Winkelopening op zondagen in Papendrecht MENING ONDERNEMERS EN BEWONERS Inhoud 1. Conclusies 2. Ondernemers 3. Bewoners Bijlagen Sinds 1 juli 2013 is de nieuwe Winkeltijdenwet in werking. Dit betekent dat gemeenten de mogelijkheid hebben om vrijstelling te verlenen voor het verbod op winkelopenstelling op zondagen. Sinds 16 oktober mogen de winkels in Papendrecht op elke eerste en derde zondag van de maand tussen 12.00 en 18.00 open zijn. De Gemeenteraad besloot tevens om deze aanpassing van de winkeltijdenverordening na een jaar te evalueren. Het OCD voerde deze evaluatie voor de gemeente uit. We vroegen zowel bewoners als ondernemers naar hun mening over de toegestane zondagsopening. Voor bewoners maakten we daartoe gebruik van het bewonerspanel Papendrecht. 579 inwoners kregen een mail met het verzoek een gelinkte digitale enquête in te vullen. Daaraan hebben 314 gehoor gegeven, een respons van 54%. Ondernemers konden ook hun mening geven via een digitale enquête. Daartoe werden 186 ondernemers via een brief namens B&W uitgenodigd om aan het onderzoek mee te doen. 61 Ondernemers vulden de digitale enquête in. Bij nog eens 11 hebben we de vragenlijst telefonisch afgenomen. Bij elkaar een respons van 72 deelnemende ondernemers (39%). 1 Op 16 oktober 2014 heeft de gemeenteraad van Papendrecht n.a.v. een burgerinitiatief, besloten de Verordening winkeltijdenwet Papendrecht te wijzigen. Winkels binnen de gemeentegrenzen mogen hierdoor op elke eerste en derde zondag van de maand tussen 12:00-18:00 uur open zijn. De verruiming van de winkeltijden geldt ook voor Tweede Paasdag, Tweede Kerstdag, Tweede Pinksterdag en Hemelvaartsdag, maar niet voor zondagen die vallen op Eerste Paasdag, Eerste Pinksterdag, Eerste Kerstdag en Nieuwjaarsdag. 1 Conclusies Ondernemers: Vier op de tien ondernemers die de enquête hebben ingevuld zijn tevreden met de huidige regeling, een kleine 15% is voor verdere verruiming. Daar staan eveneens vier op de tien ondernemers tegenover die vinden dat de winkels op zon- en feestdagen gesloten moeten zijn. Een klein aantal ondernemers is voor inperking of voor andere zondagen. Zelfstandigen en ondernemers uit het centrum vinden meer dan gemiddeld dat de winkels op zondagen gesloten zouden moeten zijn; ketenbedrijven en ondernemers uit overig Papendrecht zijn meer dan gemiddeld voorstander van verdere verruiming. Het daadwerkelijke gebruik van de verruiming door ondernemers ligt lager dan de tevredenheid; nu nog op zo'n 20%. 2 Zo'n 10% heeft het wel geprobeerd, maar is er weer mee gestopt. Belangrijkste redenen om de winkel niet (meer) op zondagen te openen zijn: wil ook een vrije dag; te weinig omzet/publiek; zondagsrust. 'Het loopt niet en zal ook nooit gaan lopen' zeggen sommigen. 'Dat kan pas als iedereen meedoet en dat gaat nooit gebeuren, zeker niet in de wijkcentra'. Ook wijzen sommigen op het veiligheidsaspect: als enige of één van de weinigen open gaan in hoek van het winkelcentrum is niet veilig. 1 Zie de bijlage voor een meer uitgebreide onderzoekverantwoording 2 De ervaring met dit soort enquêtes leert dat de non-respons naar alle waarschijnlijkheid wat meer dan gemiddeld bestaat uit ondernemers die niet principieel tegen zondagopening zijn, maar er zelf niet aan mee (zullen) doen. Hierdoor kan het gebruik mogelijk iets zijn overschat.
