11 WINKELEN EN WINKELCENTRA In dit hoofdstuk wordt gekeken naar het koopgedrag van de Leidenaar, zowel voor dagelijkse als voor niet-dagelijkse boodschappen. Daarbij wordt tevens aandacht besteed aan het vervoermiddel dat men gebruikt om naar de verschillende winkelcentra te gaan. In de laatste paragraaf van dit hoofdstuk worden de binnenstad en de verschillende winkelcentra in Leiden beoordeeld op een aantal aspecten. 11.1 Dagelijkse boodschappen Voor dagelijkse boodschappen, zoals brood, zuivel, melk en andere etenswaren, gaat een kwart van de Leidenaren dagelijks naar de winkel en ruim de helft (6) twee tot drie keer per week. Vergeleken met voorgaande metingen loopt het aandeel bewoners dat dagelijks naar de winkel gaat terug (36% in ) en neemt het aandeel dat twee tot drie keer per week gaat juist toe (5 in ). Dagelijkse boodschappen zijn bij verschillende soorten winkels te koop. De supermarkt wordt door bijna iedereen bezocht. Naar zogenaamde speciaalwinkels zoals de bakker, slager, groenteboer, kaasboer of notenbar, gaat 4 wekelijks en een kwart maandelijks. Eén op de vijf Leidenaren (1) komt hier (bijna) nooit. Eén op de drie Leidenaren komt wekelijks op de markt, een kwart maandelijks. Bijna de helft van de Leidenaren komt wel eens bij de buurtsuper. Vergeleken met en loopt vooral het aandeel Leidenaren dat wekelijks naar een speciaalzaak gaat terug: van 6 in, 5 in naar 4 in. Ook de markt wordt steeds minder vaak iedere week bezocht (42% in, 3 in en 32% in ). Grafiek 11.1 Bezoek vier soorten winkels voor dagelijkse boodschappen supermarkt 97% 2% speciaalwinkel 4 2 1 markt 32% 27% buurtsuper 17% 1 5 2 5 7 10 wekelijks of vaker maandelijks paar keer per jaar (bijna) nooit 11.2 Bezoek aan de supermarkt In Leiden en de directe omgeving zijn circa tien supermarktketens actief met één of meer vestigingen. Sinds wordt gevraagd welke twee supermarkten de Leidenaren het meest bezoeken. Evenals voorgaande jaren wordt Albert Heijn het meest bezocht, gevolgd door Digros, Hoogvliet, C1000 en Lidl. Het bezoek aan Digros neemt sinds bij iedere meting iets verder af, terwijl het bezoek aan Hoogvliet juist toeneemt. Het bezoek aan Lidl was vooral in toegenomen en is nu enigszins gestabiliseerd. Het bezoek aan Aldi is vrijwel constant gebleven ondanks het feit dat één van de vier vestigingen is gesloten. Stadsenquête Leiden 83
Grafiek 11.a Meest bezochte supermarkt (max 2 antwoorden per respondent) 6 3 32% 1 6% 6% Albert Heijn Digros Hoogvliet C1000 Lidl Spar Dekamarkt Aldi De plek waar men de dagelijkse boodschappen doet is, logischerwijs, afhankelijk van waar men woont. Onderstaande tabel geeft per district de supermarkten weer, die (het meest) worden bezocht. Als gekeken wordt naar de circa 40 individuele supermarkten, dan blijkt de top vijf vergelijkbaar te zijn met : Albert Heijn Bevrijdingsplein (), Hoogvliet Levendaal (2), Albert Heijn Hooigracht (1), Digros Langegracht (1) en Albert Heijn Kopermolen (). Tabel 11.b Welke supermarkten worden het meest bezocht per district (maximaal 2 supermarkten per respondent) Binnenstad Zuid Binnenstad Noord Leiden Noord Roodenburgerdistrict Merenwijk district Bos- en Gasthuisdistrict Morsdistrict Stevenshof district Albert Heijn 67% 6 52 73 78 52 78 39 81 82 Digros 36% 3 10 47 66 8 14 57 12 