het volgende: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het hoofd van de afdeling huisartsopleiding van de Vrije Universiteit. Programmamaker(s) : René Glijsteen, Wim Willems Datum en laatste wijzigingen: 17 januari 2001, Wim Willems Contactpersoon: Wim Willems Telefoon:020-4449344 Huisartsopleiding VU Medisch Centrum Overschiestraat 180 1062 XK Amsterdam 2001 Huisartsopleiding VUmc 2
INHOUDSOPGAVE INLEIDING... 4 1 AANVANGSNIVEAU EN DOELSTELLINGEN... 4 1.1 Aanvangsniveau... 4 1.2 Doelstellingen... 4 2 METHODIEK... 4 2.1 Praktijktas... 4 2.2 Ampullenetui... 5 3 ORGANISATIE... 5 3.1 Voorbereiding deelnemers... 5 3.2 Tijdschema... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 4 LITERATUUR... 5 4.1 Verplichte literatuur... 5 5 DOCENTINSTRUCTIE PER PROGRAMMA-ONDERDEEL EN VOORBEREIDING DOCENT... 6 5.1 Inhoud HAIO-deel... 6 5.2 Voorbereiding docent... 6 5.3 Docentinstructie... 6 6 VOORBEREIDING SECRETARIAAT... 7 6.1 Materiaal... 7 7 SAMENVATTING DE DOKTERSTAS... 7 8 COB GEGEVENS... 7 DOKTERSTAS... 7 8.1 Inhoud... 7 8.2 Onderwijs... 7 8.3 Onderwijsvormen... 7 8.4 Herkomst... 8 8.5 Classificatie... 8 BIJLAGE 1 DE UITRUSTING VAN DE HUISARTS ONDERWEG... 9 BIJLAGE 2A LIJST VAN SPOEDEISENDE GEVALLEN... 10 BIJLAGE 2B (VOORGESTELDE) ANTWOORDEN SPOEDEISENDE GEVALLEN... 11 BIJLAGE 3 VERPLICHTE LITERATUUR... 12 2001 Huisartsopleiding VUmc 3
INLEIDING Het praktische deel van de opleiding tot basisarts heeft zich vrijwel volledig in het ziekenhuis afgespeeld, waar diagnostische en beeldvormende technieken, uitgebreide consultatiemogelijkheden en ervaren verpleegkundigen ter beschikking staan. Hierdoor is zelfstandig werken in spoedsituaties tot slechts een klein aantal momenten beperkt gebleven. Het huisartsgeneeskundig handelen in spoedsituaties speelt zich echter af bij de patiënt thuis en in de huisartsenpraktijk zelf. Om dan de benodigde diagnostiek te kunnen verrichten en correct medisch te kunnen handelen, dient de huisarts over kennis, vaardigheden en een adequate uitrusting te beschikken: de dokterstas. In dit korte programma wordt aandacht besteed aan deze belangrijke huisartsenuitrusting en de benodigde kennis voor het op juiste indicatie gebruiken van de inhoud. 1 AANVANGSNIVEAU EN DOELSTELLINGEN 1.1 Aanvangsniveau Basisarts met sterk wisselende ervaring. 1.2 Doelstellingen Algemene doelstellingen - De HAIO kent de basisinhoud van ampullenetui en dokterstas. - De HAIO kan de basisinhoud van ampullenetui en dokterstas correct gebruiken. - De HAIO kan de basisinhoud van ampullenetui en dokterstas op peil houden. Concrete doelstellingen Met betrekking tot kennisaspecten 1. De HAIO kent de basisinhoud van de praktijktas en het ampullenetui volgens NHG richtlijnen. 2. De HAIO kent de indicaties, doseringen, bijwerkingen en houdbaarheid van de inhoud van het ampullenetui. Met betrekking tot vaardigheden 3. De HAIO kan een eigen praktijktas en ampullenetui samenstellen volgens NHG richtlijnen, of hier gefundeerd van afwijken. 4. De HAIO heeft een systeem om de inhoud van de tas (bijvoorbeeld met betrekking tot houdbaarheid) op peil te houden. 2 METHODIEK 2.1 Praktijktas In een leergesprek bespreekt de HAIO met zijn opleider de inhoud van tas en ampullenetui. Naar aanleiding hiervan wordt een lijst opgesteld van de inhoud. Op de terugkomdag worden de resultaten van dit gesprek in drietallen nabesproken. De eigen tassen en de tas van de HAB worden onderling vergeleken en op volledigheid bekeken aan de hand van de NHG richtlijnen. 2001 Huisartsopleiding VUmc 4