Ondernemers maken/maakten vooral op de 1 e zondag van de maand gebruik van de verruiming, veel minder op de 3 e zondag. Die 3 e zondag is niet zo'n gelukkige keuze, want pas daarna hebben de mensen weer hun salaris binnen, zo geven sommigen aan. Voor zover men open gaat/ging is dat wel voornamelijk elke maand. Op de vrijgegeven feestdagen was ruwweg een op de tien ondernemers geopend. Zelfstandige winkeliers zijn beduidend minder vaak open op zondagen dan ketenbedrijven. Zij willen vaker dan ketenbedrijven een vrije dag in de week en/of de zondagsrust respecteren. Weinig ondernemers hebben een voorkeur voor minder of andere zondagen. In aanmerking genomen dat vier op de tien ondernemers tevreden is met de huidige regeling, hebben de 1 e en de 3 e zondag van de maand de voorkeur. Van die twee zondagen gaat in de praktijk de meeste voorkeur uit naar de 1 e zondag. Bewoners: Een meerderheid (60%) van de bewoners is tevreden met de huidige regeling; 12% vindt dat de winkels op alle zondagen open moeten kunnen. Een kwart van de bewoners wil de winkels daarentegen op zondagen juist gesloten houden. Ook hier is het daadwerkelijke gebruik (47%) lager dan het aandeel tevreden bewoners. In tegenstelling tot bij de ondernemers ontlopen de 1 e en 3 e zondag elkaar weinig. Ruim minder dan de helft van de gebruikers doet dat elke maand. De belangrijkste redenen voor geen gebruik tot nu toe zijn: doe liever andere dingen op zondag, doe inkopen liever op andere dagen en de zondagsrust. Maar ook dat er te weinig winkels open zijn en dat het (mede daardoor) niet gezellig is, wordt door menig bewoner aangevoerd om geen gebruik te maken van de verruiming van de winkeltijden. De grote tevredenheid met de huidige regeling vertaalt zich in een voorkeur voor de 1 e en de 3 e zondag van de maand. Met in de praktijk dus een licht voorkeur voor de 1 e zondag. De opmerkingen/suggesties aan het eind van de vragenlijst sluiten in grote meerderheid aan bij de eerder gegeven antwoorden. Sommigen geven aanvullend aan het alleen nodig/interessant te vinden voor bouwmarkten en supermarkten. Een enkeling ten slotte wijst op het dure parkeren of pleit voor het uitbreiden van de blauwe zonetijd tot twee uur. 2 Ondernemers Tevredenheid Vier op de tien ondernemers die de enquête hebben ingevuld zijn tevreden met de huidige regeling, een kleine 15% vindt dat de winkels op alle zondagen open moeten kunnen zijn. Eveneens vier op de tien ondernemers vinden dat de winkels op zondagen gesloten moeten zijn. Een veel kleiner aantal ondernemers is voorstander van andere of minder zondagen waarop de winkels open mogen zijn. Kijken we alleen naar de winkels, dan zien we vergelijkbare aandelen. Naar organisatievorm (zelfstandige of keten) en gebied (centrum, overig) lopen de aandelen tevredenen weinig uiteen. Wel zien we onder zelfstandigen een hoger aandeel (47%) dat vindt dat de winkels op zondagen gesloten moeten blijven dan onder de ketens (28%). Hetzelfde geldt voor ondernemers uit het centrum (48%) versus overig Papendrecht (22%). Ketenbedrijven (21%) en ondernemers uit overig Papendrecht (26%) vinden juist vaker dat de winkels op alle zondagen open moeten kunnen zijn (zie bijlage 1, tabellen 4 en 5). 2
