Beveren Doelstellingen? Programma? (Beveren) Zuurstof voor de vakcoördinator Informatie ontvangen/delen over het vak Nederlands Een visie op (taal)onderwijs ontwikkelen Contact met collega s en de vakbegeleider Bezinning: het onderwijs van de toekomst Dramatiek Neurowetenschap en (taal)onderwijs, het werkwoord Nieuws uit het vakgebied Het onderwijs van de toekomst? De toekomst van het onderwijs? Kris Van den Branden, Duurzaam onderwijs (Acco, Leuven, 2015) 1
Achter het onderwijs van de industriële economie, dat in de 19 de eeuw ontstond en doorgroeide in de 20 ste eeuw, zat grotendeels het mensbeeld van de gedisciplineerde werker, die met eerbied en ontzag naar de hiërarchisch hoger gerangschikte luisterde, absorbeerde en accepteerde wat die overste hem opdroeg, en hard werkte om instructies uit te voeren. Veel van de onderwijspraktijken van de 20 ste eeuw (van de opstelling van de banken, het stappen in rijen naar de klas, het belsignaal dat een strakke tijdregeling markeerde ) zijn ten gronde terug te voeren op het beeld van mensen die ingeschakeld worden in de kadans van de industriële economie. Achter het beeld van de sleutelcompetenties voor de 21 ste eeuw zit een ander mensbeeld. In plaats van mensen in kadans draait het in het onderwijs van de 21 ste eeuw om mensen in balans. 2
Het onderwijs van de toekomst? De toekomst van het onderwijs? Bedenkingen? Wat neem je over in het onderwijs? Als leerkracht? 3
Mythes Linker & rechterhersenhelft Mannen & vrouwen Leerstijlen 10% Actief leren en neurowetenschap? Individuele leerling > in interactie (cf. Scanner) Individuele leerling: Onderzoekend leren Probleemgebaseerd leren In interactie: Coöperatief leren Samenwerkend leren Interactief leren Waar kunnen we iets mee? Growth mindset (< > fixed mindset) Het brein is plastisch Leren = verbinden Bestaande kennis met nieuwe kennis Activeren van voorkennis Patronen (ontdekken/tonen) in nieuwe informatie 4
Executive functies a little CEO in the head In interactie? Moeilijk Meer activiteit in de prefrontale cortex bij interactie ICT: team, samenwerking Competitie 5
Individuele leerling Slaap & geheugen/feitenkennis Onthouden/declaratieve kennis & actief leren (meer zintuigen, meer hersengebieden!) Individuele leerlingen Vaardigheden: observeren van activiteit! (hersengebieden!) Automatiseren oefenen (vb. rekenen, lezen) zorgt voor ruimte In het werkgeheugen & kansen voor complexere taken/activiteiten Een toepassing Emil worstelt met werkwoordspelling (LTM, mei 2015) Ga naar: www.govote.at Code: 13 58 77 6
Emil worstelt met werkwoordspelling (LTM, mei 2015) Groep 7: vijfde leerjaar Groep 8: zesde leerjaar Brugklas: eerste jaar secundair onderwijs (in Nederland vaak een keuzejaar) Voortgezet onderwijs: secundair onderwijs Vwo: voortgezet wetenschappelijk onderwijs Havo: hoger algemeen voortgezet onderwijs Havo4: vierde/vijfde jaar tso Mbo: middelbaar beroepsonderwijs Emil : Voorgestelde oplossingen 1. Toewijding 2. Spellingbewustzijn 3. Link met schrijfoefeningen 4. Zowel enkelvoudige als samengestelde zinnen 5. Persoonsvorm & onderwerp 6. Verschillende zinsconstructies 7. Strenger normeren 8. Eerst goede basis verwerven 3 mei 2016, Aalst 7
21 april 2016, Oudenaarde Doelstellingen? Programma? (Aalst) Zuurstof voor de vakcoördinator Informatie ontvangen/delen over het vak Nederlands Een visie op (taal)onderwijs ontwikkelen Contact met collega s en de vakbegeleider Inleiding Vrij lezen Proefwerken in de 3 e graad De doorlichting op bezoek? Nieuws uit het vakgebied Doelstellingen? Programma? (Oudenaarde) Zuurstof voor de vakcoördinator Informatie ontvangen/delen over het vak Nederlands Een visie op (taal)onderwijs ontwikkelen Contact met collega s en de vakbegeleider Inleiding Overzicht andere bijeenkomsten De doorlichting op bezoek? Nieuws uit het vakgebied 8