2.2 Ampullenetui De verschillen tussen de meegenomen ampullenetuis worden geïnventariseerd en besproken. Naar aanleiding van de lijst met spoedeisende gevallen (bijlage 2A) wordt in drietallen bepaald wat hiervoor in het ampullenetui aanwezig is. Naderhand wordt dit vergeleken met de inhoud van het eigen ampullenetui en met de NHG richtlijnen. 3 ORGANISATIE 3.1 Voorbereiding deelnemers - Lees de verplichte literatuur - Bespreek met je opleider de inhoud van de tas en ampullenetui. Gebruik hiervoor bijlage 4. - Neem je eigen dokterstas mee naar de terugkomdag. - Lees de NHG brochure De uitrusting van de huisarts onderweg door. 3.2 Tijdschema Tijdschema Programma Tijdsduur (in minuten) 00 40 Praktijktas NHG-brochure (bijlage 1) 40 min. 40 80 Ampullenetui 40 min. 80 90 Evaluatie 10 min. 4 LITERATUUR 4.1 Verplichte literatuur - NHG brochure praktijkvoering nr. P13: de uitrusting van de huisarts onderweg. - Kolnaar BGM e.a.: Geneesmiddelen in de visitetas waar is de evidence? Huisarts en Wetenschap 2000; 43: 528 534 - Meyboom WA e.a. :"Het ampullenetui; tien jaar later". Patient Care, Themanummer Spoedgevallen. november 1997 Vol.24- nr. 11: 14-27 2001 Huisartsopleiding VUmc 5
5 DOCENTINSTRUCTIE PER PROGRAMMA-ONDERDEEL EN VOORBEREIDING DOCENT 5.1 Inhoud HAIO-deel Inleiding, hoofdstuk 1 tot en met 4, bijlage 1, 2a, 3, 4 5.2 Voorbereiding docent Lees het programma door. Neem je eigen tas mee naar TKD. 5.3 Docentinstructie 1. Praktijktas (40 min.) Inventariseer eerst hoe de voorbereiding van dit programma verlopen is. Is het leergesprek met de opleider gevoerd? Zo ja, hoe ging dat. Zo nee, waarom is het niet gelukt? Verdeel de groep in drietallen. Laat de drietallen de opgestelde lijsten met elkaar vergelijken. Daarna wordt de inhoud van de eigen drie tassen bekeken. Tassen en lijsten worden op volledigheid vergeleken. Op blz. 5 en 6 van de NHG-brochure staat een lijst die weer vergeleken kan worden met de eigen lijst en de inhoud van de eigen tas. Deze laatste vergelijking kan na dit programma thuis plaatsvinden. 2. Ampullenetui (40 min.) Verdeel de groep in drietallen. De ampullenetuis worden onderling vergeleken. Wat zijn de verschillen? Waarop zijn deze gebaseerd? Laat de groep weer bij elkaar komen. Wanneer er in de groepjes opmerkelijke verschillen zijn geconstateerd dan kunnen die nog plenair besproken worden. Vervolgens wordt bijlage 2A behandeld. Bij elk ziektebeeld geven de HAIO s per toerbeurt aan wat ze daarvoor in hun tas hebben zitten. Bespreek kort eventuele vragen en verschillen tussen stads- en plattelandspraktijk of andere gefundeerde afwijkingen van de NHG brochure. Geef aandacht aan de houdbaarheid van ampullen; deze wordt in de brochure bij elk middel genoemd. Benadruk als docent vooral het belang van een bewuste, gerichte selectie van middelen uit het grote aanbod wat er is. Het is beter weinig, maar wel goede ampullen te hebben en daar ervaring mee op te doen, dan veel verlopen ampullen. Probeer niet teveel tijd te besteden aan het waarom van dit middel; dit kunnen zij lezen in de verplichte literatuur / Farmacotherapeutisch kompas. Mocht dit nog niet aan de orde zijn geweest inventariseer dan kort hoe de HAIO de inhoud van met name zijn ampullenetui op peil gaat houden. 