v INHOUDSTAFEL De Bibliotheek Handelsrecht Larcier................................. Voorwoord bij de Reeks Mededinging, Handelspraktijken en Intellectuele Rechten........................................................ i iii Inleiding....................................................... 1 Deel I DE LICENTIEOVEREENKOMST VANUIT EEN BURGERRECHTELIJK PERSPECTIEF AFDELING 1. EEN ECONOMISCHE BENADERING......................... 5 AFDELING 2. DE KENMERKEN VAN DE LICENTIEOVEREENKOMST............ 7 1. Een onbenoemde of sui generis overeenkomst...................... 7 2. De inhoud van de licentieovereenkomst........................... 7 3. De natuur van het recht van de licentienemer: een vorderingsrecht voorzien van bepaalde zakenrechtelijke attributen.......................... 12 4. De knowhow licentieovereenkomst: een bijzonder geval.............. 13 5. Een synallagmatisch handelscontract, meestal ten bezwarende titel...... 14 6. Een duurcontract met opeenvolgende prestaties..................... 15 7. Een intuitu personae overeenkomst?.............................. 15 8. Een consensueel of plechtig contract.............................. 17 9. Een contract van bepaalde of van onbepaalde duur.................. 18 10. Voorgestelde definities........................................ 19 AFDELING 3. DE VERSCHILLENDE TYPES LICENTIEOVEREENKOMSTEN......... 20 1. Onderscheid op grond van het voorwerp.......................... 20 A. De intellectuele eigendom en de knowhow licentieovereenkomst........ 20 B. Een eenvoudige of complexe licentie......................... 20 2. Onderscheid in functie van de totstandkoming en ingevolge de contractpartijen............................................. 21 A. De vrijwillige licentie de gedwongen licentie de wettelijke licentie... 21 B. Voorbehoud van licentie...................................... 22 C. De Sublicentie............................................ 23
vi Inhoudstafel D. De intra-groep licentie........................................ 23 E. Kruislicenties, inbreng in vennootschap en octrooi pooling............ 24 3. Onderscheid in functie van de draagwijdte van de licentie............. 25 A. De eenvoudige en de exclusieve licentie........................... 25 B. De totale en de beperkte licentie de gebruikslicentie de exploitatielicentie het merchandising contract.................... 26 AFDELING 4. DE REGELS VAN TOEPASSING OP LICENTIEOVEREENKOMSTEN..... 30 1. De algemene theorie van de verbintenissen en van de contracten........ 30 2. De regels van de huur van goederen?............................. 31 A. De rechtsleer en rechtspraak................................... 31 B. Enkele denkpistes............................................ 33 3. De regels eigen aan het betrokken intellectueel eigendomsrecht......... 35 4. De contractuele bepalingen..................................... 36 AFDELING 5. HET SLUITEN VAN DE LICENTIEOVEREENKOMST.............. 37 1. De geldigheidsvereisten........................................ 37 A. De grondvereisten........................................... 37 A.1. De niet gebrekkige toestemming............................. 37 A.2. Het voorwerp en de oorzaak van het contract.................. 39 A.2.1. Het voorwerp en de oorzaak van licentieovereenkomsten inzake industriële eigendom.......................... 39 A.2.2. Het voorwerp en de oorzaak van licenties inzake knowhow.. 44 A.2.3. Het voorwerp van licenties inzake auteursrechten en naburige rechten van uitvoerende kunstenaars.................... 44 B. De vormvereisten............................................ 45 2. De voorwaarden van tegenstelbaarheid........................... 47 3. Het bewijs van het contract.................................... 52 4. Type clausules............................................. 53 AFDELING 6. DE UITLEGGING VAN LICENTIEOVEREENKOMSTEN............. 55 AFDELING 7. DE UITVOERING VAN DE LICENTIEOVEREENKOMST............ 60 1. De verbintenissen van de licentiegever/concedent.................... 60 A. De hoofdverbintenis en de aanvullende werking van de goede trouw.... 60 B. Het verbod om een inbreukvordering in te stellen tegen de licentienemer. 61 C. Het verbod om de exploitatie door de licentienemer te verhinderen door materiële handelingen........................................ 62 D. Het verbod om de doorhaling van de inschrijving van het recht te vragen zonder het akkoord van de licentienemer.......................... 63