79 Hoogvliet 32% 80 37 5 58 46 4 4 6 C 1000 1 0 1 5 7 6 68 47 6 Lidl 1 1 1 5 10 28 3 20 8 Spar 6% 6% 3 7 3 25 5 0 0 0 Dekamarkt 6% 6% 18 5 2 19 0 0 0 1 Aldimarkt 14 5 4 4 3 12 2 1 Puur 1% 1 2 2 1 1 0 0 0 Anders 1% 6% 3 9 5 5 5 6 1 0 11.3 Niet-dagelijkse boodschappen Om meer inzicht te krijgen in de koopkrachtbinding van Leiden zijn, evenals in eerdere jaren, de Leidenaren enkele veel verkochte artikelsoorten voorgelegd. Leidenaren die deze artikelen wel eens kopen, is gevraagd waar ze deze artikelen meestal kopen. De binnenstad is duidelijk nog steeds favoriet om de meeste spullen te kopen (5). Daarnaast gaan inwoners zowel naar plekken elders in Leiden, in de regio, maar ook buiten de regio. Aankopen via internet zijn enorm gestegen vergeleken met, toen 2% van de aankopen via internet werden gedaan. In is dit aandeel gestegen naar 1. 84 Stadsenquête Leiden
Tabel 11.3a De plek waar 7 artikelensoorten meestal worden gekocht, - binnenstad 62% 6 62% 5 5 elders in Leiden 7% 11% elders in Holland Rijnland 1 11% 1 buiten de regio 1 1 1 internet 1% 2% 1 10 10 10 10 10 Evenals in eerdere jaren worden drogisterij- en parfumerie artikelen het vaakst in Leiden zelf (de binnenstad of elders in Leiden) gekocht. Andere artikelen die veelal in Leiden zelf worden gekocht, zijn kleding (72%), schoenen/ lederwaren (72%) en kleine elektrische apparaten (7). Ook voor funshoppen gaan Leidenaren vooral naar Leiden (7). Daarnaast gaat men hiervoor veelal naar Den Haag. Voor de aankoop van meubels en woninginterieur verlaten Leidenaren veelal de regio (42%) (vooral de Ikea in Delft). Internet wordt gebruikt voor de aanschaf van grote (1) en kleine (11%) elektrische apparaten, maar vooral cd s en dvd s worden vaker via internet gekocht (3), evenals computers/ telefoons () en boeken (26%). Vergeleken met eerdere jaren neemt het aandeel van Leiden enigszins af. Het meest geldt dit voor grote en kleine elektrische apparaten, maar ook voor woninginterieur. Bij elektrische apparaten wordt uitgeweken naar internet en bij woninginterieur zijn plaatsen buiten de regio steeds meer in trek. Om te gaan winkelen voor de gezelligheid komt Leiden steeds meer in beeld. Grafiek 11.3b Waar worden artikelsoorten meestal gekocht (in procenten van de kopers van artikelen) * drogisterij, parfumerieartikelen 6 2 2% 66% 26% 6 27% 62% 2 2% 57% 3 schoenen en lederwaren 7 76% 76% 6 1 dames- en herenkleding 72% 7 1 77% 76% 6 1 binnenstad elders in Leiden Holland Rijnland buiten de regio internet * Tot Holland Rijnland worden gerekend: Leiderdorp, Oegstgeest, Voorschoten, Zoeterwoude, Alkemade, Katwijk en Teylingen Stadsenquête Leiden 85
Grafiek 11.3b (vervolg) kleine elektrische apparaten 7 7% 77% 6 1 11% 2% 62% 1 6% 5 11% grote elektrische apparaten 2 7% 5 5 2 47% 2 37% 1 meubels, gordijnen en woninginterieur 3 4 22% 3 7% 32% 31% 36% 2 2 36% 22% 6% 26% 42% fun shoppen 57% 3 6 6% 6 6 27% 7 2 boeken** 6% 26% cd's en dvd's ** 56% 6% 3 computers / telefoons** 52% binnenstad elders in Leiden Holland Rijnland buiten de regio internet * Tot Holland Rijnland worden gerekend: Leiderdorp, Oegstgeest, Voorschoten, Zoeterwoude, Alkemade, Katwijk en Teylingen ** van boeken, cd s en dvd s en computers en telefoons zijn alleen gegevens bekend voor 86 Stadsenquête Leiden