3. Evaluatie Inventariseer plenair hoe het programma bevallen is. Waar worden nog problemen verwacht? Hoe gaan die opgelost worden? Wat gaat de HAIO terugrapporteren naar de HAO? 2001 Huisartsopleiding VUmc 6
6 VOORBEREIDING SECRETARIAAT 6.1 Materiaal Voor elke HAIO het artikel de uitrusting van de huisarts onderweg (bijlage 1) uitdelen. Blauw/grijze boekjes kopiëren. Liggen in kast. Zijn niet meer leverbaar. 7 SAMENVATTING DE DOKTERSTAS In dit korte, op de praktijk gerichte programma worden de HAIO's middels uitwisselen en vergelijken bekend gemaakt met de (NHG-richtlijnen wat betreft) inhoud van dokterstas en ampullenetui. 8 COB GEGEVENS DOKTERSTAS 8.1 Inhoud Samenvatting inhoud In dit korte programma wordt aandacht besteed aan deze belangrijke huisartsenuitrusting en de benodigde kennis voor het op juiste indicatie gebruiken van de inhoud. Doelstelling: algemeen en specifiek Algemene doelstellingen - De HAIO kent de basisinhoud van ampullenetui en dokterstas. - De HAIO kan de basisinhoud van ampullenetui en dokterstas correct gebruiken. - De HAIO kan de basisinhoud van ampullenetui en dokterstas op peil houden. Algemene opmerkingen In dit korte, op de praktijk gerichte programma worden de HAIO's middels uitwisselen en vergelijken bekend gemaakt met de (NHG-richtlijnen wat betreft) inhoud van dokterstas en ampullenetui. 8.2 Onderwijs Onderwijsgever HAB Consulent Voorbereiding Lees het programma door. Neem je eigen tas mee naar TKD. Fase/blok 1 8.3 Onderwijsvormen Groepsgesprek * Oefening * Individuele opdracht * Excursie Vaardigheidstraining Voordracht * Audiovisueel 2001 Huisartsopleiding VUmc 7
Supervisie Toets COO Evaluatie * Aantal pagina s Duur in minuten 180 Opmerkingen gebruik 8.4 Herkomst Opvraagbaar bij Huisartsopleiding Vumc 020-4448238 Auteurs Contactpersoon 8.5 Classificatie ICPC 2001 Huisartsopleiding VUmc 8
BIJLAGE 1 DE UITRUSTING VAN DE HUISARTS ONDERWEG NHG brochure praktijkvoering nr. P13: "De uitrusting van de huisarts onderweg" Deze wordt de HAIO s via de introductietas ter beschikking gesteld. 2001 Huisartsopleiding VUmc 9
BIJLAGE 2A LIJST VAN SPOEDEISENDE GEVALLEN 1.Myocardinfarct ICPC-code A. PIJNBESTRIJDING K 01 b. ventriculaire ritmestoornis K 05 c. bradycardie K 05 2.Astma cardiale K 77 3.Astma bronchiale (exacerbatie) R 78 4.Koliekpijn D 01 5.Hypoglycaemie T 87 6.Convulsies N 07 7.Acute psychose, ernstige opwindingstoestand P 98 8.Angsttoestand P 74 9.Overdosis opiaten A 84 10.Paroxysmale supraventriculaire tachycardie K 79 11.Boezemfibrilleren, acute of dreigende decompensatio cordis K 78 12.Ernstige pijn (trauma, oncologie) A 01 13.Acute allergische reacties A 12 14.Anafylactische shock A 12 15.Doorgeschoten antistolling A 84 16.Ernstige fluxus uteri W 17 17.Extrapyramidale verschijnselen (medicamenteus veroorzaakt) A 84 2001 Huisartsopleiding VUmc 10