Inleiding Inleiding Het Kofschip ontmaskerd Andere bijeenkomsten? Sint Niklaas: lezen voor de lijst Beveren: dramatiek Aalst: vrij lezen + proefwerken derde graad www.dagvandepoezie.be 9
Schrijfproject Leren schrijven in stappen met peer response en genrekennis Schrijfproject op school Drie schrijfoefeningen (ontwikkelen, bespreken, ) Instructie Verslag Uitnodiging Schrijven in stappen, met peer response en genrekennis Meer weten? Meer doen? Peter.vandamme@katholiekonderwijs.vlaanderen 10
Schrijfvaardigheid? Kies voor functionele & complete opdrachten Procesgerichte aanpak Herlezen, herwerken, schema s, (Schrijfkaart!) Praat over de teksten Leerlingen kunnen ook feedback geven! Leerlingen denken mee over criteria Creëer een positief & veilig klimaat Andere vakken! Sms en en chatten zijn geen kwalen Schrijfvaardigheid? Kies voor functionele & complete opdrachten Procesgerichte aanpak Herlezen, herwerken, schema s, (Schrijfkaart!) Praat over de teksten Leerlingen kunnen ook feedback geven! Leerlingen denken mee over criteria Creëer een positief & veilig klimaat Andere vakken! Sms en en chatten zijn geen kwalen Intervisie Akkoord? Bedenkingen? Link met de lespraktijk? Schrijfproject Meer weten? Mariëtte Hoogeveen, Leren schrijven met peer response en instructie in genrekennis, Tijdschrift Taal, jaargang 4, nummer 6, p.16 26. Mariëtte Hoogeveen, Effecten van leren schrijven met peer response en instructie in genrekennis, Levende Talen Tijdschrift, juni 2014, p.15 26. Kris Van Den Branden, Schrijfonderwijs schrijven leer je niet zomaar al doende Hoe werkt schrijfonderwijs dan wel?, www.duurzaamonderwijs.com 11
Leerlijnen vaardigheden Jaarproject voor een vakgroep Documenten op www.dagvandepoezie.be Werkdocument bij peter.vandamme@katholiekonderwijs.vlaanderen Op www.dagvandepoezie.be Bijeenkomst VC april/mei Informatie/tips i.v.m. ex okanleerlingen Aandachtspunt! Dag van het Nederlands Woensdag 8/3/2017 Voormiddag, namiddag & avond i.s.m. NTG, Huis Van Allyn, Opera Gent 12
Nascholing taalbeschouwing Woensdag 21/9/2016 Aanbod voor 1 e /2e/3 e graad Tso/kso & aso Nascholing light + nieuwe dingen Netwerken? Maandag 9/5/2016 10 12u DPB, Brugge Communicatieve vaardigheden (2 e graad BSO) Zakelijke communicatie Nederlands (3 e graad BSO) Regio Oost Vlaanderen & West Vlaanderen! Netwerken? Woensdag 25/5/2016 13.30 15.30 Sint Baafshuis, Gent Nederlands in de 1 e graad (bso) 13
Leerplannen? Woensdag 25/5/2016 Sint Baafshuis, Gent 10 12u. Nieuw leerplan Se n Se jaren Regio Oost Vlaanderen www.nedbox.be www.cram.com 14
http://www.dialectloket.be/educatief/ 15
www.tes.com Voorbeeld: Mijn kleine oorlog http://drive.hetschoolvaknederlands.nl/ Het schoolvak Nederlands Tip voor een opdracht Luisteren/kijken schrijven of spreken Beoordelend niveau De Standaard, 17/4/2016 Het is een wedstrijd die je niet winnen kan VTM nieuws vs. VRTjournaal De toon De primeurs De helderheid De sensatie De keuzes De studiogast 16