Inhoudstafel vii E. Het verbod om andere licenties met eenzelfde voorwerp toe te kennen?.. 63 F. Het verbod om het werk of het teken zelf te exploiteren?.............. 63 G. Het verbod om het in licentie gegeven recht over te dragen?........... 64 H. Verbintenissen betreffende knowhow en verbeteringen aan een uitvinding 65 I. Het ter beschikking stellen van het corpus mechanicum.............. 68 J. De waarborg van commercieel succes?............................ 68 J.1. De inbreukvordering door een derde......................... 69 J.2. De nietigheidsvordering of de vordering in verval ingesteld door een derde................................................. 71 J.3. De inbreuk (namaak) door derden........................... 72 J.4. Het inroepen door een derde van een recht van voorafgaand persoonlijk bezit......................................... 74 J.5. De revindicatie door een derde.............................. 74 2. De verbintenissen van de licentienemer............................ 75 A. De betaling van de prijs....................................... 75 A.1. De berekeningswijze van de vergoeding....................... 75 A.2. De betalingsmodaliteiten.................................. 76 B. Verbintenissen verbonden aan de betalingsverbintenis: openstellen van de boekhouding, deelname in de kosten voor verdediging in rechte en financiering van publiciteitscampagnes........................... 77 C. De verbintenis tot exploiteren?................................. 77 C.1. Quota................................................. 78 C.2. Afwezigheid van quota.................................... 78 D. Exploitatiemodaliteiten: hoeveelheid, kwaliteit, prijs................ 80 D.1. Hoeveelheid quota...................................... 80 D.2. De wijze van produceren of van verhandelen beding van kwaliteitscontrole........................................ 80 D.3. Prijszetting............................................. 81 E. Niet-concurrentiebedingen..................................... 81 E.1. Niet-concurrentie bedingen sensu stricto: de beperking van de productie- of verhandelingsactiviteiten van de licentienemer....... 82 E.2. Het verbod om onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten te verrichten 82 E.3. Het verbod om verbeteringen te exploiteren.................... 82 F. Bevoorradingsverplichtingen................................... 83 G. Het lot van verbeteringen aangebracht door de licentienemer.......... 83 H. Informatieverbintenissen: verbeteringen, sublicenties, inbreuken, rechtsvorderingen............................................ 84 I. De vertrouwelijkheidsverbintenis................................ 85 J. De verbintenis om de morele rechten van de titularis en de eventuele vermelding van de identiteit van de schepper te eerbiedigen........... 85 K. Het verbod om de geldigheid van de titel van intellectuele eigendom te betwisten?................................................. 86 L. Het verbod om de licentieovereenkomst over te dragen of om sublicenties toe te kennen?.............................................. 87
viii Inhoudstafel M. De verplichting om het corpus mechanicum bij het einde van het contract terug te geven het lot van de voorraden.......................... 88 3. De sancties in geval van niet-uitvoering........................... 89 A. De sancties die steun vinden in het contractenrecht.................. 89 B. De sancties op basis van het intellectueel eigendomsrecht............. 90 4. De rechten van de licentienemer ten aanzien van derden.............. 92 A. Inleiding................................................... 92 B. De overdracht van het intellectueel eigendomsrecht dat in licentie werd gegeven................................................... 93 C. De licentieovereenkomst en inbreuken (namaak).................... 97 C.1. De klassieke burgerlijke inbreukvorderingen................... 97 C.2. De vordering tot staking voor de Voorzitters van de rechtbanken... 102 C.3. Het beslag inzake namaak................................. 104 C.4. De vorderingen voor de correctionele rechtbank................ 105 AFDELING 8. DE OVERDRACHT VAN DE LICENTIEOVEREENKOMST........... 106 AFDELING 9. HET EINDE VAN DE LICENTIEOVEREENKOMST................ 