Figuur 1 Tevredenheid huidige verruiming, ondernemers (%) totaal 1 winkels tevreden alle zondagen open andere zondagen open 39% 40% 37% 42% minder zondagen open geen zondagen open 4% 14% 5% 1 1 inclusief horeca en ambacht in het centrum en de winkelcentra Gebruik zondagopening Twee op de tien ondernemers maakt thans nog gebruik van de verruiming van de winkeltijden; een op de tien heeft dat wel gedaan, maar is er mee gestopt. De 1 e zondag van de maand had daarbij duidelijk de voorkeur (zie tabel 1). Zeven van de tien ondernemers heeft dus nog geen gebruik gemaakt van de verruiming. Figuur 2 Gebruik mogelijkheid zondagopening, ondernemers (%) totaal 1 winkels ja 19% 20% ja, maar nu niet meer nee 70% 11% 67% 1 1 inclusief horeca en ambacht in het centrum en de winkelcentra Ketenbedrijven (37%) maken beduidend meer dan zelfstandigen (7%) nu nog gebruik van de verruiming van de winkeltijden. Hetzelfde geldt voor ondernemers in overig Papendrecht (30%) versus die in het centrum (15%). Alleen onder ondernemers in overig Papendrecht bestaat (of bestond) geen duidelijke voorkeur voor de 1 e zondag van de maand (zie bijlage 1, tabellen 1 en 2). Voor zover men open gaat (of ging) op zondag, is (was) dat wel voornamelijk elke maand. Op de eveneens vrijgegeven feestdagen zijn/waren zo'n een op de tien winkels open. 3
Tabel 1 Gebruik (nu en in het verleden) wanneer en hoe vaak, ondernemers (%) ja elke maand 1x/2 maanden af en toe 1 e zondag van de maand 30 26 0 4 3 e zondag van de maand 13 11 0 2 2 e Kerstdag 7 2 e Paasdag 10 Hemelvaartsdag 10 2 e Pinksterdag 11 totaal 30 Toelichting: in % van alle respondenten Redenen om niet (meer) open te gaan Dat ondernemers ook een vrije dag willen in de week, een te lage omzet(verwachting)/te weinig publiek en de zondagsrust zijn verreweg de belangrijkste redenen om niet (meer) open te gaan op zondagen (figuur 3). Zelfstandigen zijn beduidend vaker niet open op zondag omdat men ook een vrije dag wil (55%) en/of vanwege de zondagsrust (50%) dan ketenbedrijven (beide 20%) (zie bijlage 1, tabel 3) Figuur 3 Reden(en) weinig of geen gebruik (meer), ondernemers (%) wil ook een vrije dag in de week te lage omzet/te weinig publiek vanwege zondagsrust geen geschikt personeel te weinig winkels open gelovige klanten was al open 8% 10% 9% 8% 0% 47% 40% 42% 38% 40% 38% winkels totaal 0% 20% 40% 60% 80% 100% Toelichting: in % van alle respondenten; meerdere antwoorden mogelijk Aanvullende opmerkingen 43 van de 72 ondernemers die de enquête hebben ingevuld plaatsten nog een opmerking of suggestie aan het eind van de vragenlijst. Het meest genoemd werden dat 'het niets gaat worden zolang niet alle winkels meedoen' (11x) en 'alle zondagen open of geen enkele, want nu is het verwarrend' (7x). Verder werd meerdere keren gewezen op het in acht nemen van de zondagsrust, dat het niet loont, dat winkeliers zelf de keuze moeten hebben, dat het zinloos is in een dorp als Papendrecht, dat de 3 e zondag niet handig is omdat mensen hun inkomen dan nog niet is uitbetaald, dat alleen of als een van de weinigen open gaan niet veilig is, en dat de kleine zelfstandige de dupe wordt van de zondagsopening. Voorkeur voor zondag In totaal vinden twee op de tien ondernemers dat de winkels op alle zondagen, op andere zondagen of op minder zondagen open moeten kunnen zijn. Deze groep in zijn geheel heeft niet echt een uitgesproken voorkeur voor één bepaalde zondag. In aanmerking genomen dat vier op de tien ondernemers tevreden is met de huidige regeling, hebben de 1 e en de 3 e zondag van de maand de voorkeur. Een aantal ondernemers tekent hierbij wel aan dat de 3 e zondag van de maand niet zo handig is, omdat het inkomen van mensen dan nog niet is uitbetaald. In de praktijk zien we ook dat meer winkels op de 1 e dan op de 3 e zondag open zijn/waren. 4