De keuzes De belangrijkste binnenlandse nieuwsfeiten krijgen op beide zender goeddeels dezelfde behandeling, maar daarnaast loopt het aanbod fel uiteen. VRT heeft meer aandacht (en geld) voor buitenlandse berichtgeving: André Vermeulen in Cuba, Jan Balliauw in Palmyra (embedded met het Russische leger, wat deontologisch toch wat gevoelig lag). De botsing (met traangas) tussen vluchtelingen en grenspolitie in Roemenië had de VRT een dag eerder dan VTM, maar VTM had dan wel een Vlaamse verpleger aan de lijn die de mensen heeft verzorgd. De Amerikaanse verkiezingen coveren ze natuurlijk allebei, maar het VRT journaal geeft de indruk beter op de hoogte te zijn, terwijl VTM CNN beelden overneemt van Trump en Cruz die hun gezinnetje aan de wereld voorstellen. VTM doet nog altijd meer aan faits divers (dodelijke ongelukken, instortende gebouwen, altijd met ooggetuigen erbij) en regelrechte emo (de jonge biologe die door een olifant werd vertrappeld). Maar de VRT brengt onder het mom van constructieve journalistiek ook flauwekul (een repo over een toeristentreintje dat de markt van Anderlecht bereikbaar moet maken zolang de metro niet rijdt, als symbool voor de heropstanding van Brussel). En waarom aandacht besteden aan een Turkse anti PKK betoging in Gent waarbij meer politieagenten aanwezig zijn dan betogers? Besluit: beide brengen elk op hun domein te veel overbodige item Edutopia.org Ken je grammaticatype 17
Leesadviezen.nl https://www.examenblad.nl Doorlichting OPDRACHT aandachtspunten 2013 2014 OPDRACHT Lees per onderdeel de aandachtspunten uit de inspectieverslagen schrijf telkens een punt op waar jij of je vakgroep goed in bent/is (groen) Schrijf telkens een punt op waar jij of je vakgroep ooit werk van wil maken (rood) Deel met je groepje 18
Doorlichting OPDRACHT aandachtspunten 2013 2014 Thema s Algemeen Pedagogie en didactiek Vaardigheden Taalbeschouwing Literatuur & portfolio Evaluatie Leerzorg Vakgroepwerking OPDRACHT Lees per onderdeel de aandachtspunten uit de inspectieverslagen schrijf telkens een punt op waar jij of je vakgroep goed in bent/is (groen) Schrijf telkens een punt op waar jij of je vakgroep ooit werk van wil maken (rood) Deel met je groepje Algemeen 1. Verhouding leerplancomponenten conform leerplan 2. Verhouding proefwerk en DW (kan beter) 3. Aandacht Feedback en tekstrevisie 4. Doordacht onderscheid basis verdieping uitbreiding 5. Info (ook aan ouders) over leemtes in het leerproces + mogelijke bijsturing 6. Leerplanrealisatie 7. Gelijkgerichtheid 8. Horizontale + verticale samenwerking aan leerlijnen 9. Taalopdrachten in contextrijk kader aanbieden 10. Relevante opdrachten geven met voldoende actualiteitswaarde Pedagogie en didactiek 1. Kritiek op kennisgerichte onderwijsstijl en overwegend prestatiegerichte onderwijspraktijk die resulteren in productgerichte taken en opdrachten. 2. Activerende werkvormen 3. Ondersteuning leerproces met leermiddelen, schrijfkaders en spreekfiches. 4. Overzichten om examens voor te bereiden zijn handreikingen die leren leren stimuleren en niet enkel leerstofafbakeningen. 5. Integratie van ICT 6. Aandacht voor studiehouding, creatieve inbreng leerlingen, correct taalregister 7. Inzetten op leren leren en leren structureren met aanschouwelijke voorstellingen 8. Contract en hoekenwerk 19
