Evaluatie van vakattitudes

Transcriptie

1 Evaluatie van vakattitudes 1. Wat lezen we in doorlichtingsverslagen? + De beoordeling van gedragsattituden en de zelfevaluatie door leerlingen in het laatste jaar wijzen op een brede visie op evalueren. Attitudes worden niet op een gestructureerde manier nagestreefd en in de evaluatie betrokken. De evaluatie van attitudes is weinig transparant. Vaak gaat het om beoordeling van algemene attitudes, niet van vakattitudes. 2. Wat zijn de aanbevelingen in de APR 3 "De delibererende klassenraad op het einde van het schooljaar"? "De leerplandoelstellingen vormen altijd het uitgangspunt van de evaluatie. Naast doelen op het gebied van kennis, inzichten en vaardigheden, wordt meestal ook een aantal attitudes nagestreefd. De vraag is in welke mate het (niet) beschikken over bepaalde attitudes een element in de deliberatie kan zijn. Er is een verschil in de benadering tussen: attitudes die, als leerplandoelstellingen, in het verlengde liggen van het studierichtingsprofiel (zoals het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen in het kader van een praktijkles ), en attitudes die men in het kader van leren leren en/of als leerplandoelstellingen van een specifiek vakleerplan, nastreeft (zoals orde, medewerking ). Het ligt voor de hand dat attitudes die in het verlengde liggen van het studierichtingsprofiel, in de eindbeoordeling meegenomen worden. Dat kan echter alleen op voorwaarde dat: het studiereglement uitdrukkelijk bepaalt dat de evaluatie van die attitudes een element in de studiebeoordeling is; er vanuit het lerarenteam aan die attitudes gewerkt werd (bv. tijdens stages, in de geïntegreerde proef); de leerling/ouders geregeld geïnformeerd werden over de evolutie (op basis van concrete beschrijvingen via bv. het individueel stagedossier, geformuleerde werkpunten, aangeboden remediëring). Vooral in de lagere leerjaren zullen sommige scholen bepaalde attitudes die men in het kader van leren leren (bv. orde, medewerking ) en/of als leerplandoelstellingen van een specifiek vakleerplan nastreeft, evalueren en erover rapporteren. Dat gebeurt bij voorkeur in de vorm van beschrijvingen van concrete gedragingen (zonder ze te kwantificeren). De kans is groot dat de studiehouding zich in de beoordeling van het dagelijks werk laat voelen. Mede daarom kan dit nooit een doorslaggevend element zijn bij de eindbeoordeling, maar enkel een aanvullend of versterkend motief. Het is dus in elk geval af te raden dergelijke leerattitudes sterk mee te laten spelen tijdens een deliberatie, ook omdat er nauwelijks nog een verband is met leerplandoelstellingen, die eigenlijk het uitgangspunt van de evaluatie en deliberatie moeten zijn." Uit APR 3 De delibererende klassenraad op het einde van het schooljaar MVVKSO , p.14. Vakbegeleiding Frans Mia Vanden Waeyenbergh

2 3. Welke attitudes kunnen we evalueren binnen het vak Frans? Er is een verschil tussen schoolbrede attitudes (bv. op tijd zijn ), leerattitudes (bv. orde, medewerking ) en vakattitudes die we in de leerplannen vinden. Alleen deze laatste attitudes kunnen we binnen een vak evalueren. Schoolbrede attitudes, algemene leerattitudes en vakoverschrijdende attitudes kan je natuurlijk ook evalueren maar dit doe je dan op schoolniveau en niet binnen een vak. 4. Waar vinden we de vakgebonden attitudes? In de leerplannen Frans vinden we de vakgebonden attitudes bij de vaardigheden, de interculturele en de taalkundige component. Enkele voorbeelden, uit leerplan tweede graad tso, Handel en Handeltalen, 2012/066: Lu 11*: De leerlingen zijn bereid een Frans tekst te beluisteren en te begrijpen (p.17). Spr 11*: De leerlingen tonen durf en bereidheid om de spreektaken uit te voeren en de gepaste strategieën in te zetten (p.25). Schr 11*: De leerlingen streven naar een verzorgd taalgebruik (p.33). IC 3*: De leerlingen tonen belangstelling voor de aanwezigheid van Frans in hun leefwereld, ook buiten de school, en voor de socioculturele wereld van de taalgebruikers (p.36). TC 5*: Bij het uitvoeren van de taken zien de leerlingen het belang in van lexicale en grammaticale correctheid en ze streven naar een verzorgd taalgebruik (p.39). Je gaat dus best in het leerplan dat je gebruikt op zoek naar deze vakgebonden attitudes en je maakt er een lijst van. 5. Wat kunnen we evalueren? Eigenlijk kunnen we alleen waarneembare attitudegedragingen evalueren. Voorbeeld: Je streeft bij je leerlingen ongetwijfeld de waarde LEERGIERIGHEID na: graag willen leren, zin hebben om bij te leren, levenslang willen leren Deze waarde kan je opsplitsen in verschillende attitudes: interesse opbrengen voor het lesonderwerp, efficiënt werken, nieuwe informatie verwerven Deze attitude uit zich in concrete gedragingen van de leerlingen: het nodige lesmateriaal bij zich hebben, vragen stellen tijdens de les, spontaan beginnen werken Aangezien een attitude niet rechtstreeks waarneembaar is, moet je ze in concreet observeerbaar leerlingengedrag uitschrijven. Bv. efficiënt werken : bronnen, documenten, notities gebruiken taken en opdrachten in stappen opsplitsen Je vindt enkele voorbeelden in de pedagogischdidactische wenken bij de leerplannen (zie o.a. leerplan Frans tweede graad tsokso pedagogischdidactische wenken pp.3940). 2

