Opleiding CITAVERDE, 2015 Welkom Een korte introductie docent psychologie Universiteit van Maastricht organisatie en vormgeving van diverse blokken over positieve psychologie onderzoek positieve psychologie: o.a mindfulness, kwaliteiten, compassie, emotie regulatie, optimisme en zelfcontrole trainer & coach 1
Het doel Wat is het doel van deze opleiding? 1. Kennis over kwaliteiten 2. Bewustwording van eigen kwaliteiten 3. Identificeren van kwaliteiten van leerlingen 4. Identificeren van kwaliteiten van collega s 5. Het meer en bewuster inzetten van kwaliteiten Vandaag Overzicht 1. Wat is Positieve Psychologie? 2. Zwaktes/beperkingen 3. Kwaliteiten 4. Waarom kwaliteiten in het onderwijs? 5. Implementatie 2
Vandaag Aanpak Ervaring Kennis Uitwisseling Onderwijs Groepsoefening: Wat is het doel? 1. Wat is volgens jou het belangrijkste doel van het onderwijs binnen CITAVERDE? (met andere woorden: welke bagage dienen CITAVERDE leerlingen te bezitten na afronding van hun opleiding?) 3
1. Wat is Positieve Psycholgie? Een korte omschrijving van het vakgebied Positive Psychology Lorem webdesign & development Positieve Psychologie Psychologische artikelen (1967-2000) Woede: 5,584 Angst: 41,416 Depressie: 54,040 Vreugde: 415 Geluk: 1,710 Tevredenheid: 2,582 Ratio: 21/1 4
Positieve Psychologie Wat is Positieve Psychologie? 21/1 ratio is ongezond maar weerspiegelt de realiteit Depressie is meer dan 10x zo hoog in vergelijking tot 1960 Gemiddelde leeftijd voor depressie 14,5 (in vergelijking tot 29,5 in 1960) 14% burnout klachten in Nederland (2014) Positieve Psychologie Wat is Positieve Psychologie? grootste focus binnen psychologie: Wat is er mis met mensen/leerlingen? -5 +5 0 Ziektemodel: slaagt er niet in om preventie van problemen te bewerkstelligen Verhelpen van ziekte vergroten van geluk 5
Lek: beperkingen/ zwaktes Positieve Psychologie Wat is Positieve Psychologie? Positieve Psychologie: wat zijn de kwaliteiten van mensen/ leerlingen? positief functioneren bevorderen Hoe kunnen we onszelf en anderen gelukkiger maken? -5 +5 0 Identificeren van kwaliteiten die als buffer tegen psychologische problematiek fungeren 6
Koers: welke richting gaan we uit? Wie wil je zijn? (waarden) Zeilen: Kwaliteiten Lek: beperkingen/ zwaktes Positieve Psychologie Balans Geen focus op het positieve ten koste van het negatieve Aanvulling op reguliere psychologie en onderwijs, geen vervanging Richten op positieve en negatieve is belangrijk om verschillende redenen (boot metafoor) 7
2. Zwaktes Positive Psychology Lorem webdesign & development Zwaktes Groepsoefening: neem een zwakte focus 1. Denk aan een aspect van je huidige werk dat je lastig vindt en veel moeite kost om het goed te doen. 2. Formuleer een 12-maanden doel voor jezelf om je prestatie in dit gebied op een adequaat niveau te krijgen. 3. Sta even stil bij hoe je je nu voelt. 8
Zwaktes Wat zijn zwaktes? Dingen die je niet goed kunt en die je energie kosten Zwakke/slechte prestaties Weinig motivatie Veel weerstand Resulteren vaak in negatieve emoties verveling 9
09/02/15 schuld frustratie 10
