Familiewerking CAT Gent deelwerking CCG ECLIPS Congres Geestelijke Gezondheidszorg Gent, 15 september 2010 Tomas Van Reybrouck Speerpunten werking CAT: Ambulante werking voor mensen met verslavingsproblematiek sinds 1961 Werking voor omgevingszorg sinds 1997 Informatie en oriëntering voor brede publiek 1
Vroegere opvattingen over familie: Als cliënt zelf niet komt, kunnen we niet veel doen voor de omgeving De familie zou zelf moeten veranderen maar wil vaak niet We kunnen familie niet begeleiden wegens gebrek aan concrete antwoorden/oplossingen Familie wordt vaak als lastig ervaren: - dwingend - vragen info over begeleiding - geven zelf info zonder medeweten van cliënt Nieuwere opvattingen: Familie is zelf ook in nood maar presenteert zich niet als cliënt Ondersteuning is ook mogelijk zonder concrete antwoorden/oplossingen Begeleiding van de familie heeft onrechtstreekse invloed op de gebruiker Decoderen van taal familie als betrokkenheid 2
Factoren in de organisatie: Eigen gevoel van tekortschieten in de bestaande zorg De complexiteit van de problematiek verhoogt noodzaak tot omgevingszorg Beleidskeuze voor familiewerking binnen aangeboden kaders Opleiding in systeemdenken: interafhankelijkheid, intermediaire hulpverlening,verruimde kijk, CAT Preventiehuis: aanbod afgestemd op noden van familie Ervaren noden bij familie van mensen met verslaving: Aanbod CAT Preventiehuis: 1. Ervaren onbegrip 2. Voelen druk 3. Ervaren stress 4. Worstelen met dilemma s 5. Hebben zelf klachten 6. Doen enorm veel moeite 7. Verschillen in aard en intensiteit van gewenste steun 1. Individuele begeleiding 2. Lotgenotencontact 3. Publicaties 4. Opleiding voor professionelen 3
1. Familieleden ervaren vaak onbegrip Waar kunnen we als familie terecht als de gebruiker geen hulp wil? Wie vraagt er eens hoe het met ons gaat? Hetgeen we meemaken is al erg, maar nog erger is dat we nergens terecht kunnen 2. Familieleden voelen druk om het op te lossen Ze zeggen: Laat hem los en laat hem niet meer binnen. Ze zeggen: Laat hem gaan, hij moet het overwinnen. Ze zeggen: Niet erheen. Je kunt hem niets meer geven. Ze zeggen: Deur op slot. Je hebt ook een eigen leven. Uit: Het touwtje uit de brievenbus (Paul Van Vliet) 4
Secundaire victimisatie : begrip uit traumahulpverlening - betekent dat slachtoffers eigenlijk een tweede maal slachtoffer worden van hetzelfde delict - doordat ze zich geconfronteerd zien met negatieve sociale reacties - (onwillige) functionarissen en instanties die hen niet willen of kunnen helpen - en slopende langdurige, bureaucratische, en dure rechterlijke procedures 3. Familieleden ervaren veel stress: lichamelijk, psychisch en relationeel Onderzoek: - Samenleven met iemand die drugs gebruikt, brengt zeer veel stress met zich mee (Veerle Soyez, UGent): - Deze stress heeft op minstens 2 familieleden een negatieve invloed die zo ernstig is dat deze familieleden nood hebben aan één of andere vorm van hulpverlening (Velleman, 2002) 5
Vergelijkbare bronnen van stress: (Natuur)rampen Leven in oorlogsgebied Pesten op het werk Overbelasting op het werk Werkloosheid Andere problemen bij een gezinslid: Chronische ziekte Psychiatrische stoornis HIV / AIDS Handicap Dementie 4. Familieleden worstelen met moeilijke dilemma s Nog een kans geven of niet meer? Geld geven of niet? Vertrouwen of wantrouwen? Politie inschakelen of niet? Met anderen over praten of niet? Hier niet uit geraken is geen teken van falen maar is juist een eigenschap van dilemma s! 6