3 Bij de concretisering van een attitude in gedragingen hou je rekening met volgende elementen: ze moet in positief leerlingengedrag geformuleerd zijn; de formulering dient in verstaanbare leerlingentaal te gebeuren; ze moet bereikbaar, haalbaar of aanvaardbaar zijn; ze moet zinvol zijn; je moet de gedragingen kunnen aanleren, evalueren en remediëren. Gebaseerd op: Attitudes evalueren. Een zeiltocht, G. Vergauwen, G. Deserrano ISBN: , Garant uitgeverij. In dit boek vind je uiteraard uitgebreidere informatie. 6. Hoe kunnen we aan attitudes werken? In de leerplannen lezen we: Voor attitudes bestaat geen realisatieverplichting maar een inspanningsverplichting. Je probeert deze attitude zo goed mogelijk te realiseren bij je leerlingen. Je hebt gerichte aandacht voor de doelstelling en je kan aantonen op welke manier de doelstelling wordt nagestreefd. Je kan attitudes nastreven door bv. activerende werkvormen. Attitude : de leerlingen zijn bereid een Franse tekst te beluisteren en te begrijpen. Werkvorm : Denken delen uitwisselen Principe : de leraar stelt een vraag/geeft een opdracht, de leerlingen denken in stilte na, de leerlingen bespreken hun antwoord, eerst per twee en vervolgens in groep, de leraar vraagt willekeurig een antwoord aan een aantal leerlingen uit de groepen, andere leerlingen mogen aanvullen of reageren. Voordeel van de reflectie en uitwisselingsfase: de leerlingen kunnen hun antwoorden nakijken en aanvullen, ze zoeken samen naar een goede formulering vooraleer te moeten antwoorden. Op die manier krijgen ze meer zelfvertrouwen. Enkele suggesties voor vragen bij luisteroefeningen (die je liefst nog per twee laat oplossen): geen inhoudsvragen om te beginnen; begin met wat de leerlingen zeker begrepen hebben: namen, tijdsaanduidingen...; open vragen : de leerlingen kunnen op hun niveau antwoorden; het is beter vragen te nemen waarop het antwoord juist of fout is, maar eerder opdrachten zoals kies, rangschik... Alle antwoorden kunnen ogenschijnlijk aanvaardbaar zijn, waardoor de leerlingen makkelijk de discussie met elkaar kunnen aangaan;... Door dit type vragen ervaren de leerlingen dat ze de eerste opdrachten bij de luistertekst kunnen beantwoorden en zijn ze gemakkelijker bereid verder te werken. De eerste vragen mogen zeker niet ontmoedigend zijn. 3