Zwaktes Wat zijn zwaktes? Waarom werken zoveel mensen niet vanuit hun kwaliteiten/ talenten maar vanuit hun zwaktes? ü Foutieve aannames: de beste ontwikkeling komt door het overwinnen van zwaktes ü Keuzes gebaseerd op overtuigingen, invloed van buiten, emoties of status i.p.v. kwaliteiten ü Veel mensen zijn niet bewust van hun kwaliteiten Zwaktes Hoe kun je zwaktes en hun impact minimaliseren? Kun je de rol of de taak zo hervormen dat je meer van je kwaliteiten kunt inzetten? Kan iemand anders het overnemen? Kun je met iemand samenwerken die wel deze kwaliteit bezit? Eventueel de ander helpen met zijn zwaktes. Kwaliteit-gestuurd teamwork: herindelen van taken op basis van kwaliteiten. Training: is het mogelijk om tot een goed genoeg niveau te komen door oefening? 11
3. Kwaliteiten Positive Psychology Lorem webdesign & development Kwaliteiten Groepsoefening: neem een kwaliteit focus 1. Denk aan een aspect van je huidige werk dat je leuk vindt en waar je goed in bent. 2. Formuleer een 12-maanden doel voor jezelf om je prestatie in dit gebied nog verder te ontwikkelen. 3. Sta even stil bij hoe je je nu voelt. 12
Ik begon mezelf af te vragen: Hoe kan het dat leerlingen meer dan 10 jaar naar school gaan zonder een leraar die hen wijst op de kwaliteiten die ze bezitten? En wellicht nog belangrijker: Hoe voelt het om een heel leven geen duidelijk idee te hebben over wat jouw kwaliteiten zijn? Hoe voelt het om iemand anders te horen zeggen: ik doe zo graag wat ik doe, ik zou het zelfs doen als ik er geen geld voor kreeg? - Dr. Elsie jones-smith (2011). Kwaliteiten Wat is een kwaliteit? Een kwaliteit is een capaciteit die reeds in ons aanwezig is. Het is iets dat natuurlijk ontstaat. Het gebruik maken van kwaliteiten voelt authentiek. Het geeft energie om kwaliteiten te gebruiken. Het gebruik van kwaliteiten leidt tot optimale prestaties en bevordert welbevinden (geluk).. 13
creativiteit leergierigheid 14
doorzettingsvermogen Sociale intelligentie 15
Kwaliteiten Gedachten tijdens het gebruik van kwaliteiten Ik kan niet wachten om te beginnen Dit is leuk Ik zou dit voor altijd kunnen doen. Dit past precies bij mij. Etc. Kwaliteiten Gevoelens tijdens het gebruik van kwaliteiten Kracht Passie Motivatie Enthousiasme Authenticiteit Zekerheid 16
Kwaliteiten Wat is een kwaliteit? Wat is het verschil tussen een vaardigheid en een kwaliteit?. Kwaliteiten Wat is een kwaliteit niet? Talent = een kwaliteit die aangeboren is, meestal een sterke biologische lading (bijv. Intelligentie, atletische vaardigheden, muzikaliteit) Vaardigheid (skill) = geleerd door herhaling en training (hoeft niet een kwaliteit te zijn). Waarde = overtuiging of principe dat belangrijk is voor het invididu (bijvoorbeeld eerlijkheid, familie, etc.) 17
Kwaliteiten Waarom moeten we ons richten op kwaliteiten? Hoeveel procent van de mensen weet niet wat zijn of haar kwaliteiten zijn? A) 16% B) 52% C) 66% Kwaliteiten Waarom moeten we ons richten op kwaliteiten? Hoeveel procent van de mensen weet niet wat zijn of haar kwaliteiten zijn? A) 16% B) 52% C) 66% 18
4. Waarom Kwaliteiten in het onderwijs? Positive Psychology Lorem webdesign & development De positieve benadering Herstel de Balans: kwaliteiten (Strengths) Wanneer het gaat om de ontwikkeling van mensen, is er meer te winnen door bestaande kwaliteiten uit te bouwen, dan door te proberen hun zwaktes te repareren. Alle mensen hebben zowel kwaliteiten als destructieve krachten in hun omgeving (Wright and Lopez, 2003). 19