109 1. De uitdoving van de overeenkomst............................... 109 A. De expliciet vermelde duurtijd.................................. 109 B. De verderzetting van de overeenkomst na de initieel voorziene duur..... 110 C. De stilzwijgend overeengekomen duurtijd......................... 111 2. De vernietiging of het verval van de overeenkomst................... 112 3. De verbreking van de overeenkomst.............................. 112 A. De verbreking in gemeen overleg................................ 113 B. De contractueel voorziene mogelijkheid van eenzijdige verbreking...... 113 C. De mogelijkheid van verbreking (opzegging) van de overeenkomsten van onbepaalde duur............................................ 113 D. Het overlijden van de licentienemer.............................. 114 E. Het faillissement of de in vereffeningstelling van de licentienemer...... 115 F. De uitdoving als gevolg van de revindicatie van een octrooi, tekening of model..................................................... 115 4. De ontbinding van de licentieovereenkomst........................ 117 A. De gerechtelijke ontbinding.................................... 117 A.1. De voorwaarden voor de gerechtelijke ontbinding............... 117 A.2. De gevolgen van de gerechtelijke ontbinding................... 118 B. De buitengerechtelijke ontbinding............................... 120 B.1. Eenzijdige ontbinding bij gebreke aan een uitdrukkelijk ontbindend beding?................................................ 120 B.2. De eenzijdige ontbinding op grond van een uitdrukkelijk ontbindend beding................................................ 121
Inhoudstafel ix AFDELING 10. DE LICENTIEOVEREENKOMST EN ANDERE OVEREENKOMSTEN.... 123 1. De licentieovereenkomst en de overdracht van intellectuele rechten...... 123 2. De licentieovereenkomst en de overeenkomst inzake de niet-uitoefening van rechten en de coëxistentie- of afbakeningsovereenkomst.............. 125 3. De licentieovereenkomst en het vruchtgebruik...................... 127 4. De licentieovereenkomst en de klassieke benoemde contracten van het Burgerlijk Wetboek: de koop, de huur van goederen, de huur van werk, de bruikleen en de dading........................................ 131 5. De licentieovereenkomst en de vennootschap....................... 132 6. De licentieovereenkomst en de overeenkomsten van commerciële samenwerking.............................................. 134 A. De licentieovereenkomst en de franchiseovereenkomst............... 134 A.1. De franchiseovereenkomst en haar verband met de licentieovereenkomst..................................... 134 A.2. De juridische gevolgen van de kwalificatie als franchiseovereenkomst 138 B. De licentieovereenkomst en de verkoopconcessie.................... 141 C. De licentieovereenkomst en de agentuurovereenkomst................ 144 7. De licentieovereenkomst en de benoemde auteursrechtelijke exploitatieovereenkomsten..................................... 145 Deel II LICENTIEOVEREENKOMSTEN, DE MEDEDINGING EN DE INTERNE MARKT AFDELING 1. INLEIDING........................................... 151 AFDELING 2. LICENTIEOVEREENKOMSTEN EN DE MEDEDINGING............ 154 1. Artikel 81 EG en licentieovereenkomsten Het kartelverbod........... 154 A. De toepassing van artikel 81 EG op licentieovereenkomsten Algemeen.. 154 B. Het toepassingsgebied van de voor licentieovereenkomsten relevante groepsvrijstellingen.......................................... 162 B.1. Het toepassingsgebied van Vo 772/2004 (de GVTO)............. 162 B.1.1. Een overeenkomst.................................. 162 B.1.2. Inzake technologieoverdracht......................... 163 B.1.3. Tussen twee ondernemingen.......................... 169 B.1.4. Met uitwerking op het EER grondgebied................ 169 B.2. Het toepassingsgebied van Vo 2790/1999 (de GVVO)............ 169 B.3. Het toepassingsgebied van Vo 2659/2000 (de GVOO)........... 175 B.4. Het toepassingsgebied van Vo 2658/2000 (de GVSO)............ 177 C. De toepassingsvoorwaarden voor de door de GVTO geboden veilige haven.................................................... 178
