Motivatie Model Data Resultaten Conclusie De invloed van opleiding en intelligentie op gezondheid Govert Bijwaard 1 1 Nederlands Interdiscipliniar Demografisch Instituut (NIDI) Microdatbruikersdag Onderwijs CBS, 9 april 2015
Levensverwachting in NL, naar opleidingsniveau 88 86 primary vocational 85.1 86.1 84 higher secondary 83.3 82 College/University 81.8 80 79.9 80 78 78.3 76 75.3 74 72 70 68 Males Females
Ziekenhuis opnames (2012), % naar opleidingsniveau 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Lower vocational Higher secondary Higher vocational University
Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Motivatie Opvallend verschil in gezondheid en levensverwachting naar onderwijsniveau Weinig bekend over de mechanismes die het gezondheidsvoordeel van hoger opgeleiden verklaren Is het een onderwijs-effect of een selectie-effect? Bekend dat: Hoogopgeleiden gaan efficiënter met gezondheid om.
Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Motivatie: Efficiëntie 1 Productive efficiency Hoogopgeleiden begrijpen de dokter beter 2 Allocative efficiency Hoogopgeleiden zijn beter geïnformeerd over gezondheid Dit kan ook met intelligentie samenhangen.
Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Intelligentie en onderwijs Recent bewijs o.b.v. natuurlijke experimenten (schoolhervormingen) suggereert een klein causaal effect van onderwijs op gezondheid Verstorende factoren als disconteringsvoet, en cognitieve vaardigheden (intelligentie) Ongeveer de helft van de relatie tussen onderwijs en gezondheid door onderwijs zelf en de andere helft door selectie (Conti et al. 2011; Bijwaard et al. 2015)
Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Opzet van dit onderzoek Is er een verschil in sterfte naar onderwijsniveau? Zowel direct als vanuit het ziekenhuis Wat is de bijdr van intelligentie in dit verschil Gebruik van Brabant data: survey uit 1952 gekoppeld aan doodoorzaken en ziekenhuisverblijf.
Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Transities Modelleren transities (overgangen) tussen gezond, ziek en dood. Onderwijskeuze afhankelijk van kenmerken individu en (latente) intelligentie Transitie (rates) verschilt per onderwijskeuze en afhankelijk van kenmerken individu en intelligentie IQ-tests geven indicatie van intelligentie, afhankelijk van kenmerken individu.
Multistate model: transitie rates Gezond λ IH(τ) λ HI(t) Ziek λ ID(τ) λ HD(t) Dood
Grafische weergave model: onderwijskeuze en intelligentie IQ-test 1 IQ-test 2 Intelligentie Opleidingskeuze Transitiekansen
Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Brabant Data Representatief survey uit 1952 onder Brabantse lreschoolkinderen (6 e klas, geboren 1937-1941) Kwart van de Brabantse kinderen (in de 6 e klas) waren ondervraagd. Bevat gedetailleerde info over sociale achtergrond en intelligentie (N = 5823) Aangevuld met surveys in 1957, 1983 en 1993 (hoogst genoten) Opleiding, arbeidsmarktpositie en gezondheidsbeleving Uiteindelijk omvat de steekproef 3000 personen NB. Beschikbaar via DANS: https://easy.dans.knaw.nl/ui/datasets/id/easy-dataset:39042.
Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Koppeling aan sterfte en ziekenhuisopnames Koppeling door CBS aan: Sterfte-gegevens (1995-2010) ( Doodsoorzaken ) Ziekenhuis opname en ontslag (inclusief diagnose: 1995-2005) (LMR) Steekproef-grootte met sterfte en ziekenhuis-informatie: 2579.
Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Steekproef informatie Laagopgeleid Hoogopgeleid 14% 86 % Sterfte Overleden 16% 12% % overleden in ziekenhuis 23% 18% ziekenhuis opnames # opnames 1.1 0.9 acuut 25% 25% kanker 11% 16% bloedsomloop 30% 25% luchtwegen 11% 4% Verblijfsduur (days) 10.2 9.3 Intelligentie IQ 96.3 103.1 Man 57% 59 % Slechte gezondheid 1993 16% 11%
Overlevingsfunctie naar opleidingsniveau survival probability 0.70 0.75 0.80 0.85 0.90 0.95 1.00 55 60 65 70 75
Hogere overlevingskans voor hoogopgeleiden 0.00 0.02 0.04 0.06 0.08 0.10 Conditional survival difference Selection Effect 55 57 59 61 63 65 67 69 71 73
Invloed cognitieve vaardigheden op verschil in overleving 0.02 0.01 0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 Conditional survival difference Selection effect (other) Selection effect (cognitive skills) 55 57 59 61 63 65 67 69 71 73
Transities vanuit Gezond, naar onderwijsniveau Ziekenhuisopname Sterfte Cumulative incidence hospital admission Cumulative incidence Healthy to death cumulative incidence 0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 cumulative incidence 0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 0.06 55 60 65 70 55 60 65 70
Transities vanuit ziekenhuis, naar onderwijsniveau Ziekenhuisontslag Sterfte Cumulative incidence hospital discharge Cumulative incidence Hospital to death cumulative incidence 0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 cumulative incidence 0.000 0.005 0.010 0.015 0.020 0.025 0.030 0 5 10 15 20 25 30 0 5 10 15 20 25 30 days in hospital days in hospital
Kans op sterfte binnen jaar na ziekenhuisopname Zonder intelligentie Incl. intelligentie Transition probability Ill to death 0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 Transition probability Ill to death 0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 55 60 65 70 75 55 60 65 70 75
VROUWEN Zonder intelligentie Incl. intelligentie Transition probability Ill to death 0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 Transition probability Ill to death 0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 55 60 65 70 75 55 60 65 70 75
KANKER Zonder intelligentie Incl. intelligentie Transition probability Ill to death 0.00 0.05 0.10 0.15 0.20 0.25 Transition probability Ill to death 0.00 0.05 0.10 0.15 0.20 0.25 55 60 65 70 75 55 60 65 70 75
Luchtwegziektes Zonder intelligentie Incl. intelligentie Transition probability Ill to death 0.00 0.05 0.10 0.15 0.20 0.25 Transition probability Ill to death 0.00 0.05 0.10 0.15 0.20 0.25 55 60 65 70 75 55 60 65 70 75
Ziektes van de bloedomloop Zonder intelligentie Incl. intelligentie Transition probability Ill to death 0.00 0.05 0.10 0.15 0.20 0.25 Transition probability Ill to death 0.00 0.05 0.10 0.15 0.20 0.25 55 60 65 70 75 55 60 65 70 75
Maag- en darmziektes Zonder intelligentie Incl. intelligentie Transition probability Ill to death 0.00 0.05 0.10 0.15 0.20 0.25 Transition probability Ill to death 0.00 0.05 0.10 0.15 0.20 0.25 55 60 65 70 75 55 60 65 70 75
Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Conclusie (1) Hoogopgeleiden leven langer Helft van het verschil door selectie Selectie grotendeels door intelligentie Hoogopgeleiden sterven minder vanuit ziekenhuis Verschil verdwijnt (grotendeels) na correctie voor intelligentie
Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Conclusie (2) Vrouwen profiteren meer van onderwijs Hogere kans om te sterven in ziekenhuis, vooral voor laagopgeleide vrouwen Kanker sterfte (in ziekenhuis) niet beïnvloed door onderwijs Minder invloed (gezonde) levensstijl of kennis Sterte aan luchtweg of maag- en darmziektes slechts marginaal verschil naar onderwijsniveau Sterfte aan luchtwegziektes sterk effect van onderwijs, zelfs na correctie voor intelligentie
Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Beleidsimplicaties Intelligentie belangrijker dan onderwijs Nudging
Motivatie Model Data Resultaten Conclusie Literatuur Govert Bijwaard, Hans van Kippersluis en Justus Veenman (2013). De invloed van opleiding en intelligentie op gezondheid. ESB 98, 3 mei 2013. Govert Bijwaard en Hans van Kippersluis (2015). Wie heeft een grotere overlevingskans bij ziekenhuisopname? De intelligente patiënt. Me Judice, 2 maart 2015. Bijwaard, G. E. and H. van Kippersluis (2015). Efficiency of health investment: Education or intelligence? Discussion Paper 15 004, Tinbergen Institute. Bijwaard, G. E., H. van Kippersluis, and J. Veenman (2015). Education and health: the role of cognitive ability. Journal of Health Economics (verschijnt binnenkort).