Kwaliteiten Waarom moeten we ons richten op kwaliteiten? Gebruik van kwaliteiten bij volwassenen is gerelateerd aan: - Meer tevredenheid op werk - Meer zelfvertrouwen - Meer positieve emoties - Meer vitaliteit - Minder stress (Govindji & Linley, 2007; Linley, Nielsen, Gillett, & Biswas-Diener, 2010; Littman-Ovadia & Dav-idovitch, 2010; Littman-Ovadia & Steger, 2010; Park et al., 2004; Proctor, Maltby, & Linley, 2009; Wood, Linley, Maltby, Kashdan, & Hurling, 2011). Kwaliteiten Waarom moeten we ons richten op kwaliteiten? Het gebruik maken van kwaliteiten bij leerlingen is gerelateerd aan: - Meer mentaal welzijn (geluk) (Proctor et al., 2011) - Meer betrokkenheid en plezier op school (Seligman et al., 2009) - Minder depressie (Gillham et al., 2011) - Minder agressie (Park & Peterson, 2008) - Minder angstoornissen (Park & Peterson, 2008) 20
Kwaliteiten Waarom moeten we ons richten op kwaliteiten? Basisbehoefte: Verbondenheid Positieve relaties met andere leerlingen is zeer sterke voorspeller van geluk (Dew & Huebner, 1994) Sociale verbondenheid is sterkste voorspeller van mentaal welzijn Leren kijken naar positieve kwaliteiten van anderen en dit uitspreken kan sterk verbinden Kwaliteiten Waarom moeten we ons richten op kwaliteiten? Basisbehoefte: Competentie Geloof in eigen kunnen (self-efficacy) Kwaliteiten zijn niet normatief Ieder mens bezit kwaliteiten Opent nieuwe manieren om te kijken en om te gaan met zwaktes, problemen, of beperkingen Gebruik maken van kwaliteiten leidt tot meer self-efficacy (Hunter & Csikszentmihalyi, 2003) 21
Kwaliteiten Waarom moeten we ons richten op kwaliteiten? Kennis over eigen kwaliteiten: - Helpt betere (beroeps)keuzes te maken: ü Welke functie past bij mij? ü Welke taken/opdrachten passen bij mij? ü Bij welke taken zou ik meer gebruik kunnen maken van andermans kwaliteiten? - Helpt kwaliteiten in anderen eerder te herkennen - Maakt het mogelijk ze bewust in te zetten bij moeilijkheden - Creeërt een positieve relatie tot het zelf 5. Implementatie Hoe kunnen we kwaliteiten een plek geven in het onderwijs? Positive Psychology Lorem webdesign & development 22
Implementatie Wat is kwaliteit-gestuurd onderwijs? Onderwijs waarbij er structureel activiteiten plaatsvinden die leerlingen helpen hun talenten en kwaliteiten te ontdekken, toe te passen en te ontwikkelen. (Anderson, 2004, p. 1) Implementatie De rol van de leraar - Facilitator - Rolmodel: Je kunt anderen niet leren wat je zelf niet beheerst Vereist openheid over eigen kwaliteiten en beperkingen - Leren kijken met bril van kwaliteiten - Leren taal te spreken (benoemen, woordkeuze) - Inzet oefeningen: modulair 23
Implementatie Elementen Informatie en Kennis: Wat zijn kwaliteiten? Hoe herken ik kwaliteiten? Waarom zouden we kwaliteiten moeten ontwikkelen? Welke kwaliteiten zijn er? Etc. Implementatie Elementen Ervaring (voor student en docent): A) Individuele oefeningen B) Coachingsgesprekken C) Twee-of drietallen D) Klassikale oefeningen E) Betrekken van Ouders 24
09/02/15 Implementatie Website Implementatie Website 25
Implementatie Website www.kwaliteiteninhetonderwijs.nl Wachtwoord = kenjesterkekanten A. Individuele Oefeningen Positive Psychology Lorem webdesign & development 26