x Inhoudstafel C.1. De toepasselijke marktaandeeldrempel wordt niet overschreden.... 179 C.1.1. Het bepalen van de concurrentieverhouding: concurrenten v. niet-concurrenten.................................. 180 C.1.2. Het bepalen van de relevante markt(en) en de marktaandeelberekening............................. 182 C.1.3. De toepasselijke marktaandeeldrempels................. 184 C.1.4. Concrete toepassingen van het eerste toetsingscriterium (het marktaandeel)..................................... 186 C.2. De overeenkomst bevat geen hardcore - beperkingen........... 189 C.3. De overeenkomst bevat geen uitgesloten beperkingen............ 208 C.4. De GVTO is/wordt niet ingetrokken......................... 212 C.5. De GVTO is/wordt niet buiten toepassing verklaard............. 214 C.6. De toepassing van de GVTO samengevat en schematisch voorgesteld 215 D. De individuele toetsing buiten het toepassingsgebied van de GVTO..... 217 D.1. Het algemene toetsingskader............................... 217 D.2. De individuele toetsing van licentieovereenkomsten.............. 218 D.2.1. De concreet in acht te nemen factoren.................. 218 D.2.2. Bepalingen in licentieovereenkomsten die de mededinging niet beperken......................................... 221 D.2.3. Licentieovereenkomsten die de tussenstaatse handel niet merkbaar beïnvloeden............................... 224 D.2.4. Licentieovereenkomsten die de mededinging niet merkbaar beperken......................................... 225 D.2.5. De toetsing aan de voorwaarden van artikel 81.3 EG....... 227 D.2.6. De concrete toetsing van diverse licentiebeperkingen aan artikel 81 EG..................................... 229 D.3. De toetsing van schikkingen en overeenkomsten inzake de nietuitoefening van rechten aan artikel 81 EG..................... 239 D.4. De toetsing van technologiepools aan artikel 81 EG............. 240 E. De rol van het nationaal Mededingingsrecht....................... 243 2. Artikel 82 EG en licentieovereenkomsten Het verbod van misbruik van machtspositie............................................... 247 A. Inleiding................................................... 247 B. Het toepassingsgebied van artikel 82 EG Algemeen................ 247 B.1. Een Machtspositie..................................... 248 B.2. Op een wezenlijk deel van de gemeenschappelijke markt........ 250 B.3. In hoofde van een of meerdere ondernemingen............... 251 B.4. B.4. Die misbruik [maken] van [die] machtspositie............ 252 B.5. Met als gevolg ongunstige beïnvloeding van de handel tussen de Lidstaten............................................. 253 C. Artikel 82 EG toegepast op licentieovereenkomsten.................. 253 C.1. Licentieverwerving door een onderneming met een machtspositie... 256 C.2. Licentieweigering door een onderneming met een machtspositie.... 258 C.2.1. Het principe...................................... 258
Inhoudstafel xi C.2.2. De uitzonderlijke omstandigheden (Magill & IMS)......... 258 C.2.3. Andere uitzonderlijke omstandigheden? (Microsoft)........ 264 D. De rol van het nationaal Mededingingsrecht....................... 266 AFDELING 3. LICENTIEOVEREENKOMSTEN EN DE INTERNE MARKT........... 268 1. Algemeen het spanningsveld tussen de Interne Markt en Intellectuele Eigendomsrechten........................................... 268 A. De uitputtingsleer als catalysator................................ 269 B. Het binnen de EER in de handel brengen als eerste sleutelelement van de uitputtingsleer.............................................. 274 C. De toestemming als tweede sleutelelement van de uitputtingsleer....... 274 C.1. Invulling in functie van het specifieke voorwerp van het betrokken IER.................................................. 275 C.1.1. De toestemming en het merk.......................... 275 C.1.2. De toestemming en het octrooi........................ 278 C.2. De bewijslast........................................... 281 2. De uitputtingsleer en licentieovereenkomsten....................... 285 A. Effectieve exploitatie in geval van licentieovereenkomsten............ 286 B. Toestemming in geval van licentieovereenkomsten.................. 287 Besluit......................................................... 291 Mededeling van de commissie Richtsnoeren voor de toepassing van artikel 81 van het EG-Verdrag op overeenkomsten inzake technologieoverdracht.......................... 293 Bibliografie..................................................... 365 Trefwoordenlijst................................................. 373