VAARDIGHEDEN Leerlijnen productieve en receptieve vaardigheden over de graden heen Criteria duidelijk omschrijven waaraan opdracht moet voldoen (naar leerlingen toe) Vier vaardigheden evenwichtig aangeboden Link vaardigheidsopdrachten met studierichting, interesses en leefwereld leerlingen, actualiteit Vaardigheidstraining met ontwikkeling reflectievermogen en strategische vaardigheden Variatie aan tekstsoorten en types Meer structurerend en beoordelend niveau Integratie van de vaardigheden enerzijds, integratie van vaardigheden en taalbeschouwing anderzijds. Aandacht voor taalvaardigheidsopdracht met link naar dagelijks leven Voldoende oefenen van luister en spreekvaardigheid tijdens les Kritiek op theoretische en reproductieve bevraging leesstrategieën, ordeningsgprincipes en schooltaalwoorden. Taalbeschouwing = wisselwerking tussen kennen en kunnen Doel: ondersteuning vaardigheden en reflectie op eigen en andermans taalgebruik Aansluiten bij concrete taaluitingen leerlingen Niet theoretisch cognitief, wel ondersteuning ontwikkeling taalvaardigheid Integratie met vaardigheden Vaardigheden en taalbeschouwelijke kennisinhouden integreren en niet verkavelen NIET: kennisoverdracht van spelling en grammatica INDUCTIEVE aanpak (waarnemen > begrijpen > interpreteren) Literatuur leesportfolio Bijdragen tot vaardigheid persoonlijke waardering en voorkeuren formuleren (brede vorming) Leesplezier blijft centraal staan Tekstervarend lezen (Theo Witte) Belang balansverslag en leesautobiografie Duidelijke criteria voor de schriftelijke opdrachten (in de leesportfolio) Beoordelingscriteria voor literaire competentie via leesplezier afstemmen op leerplandoelstellingen 20
Evaluatie NIET: theoretisch en reproductief Gezonde verhouding taalbeschouwing vaardigheden: kritiek op te groot aandeel taalbeschouwing In rapportering duidelijk maken of je voldoende gegevens hebt over alle onderdelen van de leerplannen. Puntenverdeling in proefwerken Onderdelen proefwerk verwijzen naar de drie componenten vaardigheden, literatuur, taalbeschouwing Spelling, woordenschat en grammatica in zinvolle contexten aanbieden en evalueren Verdeelsleutel kennis/vaardigheden met nadruk op vaardigheden zoals in leerplan Taalbeschouwing binnen zinvolle contexten bevragen: strategisch en reflecterend handelen beoordelen Evaluatie vaardigheden Niet alleen productgericht Ook structurerend en het beoordelend niveau Peer en zelfevaluatie. Duidelijke criteria voor beoordeling spreek en schrijfvaardigheden, leesportfolio Procesmatig en geïntegreerd Transparantie in evaluatie spreken Dictee is geen schrijfvaardigheid Afspraken in vakgroep over beoordelingscriteria vaardigheden (zie voorbeeldfiches leerplan) Evaluatie attitudes Evalueren van attitudes, (niet alleen mondelinge feedback tijdens de les) Geen niet vakgebonden attitudes in de beoordeling 21
Leerzorg Sticordi maatregelen voor dyslectische leerlingen Extra ondersteuning en coaching voor leerlingen met taalachterstand Synergie met GOK voor leerlingen met taalachterstand Synergie met GOK voor de screening en de extra begeleidingsinitiatieven Aandacht voor schooltaalwoorden Leerlingen in groepjes opvangen om meer oefenkansen te creëren voor bijv. vaardigheden Mogelijkheid om leermiddelen te gebruiken bij zoekopdrachten (+ICT ondersteuning) Extra studiebegeleiding/ remediëring Opvolging effecten van de remediëringsactiviteiten vakgroepwerking Gedegen en gedeelde vakkennis Navormingen volgen en nieuwe inzichten binnen de vakgroep delen Werken met portfolio s die doorgaan over de graden heen Bijdrage vanuit vakgroep aan geïntegreerde proef Verticale leerlijn aanpakken Doen een beroep op pedagogisch begeleider Vakgroep zorgt voor concrete en gelijkgerichte afspraken over onderwijs en evaluatiepraktijk Groep komt regelmatig samen om inzichten en ervaringen uit te wisselen Via zelfevaluatie sterktes en zwaktes in kaart brengen en kwaliteitsverbetering nastreven Navormingen volgen en nieuwe inzichten binnen de vakgroep delen 22