Individuele Oefeningen Identificatie van kwaliteiten: Vragenlijsten Values In Action Scale-Youth: 120 items 24 verschillende typen kwaliteiten 15 min. Leeftijd: 10-17 Wetenschappelijk gevalideerd Welke kwaliteiten zijn het waard om te bezitten en te ontwikkelen? eigenschappen die in bijna elke cultuur als positief ervaren worden eigenschappen die bewezen zijn te leiden tot optimaal functioneren Individuele Oefeningen Identificatie van kwaliteiten: Vragenlijsten Values In Action Scale: Zes eigenschappen in elke cultuur belangrijk gevonden worden (virtues): Wijsheid en kennis Moed Menselijkheid (humanity) Rechtvaardigheid Gematigdheid Spiritualiteit 27
Individuele Oefeningen Identificatie van kwaliteiten: Vragenlijsten Values In Action Scale: Meet kernkwaliteiten (signature strengths) De 5 kwaliteiten de we het meest natuurlijk tot uiting brengen over verschillende situaties. Kern van onze identiteit Vaak als eerste opgemerkt door vrienden en familie. Individuele Oefeningen Identificatie van kwaliteiten: Vragenlijsten Voorbeeld items (Range: Past heel goed bij mij - Past helemaal niet bij mij) Als ik aan iets begin, maak ik het ook af Ook al staan er koekjes of snoepjes onder mijn neus, ik eet nooit te veel Ik vind het altijd spannend om iets nieuws te leren 28
Individuele Oefeningen Identificatie van kwaliteiten: Vragenlijsten Kwaliteit: Kritisch denker, objectief oordeel en onpartijdig: Jij bekijkt dingen nauwkeurig en onderzoekt ze van alle kanten. Jij neemt geen overhaaste beslissingen en vertrouwt alleen op goed bewijsmateriaal voor het nemen van beslissingen. Je bent in staat van gedachten te veranderen. Individuele Oefeningen Identificatie van kwaliteiten: Vragenlijsten Kwaliteit: Sociale intelligentie: U bent zich bewust van de motieven en gevoelens van andere mensen. U weet hoe u zich in verschillende sociale situaties kunt bewegen en er zich comfortabel kunt voelen. U weet wat u moet doen om anderen op hun gemak te stellen. 29
Individuele Oefeningen Identificatie van kwaliteiten: Vragenlijsten Maak een account aan en vul de lijst zelf in: http://www.viame.org/ Individuele Oefeningen Kies zelf 5 kwaliteiten Bekijk de lijst met 24 kwaliteiten Zet een kruisje bij 5 kwaliteiten die jij denkt die jou het meest typeren 30
Individuele Oefeningen Pauze Pauzeer dagelijks op enkele momenten en stel je de vragen: Wat ben ik aan het doen? Hoe voel ik me? (energiek, uitgeput, motivatie, etc.) Wil ik doorgaan of liever stoppen? Nauwkeurig inzicht in gebruik van kwaliteiten, zeker wanneer opgeschreven B. Coachingsgesprekken Positive Psychology Lorem webdesign & development 31
Gesprekstechnieken Gesprekstechnieken: een demonstratie Gesprekstechnieken Kwaliteiten: Gesprekstechnieken ü Wat herinner je dat je als kind deed en nog steeds doet, maar mogelijk veel beter? ü Welke activiteiten geven je energie in het leven? ü Wanneer voel je je het meest als je echte jij? ü Bij welke activiteiten lever je een goede prestatie en gaat je makkelijk af? ü Welke dingen leer je heel snel, zonder veel inspanning? ü Welke dingen zijn het eerst van je to-do-list af? ü Waar verheug je je op in de toekomst? ü Waar ben je het meest trots op? ü Etc. 32
De positieve benadering Kwaliteiten: Gesprekstechnieken Tijdens de conversatie met de cliënt let op: 1. Stemverheffing 2. Sneller spreken 3. Betere houding 4. Wijde ogen, opgetrokken wenkbrauwen 5. Glimlachen en lachen 6. Meer gebaren 7. Meer gebruik metaforen 8. Vloeiender spreken Gesprekstechnieken Kwaliteiten: Gesprekstechnieken Oefening: Op z n best Bestudeer eerst de lijst met kwaliteiten Nodig je client uit om twee situaties uit het verleden te noemen wanneer hij/zij op z n best was. De duur van de gelegenheid kan varieren van een minuut tot een jaar. Vraag je cliënt om over de ervaring te praten, en deze zo levendig mogelijk weer te herleven tijdens het gesprek. Schrijf elk voorbeeld van een mogelijke kwaliteit op Nadat je hebt gepraat over de gebeurtenis, laat de lijst van kwaliteiten zien aan je cliënt, en kijk eens of je ze kunt onderbrengen in 5 kwaliteitsgebieden die hem/haar typeert 33