3 Bewoners Tevredenheid Van de bewoners die de enquête hebben ingevuld zijn zes op de tien tevreden met de huidige regeling; 12% vindt dat de winkels elke zondag open moeten kunnen zijn. Een kwart vindt daarentegen juist dat de winkels op zondagen gesloten moeten blijven. De verhoudingen liggen hier dus iets anders dan bij de ondernemers. Net als bij de ondernemers zijn er maar weinig bewoners die vinden dat de winkels op andere of op minder zondagen open moeten kunnen zijn. Figuur 4 Tevredenheid huidige verruiming en redenen niet tevreden, bewoners (%) tevreden alle zondagen open 25% andere zondagen open 2% minder zondagen open 1% geen zondagen open 12% 60% Gebruik zondagopening Niet iedereen die tevreden is met de huidige regeling heeft er tot nu toe ook gebruik van gemaakt. In totaal beloopt dat aandeel 47%. Er is daarbij een lichte voorkeur voor de 1 e zondag van de maand. Die is duidelijk minder eenduidig dan onder de ondernemers. Van degenen die tot nu toe gebruik hebben gemaakt van de verruiming, deed ruim minder dan de helft dat elke maand, bijna de helft maar af en toe. Het gebruik op de eveneens vrijgegeven feestdagen beperkt zich tot 5% à 10%. Figuur 5 Gebruik zondagopening, bewoners (%) ja nee 5 47% 5
Tabel 2 Gebruikt wanneer en hoe vaak? (%) ja elke maand 1x/2 maanden af en toe 1 e zondag van de maand 43 16 7 20 3 e zondag van de maand 37 15 6 15 2 e Kerstdag 5 2 e Paasdag 8 Hemelvaartsdag 9 2 e Pinksterdag 7 totaal Toelichting: in procenten van alle respondenten, meerdere antwoorden mogelijk Redenen weinig of geen gebruik Bewoners maken vooral geen gebruik van de koopzondagen omdat men op zondag liever andere dingen doet, men de inkopen liever op een andere dag doet en vanwege de zondagsrust. Ook dat er te weinig winkels open zijn en het niet gezellig vinden in Papendrecht speelt voor menigeen een rol. Figuur 6 Redenen weinig of geen gebruik, bewoners (%) ik doe op zondag liever andere dingen 36% ik doe mijn inkopen liever op een andere dag vanwege de zondagsrust er zijn te weinig winkels open op zondag het is niet gezellig in Papendrecht winkelen op zondag doe ik elders onduidelijk wanneer open te weinig tijd overbodig alleen voor vergeten boodschappe overige redenen 25% 20% 17% 16% 7% 2% 2% 1% 2% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Toelichting: in procenten van alle respondenten, meerdere antwoorden mogelijk Aanvullende opmerking/suggesties 142 van de 314 bewoners die de enquête invulden plaatsten aan het eind nog een aanvullende opmerking suggestie. Die opmerkingen sluiten in grote meerderheid aan bij datgeen bewoners al eerder hadden ingevuld. Dat betekent dat velen nog eens wijzen op de zondagsrust en op dat men het onnodig/overbodig vindt. Ook wordt het beperkte aantal winkels dat open is weer vaak gememoreerd, alsmede de onduidelijkheid over wanneer het nu koopzondag is en wanneer niet. Sommigen geven aan het alleen nodig/ interessant te vinden voor bouwmarkten en supermarkten. Een enkeling ten slotte wijst op het dure parkeren of pleit voor het uitbreiden van de blauwe zonetijd tot twee uur. F.W. Winterwerp december 2015 Postbus 619 3300 AP Dordrecht (078) 770 39 05 ocd@drechtsteden.nl www.onderzoekcentrumdrechtsteden.nl Voorkeur voor zondag Net als bij de ondernemers is het aandeel bewoners dat tevreden is met de huidige regeling of vindt dat de winkels op alle zondagen open kunnen zijn veel groter dan het aandeel bewoners dan de winkels op andere of minder zondagen open moeten zijn. Bovendien bestaat er bij deze laatste twee kleine groepen geen uitgesproken voorkeur voor één bepaalde zondag. Dit impliceert dat alles bij elkaar genomen ook onder bewoners de 1 e en de 3 e zondag van de maand de voorkeur genieten. In de praktijk zien we dus wel een lichte voorkeur voor de 1 e zondag van de maand. 6