11.4 Reizen naar Leidse winkelcentra Vrijwel alle Leidenaren bezoeken wel eens de binnenstad en een groot deel bezoekt ook wel eens andere winkelcentra in Leiden, veelal voor de aankoop van niet-dagelijkse boodschappen. Daarvan wordt Luifelbaan/ Bevrijdingsplein duidelijk het meest bezocht. De helft van de Leidenaren komt hier wel eens. Andere winkelcentra die meer worden bezocht, zijn de Kopermolen (1), het Diamantplein (1), de Stevensbloem () en de Herenstraat (). Vergeleken met bezoeken meer Leidenaren de verschillende winkelcentra in Leiden. Onderstaande grafiek vergelijkt de manier waarop men naar de vijf meest bezochte winkelcentra gaat met het reizen naar de binnenstad. Voor alle winkelcentra is de fiets het meest gebruikte vervoermiddel. Inwoners van de districten Binnenstad-Noord en Zuid bezoeken veelal lopend de binnenstad. De inwoners van het Stevenshof- en het Merenwijkdistrict komen meer dan gemiddeld met de auto naar de binnenstad. De OV-gebruikers zijn over het algemeen vaker gepensioneerden. Bezoekers van de overige winkelcentra gebruiken relatief vaker de auto, uitgezonderd bezoekers van de Herenstraat die vaker de fiets nemen. Dit beeld is vergelijkbaar met. Grafiek 11.4a Vervoermiddel naar binnenstad en vijf meest bezochte Leidse winkelcentra (in % van de bezoekers van winkelcentrum) binnenstad 6 22% andere winkelcentra 4 3 Luifelbaan 46% 4 Kopermolen 4 1 31% Diamantplein 17% Stevensbloem 47% 21% 3 Herenstraat fiets lopend auto ov brommer, scooter Onderstaande tabel laat zien dat er over het geheel genomen slechts beperkte verschuivingen zijn qua meest gekozen vervoermiddel om te winkelen. Tabel 11.4b Vervoermiddel naar de binnenstad en andere winkelcentra, -, in procenten binnenstad overige winkelcentra fiets of lopend 8 8 8 8 86% 6 67% 6 6 auto 3 31% 3 37% 3 ander vervoermiddel 6% 7% 7% 6% 2% 2% 2% totaal 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 Stadsenquête Leiden 87
11.5 Beoordeling van de binnenstad en andere winkelcentra Aan de Leidenaar is gevraagd de door hem/haar bezochte winkelcentra te beoordelen op zeven aspecten. Op het merendeel van de aspecten wordt de binnenstad hoger beoordeeld dan de overige winkelcentra in Leiden. Alleen op bereikbaarheid en parkeren scoort de binnenstad aanzienlijk lager. De horeca scoort alleen in de binnenstad goed. In de overige centra scoort de horeca onvoldoende. De Herenstraat wordt qua horeca met een 5,7 nog het best gewaardeerd. Vergeleken met voorgaande metingen laten Leidenaren zich over het algemeen negatiever uit over vrijwel alle winkelcentra. Alleen de binnenstad en de Herenstraat krijgen een vergelijkbaar cijfer. Het parkeren en de bereikbaarheid scoren niet wezenlijk anders. Het zijn vooral de horeca, de sfeer, de hoeveelheid winkels en de diversiteit aan winkels die veel minder worden gewaardeerd. Tabel 11.5 Beoordeling van winkelcentra op 7 aspecten binnenstad Luifelbaan Kopermolen Diamantplein Stevensbloem Herenstraat 06 08 10 13 06 08 10 13 06 08 10 13 06 08 10 13 06 08 10 13 10 13 sfeer 7,3 7,3 7,5 7,5 6,6 6,9 6,8 6,3 6,7 6,8 6,4 6,0 6,4 6,3 6,1 5,3 5,7 5,8 5,0 4,4 6,7 6,9 horeca 7,3 7,2 7,5 7,4 5,4 5,8 5,8 4,8 5,7 5,8 5,6 4,7 6,0 5,5 5,2 3,5 5,2 5,8 4,4 2,7 5,8 5,7 hoeveelheid winkels 7,1 7,2 7,4 7,0 6,6 7,2 7,4 6,7 6,9 6,8 6,8 6,0 6,1 6,6 6,4 5,4 5,5 6 