Gesprekstechnieken Kwaliteiten: Gesprekstechnieken Gesprek 1 Gesprek 2 Achterhaal mogelijke kwaliteiten Geef huiswerk (Vragenlijst) Bespreek huiswerk Maak top 5 kwaliteiten Verduidelijk kwaliteiten Vergroot inzet kwaliteiten Link aan beroepen Gesprekstechnieken Gesprekstechnieken: Tips U neemt niet de houding aan van een expert of deskundige Ontwikkel een beeld van mogelijke kwaliteiten (Er zijn waarschijnlijk duizende verschillen kwaliteiten) Vraag vooral naar ervaringen, niet alleen naar prestaties. Let op signalen van de ander. Wees bewust dat kwaliteiten zich op vele manieren kunnen uiten. Geef de ander de tijd en wees comfortabel met stilte. Wees nieuwsgierig 34
Handleiding (Ook te downloaden via de website) C. Twee/drietallen Positive Psychology Lorem webdesign & development 35
Twee/drietallen Jouw Top 5 Bespreek in tweetallen: jouw top 5 van kwaliteiten Herken je jezelf in deze kwaliteiten? Leg uit wat de kwaliteiten voor jou betekenen. Wanneer ben jij dapper/creatief/etc.? Komen deze kwaliteiten tot uiting in je werk? Zo ja, hoe? Twee/drietallen Leuke momenten Bespreek in tweetallen: Wat waren mooie/leuke momenten deze week? Zijn er kwaliteiten die toen gebruikte? Zo ja, wanneer? Wat zou je kunnen doen om ze meer te gebruiken? 36
Twee/drietallen Anderen als bron van informatie Vraag 3 mensen om 5 kwaliteiten te selecteren uit de lijst die ze typerend vinden voor jou. Kies mensen uit verschillende domeinen (werk, vrienden, sport, etc.) Vraag aan anderen waarom ze juist deze kwaliteiten selecteerden 37
Twee/drietallen Anderen als bron van informatie Kan inzicht geven in: 1. Sterke kernkwaliteiten: de kwaliteiten die zelf en door anderen zijn genoemd 2. Mogelijke blinde vlekken: kwaliteiten die alleen door anderen worden genoemd 3. Groei mogelijkheden: kwaliteiten die alleen door jou worden opgemerkt D. Klassikale oefeningen Positive Psychology Lorem webdesign & development 38
Implementatie Klassikale oefeningen: Inspirerende mensen Vraag leerlingen om te denken aan een persoon zij als inspirerend en/of succesvol zien. Welke kenmerken/kwaliteiten van de persoon maakt dat deze als inspirerend of succesvol wordt gezien? Implementatie Klassikale oefeningen: Ontdek de persoon achter de kwaliteiten Verdeel de klas in twee groepen. Iedere groep schrijft een lijst van drie kwaliteiten op voor ieder lid van de andere groep, zonder de naam erbij te vermelden. Daarna ruilt men de lijst met kwaliteiten en raden leerlingen bij wie elke lijst van kwaliteiten hoort. 39
Implementatie Klassikale Oefeningen: Jouw favoriet Video Fragment Wat is je favoriete film? Waarom? Beschrijf de hoofdacteur. Spreekt deze persoon je aan? Waarom? Wat zijn zijn/haar kwaliteiten in deze film? Ken je andere mensen die deze kwaliteiten bezitten? Implementatie Klassikale Oefeningen: Kwaliteiten linken aan beroepen Welke kwaliteiten zijn nodig voor deze beroepen? Wat zou er gebeuren als je teveel van deze kwaliteiten inzet bij de beroepen? 40