Bijlagen SUBTITEL (11 pts, hoofdletters) 1 Aanvullende tabellen ondernemersenquête Tabel 1 Maakt of maakte gebruik van verruiming winkeltijden (%) ja 7 37 15 30 20 18 19 ja, maar nu niet meer 14 7 18 0 13 0 11 nee 79 56 67 70 67 82 70 Tabel 2 Gebruik op (%) 1 e zondag 21 44 33 26 32 18 31 3 e zondag 5 23 7 26 12 18 13 2 e Kerstdag 2 13 2 15 7 8 7 2 e Paasdag 5 17 2 22 10 8 10 Hemelvaartsdag 5 17 2 22 10 8 10 2 e Pinksterdag 7 17 2 26 12 8 11 Tabel 3 Waarom weinig of geen gebruik (meer) (%) wil ook een vrije dag in de week 55 20 47 33 47 17 40 te lage omzet(verwachting)/te weinig publiek 40 33 42 30 42 17 38 vanwege de zondagsrust 50 20 42 30 40 33 38 geen geschikt personeel 10 10 13 4 8 17 10 te weinig winkels open 7 10 7 11 9 8 8 gelovige klanten 5 0 4 0 3 0 3 1 e en 3 e zondag niet geschikt 0 0 0 0 0 0 0 was al open 3 3 2 4 0 17 3 nog wel regelmatig open 7 37 15 30 20 18 19 Tabel 4 Tevreden met de huidige regeling (%) ja 38 43 36 48 42 36 40 nee 62 57 64 52 58 64 60 Tabel 5 Waarom niet tevreden (%) op zondagen gesloten 47 28 48 22 37 45 39 op minder zondagen open 2 4 2 4 3 0 3 op andere zondagen open 5 4 7 0 5 0 4 op alle zondagen open 8 21 7 26 13 19 14 tevreden 38 43 36 48 42 36 40
2 Respons Tabel 7 Respons bewoners- en ondernemersenquête (%) uitgezet ingevuld % bewoners 579 314 54% ondernemers 186 72 39%. zelfstandige 110 40 36%. keten 76 32 42%. centrum 111 45 41%. overig 75 27 36%. winkels dagelijks sector 41 18 44%. winkels niet-dagelijkse sector 99 43 4. niet winkel 46 11 24% 3 Methodische verantwoording Bewoners Voor het enquêteren van bewoners maakten we gebruik van het bewonerspanel Papendrecht. Wij selecteerden uit de database met e-mailadressen alle circa 579 bewoners die tot de doelgroep behoren en stuurden hen een mail met een directe link naar de internetenquête. De vragenlijst is in nauwe samenspraak met de gemeente samengesteld. Na een week stuurden we een herinneringsmail aan degenen die de vragenlijst nog niet hebben ingevuld. In totaal reageerden 314 bewoners, een respons van 54%. De respons is op de variabelen leeftijd en gebied hergewogen naar de werkelijke samenstelling van de Papendrechtse bevolking. Ondernemers Voor het enquêteren van alle belanghebbende ondernemers is gebruik gemaakt van het databestand met alle verkooppunten in de gemeente van Locatus. Dit bestand hebben we op locatie nog een keer extra gecontroleerd. In overleg met de gemeente zijn niet alleen alle winkel benaderd, maar ook horeca en persoonlijke dienstverlening in het centrum en de winkelcentra. Alle geselecteerde 186 ondernemers kregen een brief van de gemeente Papendrecht met het verzoek om aan het onderzoek deel te nemen door op internet de vragenlijst in te vullen. Zij konden inloggen in de vragenlijst met behulp van een persoonsgebonden gebruikersnaam en wachtwoord die in de brief vermeld staat. Ter bevordering van de respons is na iets meer dan een week een rappel gestuurd naar degenen die de enquête nog niet hadden ingevuld. Vervolgens hebben wij nog een korte aanvullend belronde uitgevoerd om de respons nog wat verder op te voeren. Uiteindelijk hebben in totaal 72 ondernemers de vragenlijst ingevuld, een respons van 39%. Die respons is herwogen op de variabele 'organisatie' (zelfstandige of keten). 8