5,2 4,4 6,3 6,2 diversiteit winkels 6,8 6,9 6,9 6,5 6,7 7,1 7,3 6,6 6,8 6,7 6,7 5,7 6,0 6,5 6,5 5,4 5,5 5,9 5,3 4,1 6,5 6,2 looproutes 7,3 7,3 7,4 7,3 6,8 7,2 7,2 6,8 7,3 7,2 7,1 6,9 7,1 7,3 6,8 6,2 6,3 6,5 5,4 5,0 6,8 6,7 bereikbaarheid auto 5,4 5,5 5,3 5,3 7,3 7,6 7,6 7,9 7,5 7,4 7,4 7,4 7,5 7,1 7,0 6,7 6,6 6,4 6,3 6,6 6,2 6,1 parkeren 5,4 5,4 5,2 5,2 7,2 7,6 7,8 8,0 7,3 7,2 6,9 7,1 7,1 7 6,5 6,2 6,4 6,2 5,8 6,2 5,1 5,2 gemiddeld 6,7 6,7 6,7 6,7 6,7 7,1 7,1 6,7 6,9 6,8 6,7 6,3 6,6 6,6 6,4 5,5 5,9 6,1 5,3 4,8 6,2 6,2 11.6 Verbetertips Tot slot is aan alle bezoekers van de binnenstad en andere winkelcentra in Leiden gevraagd of ze nog verbetertips hebben. Vier op de tien respondenten hebben een tip voor de binnenstad. Eén op de vijf verbeterpunten voor de binnenstad heeft betrekking op parkeren, zoals bijvoorbeeld goedkoper parkeren en meer invalide-parkeerplaatsen. Een vergelijkbaar deel van de verbeterpunten hangt samen met het winkelaanbod dat verbreding behoeft volgens de respondenten. Men denkt daarbij vooral aan boetiekjes en luxe winkels. Andere tips die meerdere keren naar voren zijn gebracht, hangen samen met de verkeersveiligheid, de uitstraling en de sfeer. Tabel 11.6a Verbetertips voor de binnenstad van Leiden, in procenten van het aantal genoemde tips 1. parkeergelegenheid (goedkoper, langer, invalideparkeerplaatsen) 2. verbreding winkelaanbod (boetiekjes, luxere winkels e.d.) 1 3. verkeersveiligheid/ toegankelijkheid/ bereikbaarheid vergroten (voor minder validen, onderhoud wegen) 11% 4. beter straatbeeld/uitstraling (groener, schoner, historischer, opgeruimder e.d.) 11% 5. verbeteren sfeer (bankjes, leegstand camoufleren, duidelijke looproute) 6. nieuwe voorzieningen (winkels, horeca e.d.) NIET richten op studenten 7. (veilige) stallingsmogelijkheden 6% 8. (zwerf)vuilophaal / meer afvalcontainers 11. overig 1 88 Stadsenquête Leiden
De verbetertips van de bezoekers van de overige winkelcentra (niet de binnenstad) betreffen met name de sfeer, de uitstraling en het winkelaanbod. De leegstand, de verloedering, weinig of slecht onderhouden groen en een tekort schietende horeca, worden hierbij naar voren gebracht. De winkelcentra Stevensbloem, Kopermolen en Diamantplein worden vaker specifiek genoemd. De Luifelbaan heeft volgens een deel van de Leidenaren een opknapbeurt nodig; er mag meer groen komen en de leegstand zou moeten verminderen. De tips die worden gegeven wijken nauwelijks af van die uit. Tabel 11.6b Verbetertips voor andere winkelcentra in Leiden, in procenten van het aantal genoemde tips 1. sfeer/uitstraling centrum verbeteren (verloedering tegengaan, leegstand vullen, horeca, groen) 33 2. verbreding winkelaanbod 19 3. uitstraling Stevensbloem verbeteren (opknapbeurt, schoner, verbreding winkelaanbod) 12 4. parkeergelegenheid (goedkoper, zelf de duur bepalen) 7 5. uitstraling Kopermolen verbeteren (opknapbeurt, schoner, parkeergelegenheid, verbreding winkelaanbod) 7 6. bereikbaarheid vergroten (looproute, auto, fiets, scootmobiel e.d.) 6 7. uitstraling Diamantplein verbeteren (opknapbeurt, schoner, parkeergelegenheid, verbreding winkelaanbod) 4 8. Luifelbaan opknappen (leegstand, groener e.d.) 4 11. pinautomaten 2 10. (zwerf)afval tegengaan 2 11. (veilige)stallingen 1 12. overig 4 Stadsenquête Leiden 89