09/02/15 Implementatie Klassikale Oefeningen Implementatie Klassikale Oefeningen 41
09/02/15 Implementatie Klassikale Oefeningen Implementatie Klassikale Oefeningen 42
Implementatie Klassikale Oefeningen: Teveel/Te Weinig Kwaliteit Te weinig Te veel teamworker moed belangstelling Implementatie Klassikale Oefeningen: Teveel/Te Weinig Kwaliteit Te weinig Te veel teamworker egoïstisch moed belangstelling 43
Implementatie Klassikale Oefeningen: Teveel/Te Weinig Kwaliteit Te weinig Te veel teamworker egoïstisch afhankelijk moed belangstelling Implementatie Klassikale Oefeningen: Teveel/Te Weinig Kwaliteit Te weinig Te veel teamworker egoïstisch afhankelijk moed laf belangstelling 44
Implementatie Klassikale Oefeningen: Teveel/Te Weinig Kwaliteit Te weinig Te veel teamworker egoïstisch afhankelijk moed laf waaghalzerij belangstelling Implementatie Klassikale Oefeningen: Teveel/Te Weinig Kwaliteit Te weinig Te veel teamworker egoïstisch afhankelijk moed laf waaghalzerij belangstelling ongeïnteresseerd 45
Implementatie Klassikale Oefeningen: Teveel/Te Weinig Kwaliteit Te weinig Te veel teamworker egoïstisch afhankelijk moed laf waaghalzerij belangstelling ongeïnteresseerd bemoeizuchtig Implementatie Klassikale Oefeningen: Anderen ontmoeten met dezelfde kwaliteiten 1. Vraag leerlingen een A4 te maken met daarop hun top 5 kwaliteiten. 2. Daarna lopen leerlingen door de klas, het A4 voor zich uithoudend op zoek naar iemand die een kwaliteit ook bezit. 3. Als er iemand gevonden is die een kwaliteit deelt, legt men aan elkaar uit hoe deze kwaliteit tot uiting komt in het leven. Wanneer gebruik jij deze kwaliteit? Hoe voelt het om deze kwaliteit te gebruiken? 46
E. Het betrekken van Ouders Positive Psychology Lorem webdesign & development Het betrekken van ouders Klassikale oefeningen Ouders als bron van informatie (Wat zijn volgens jou succes momenten van je zoon/dochter?) Ouders bekend maken met visie van kwaliteiten Tijdens evaluatiegesprekken ook kwaliteiten van kinderen betrekken 47
E. Het vergroten van kwaliteiten Positive Psychology Lorem webdesign & development Het vergroten van kwaliteiten Kwaliteiten bewuster inzetten Welke kwaliteit is voor jou het meest belangrijk om mee te beginnen? Wat zou je volgende week, hoe klein de stap ook is, kunnen doen zodat je deze kwaliteit meer gaat gebruiken? Wat zou helpen om de eerste stap gemakkelijker te maken? 48
Het vergroten van kwaliteiten Welke Beroep past bij Jouw Kwaliteiten? Laat leerlingen de beroepentest doen op: http://www.beroepeninbeeld.nl/ of http://www.kiesjeberoep.nl/ Het vergroten van kwaliteiten Welke Beroep past bij Jouw Kwaliteiten? 1. Vraag leerlingen enkele beroepen te kiezen die ze aanspreken. 2. Geef dan per beroep aan in hoeverre elke kwaliteit van belang is voor het betreffende beroep. 49
4. Voor Thuis Positive Psychology Lorem webdesign & development Voor de komende tijd Werkwijze Kijk eens of je thuis de VIA kunt invullen en anderen 5 kwaliteiten kunt laten kiezen die zij vinden dat jou typeren. Wordt de komende tijd eens bewust van wanneer je werkt vanuit je kwaliteiten en wanneer vanuit je zwaktes. Pas een of meerdere van de technieken die vandaag aan bod zijn gekomen toe op leerlingen. (Ik ben erg benieuwd naar de ervaringen de volgende keer) Vragen? Gebruik de website! 50
Dank voor uw aandacht Positive Psychology Lorem webdesign & development 51