4 7. Hoe kunnen we attitudes beoordelen en evalueren? Attitudebeoordelingen kunnen overkomen als een waardeoordeel over een leerling. De impact kan groot zijn. De beoordelingen moeten dan ook op een zo verantwoord mogelijke wijze tot stand komen. a. HOE KUNNEN WE ATTITUDEGEDRAG WAARNEMEN? Je kan in 2 fasen te werk gaan: observeren (eventueel met behulp van een observatieblad) en registreren (aan de hand van een registratieformulier); inventariseren (de registraties verzamelen tijdens een klassenraad). Voorbeeld observatieblad: Attitude Streven naar verzorgd taalgebruik bij mondelinge oefeningen juiste formulering vragen formulering opzoeken in model, woordenboek of lijst moeite doen om uitspraak te verzorgen vragen of nagaan hoe iets precies gezegd wordt modellen gebruiken Leerlingen: noteer hieronder de namen van de leerlingen die voor die bepaalde attitude opvallend gedrag (kan goed of slecht zijn) vertonen, met eventuele commentaar en opmerkingen (Geïnspireerd op de documenten voor evaluatie van attitudes van het SintGodelieve instituut in KapelleopdenBos) b. HOE KUNNEN WE ATTITUDES BEOORDELEN? Attitudes worden misschien best niet met een cijfer gequoteerd, tenzij je ze rechtstreeks kan linken aan een concrete opdracht. Bv. streven naar verzorgd taalgebruik in een evaluatierooster voor schrijfvaardigheid. Voorbeeld: Uitvoeren van de opdracht Inhoud Lexicale rijkdom Grammaticale correctheid Gebruik van een woordenboek en spellingscorrector 4

5 Je kan een waardeschaal gebruiken, bv. een inschaling met 4 niveaus: Onvoldoende : de attitude is negatief of vaak niet aanwezig Matig : de attitude is matig of af en toe aanwezig Goed : de attitude is voldoende of vrij vaak aanwezig Zeer goed : de attitude is sterk of maximaal aanwezig (zie SAMschaal, Schaal voor meting van Attitudes en Vaardigheden Antwerpen, juni 2005) Bij het verwerven van attitudes kan je verschillende gedragsniveaus onderscheiden: het nulniveau: de leerling is zich niet eens bewust van het belang van bepaalde attitudes. het kenniveau: de leerling heeft weet van bepaalde attitudes en besteedt er ook aandacht aan. het kunniveau: de leerling kan de attitudes toepassen in functie van de situatie. het zijnniveau: de attitude is geïntegreerd in het leer en leefpatroon en komt spontaan tot uiting. Voorbeeld beoordelingsformulier Frans spreken tijdens de les (attitude : bereidheid) Onvoldoende Matig Goed Zeer goed Je spreekt nooit Frans tijdens de les, ook niet als het je gevraagd wordt. Je spreekt alleen Frans als de leraar het vraagt. Je vermijdt te antwoorden. Je doet een goede inspanning om zoveel mogelijk Frans te spreken tijdens de les. Je spreekt altijd spontaan Frans tijdens de les. Je neemt dikwijls het woord. 8. Hoe attitudes rapporteren? Dit overleg je best samen in de vakgroep MVT. De rapportering moet uiteraard ook kaderen binnen het evaluatiebeleid van de school. Je zorgt best voor onmiddellijke feedback. Wanneer de leerlingen aan een opdracht werken, kan je hen op voorhand melden welke attitudes geëvalueerd zullen worden. Je kan dan naast het evaluatierooster van de opdracht een extra rooster voor de attitudes zetten. Op die manier kan je makkelijk een link leggen tussen beide roosters. Bv. attitude 'bereidheid': de leerling sprak tijdens de voorbereiding geen Frans; de mondelinge opdracht werd (mede hierdoor?) niet vlot gebracht. Een rapportering van de attitudes per concrete taak is dus het meest zinvolle. 5

6 9. Taalvaardigheid: samenspel van kennis, vaardigheden en attitudes Voor taalonderwijs kan je best tegelijkertijd werken aan kennis, vaardigheden en attitudes omdat ze zo nauw met elkaar verbonden zijn. Attitudes worden soms slechts zichtbaar als er bepaalde kennisinhouden en vaardigheden voorhanden zijn. Je kan slechts werken aan 'streven naar verzorgd taalgebruik' in schrijfvaardigheid als de leerlingen over de nodige kennis en taalvaardigheid beschikken om een tekst te kunnen schrijven. Omgekeerd zullen de leerlingen weinig vooruitgang boeken in schrijfvaardigheid zonder bovengenoemde attitude. Voorbeeld vakrapport dagelijks werk: Klas: Naam: Kennis Vaardigheden Luisteren: Lezen: Spreken: Mondelinge interactie: Schrijven : Remediëring*: Remediëring*: Attitudes Positieve punten : Werkpunten: Voornemens: (Geïnspireerd op het vakrapport Frans van het SintLodewijkscollege in Brugge) * Remediëring: liefst concrete, positief geformuleerde, vakinhoudelijke en procesgerichte remediëringsvoorstellen. 6