BIJLAGE 2B (VOORGESTELDE) ANTWOORDEN SPOEDEISENDE GEVALLEN 1. a. Fentanyl Fentanyl + Droperidol (Thalamonal) ~ Cave tensiedaling!! Systolische RR > 100 b. Lidocaine (Xylocard) ~ obsoleet (Meyboom 1997) c. Atropine NB: per os acetylsalicylzuur 160-320 mg als thrombocytenaggregatieremming. 2. Furosemide (Lasix) ~ of Bumetanide (Burinex) Morfine Nitrospray 3. β-sympathicomimeticum (inhalatie via voorzetkamer) predniso(lo)n tabletten (?) 4. Diclofenac (Voltaren) ~ im of als supp. Butylscopolamine (Buscopan) ~ obsoleet Morfine + Atropine 5. Glucagon ~ of Glucose 6. Diazepam (Stesolid rectiole, Valium) ~ alternatief: Rivotril, kan in wangzak. 7. Haloperidol (Haldol) 8. Diazepam (Valium) 9. Naloxon (Narcan) ~ Cave agressie 10. Verapamil (Isoptin) ~ ECG bewaking? Geen indicatie in HAP ivm gevaar acute bradycardie/hartdood. 11. Digoxine (Lanoxin) ~ iv nauwelijks voordeel boven tabletten 12. Morfine 13. Clemastine (Tavegil) Di-Adreson F of Dexamethason 14. Adrenaline Triamcinolon acetonide (Kenacort-A soluble) of dexa. 15. Vit. K (Konakion) 16. Methylergometrine (Methergin) 17. Biperideen (Akineton) 2001 Huisartsopleiding VUmc 11
BIJLAGE 3 VERPLICHTE LITERATUUR - Kolnaar BGM e.a.: Geneesmiddelen in de visitetas waar is de evidence? Huisarts en Wetenschap 2000; 43: 528 534 - Meyboom WA e.a. :"Het ampullenetui; tien jaar later". Patient Care, Themanummer Spoedgevallen. November 1997 Vol.24- nr. 11: 14-27 2001 Huisartsopleiding VUmc 12
BIJLAGE 4 LEIDRAAD BIJ LEERGESPREK Houd een leergesprek met je opleider. Laat daarin de volgende punten aan de orde komen: Niet-medicamenteus - wat heeft de opleider op dit moment in zijn tas zitten? - op grond van welke overweging(en)? - zijn er zaken afwezig die normaliter wel aanwezig zouden zijn? Zo ja, hoe komt dat? - zijn er zaken afwezig die eigenlijk wel aanwezig hadden moeten zijn (bijvoorbeeld op grond van de NHG-brochure praktijkvoering nr. P13: "De uitrusting van de huisarts onderweg")? - zijn er zaken aanwezig die eigenlijk wel gemist kunnen worden (bijvoorbeeld omdat blijkt dat ze al heel lang niet meer gebruikt zijn)? - wat vinden HAO en HAIO dat er in de tas van de HAIO moet zitten? Zit dit er ook in? Zo nee, welke afspraak wordt hierover gemaakt? Medicamenteus - wat heeft de opleider op dit moment in zijn ampullenetui zitten? - op grond van welke overwegingen? - welke andere medicamenten (tabletten, zetpillen, inhalatoren / voorzetkamers, sprays et cetera) heeft de opleider op dit moment in zijn tas? - op grond van welke overweging(en)? - vindt de opleider dat hij medicamenten als antibiotica / prednisolon stootkuur / paracetamol bij zich moet hebben? - zijn er medicamenten afwezig die normaliter wel aanwezig zouden zijn? Zo ja, hoe komt dat? - zijn er medicamenten afwezig die eigenlijk wel aanwezig hadden moeten zijn? - zijn er medicamenten aanwezig die eigenlijk wel gemist kunnen worden (bijvoorbeeld omdat blijkt dat ze al heel lang niet meer gebruikt zijn)? - hoe is de procedure binnen de praktijk over het op peil houden van de medicatievoorraad (vervangen van gebruikte medicamenten) en het vervangen van vervallen medicamenten. Zijn hierover afspraken gemaakt met de apotheker? - wat vinden HAO en HAIO dat er in de ampullenetui van de HAIO moet zitten? Zit dit er ook in? Zo nee, welke afspraak wordt hierover gemaakt? 2001 Huisartsopleiding VUmc 13