5. Familieleden hebben soms zelf klachten Uitputting door veelheid aan emoties: bezorgdheid, angst, schuldgevoel, kwaadheid, eenzaamheid, onzekerheid, verdriet, machteloos, Psychosomatische klachten Relatieproblemen 6. Familieleden doen enorm veel moeite om te helpen MAAR: - Goed bedoelde hulp wordt door gebruiker ervaren als bemoeizucht of controle - Er is vaak een grote kloof tussen omgeving en gebruiker 7
omgeving Kloof gebruiker Drugs Drugs = = Probleem Geen probleem Inspanningen gericht op verandering Bezorgdheid omgeving: Er is een probleem Inspanningen omgeving: gericht op verandering Gevoel omgeving: Machteloosheid Voor druggebruiker: Er is geen probleem Effect gebruiker: sluit zich af Gevoel gebruiker: Miskenning Kwaadheid omgeving Kwaadheid gebruiker 8
Voorbeelden van ouders: Op de risico s wijzen Vergelijken met anderen Confronteren en controleren Vrienden aanspreken Drugs weggooien Goede raad geven Te vlug doorverwijzen 7. Familieleden verschillen in de aard en intensiteit van de gewenste steun Luisterend oor (H)erkenning bij anderen Informatie: medisch, juridisch, Inzicht in gedrag van gebruiker Inzicht in eigen aandeel Onderbouwd advies Anderen die het (al/niet tijdelijk) overnemen Rust Steun van overheid 9
Aanbod CAT-Preventiehuis afgestemd op noden van familie Vaststellingen bij familie van mensen met verslaving: 1. Ervaren onbegrip 2. Voelen druk 3. Ervaren stress 4. Worstelen met dilemma s 5. Hebben zelf klachten 6. Doen enorm veel moeite 7. Verschillen in aard en intensiteit van gewenste steun Aanbod CAT Preventiehuis: 1. Individuele begeleiding 2. Lotgenotencontact 3. Publicaties 4. Opleiding voor professionelen 1. Individuele begeleiding Voor ouders, broers en zussen, partners,kinderen Gericht op de familie Verhogen zelfwaarde: je hebt impact Verruiming identiteit Zelfzorg 10
Zelfzorg Gericht op motiveren van gebruiker/verslaafde: - focus op gedrag - kijk naar effecten - externe druk als startpunt voor begeleiding - investeer in contact 11
Inspanningen gericht op contact Bezorgdheid omgeving: Er is een probleem Inspanningen omgeving: gericht op contact Voor druggebruiker: Er is geen probleem Effect druggebruiker: openheid Gevoel omgeving: Terug invloed Bezorgdheid omgeving Wederzijds contact Gevoel druggebruiker: Erkenning Bezorgdheid druggebruiker 2. Lotgenotencontact Groep 1: Gesloten groep voor ouders van drugmisbruikende adolescente kinderen Groep 2: Open groep voor ouders van verslaafde volwassenen kinderen Groep 3: Open groep voor ouders van overleden kinderen met een verslaving 12
3. Publicaties: Brochure: Jongeren en druggebruik (2001) Provincie Oost-Vlaanderen, 123.000 ex. in O-Vl. Zelfhulpboekje: Als je partner drinkt (2006), 15.000 ex. Tomas Van Reybrouck Boek: Mijn kind en drugs (2008), 1.500 ex. Tomas Van Reybrouck & Filip Van Hende 13
4. Opleiding voor professionelen Leerkrachten Hulpverleners Artsen Politie beantwoorders Druglijn - In omgaan met alcohol- en druggebruik - Als steunpunt voor familiale omgeving 14
Hoop voor de toekomst - Structurele erkenning: Familiezorg in evenwicht met reguliere cliëntenzorg - Inhoudelijke groei: Groep voor partners Aparte groep voor broers en zussen Aanbod voor allochtone families Verankering werking voor kinderen van ouders met een afhankelijkheidsprobleem (KOAP) 15